What is dust made of? - Michael Marder

Translator: Mai Chi Reviewer: Nhu PHAM

Hãy cùng gặp loài Mạt Bụi Nhà.

Meet Dermatophagoides farinae.

Crawling around on eight legs,

Bò quanh trên tám chân,

this creature has no eyes to appreciate the kaleidoscope of colors around her.

loài sinh vật này không có mắt để nhận biết màu sắc xung quanh.

She relies on her extraordinary sense of smell

Nó dựa vào khứu giác đặc biệt

to lead her to food and safe places to lay eggs.

để nhận biết nơi có thức ăn và nơi nào an toàn để đẻ trứng.

And she’s smaller than a pinhead.

Và nó còn nhỏ hơn cả đầu một chiếc đinh.

Dermatophagoides farinae is a dust mite.

Mạt Bụi Nhà là loài ve bụi.

Less than a tenth the size of an ant,

Nhỏ hơn mười lần kích thước một con kiến,

a dust mite’s whole world is contained in the dusty film under a bed

thế giới của ve bụi chỉ là những màng bụi bặm dưới gầm giường

or in a forgotten corner.

hay một xó nào đó bị lãng quên.

This realm is right under our noses, but from our perspective,

Vương quốc này ở ngay trước mắt ta, nhưng chỉ dưới góc nhìn của ta,

the tiny specks of brilliant color blend together into a nondescript grey.

những đốm nhỏ đủ màu sắc này hòa trộn thành một màu xám khó diễn tả.

What are these colorful microscopic particles?

Vậy những hạt vi mô đầy màu sắc này là gì?

What distinguishes the dust in your house from, say, sand on a beach

Khác biệt nào giữa bụi ở nhà với cát trên bãi biển,

is that it is a mixture of many different ingredients.

vốn là một hỗn hợp rất nhiều thành phần khác nhau?

It can contain grains of sand,

Bụi có thể bao gồm cát,

dead skin cells,

tế bào da chết,

tiny hairs and threads,

những sợi tóc và sợi chỉ,

animal dander,

lông chó mèo,

pollen,

phấn hoa,

manmade pollutants,

chất thải nhân tạo,

minerals from outer space,

khoáng chất từ vũ trụ,

and, of course, dust mites.

và tất nhiên, ve bụi.

Dust mites eat animal dander,

Ve bụi ăn lông chó, mèo,

human skin,

da người,

and some fungi.

và một vài loài nấm.

We shed dead skin cells constantly,

Hàng ngày, chúng ta đào thải những tế bào da chết,

and wherever we live, they mix into the household dust.

và dù sống ở đâu, chúng đều hòa trộn với bụi nhà.

The same goes for our pets:

Tương tự với thú cưng: lông của chúng cũng hòa vào hỗn hợp ấy,

their dander and hairs enter the mix,

cùng với những mảnh chỉ và bông nhỏ từ quần áo ta mặc.

as do tiny pieces of thread and cotton fibers from our clothes.

These components make every household’s dust

Những thành phần này làm nên bụi trong nhà,

a unique blend of bits from its particular inhabitants.

một hỗn hợp đặc biệt những mẩu nhỏ từ chính những "dân cư" trong nhà.

Household dust also contains substances that blow in from the wider world.

Bụi trong nhà cũng bao gồm những chất bị thổi vào từ bên ngoài.

Depending on the local geology,

Dựa vào điều kiện địa lí địa phương,

finely ground quartz, coal, or volcanic ash

khu vực có thạch anh, than đá hay tro núi lửa

might enter the air as atmospheric dust,

có thể sẽ xâm nhập vào không khí

along with pollen and fungal spores.

cùng với phấn hoa và các phân tử nấm.

Industrial activities also contribute cement powder,

Hoạt động công nghiệp đóng góp bột xi măng,

particles from car tires,

phân tử lốp xe và những hóa chất khác vào hỗn hợp trong không khí.

and other chemicals to the airborne mix.

The combination of these elements can be as unique as a fingerprint.

Sự kết hợp của những thành phần này độc nhất như dấu vân tay.

In Spain, where the land is rich in carbonate materials,

Ở Tây Ban Nha, nơi rất giàu cacbonat,

dust contains 20 times as much calcium as dust in Nigeria,

bụi ở đây bao gồm lượng can-xi gấp 20 lần so với ở Ni-giê-ri-a,

where the geology is quite different.

nơi có điều kiện địa lí khá khác biệt.

After a particularly violent storm,

Sau một trận bão dữ đội,

scientists identified dust from the Sahara Desert

các nhà khoa học đã xác định được bụi từ sa mạc Sahara

thousands of miles away in London,

cách xa London hàng nghìn dặm,

based on its specific composition.

dựa trên những thành phần đặc trưng của nó.

In the future,

Trong tương lai, chúng ta có thể sẽ xác định được

we may be able to pinpoint the origins of dust samples even more specifically,

nguồn gốc của bụi một cách cụ thể hơn,

down to a particular neighborhood or even house -

đến từ một khu vực hay thậm chí một căn nhà -

something that may be of great help for forensic specialists.

điều có lẽ sẽ giúp ích rất nhiều cho những chuyên viên pháp chứng,

Bên cạnh những thành phần từ con người, động vật hay khu vực địa lí,

In addition to markers of humans, animals, and landscapes,

dust also contains particles from further afield.

bụi cũng bao gồm những thành phần từ ngoài vũ trụ.

When a star explodes in a distant galaxy,

Khi một ngôi sao phát nổ ở một thiên hà xa xôi,

super hot gases vaporize everything nearby.

những chất khí siêu nóng sẽ làm bốc hơi mọi thứ gần đó.

Then, the dust settles; minerals condense out of the gas.

Sau đó, những mảnh bụi; các phân tử khoáng ngưng tụ.

Floating out there between planets and galaxies,

Trôi nổi giữa những hành tinh và dải ngân hà,

this extraterrestrial dust contains tiny pieces of extinguished stars

những mảnh bụi thiên hà này bao gồm những mảnh nhỏ của ngôi sao chết

and the building blocks of future celestial bodies.

và những khối cấu thành ngôi sao mới trong tương lai.

Every year, tens of thousands of tons of cosmic dust

Hằng năm, mười ngàn tấn bụi vũ trụ

lands on Earth and mingles with terrestrial minerals.

rơi xuống Trái Đất và hòa lẫn vào khoáng vật trên mặt đất.

This blend of chemicals, minerals, and intergalactic particles

Hỗn hợp của hóa chất, khoáng chất, và những mảnh bụi từ thiên hà

settles out of the air onto surfaces in our homes,

lắng xuống bề mặt nhà của ta,

mixing with the detritus of each house’s occupants.

hòa trộn với những mảnh vụn của từng thành viên trong nhà.

Stars explode,

Những ngôi sao phát nổ, những ngọn núi bị xói mòn,

mountains erode,

and buildings, plants, and animals

và những tòa nhà, thực vật, động vật

are all slowly but surely pulverized into fine grey powder.

chầm chậm nhưng chắc chắn góp phần tạo thành thứ bụi xám xịt.

We’re all destined to become dust,

Chúng ta đều rồi sẽ thành cát bụi

but it’s also possible that we came from it.

nhưng hoàn toàn có khả năng rằng chúng ta cũng đến từ cát bụi.

Interstellar dust has been found to carry organic compounds through space.

Bụi vũ trụ đã được chứng minh mang những hợp chất hữu cơ xuyên không.

It’s possible that billions of years ago,

Hàng tỉ năm trước, một vài trong những mảnh bụi vũ trụ này

some of these cosmic particles were the seed of life

có thể là nguồn gốc sự sống trên hành tinh xanh nhỏ bé của chúng ta.

on our little blue planet.