What’s the big deal with gluten? - William D. Chey

Translator: Marla Munkh-Achit Reviewer: Sundari Enkhtugs

Maybe you've recently seen the phrase "gluten-free" on food packaging,

Магадгүй та "глютен агуулаагүй" гэсэн шошгыг хүнсний бүтээгдэхүүн,

or take-out menus, shampoo bottles, apartment listings, the tag of your shirt,

хоолны цэс, шампунийн сав, байрны зар эсвэл цамцны шошго

on a hammer, as a lower back tattoo, or in your friend's resume.

алх эсвэл нуруун дээрх шивээс эсвэл найзынхаа намтраас харсан байх.

Next time someone starts telling you about their newfound freedom from gluten,

Хэн нэгэн танд глютенээс ангижирсан талаараа ярьж эхэлвэл

here are some questions you can ask,

та эдгээр асуултыг асуувал

and the well-informed answers that your friend,

зүгээр л сүүлийн үеийн хоолны дэглэм дагах биш

being a reasonable individual making educated dietary choices,

ухаалгаар хүнсний сонголтоо хийж буй

and by no means just following the latest diet craze, will tell you.

талаарх хариултууд байх болно.

What is gluten?

Глютен буюу цавуулаг гэж юу вэ?

Gluten is an insoluble protein composite

Цавуулаг нь глиадин ба глютенин хэмээх хоёр

made up of two proteins named gliadin and glutenin.

уусдаггүй уургийн нийлмэл юм.

Where might you encounter gluten?

Цавуулаг юунд агуулагддаг вэ?

Gluten is found in certain grains, particularly wheat, rye and barley.

Глютен нь улаан буудай, хөх тариа, арвай зэрэг үр тарианд агуулагддаг.

What has gluten been doing for the previous entirety of human history,

Хүн төрөлхтний түүхийн өнгөрсөн хагаст глютен юу хийж байсан болоод

and why do you suddenly care about it?

яагаад бид гэнэт үүнийг анхаарах болов?

Gluten is responsible for the elastic consistency of dough

Глютен нь гурилын наалдамхай чанарыг бий болгодог бөгөөд

and the chewiness of foods made from wheat flour,

буудайн гурилаар хийсэн талх, гоймон зэргийн зажилбартай

like bread and pasta.

хэсгийг бүрдүүлдэг.

For some people, these foods cause problems,

Зарим хүнд эдгээр хүнс таардаггүй нь

namely wheat allergy, celiac disease, and non-celiac gluten sensitivity.

буудайн харшил, целиак өвчин, глютений мэдрэгшлээс болдог.

Wheat allergy is an uncommon condition

Буудайн харшил нь хүний дархлааны систем

that occurs when a person's immune system

буудайн уурагт харшилж,

mounts an allergic response to wheat proteins,

хөнгөн хариу үйлдэл үзүүлэх, ховор тохиолдолд

leading to mild problems, and in rare cases,

анафилакс хэмээх аюултай хариу үйлдэл үзүүлдэг

a potential dangerous reaction called anaphylaxis.

ховор төрлийн өвчин юм.

Celiac disease is an inherited disease,

Целиак нь удамшдаг бөгөөд

in which eating foods with gluten

глютен агуулсан хүнс хэрэглэвэл

leads to inflammation and damage of the lining of the small intestine.

нарийн гэдсийг шархлуулж, гэмтээдэг өвчин юм.

This impairs intestinal function,

Энэ нь гэдэсний үйл ажиллагааг доголдуулж,

leading to problems like belly pain, bloating, gas, diarrhea,

гэдэс өвдөх, дүүрэх, унгах, гүйлгэх,

weight loss, skin rash, bone problems like osteoporosis,

жин хаях, арьсны тууралт, ясны өвчин, төмрийн дутагдал,

iron deficiency, small stature, infertility, fatigue and depression.

өсөлт зогсох, үргүйдэл, ядаргаа, сэтгэл гутрал зэргийг үүсгэдэг.

Untreated, celiac disease increases the risk

Эмчлэхгүй аваас целиак нь

of developing certain types of cancer.

хорт хавдар үүсгэх эрсдэл дагуулдаг.

Celiac disease is present in one in every 100 to 200 persons in the U.S.

АНУ-д целиак өвчин 100-200 хүн тутамд нэг тохиолддог.

When blood tests suggest the possibility of celiac,

Цусны шинжилгээгээр байж болзошгүй нь тогтоогдвол

the diagnosis is confirmed with a biopsy.

биопси буюу эдийн шинжилгээгээр өвчнийг оношилдог.

The most effective treatment is a gluten-free diet,

Хамгийн үр дүнтэй эмчилгээ нь глютенийг хориглох ба

which helps heal intestinal damage and improve symptoms.

гэдэсний шархийг эдгээж, шинж тэмдгийг бууруулдаг.

Some people don't have celiac disease or a wheat allergy,

Зарим хүмүүс целиак өвчин эсвэл буудайн харшилгүй хэдий ч

but still experience symptoms when they eat foods with gluten.

цавуулагтай хүнс хэрэглэсэн үед эдгээртэй ижил шинж тэмдэг илэрдэг.

These people have non-celiac gluten sensitivity.

Энэ хүмүүс нь целиакын бус глютений мэдрэгшилтэй юм.

They experience painful gut symptoms

Тэдэнд гэдэс өвдөх, ядаргаа, толгой эргэх

and suffer from fatigue, brain fog, joint pain or skin rash.

үений өвчин, арьсны тууралт зэрэг шинж тэмдэг илэрдэг.

A gluten-free diet typically helps with these symptoms.

Глютенгүй хооллолт ихэвчлэн шинж тэмдгийг намдаадаг.

So how many people actually have this gluten sensitivity you speak of?

Тэгвэл глютений мэдрэгшил хэр олон хүнд байдаг вэ?

Gluten sensitivity's occurrence in the general population is unclear,

Нийт хүн амын хэдэн хувь глютенд мэдрэг нь тодорхойгүй ч

but likely much more common than wheat allergy or celiac disease.

буудайн харшил, целиак өвчнөөс хавьгүй түгээмэл.

Diagnosis is based on the development of symptoms,

Онош нь шинж тэмдгүүд болон буудайн харшил,

the absence of wheat allergy and celiac disease,

целиак өвчин байхгүй мөн глютенгүй хооллолт тохирч буй

and subsequent improvement on a gluten-free diet.

эсэхээс хамааран тогтоогддог.

There's no reliable blood or tissue test,

Яг баттай цус, эдийн шинжилгээ байхгүй нь

partly because gluten sensitivity isn't a single disease,

глютений мэдрэгшил дан өвчин биш

and has a number of different possible causes.

өөр өөр учир шалтгаантайгаас болдог.

For example, it may be the case

Жишээ нь глютен нарийн гэдэсний

that gluten can activate the immune system in the small intestine,

дархлааг идэвхжүүлэх эсвэл

or cause it to become leaky.

шингэн алдуулдаг байж болно.

But sometimes, people claiming gluten sensitivity

Гэвч заримдаа глютенд мэдрэг гэж өөрийгөө бодсон хүмүүс

are actually sensitive not to wheat proteins,

буудайн уураг биш

but sugars found in wheat and other foods, called fructans.

буудай болон зарим хүнсэнд агуулагддаг фруктан хэмээх сахарт мэдрэг байх нь бий.

The human intestine can't break down or absorb fructans,

Хүний гэдэс фруктаныг задалж эсвэл шингээж чадахгүй учир

so they make their way to the large intestine or colon,

фруктан бүдүүн гэдсэнд хүрч,

where they're fermented by bacteria,

бактеритай исэлдэж

producing short-chain fatty acids and gases.

богино хэлхээт тосны хүчил, болон хийг үүсгэдэг.

This leads to unpleasant symptoms in some people with bowel problems.

Энэ нь зарим хүмүүст гэдэсний эвгүй шинж тэмдэг үүсгэнэ.

Another possible explanation behind gluten sensitivity is the nocebo effect.

Өөр нэг боломжит шалтгаан нь носебо нөлөө юм.

This occurs when a person believes something will cause problems,

Энэ нь хүн өөрөө асуудалтай гэж итгэснээс

and because of that belief, it does.

асуудал үүсэхийг хэлдэг.

It's the opposite of the more well-known and much more fortuitous placebo effect.

Энэ нь илүү танигдсан пласебо нөлөөний эсрэг үзэгдэл юм.

Given how much bad press gluten is getting in the media,

Хэвлэлээр глютенийг муугаар харуулах нь

the nocebo response may play a role

зарим хүмүүсийг глютенд мэдрэг

for some people who think they're sensitive to gluten.

гэж өөрийгөө бодоход хүргэж болно.

For all these reasons,

Эдгээр олон шалтгаанаас

it's clear that the problems people develop

хүмүүс буудай болон үр тариа хэрэглэхэд гардаг асуудал нь

when they eat wheat and other grains aren't exclusively due to gluten.

зөвхөн глютенээс болдоггүй нь харагдаж байна.

So a better name than non-celiac gluten sensitivty

Иймд целиакын бус глютений мэдрэгшлийг

might be wheat intolerance.

буудайд тэсвэргүй гэх нь илүү зохистой байж мэднэ.

Иймд хүмүүст глютенгүй хооллодог гэхийн оронд

буудайн харшилтай гэвэл

энэ талаар бид одоогийнх шиг их сонсох болов уу?