Why are earthquakes so hard to predict? - Jean-Baptiste P. Koehl

1,142,626 views ・ 2019-04-08

TED-Ed


Ве молиме кликнете двапати на англискиот титл подолу за да го репродуцирате видеото.

Translator: Menka Stojanova Reviewer: ALEKSANDAR MITEVSKI
00:07
In 132 CE,
0
7525
2290
Во 123 НЕ, Кинескиот полимат Жанг Ханг
00:09
Chinese polymath Zhang Heng
1
9815
2330
00:12
presented the Han court with his latest invention.
2
12145
3440
го претставил неговиот најнов изум пред советниците на Хан.
00:15
This large vase, he claimed,
3
15585
2090
Голема вазна, која, како што тврдел.
00:17
could tell them whenever an earthquake occurred in their kingdom–
4
17675
3650
можела да предвиди кога ќе се случи земјотрес во кралството -
00:21
including the direction they should send aid.
5
21325
3270
вклучувајќи ја насоката во која треба да се прати помош.
00:24
The court was somewhat skeptical,
6
24595
1910
Советниците биле малку скептични,
00:26
especially when the device triggered on a seemingly quiet afternoon.
7
26505
4500
особено откако вазната профункционирала едно мирно попладне.
00:31
But when messengers came for help days later,
8
31005
3049
Но кога гласник дошол да побра помош по неколку дена,
00:34
their doubts turned to gratitude.
9
34054
2560
нивните сомнежи се претвориле во благодарност.
00:36
Today, we no longer rely on pots to identify seismic events,
10
36614
4500
Во денешно време веќе не користиме вазни за да предвидуваме земјотреси,
00:41
but earthquakes still offer a unique challenge to those trying to track them.
11
41114
5036
но земјотресите сѐ уште се предизвик за оние кои ги следат.
00:46
So why are earthquakes so hard to anticipate,
12
46150
2989
Па зошто се земјотресите толку тешки за предвидување,
00:49
and how could we get better at predicting them?
13
49139
2900
и како може да станеме подобри во предвидувањето?
За да одговориме на тоа, треба да разбереме
00:52
To answer that,
14
52039
1060
00:53
we need to understand some theories behind how earthquakes occur.
15
53099
4440
некои теоретски концепти за како се случуваат земјотресите.
00:57
Earth’s crust is made from several vast, jagged slabs of rock
16
57539
4255
Земјината кора се состои од неколку големи, карпести плочи,
01:01
called tectonic plates,
17
61794
1955
наречени тектонски плочи,
01:03
each riding on a hot, partially molten layer of Earth’s mantle.
18
63749
4730
кои пловат врз жешкиот, делумно стопен слој на земјината обвивка.
Ова прави плочите да се движат многу бавно,
01:08
This causes the plates to spread very slowly,
19
68479
2810
01:11
at anywhere from 1 to 20 centimeters per year.
20
71289
3550
со брзина од 1 до 20 cm годишно.
01:14
But these tiny movements are powerful enough
21
74839
2450
Но овие мали движења се доволно моќни
01:17
to cause deep cracks in the interacting plates.
22
77289
3510
за да предизвикаат длабоки пукнатини во плочите.
01:20
And in unstable zones,
23
80799
1600
А во нестабилните зони
01:22
the intensifying pressure may ultimately trigger an earthquake.
24
82399
4820
зголемениот притисок може на крај да предизвика земјотрес.
01:27
It’s hard enough to monitor these miniscule movements,
25
87219
3030
Тешко е да се следат овие минијатурни движења,
01:30
but the factors that turn shifts into seismic events are far more varied.
26
90249
5340
а има и многу други фактори кои влијаат на создавањето земјотреси.
01:35
Different fault lines juxtapose different rocks–
27
95589
2810
На различните тектонски раседи се допираат разни карпи -
01:38
some of which are stronger–or weaker– under pressure.
28
98399
3870
некои се појаки а некои послаби под притисок.
01:42
Diverse rocks also react differently to friction and high temperatures.
29
102269
4710
Различните карпи реагираат различно на триење и високи температури.
01:46
Some partially melt, and can release lubricating fluids
30
106979
3452
Некои делумно се топат, создавајќи лубрикант
направен од врели минерли
01:50
made of superheated minerals
31
110431
1799
01:52
that reduce fault line friction.
32
112230
2190
кој го намалува триењето на раседот.
01:54
But some are left dry,
33
114420
1950
Но некои се суви, и подложни на опасно покачување на притисокот.
01:56
prone to dangerous build-ups of pressure.
34
116370
2770
01:59
And all these faults are subject to varying gravitational forces,
35
119140
4540
Сите овие раседи се подложни на разни гравитациони сили,
02:03
as well as the currents of hot rocks moving throughout Earth’s mantle.
36
123680
4851
и на струите од врели карпи кои се движат низ земјината кора.
02:08
So which of these hidden variables should we be analyzing,
37
128531
3224
А која од овие непознати треба да ја анализираме,
02:11
and how do they fit into our growing prediction toolkit?
38
131755
4200
и како тие се вклопуваат во нашата растечка кутија алатки за предвидување?
02:15
Because some of these forces occur at largely constant rates,
39
135955
3874
Бидејќи некои од овие сили делуват со константен интензитет,
02:19
the behavior of the plates is somewhat cyclical.
40
139829
3330
однесувањето на плочите е, до некаде, циклично.
02:23
Today, many of our most reliable clues come from long-term forecasting,
41
143159
4450
Многу од најверодостојните претпоставки доаѓаат од долгорочните предвидувања
02:27
related to when and where earthquakes have previously occurred.
42
147609
4284
кои се основани на тоа каде и кога имало земјотреси претходно.
02:31
At the scale of millennia,
43
151893
1680
На милениумската скала,
02:33
this allows us to make predictions about when highly active faults,
44
153573
3960
ова овозможува да правиме предвидувања за тоа кога активните раседи
02:37
like the San Andreas,
45
157533
1340
како Сан Андреас,
02:38
are overdue for a massive earthquake.
46
158873
3070
се на раб на огромен земјотрес.
02:41
But due to the many variables involved,
47
161943
2250
Но бидејќи во системот има многу непознати
02:44
this method can only predict very loose timeframes.
48
164193
3590
овој метод само грубо предвидува приближни временски периоди.
02:47
To predict more imminent events,
49
167783
1910
За да се предвидат иминентни потреси,
02:49
researchers have investigated the vibrations Earth elicits before a quake.
50
169693
5610
научниците ги истражуваат вибрациите во Земјата пред земјотрес.
02:55
Geologists have long used seismometers
51
175303
2687
Геолозите веќе одамна користат сеизмометри
02:57
to track and map these tiny shifts in the earth’s crust.
52
177990
3930
за да ги следат и бележат малите промени во земјината кора.
03:01
And today, most smartphones are also capable
53
181920
2990
Денес, повеќето од телефоните можат
03:04
of recording primary seismic waves.
54
184910
2760
да ги снимаат примарните сеизмични бранови.
03:07
With a network of phones around the globe,
55
187670
2070
Со мрежата на телефони околу светот,
03:09
scientists could potentially crowdsource a rich,
56
189740
2940
научниците би можеле да добијат богат,
03:12
detailed warning system that alerts people to incoming quakes.
57
192680
4265
детален систем на предупредување кој ги известува луѓето за идните земјотреси.
03:16
Unfortunately, phones might not be able to provide the advance notice needed
58
196945
4380
За жал, телефоните можеби не се доволни за да се даде предупредување на време
03:21
to enact safety protocols.
59
201325
2030
за да се спроведат безбедносните протоколи.
03:23
But such detailed readings would still be useful
60
203355
2720
Но таквите детални мерења сепак може да бидат корисни
03:26
for prediction tools like NASA’s Quakesim software,
61
206075
3350
за програмите за предвидување како Quakesim на НАСА,
03:29
which can use a rigorous blend of geological data
62
209425
2830
кој може да користи ригорозна мешавина од геолошки подтоци
03:32
to identify regions at risk.
63
212255
2510
за да ги идентификува ризичните региони.
03:34
However, recent studies indicate
64
214765
2000
Сепак, неодамнешните студии покажуваат
03:36
the most telling signs of a quake might be invisible to all these sensors.
65
216765
4870
дека најпрепознатливите знаци за земјотрес се можеби невидливи за овие сензори.
03:41
In 2011,
66
221635
1370
Во 2011
03:43
just before an earthquake struck the east coast of Japan,
67
223005
3260
точно пред земјотрес да го затресе источниот брег на Јапонија,
03:46
nearby researchers recorded surprisingly high concentrations
68
226265
3800
научниците недалеку снимиле изненадувачки високи концентрции
03:50
of the radioactive isotope pair: radon and thoron.
69
230065
4360
на радиоактивниот пар изотопи: радон и торон.
03:54
As stress builds up in the crust right before an earthquake,
70
234425
3742
Како што напрегањето се зголемува во кората неспоредно пред земјотрес,
03:58
microfractures allow these gases to escape to the surface.
71
238167
4240
микропукнатините дозволуваат овие гасови да излезат на површината.
04:02
These scientists think that if we built a vast network of radon-thoron detectors
72
242407
4635
Овие научници мислат дека ако изградиме мрежа на детектори на радон и торон
04:07
in earthquake-prone areas,
73
247042
1950
во зоните подложни на земјотреси,
04:08
it could become a promising warning system–
74
248992
2530
може да добиеме потенцијален систем на предупредување -
04:11
potentially predicting quakes a week in advance.
75
251522
3010
кој би можел да предвидува земјотреси една недела порано.
04:14
Of course,
76
254532
700
Се разбира, ниедна од овие технологии нема да биде корисна
04:15
none of these technologies would be as helpful
77
255232
2200
04:17
as simply looking deep inside the earth itself.
78
257432
3140
како едноставно гледање длабоко во самата земја.
04:20
With a deeper view we might be able
79
260572
1670
Со подлабока глетка можеби ќе можеме
04:22
to track and predict large-scale geological changes in real time,
80
262242
4610
да ги следиме и предвидувме големите геолошки промени на време,
04:26
possibly saving tens of thousands of lives a year.
81
266852
3172
со можност да спасиме десетици илјади животи годишно.
04:30
But for now,
82
270024
850
04:30
these technologies can help us prepare and respond quickly to areas in need–
83
270874
4530
Но за сега, овие технологии можат да ни помогнат
да се подготвиме и брзо да помогнеме во регионите во криза
04:35
without waiting for directions from a vase.
84
275404
4058
без да чекаме информации од вазна.
About this website

Оваа страница ќе ве запознае со видеата на YouTube кои се корисни за учење англиски јазик. Ќе гледате часови по англиски јазик кои ги учат врвни наставници од целиот свет. Кликнете двапати на англиските преводи прикажани на секоја видео страница за да го репродуцирате видеото од таму. Преводите се движат синхронизирано со репродукцијата на видеото. Ако имате какви било коментари или барања, ве молиме контактирајте не користејќи ја оваа контакт форма.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7