Why are earthquakes so hard to predict? - Jean-Baptiste P. Koehl

Translator: Menka Stojanova Reviewer: ALEKSANDAR MITEVSKI

In 132 CE,

Во 123 НЕ, Кинескиот полимат Жанг Ханг

Chinese polymath Zhang Heng

presented the Han court with his latest invention.

го претставил неговиот најнов изум пред советниците на Хан.

This large vase, he claimed,

Голема вазна, која, како што тврдел.

could tell them whenever an earthquake occurred in their kingdom–

можела да предвиди кога ќе се случи земјотрес во кралството -

including the direction they should send aid.

вклучувајќи ја насоката во која треба да се прати помош.

The court was somewhat skeptical,

Советниците биле малку скептични,

especially when the device triggered on a seemingly quiet afternoon.

особено откако вазната профункционирала едно мирно попладне.

But when messengers came for help days later,

Но кога гласник дошол да побра помош по неколку дена,

their doubts turned to gratitude.

нивните сомнежи се претвориле во благодарност.

Today, we no longer rely on pots to identify seismic events,

Во денешно време веќе не користиме вазни за да предвидуваме земјотреси,

but earthquakes still offer a unique challenge to those trying to track them.

но земјотресите сѐ уште се предизвик за оние кои ги следат.

So why are earthquakes so hard to anticipate,

Па зошто се земјотресите толку тешки за предвидување,

and how could we get better at predicting them?

и како може да станеме подобри во предвидувањето?

За да одговориме на тоа, треба да разбереме

To answer that,

we need to understand some theories behind how earthquakes occur.

некои теоретски концепти за како се случуваат земјотресите.

Earth’s crust is made from several vast, jagged slabs of rock

Земјината кора се состои од неколку големи, карпести плочи,

called tectonic plates,

наречени тектонски плочи,

each riding on a hot, partially molten layer of Earth’s mantle.

кои пловат врз жешкиот, делумно стопен слој на земјината обвивка.

Ова прави плочите да се движат многу бавно,

This causes the plates to spread very slowly,

at anywhere from 1 to 20 centimeters per year.

со брзина од 1 до 20 cm годишно.

But these tiny movements are powerful enough

Но овие мали движења се доволно моќни

to cause deep cracks in the interacting plates.

за да предизвикаат длабоки пукнатини во плочите.

And in unstable zones,

А во нестабилните зони

the intensifying pressure may ultimately trigger an earthquake.

зголемениот притисок може на крај да предизвика земјотрес.

It’s hard enough to monitor these miniscule movements,

Тешко е да се следат овие минијатурни движења,

but the factors that turn shifts into seismic events are far more varied.

а има и многу други фактори кои влијаат на создавањето земјотреси.

Different fault lines juxtapose different rocks–

На различните тектонски раседи се допираат разни карпи -

some of which are stronger–or weaker– under pressure.

некои се појаки а некои послаби под притисок.

Diverse rocks also react differently to friction and high temperatures.

Различните карпи реагираат различно на триење и високи температури.

Some partially melt, and can release lubricating fluids

Некои делумно се топат, создавајќи лубрикант

направен од врели минерли

made of superheated minerals

that reduce fault line friction.

кој го намалува триењето на раседот.

But some are left dry,

Но некои се суви, и подложни на опасно покачување на притисокот.

prone to dangerous build-ups of pressure.

And all these faults are subject to varying gravitational forces,

Сите овие раседи се подложни на разни гравитациони сили,

as well as the currents of hot rocks moving throughout Earth’s mantle.

и на струите од врели карпи кои се движат низ земјината кора.

So which of these hidden variables should we be analyzing,

А која од овие непознати треба да ја анализираме,

and how do they fit into our growing prediction toolkit?

и како тие се вклопуваат во нашата растечка кутија алатки за предвидување?

Because some of these forces occur at largely constant rates,

Бидејќи некои од овие сили делуват со константен интензитет,

the behavior of the plates is somewhat cyclical.

однесувањето на плочите е, до некаде, циклично.

Today, many of our most reliable clues come from long-term forecasting,

Многу од најверодостојните претпоставки доаѓаат од долгорочните предвидувања

related to when and where earthquakes have previously occurred.

кои се основани на тоа каде и кога имало земјотреси претходно.

At the scale of millennia,

На милениумската скала,

this allows us to make predictions about when highly active faults,

ова овозможува да правиме предвидувања за тоа кога активните раседи

like the San Andreas,

како Сан Андреас,

are overdue for a massive earthquake.

се на раб на огромен земјотрес.

But due to the many variables involved,

Но бидејќи во системот има многу непознати

this method can only predict very loose timeframes.

овој метод само грубо предвидува приближни временски периоди.

To predict more imminent events,

За да се предвидат иминентни потреси,

researchers have investigated the vibrations Earth elicits before a quake.

научниците ги истражуваат вибрациите во Земјата пред земјотрес.

Geologists have long used seismometers

Геолозите веќе одамна користат сеизмометри

to track and map these tiny shifts in the earth’s crust.

за да ги следат и бележат малите промени во земјината кора.

And today, most smartphones are also capable

Денес, повеќето од телефоните можат

of recording primary seismic waves.

да ги снимаат примарните сеизмични бранови.

With a network of phones around the globe,

Со мрежата на телефони околу светот,

scientists could potentially crowdsource a rich,

научниците би можеле да добијат богат,

detailed warning system that alerts people to incoming quakes.

детален систем на предупредување кој ги известува луѓето за идните земјотреси.

Unfortunately, phones might not be able to provide the advance notice needed

За жал, телефоните можеби не се доволни за да се даде предупредување на време

to enact safety protocols.

за да се спроведат безбедносните протоколи.

But such detailed readings would still be useful

Но таквите детални мерења сепак може да бидат корисни

for prediction tools like NASA’s Quakesim software,

за програмите за предвидување како Quakesim на НАСА,

which can use a rigorous blend of geological data

кој може да користи ригорозна мешавина од геолошки подтоци

to identify regions at risk.

за да ги идентификува ризичните региони.

However, recent studies indicate

Сепак, неодамнешните студии покажуваат

the most telling signs of a quake might be invisible to all these sensors.

дека најпрепознатливите знаци за земјотрес се можеби невидливи за овие сензори.

In 2011,

Во 2011

just before an earthquake struck the east coast of Japan,

точно пред земјотрес да го затресе источниот брег на Јапонија,

nearby researchers recorded surprisingly high concentrations

научниците недалеку снимиле изненадувачки високи концентрции

of the radioactive isotope pair: radon and thoron.

на радиоактивниот пар изотопи: радон и торон.

As stress builds up in the crust right before an earthquake,

Како што напрегањето се зголемува во кората неспоредно пред земјотрес,

microfractures allow these gases to escape to the surface.

микропукнатините дозволуваат овие гасови да излезат на површината.

These scientists think that if we built a vast network of radon-thoron detectors

Овие научници мислат дека ако изградиме мрежа на детектори на радон и торон

in earthquake-prone areas,

во зоните подложни на земјотреси,

it could become a promising warning system–

може да добиеме потенцијален систем на предупредување -

potentially predicting quakes a week in advance.

кој би можел да предвидува земјотреси една недела порано.

Of course,

Се разбира, ниедна од овие технологии нема да биде корисна

none of these technologies would be as helpful

as simply looking deep inside the earth itself.

како едноставно гледање длабоко во самата земја.

With a deeper view we might be able

Со подлабока глетка можеби ќе можеме

to track and predict large-scale geological changes in real time,

да ги следиме и предвидувме големите геолошки промени на време,

possibly saving tens of thousands of lives a year.

со можност да спасиме десетици илјади животи годишно.

But for now,

these technologies can help us prepare and respond quickly to areas in need–

Но за сега, овие технологии можат да ни помогнат

да се подготвиме и брзо да помогнеме во регионите во криза

without waiting for directions from a vase.

без да чекаме информации од вазна.