The imaginary king who changed the real world - Matteo Salvadore

Translator: hawnaz baez Reviewer: Daban Q Jaff

In 1165, copies of a strange letter began to circulate throughout Western Europe.

لە ساڵی١١٦٥، نامەیەکی لەبەرگیراوی نامۆ لە ھەموو ئەوروپای ڕۆژئاوا بڵاوکرایەوە.

It spoke of a fantastical realm,

لەسەر جیھانێکی خەیاڵی دەدووا،

containing the Tower of Babel and the Fountain of Youth—

بورجی بابلی لە خۆ دەگرت لەگەڵ نافورەی لاوی—

all ruled over by the letter’s mysterious author: Prester John.

ھەمووی فەرمانڕەوایی دەکرا لەلایەن نوسەرە نادیارەکەی: پرێستەر جۆن.

Today, we know that this extraordinary king never existed.

ئەمڕۆ، ئێمە دەزانین کە ئەم پاشا نائاساییە ھەرگیز بوونی نەبووە.

But the legend of this mythical kingdom and its powerful ruler

بەڵام ئەفسانەی ئەم شانشینە ئەفسانەییە و فەرمانڕەوا بەتواناکەی

would impact the decisions of European leaders for the next 400 years.

کاری کردبووە سەر بڕیارەکانی سەرکردە ئەوروپیەکان بۆ ٤٠٠ ساڵی دواتر.

Prester John’s myth would propel the age of exploration,

ئەفسانەی پریستەر جۆن سەردەمی دۆزینەوە ھاندەدات،

inspire intercontinental diplomacy, and indirectly begin a civil war.

سروش بە دیبلۆماسی نێوان کیشوەرەکان و بە ناڕاستەوخۆ شەڕی ناوخۆ دەست پێدەکات.

When Prester John’s letter appeared, Europe was embroiled in the Crusades.

کاتێک نامەکەی پرێستەر جۆن بەدیار کەوت، ئەوروپا توشی ھێرشی خاچخوازەکان ببوو.

In this series of religious wars,

لە زنجیرەی جەنگە ئاینیەکاندا،

Europeans campaigned to seize what they regarded as the Christian Holy Land.

ئەوروپیەکان ھێرشیان کرد بۆ داگیر کردنی ئەوەی پێیانبەستراوە وەک ناوچەی پیرۆزی گاور

The Church vilified any faith outside of Christianity,

کڵێسا بوختانی بۆ ھەموو ئاینێک دەکرد لەدەرەی ئاینی گاور،

including that of the Jewish and Muslim communities populating the region.

لەنێوانیاندا کۆمەڵگەی موسوڵمان و جولەکە کە لەھەرێمەکەدا دادەنیشتن.

Crusaders were eager to find Christian kingdoms to serve as allies in their war.

تێکۆشەرەکان بەپەرۆش بوون بۆ دۆزینەوەی شانشینە گاورەکان بۆ ھاوپەیمانی لەجەنگدا.

And they were particularly interested in rumors of a powerful Christian king

و بەتایبەت ئارەزوومەند بوون لە پڕوپاگەندەی پاشایەکی گاوری بەتوانا

who had defeated an enormous Muslim army in the Far East.

کە سوپایەکی موسوڵمانی بەزاندبوو لە ڕۆژھەڵاتی دوور.

In fact, it was a Mongol horde including converted Christian tribes

لەڕاستیدا، کۆمەڵە کەسێکی مەنغۆل بوون لەنێوانیاندا ھۆزی گاورە ئاین گۆڕاوەکان

that had routed the army.

کە خەڵکی سوپاکەیان پێک ھێنابوو.

But news of this victory traveled unreliably.

بەڵام ھەواڵی ئەم سەرکەوتنە بەشێوەیەکی باوەڕپێکراو گەشتیکرد.

Merchants and emissaries filled gaps in the story

بازرگانەکان و پۆلیسە نھێنیەکان کەلێنیان پڕکردەوە لە چیڕۆکەکەدا

with epic poems and Biblical fragments.

بە ھۆنراوە داستانیەکان و پارچە ئینجیلیەکان.

By the time the story reached Europe,

بەپێی کات چیڕۆکەکە گەیشتە ئەوروپا،

the Mongol horde had been replaced with a great Christian army,

کۆمەڵەی مەغۆلەکان بە سوپای گاور جێگۆڕکێی پێکرا،

commanded by a king who shared the Crusader’s vision

فەرمانڕەوایی دەکرا لە پاشایەکەوە ھاوبەشی بینایی خاچخوازەکانی دەکرد

of marching on Jerusalem.

لە ڕاکردنە سەر ئورشەلیم.

And when a letter allegedly written by this so-called “Prester John” appeared,

و کاتێک نامەیەک کە گوایە نوسراوە لەلایەن "پرێستەر جۆن" بەدیارکەوت،

European rulers were thrilled.

فەرمانڕەوا ئەوروپیەکان لەرزین.

While the letter’s actual author remains unknown,

لەکاتێکدا نوسەرە ڕاستەقینەکەی نامەکە بە نەناسراوی مایەوە،

its stereotypes about the East and alignment with European goals

نموونەکانی لەسەر ڕۆژھەڵات و ڕیزکردن لەگەڵ ئامانجەکانی ئەوروپیەکان

indicate it was a Western forgery.

دەریدەخات ئەمە ساختەکاریەکی خۆرئاوایی بوو.

But despite the letter’s obvious origins as European propaganda,

بەڵام سەرەڕای بنەڕەتە ئاشکراکەی وەک بانگەشەی ئەوروپیەکان،

the appeal of Prester John’s myth was too great for the Crusaders to ignore.

تاوانبارکردنەکەی ئەفسانەی پڕێستەر جۆن زۆر گەورە بوو بۆ خاچخوازەکان کە پشتگوێی بخەن.

Before long,

زۆر لەمەوبەر،

European mapmakers were guessing the location of his mythical kingdom.

نەخشەگەرە ئەوروپیەکان شوێنی شانشینە ئەفسانەییەکەیان ھەڵدەھێنا.

In the 13th and 14th centuries, European missionaries went East,

لەسەدەی سیانزەھەم و چواردەھەم، موژدەبەری ئەوروپیەکان چوون بۆ ڕۆژھەڵات،

along the newly revived Silk Road.

بەدرێژایی ڕێگای تازە بوژاوەی ئاوریشم.

They weren’t searching for the letter’s author,

ئەوان بەدوای نوسەری نامەکەدا نەدەگەڕان،

who would have been over a century old; but rather, for his descendants.

کە سەدەیەک تەمەنی زیاتر بوو؛ بەڵام بەڵکو، بۆ وەچەکانی.

The title of Prester John was briefly identified

ناونیشانی پڕێستەر جۆن بەکورتی ناسراو بوو

with several Central Asian rulers,

لەگەڵ ھەندێک فەرمانڕەوایی ناوەندی ئاسیایی،

but it soon became clear that the Mongols were largely non-Christian.

بەڵام بەزوویی ئەوە ڕوون بووەوە کە مەغۆلەکان گاور نەبوون.

And as their Empire began to decline,

و ھەروەک ئیمڕاتۆریەتەکەیان دەستی بە پوکانەوە کرد،

Europeans began pursuing alternate routes to the Far East,

ئەوروپیەکان دەستیان بە شوێن کەوتنی ڕێگا جێگرەوەکان کرد بۆ ڕۆژھەڵاتی دوور،

and new clues to Prester John’s location.

و بەڵگەی نوێ بۆ شوێنی پڕێستەر جۆن.

At the same time these explorers went south,

لەھەمان کاتدا ئەم گەڕیدانە چوون بۆ باشور،

Ethiopian pilgrims began traveling north.

دیدەنیارە ئەسیوبیەکان دەستیان بە گەشت کردن کرد بۆ باکور.

In Rome, these visitors quickly attracted the interest

لە ڕۆما، سەردانکەرەکان سەرنجیان دایە

of European scholars and cartographers.

توێژەر و نەخشەکێشە ئەوروپیەکان.

Since Ethiopia had been converted to Christianity in the 4th century,

لەوکاتەوەی ئەسیوبیا ئاینیان گۆڕابوو بۆ ئاینی گاور لە سەدەی چوارەم،

the stories of their African homeland fit perfectly into Prester John’s legend.

چیڕۆکەکانی نیشتیمانە ئەفریقیەکەیان دەگونجا لەگەڵ ئەفسانەی پڕێستەر جۆن.

Portuguese explorers scoured Africa for the kingdom,

دۆزەرەوە پورتوگالیەکان ئەفریقایان ڕاماڵی بۆ شانشینەکە،

until a mix of confusion and diplomacy finally turned myth into reality.

تاوەکو تێکەڵەیەک لە شێواوی و دیبلۆماسی لە کۆتاییدا ئەفسانەی گۆڕی بۆ ڕاستی.

The Ethiopians graciously received their European guests,

ئەسیوبیەکان بەبەزەییەوە میوانە ئەوروپیەکانیان وەرگرت،

who were eager to do business with the ruler

کە پەرۆش بوون بۆبازرگانی لەگەڵ فەرمانڕەوا

they believed to be Prester John.

بڕوایان وابوو پڕێستەر جۆن بێت.

Though the Ethiopians were initially confused by the Portuguese’s

ھەرچەندە ئەسیوبیەکان سەرەتا سەریان لێ شێوابوو بە پورتوگالیەکان

unusual name for their Emperor,

ناوە نائاساییەکەی ئیمپڕاتۆرەکەیان،

they were savvy enough to recognize the diplomatic capital it afforded them.

بەڕادەی پێویست تێگەیشتوو بوون کەوا کام پایتەختی دیبلۆمسی بۆیان دەلووێ.

The Ethiopian diplomats played the part of Prester John’s subjects,

دیبلۆماتکارە ئەسیوبیەکان یاریان بەبەشێک لە بابەتەکانی پڕێستەر جۆن کرد،

and the Portuguese triumphantly announced an alliance with the fabled sovereign—

و پورتوگالیەکان بەسەرکەوتوویی ھاوپەیمانیان لەگەڵ خاوەن سالارە ئەفسانەییەکان کرد—

over 350 years after the European letter had begun the search.

زیاتر لە ٣٥٠ ساڵ دوای ئەوە نامە ئەوروپیەکە دەستی بە گەڕان کرد.

But this long-awaited partnership was quickly tested.

بەڵام ئەم ھاوبەشیکردنە زۆر چاوەڕوانکراوە بەخێرایی ئەزموون کرا.

A decade later, the Sultanate of Adal,

دە ساڵ دواتر، سوڵتانی ئەدال،

a regional power supported by the Ottoman Empire, invaded Ethiopia.

توانایەکی ھەرێمی کە پاڵپشتی کرا لە لایەن ئیمپڕاتۆریەتی عوسمانی، ئەسیوبیای داگیرکرد

The Portuguese sent troops that helped Ethiopians win this conflict.

پورتوگالیەکان تیپێکی سەربازیان نارد کە یارمەتی ئەسیوبیەکانی دا ئەم شەڕە ببەنەوە.

But by this time,

بەڵام لەو کاتەدا،

it was clear that Ethiopia was not the powerful ally Europe had hoped.

ئەوە ڕوون بوو کە ئەسیوبیا ئەو ھاوپەیمانە بەتوانایە نیە کە ئەوروپا ھیوای دەخواست.

Worse still, the increasingly intolerant Roman Catholic Church

ھێشتا خراپتر، کڵێسەی کاسۆلیکی ڕۆمانی لێنەبوردو

now deemed the Ethiopian sect of Christianity heretical.

ئێستا ڕێبازی ئەسیوبیەکانیان بە ھەڵگەڕاوەی ئاینی گاور دادەنا.

Their subsequent attempts to convert the people

ھەوڵدانە پاشکۆکانیان بۆ گۆڕینی خەڵک

they once revered as ideal Christians

ئەوان جارێک ڕێزگیراو بوون وەک گاورە نموونەییەکان

would eventually spark a civil war,

لەکۆتاییدا پریشکی دا بۆ شەڕی ناوخۆ،

and in the 1630s, Ethiopia cut ties with Europe.

لەساڵی ١٦٣٠ دا، ئەسیوبیا پەیوەندی پچڕاند لەگەڵ ئەوروپا.

Over the next two centuries,

زیاتر لە دوو سەدە دواتر،

the legend of Prester John slowly faded into oblivion—

ئەفسانەی پڕێستەر جۆن لەبیر کرا —

ending the reign of a king who made history despite having never existed.

کۆتاییھاتنی فرمانی پاشایەک کە مێژووی دروست کرد سەرەڕای نەبوونی.