How big is the ocean? - Scott Gass

Translator: Muhammad Dawran Reviewer: Daban Q Jaff

Imagine yourself standing on a beach,

looking out over the ocean,

waves crashing against the shore,

blue as far as your eyes can see.

خەیاڵ بکە لە کەنارێک وەستاویت،

Let it really sink in,

سەیری زەریا دەکەیت.

the sheer scope and size of it all.

شەپۆلەکان بەر کەنارەکە دەکەون،

Now, ask yourself,

تا چاو بڕ دەکات هەر شینە.

"How big is it?

How big is the ocean?"

با زیاتر قووڵ بینەوە،

قووڵایی و قەبارەی هەر هەمووی.

First thing, we need to understand

ئێستا، پرسیار لە خۆت بکە،

that there really is only one ocean,

"چەند گەورەیە؟

consisting of five component basins that we call

زەریا چەند گەورەیە؟"

the Pacific,

the Atlantic,

the Indian,

یەکەم شت، پێویستە تێ بگەین

the Arctic,

and the Southern.

کە تەنها یەک زەریا هەیە،

Each of these five,

while generally referred to as oceans

کە پێک دێت لە پێنج دەریا کە پێیان دەڵێن

in and of themselves,

are really and truly a part of

دەریای هێمن

ئۆقیانوسی ئەتلاسی،

هیند

a single, massive body of water,

باکوور

و باشوور

one ocean,

هەر یەک لەم پێنجە،

which defines the very face of planet Earth.

کە بە زەریا ئاماژەیان پێکراوە

و بە خۆشیان

The ocean covers roughly 71% of our planet's surface,

کە بەڕاستی بەشێکن لە یەکێک،

کەڵەشێکی زەبەلاحی ئاو،

some 360 million square kilometers,

یەک زەریا،

کە پێناسەی زۆرینەی ڕووی گۆی زەوی دەکات.

an area in excess of the size of 36 U.S.A.'s.

زەریا ٪٧١ ڕووی هەسارەکەمان دادەپۆشێت،

It's such a vast spread,

when viewed from space,

٣٦٠ ملیۆن کیلۆمەتر دووجا،

the ocean is, by far, the dominant feature of our planet.

ڕووبەری نزیکەی ٣٦ جار لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە.

Speaking of space,

the ocean currently holds over 1.3 billion,

بەشێکی مەزن دەگرێتەوە،

کە لە ئاسمانەوە لێی دەڕوانی،

زەریا تایبەتمەندییەکی دیاری هەسارەکەمانە.

that's billion with a "b",

cubic kilometers of water.

سەبارەت بە بۆشایی،

Put another way,

لە ئێستادا زەریا زیاتر لە ١.٣ ملیار،

that's enough water to immerse

the entire United States

under a body of salt water

هەر ڕێک بە ملیار،

over 132 kilometers tall,

کیلۆمەتر سێجا ئاو لە خۆ دەگرێت.

بە جۆرێکی تر،

a height well beyond the reach of the highest clouds

ئەمە ڕێژەیەکی تەواوە بۆ نقوم کردنی

تەواوی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا

and extending deep into the upper atmosphere.

لە ناو ئاوی سوێر

تا قوڵایی ١٣٢ کیلۆمەتر،

With all that volume,

the ocean represents 97%

دوورییەکەی لە زەوییەوە تا هەورەکان زیاتر دەبێت

of Earth's total water content.

و هەتا ئاستی سەرتریش.

On top of all that,

the ocean contains upwards of 99%

لەگەڵ ئەو هەموو قەبارەیە،

زەریا ٪٩٧ ئاوی

of the world's biosphere,

تەواوی سەر زەوی لە خۆ دەگرێت.

that is, the spaces and places where life exists.

لە سەرووی هەمووشییەوە،

Now let that sink in for a second.

زەریا زیاتر لە ٪٩٩

The immediate world as we know it,

بەرگە زیندەی گۆی زەوی لە خۆ دەگرێت،

indeed the totality of all the living space

کە، ئەو بۆشایی و ناوچانەی ژیانی تێدایە.

encompassed by the continents themselves,

ئێستا با لێی تێ بگەین.

all of that represents only 1% of the biosphere.

ئەو جیهانە خێرایەی کە دەیناسین،

کۆی هەموو ئەو ناوچە و بۆشاییانەی کە ژیانی تێدایە

1%!

The ocean is everything else.

بە کیشوەرەکانیشەوە،

هەموو ئەمانە تەنها ٪١ بەرگە زیندەی گۆی زەوی پێک دەهێنن.

So, the ocean is physically massive.

٪١!

It's importance to life is practically unparalleled.

زەریاش هەموو ئەوانی ترە.

It also happens to hold

بۆیە، زەریا فیزیکییانە زۆر زەبەلاحە.

the greatest geological features of our planet.

گرینگییەکەی بۆ ژیان هاوتای نییە.

Quickly, here are four of the most notable.

هەمان شتیش دەگرێتەوە بۆ

گەورەترین تایبەتمەندی جوگرافی هەسارەکەمانە.

The ocean contains the world's largest mountain range,

the mid-ocean ridge.

At roughly 65,000 kilometers long,

بە خێرایی، ئەوە چوار دیارترینییانە.

this underwater range is some 10 times

زەریا زەبەلاحترین چیای تێدایە،

longer than the longest mountain chain

لوتکەی ناوەڕاستی زەریا.

found purely on dry land, the Andes.

بە نزیکەیی ٦٥،٠٠٠ کیلۆمەتر درێژە،

Beneath the Denmark Strait exists

ئەو مەودای ژێر ئاوە نزیکەی ١٠ جار

the world's largest waterfall.

درێژترە لە درێژترین زنجیرە چیا

کە لەسەر وشکانییە.

لە خوارەوەی دانیمارک

This massive cataract carries roughly 116 times

گەورەترین تاڤگە هەیە.

more water per second over its edge

than the Congo River's Inga Falls,

ئەم تاڤگە مەزنە نزیکەیی ١١٦ جار زیاتر

the largest waterfall by volume on land.

The world's tallest mountain is actually found in the ocean,

ئاو دەڕێژێت بەسەر لێوارەکەیدا بە بەراورد بە

hiding in plain sight.

تاڤگەی ئینگای ڕووباری کۆنگۆ،

While 4200 meters of Hawaii's Mauna Kea

گەورەترین تاڤگەی سەر وشکانی.

sit above sea level,

لە ڕاستیدا بەرزترین چیای گۆی زەویش لە ناو زەریا دایە،

its sides plummet beneath the waves

for another 5800 meters.

لە دیدگای تەختایی ونە

کە ماونا کیا لە هاوای ٤٢٠٠ مەتری

From its snow-covered top

to it's silt-covered bottom, then,

لە سەرووی ئاستی دەریاوەیە،

this Hawaiian mountain is roughly 10,000 meters in height,

قەراخەکانیشی دەکەوێتە ژێر شەپۆلەکان

بۆ ٥٨٠٠ مەتری دیکە. لە لوتکە

dwarfing tiny Everest's paltry peak

بە بەفر داپۆشراوەکەیەوە

by well over a kilometer.

تا خوارەوە بە قوڕ و لیتاوییەکەی، دواتر،

Then, since we're picking on poor Everest,

ئەم چیایەی هاوای کە ١٠،٠٠٠ مەتر بەرزییەکەیەتی،

let's consider the world's deepest canyon,

کە بە پێش لوتکەی ئێڤەرێست دەکەوێتەوە

the Challenger Deep,

existing 11 kilometers below the ocean's surface,

بە زیاتر لە کیلۆمەترێک.

کەوایە، مادام ئێڤەرێستی داماومان هەڵبژارد،

some six times deeper than the Grand Canyon.

با بەراوردی قوڵترین دۆڵی جیهانیش بکەین،

That's deep enough to sink Mount Everest into

چاڵێنجەر دیپ،

and still have over 2.1 kilometers of water

لە ١١ کیلۆمەتری ناو قوڵایی زەریایە،

sitting atop its newly submerged peak.

کە شەش جار قوڵترە لە دۆڵی گراند.

کە ئەم قوڵاییە بەسە بۆ نقومکردنی چیای ئێڤەریست

Put another way, the depth of the Challenger Deep

is roughly the same height

و هێشتا زیاتر لە ٢.١ کیلۆمەتریش دەمێنێتەوە

that commercial airliners travel.

لە سەرووی لوتکە نقومبووەکەی.

So, pretty much however you choose to slice it,

the ocean is capital B

بە ڕێگایەکی تر، قوڵی چاڵێنجەر دیپ

capital I,

بە نزیکەیی هەمان بەرزییە

capital G,

BIG!

کە هێڵی ئاسمانی پێیدا تێپەر دەبن.

It defines our planet,

بۆیە، هەرچەندە تۆ بتەوێت پارچەشی بکەیت،

home to the greatest geological features,

زەریا (بی) کەپیتەڵە (پیتی ناوە ئینگلیزیەکە)

comprises the largest living space,

(ئای) کەپیتەڵ

(گی) کەپیتەڵ

and accordingly, is home to the greatest numbers

بیگ (واتا گەورە بە ئینگ)

ئەمە پێناسەی هەسارەکەمان دەکات،

and forms of life on Earth.

ماڵی گەورەترین تایبەتمەندییە جوگرافییەکان،

It is practically incomprehensible in scope.

گەورەترین مەودا و ناوچەی ژیان لە خۆ دەگرێت،

و بەم پێیە، ماڵی گەورەترین ژمارە و جۆری ژیانە

But it is not so big,

لەسەر زەوی.

so vast,

so extraordinary

کردارییانە ئەمە مایەی تێگەیشتن نییە لە مەودای زانستیدا.

as to be untouchable.

In fact, with roughly 50% of the world's population

بەڵام ئەمە هێندە گەورە نییە،

هێندە مەزن نییە،

living within 100 kilometers of the coastline

هێندە دەرئاسا نییە

and with most of the remainder

کە وە چنگ نەخرێت.

living close enough to lakes, rivers, or swamps,

لە ڕااستیدا، نزیکەی ٪٥٠ دانیشتوانی جیهان

all of which ultimately lead to the ocean,

لە ناو ١٠٠ کیلۆمەتری هێڵی کەنارەکان دەژین

virtually every single person on the planet

و لەگەڵ زۆربەی ئەوانەی ماونەتەوە

has the opportunity to influence the general health

تەواو لە نزیکی دەریاچەکان، ڕوبارەکان، یان مێرگەکان دەژین،

and nature of the world ocean.

کە لە کۆتاییدا هەموویان ڕێ دەگرن بەرەو زەریا،

لە ڕاستیدا هەموو کەسێکی سەر ئەم هەسارەیە

Evidence of human influence is seen

in every part of the ocean,

هەلی هەیە کە کاریگەری بکاتە سەر تەندروستی گشتی

no matter how deep,

no matter how distant.

و سروشتی زەریای ئەم جیهانە.

The ocean defines our planet,

بەڵگەکانی کاریگەری مرۆڤ بینراون

but, in a very real sense,

لە هەموو بەشەکانی زەریا،

we define the ocean.

گرینگ نییە چەند قوڵە،

گرینگ نییە چەند دوورە.

زەریا پێناسەی هەسارەکەمان دەکات،

بەڵام، لە دیدگایەکی زۆر ڕاستترەوە،

ئێمە پێناسەی زەریا دەکەین.