What is leukemia? - Danilo Allegra and Dania Puggioni

Translator: Sinet SEM Reviewer: Daro Rous

Despite advances in medicine,

ទោះវេជ្ជសាស្រ្តមានការជឿនលឿនក្តី

cancer remains one of the most frightening diagnoses patients can receive.

ជំងឺមហារីកនៅតែជាជំងឺកាចសាហាវដែលគ្មានអ្នកជំងឺណាចង់លឺ។

What makes it so difficult to cure is that it's not one illness,

មូលហេតុដែលធ្វើអោយពិបាកព្យាបាលជំងឺនេះគឺដោយសារវាមិនមែនជាជំងឺតែមួយមុខឡើយ

but a family of over 100 diseases occurring in different types of cells.

វាជាក្រុមជំងឺដែលមានជាង១០០មុខ ហើយកើតលើកោសិកាប្រភេទផ្សេងៗគ្នា។

And one type of cancer has the unfortunate distinction

មានប្រភេទមហារីកមួយដែលមានលក្ខណៈអាក្រក់ខុសគេព្រោះ

of afflicting children more than any other type.

វាកើតឡើងលើក្មេងៗច្រើនជាងមហារីកណាទាំងអស់។

This is leukemia,

នោះគឺមហារីកឈាម (ឈាមសសុីឈាមក្រហម)។

a cancer that begins in stem cells found in the bone marrow.

ដែលជាមហារីកដែលចាប់ផ្តើមនៅលើកោសិកាដើមដែលមានក្នុងខួរឆ្អឹង។

A stem cell is a bit like an infant,

កោសិកាដើមប្រៀបដូចជាទារក

undeveloped but possessing great potential.

មិនទាន់ពេញវ័យ តែមានសក្តានុពលខ្លាំង។

Many stem cells specialize and become cells of organs,

កោសិកាដើមជាច្រើនធ្វើឯកទេសកម្មហើយក្លាយជាកោសិកានៃសរីរាង្គ

like the liver, brain and heart.

ដូចជាថ្លើម ខួរក្បាល និងបេះដូង។

But in some tissues,

ប៉ុន្តែនៅក្នុងជាលិកាខ្លះ

they can continue to divide into new stem cells throughout development,

ពួកវាអាចចែកខ្លួននិងរក្សាភាពជាកោសិកាដើម

and into adulthood in order to frequently generate new cells

រហូតដល់ពេញវ័យដើម្បីអាចផលិតកោសិកាថ្មី

and keep up with the body's needs.

គ្រប់គ្រាន់សំរាប់តំរូវការរបស់រាងកាយ។

One example is the bone marrow,

ឧទាហរណ៍ដូចជា ខួរឆ្អឹង

where stem cells differentiate into many types of blood cells.

ដែលនៅទីនេះហើយ កោសិកាដើមធ្វើឯកទេសកម្មទៅជាកោសិកាឈាមជាច្រើនប្រភេទ

That includes red blood cells,

ដែលរួមមានកោសិកាឈាមស

which carry oxygen from the lungs to all tissues,

ដែលដឹកនាំអុកសុីសែនពីសួតទៅជាលិកាផ្សេងៗ

platelets, which help stop bleeding by sticking to damaged blood vessels,

ប្លាកែតដែលជួយក្នុងកំណកឈាមតាមរយៈការបិទភ្ជិតសរសៃឈាមដែលខូច

and white blood cells,

ហើយនិងកោសិកាឈាមស

which patrol the body, destroying potentially harmful invaders.

ដែលជាអ្នកយាមល្បាត ការពារសារពាង្គកាយទល់អ្នកឈ្លានពាន

Every once in a while,

ពេលខ្លះ បញ្ហាអាចកើតឡើង

something goes wrong during a stem cell's specialization process

នៅពេលដែលកោសិកាដើមធ្វើឯកទេសកម្ម

and harmful mutations occur in the cell's DNA.

ហើយមុយតាស្យុងកើតមានឡើងនៅលើADNរបស់កោសិកា។

Cells with compromised DNA are supposed to self-destruct,

ធម្មតាកោសិកាដែលមានADNខុសធម្មតានឹងធ្វើអត្តឃាត

but some damaged cells ignore this order,

ប៉ុន្តែកោសិកាដែលខូចខ្លះមិនធ្វើអត្តឃាតឡើយ

replicating uncontrollably, even as they lose their original function.

ហើយវាធ្វើចំណែកខ្លួនតាមអំពើចិត្ត ទោះជាវាបាត់បង់មុខងារក្តី។

These are what we know as cancer cells.

យើងហៅកោសិកាទាំងនេះថាជាកោសិកាមហារីក។

It is not yet clear why leukemia is the most common childhood cancer,

គេមិនទាន់ច្បាស់នៅឡើយថាហេតុអ្វី មហារីកឈាមស ច្រើនកើតតែលើក្មេង

but one contributing factor may be

ប៉ុន្តែហេតុផលមួយគឺប្រហែលដោយសារ

that leukemias are often caused by just one or two DNA modifications,

ជំងឺនេះកើតដោយការប្រែប្រួលតែ១រឺ២នៃADN

while most cancers require many of them,

ដោយឡែកមហារីកភាគច្រើនទាល់តែមានការប្រែប្រួលច្រើន

allowing leukemias to arise faster than other types of cancer.

ដែលធ្វើអោយមហារីកឈាមសលេចឡើងលឿនជាមហារីកផ្សេងទៀត។

Moreover, some DNA alterations can occur in white blood cells

លើសពីនេះ ការប្រែប្រួលADNខ្លះអាចកើតនៅក្នុងកោសិកាឈាមស

during fetal development,

ក្នុងពេលទារកក្នុងផ្ទៃកំពុងលូតលាស់

further increasing the risk of early leukemia.

ដែលធ្វើអោយហនិភ័យនៃមហារីកឈាមសកាន់តែកើនឡើង។

But though it affects more children than any other cancer,

ទោះបីជាមហារីកនេះប៉ះពាល់ក្មេងៗច្រើនជាមហារីកផ្សេងក្តី

adults constitute the majority of leukemia patients overall.

យើងឃើញថាជាទូទៅ អ្នកជំងឺនេះភាគច្រើនជាមនុស្សពេញវ័យ។

Once leukemia strikes, the damaged cells reproduce in the blood and the bone marrow

នៅពេលដែលមហារីកឈាមសកើតឡើង កោសិកាខូចនោះនឹងបង្កើនចំនួនក្នុងខួរឆ្អឹង

until they take up all available space and resources.

រហូតដែលវាប្រើប្រាស់ទីកន្លែងនិងធនធានអស់។

When the bone marrow can no longer produce

នៅពេលដែលខួរឆ្អឹងមិនអាចផលិត

the required amount of functional cells,

កោសិកាឯកទេសតាមចំនួនដែលត្រូវការរបស់រាងកាយ

the blood becomes depleted.

ឈាមនឹងខ្សោះ។

The lack of red blood cells

ការខ្វះឈាមក្រហម

means that muscles don't get enough oxygen,

មានន័យថាសាច់ដុំមិនអាចទទួលបានអុកសុីសែនគ្រប់គ្រាន់

the reduced number of platelets is not sufficient to repair wounds,

ការខ្វះប្លាកែតនាំអោយខ្វះអ្នកជួយទប់ឈាប

and the dearth of functional white blood cells impairs the immune system,

ហើយការខ្វះឈាមក្រហមមានន័យថាប្រព័ន្ធស៊ាំត្រូវខូចខាត

increasing the risk of infections.

ធ្វើអោយមានហនិភ័យនៃការបង្ករោគកើនឡើង។

To restore the normal function of the blood,

ដើម្បីធ្វើឈាមមានមុខងារធម្មតាវិញ

leukemic cells have to be eliminated.

កោសិកាឈាមមហារីកត្រូវតែលុបបំបាត់។

But because leukemias are not solid tumors,

ប៉ុន្តែដោយសារកោសិកាឈាមមហារីកមិនមែនជាដុំសាច់

they can't be removed surgically.

គេមិនអាចវះកាត់យកវាចេញឡើយ។

Instead, the cells are killed inside the body using various treatments

ជំនួសវិញ កោសិកាមហារីកត្រូវបានសំលាប់តាមរយៈវិធីសាស្រ្តព្យាបាលផ្សេងៗ

that include chemotherapy,

ដែលក្នុងនោះមានការព្យាបាលតាមគីមី(Chemotherapy)

a combination of drugs that destroys quickly multiplying cells.

ការផ្សំរវាងឱសថដែលអាចសំលាប់កោសិកាមហារីក។

Unfortunately, this has the side effect of killing healthy cells,

ជាអកុសល ឱសថរបៀបនេះក៏អាចសំលាប់កោសិកាធម្មតាផងដែរ

such as those found in hair follicles or intestines.

ដូចជាកោសិកាសក់ និងពោះវៀន។

And in some cases, the dosage required is so high

ហើយពេលខ្លះកំរិតប្រើខ្ពស់ពេក

that it kills all cells in the bone marrow,

រហូតដល់វាអាចសំលាប់កោសិកាខួរឆ្អឹង

including stem cells.

រួមទាំងកោសិកាដើមផង។

When this happens, the body is no longer able to create new blood cells on its own.

នៅពេលដែលរឿងនេះកើតឡើង ខ្លួនយើងនឹងមិនអាចផលិតកោសិកាឈាមថ្មីដោយខ្លួនឯងទៀតបានឡើយ។

Fortunately, outside help can come in the form of stem cells

សំណាងល្អ កោសិកាដើមអាចរកបានពីខាងក្រៅ

from the bone marrow of a donor.

គឺពីអ្នកដែលអាចបរិច្ចាក។

Once transplanted into the patient,

ក្រោយពេលកោសិកាដើមត្រូវបានដាក់អោយអ្នកជំងឺ

they rapidly repopulate the bone marrow and the blood.

វានឹងបង្កើនចំនួនក្នុងខួរឆ្អឹងនិងបង្កើតជាឈាម។

However, bone marrow transplants are a complicated process

ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ការដាក់កោសិកាដើមគឺជាការលំបាក

requiring antigen compatibility between the donor and recipient

ដែលត្រូវការភាពត្រូវគ្នានៃប្រព័ន្ធស៊ាំរបស់អ្នកទទួលនិងអ្នកបរិច្ចាក

to keep the transplanted cells from from attacking the patient's own cells

ដើម្បីជៀសវាងកុំអោយកោសិកាដែលដាក់វាយប្រហារកោសិកាអ្នកជំងឺ

as foreign bodies.

ដូចជាប្រព័ន្ធស៊ាំវាយប្រហារមេរោគ។

Unlike with blood transplants,

ខុសពីការបញ្ចូលឈាម

there are thousands of HLA types,

កោសិកាដើមមានប្រភេទHLA រាប់ពាន់

and even siblings and close relatives may not have compatible bone marrow.

ហើយសូម្បីបងប្អូនបង្កើតក៏ប្រហែលមិនមានកោសិកាដើមត្រូវគ្នាដែរ។

If this is the case, the search is expanded to a database

បើសិនជាករណីនេះកើតឡើង ការស្រាវជ្រាវរកអ្នកបរិច្ចាកនឹងត្រូវផ្អែកលើទិន្នន័យ

containing the genetic makeup of millions of voluntary bone marrow donors.

ដែលមានពត៌មានអំពីសែនរបស់អ្នកស្ម័គ្រចិត្តបរិច្ចាក។

The more potential donors there are,

កាលណាមានចំនួនអ្នកបរិច្ចាកកាន់តែច្រើន

the more patients lives can be saved through successful transplants.

ចំនួនជីវិតដែលគេអាចសង្រ្គោះក៏កាន់តែច្រើន។

Leukemia may be a frightening disease, but there is strength and hope in numbers.

ជំងឺមហារីកឈាមសជាជំងឺគួរអោយខ្លាច ប៉ុន្តែយើងនៅមានសង្ឃឹម។