How pigeons took over the world - Elizabeth Carlen and Joanna Moles

Translator: Hemn Bakhtiar Reviewer: Daban Q. Jaff

It’s the morning of June 12th, 1944

بەیانی ١٢ی ٧ی ١٩٤٤

and a pigeon named Paddy is making an epic 368 kilometer journey.

و کۆترێک بەناوی پادی گەشتێکی ٣٦٨ کم دەکات.

He manages to dodge Nazi falcons then beats on through stormy weather,

ئەو فڕۆکەکانی نازی تێپەڕدا و ڕووبەڕووی کەشوهەوای ناخۆش بووەوە.

flying an average of 79 kilometers per hour for almost five hours straight.

٧٩ کم لە کاتژمێرێک دەفڕێت ٥ کاتژمێری لەسەریەک.

Paddy’s carrying the first news of the D-Day invasion back to England.

پادی پەیامی یەکەم هێرشی هەڵگرتبوو بۆ سەر ئینگلتەڕا

He wins a medal for gallantry for this accomplishment.

مەدالیای جوامێری وەرگرت بۆ ئەم دەستکەوتە.

Paddy was one of around 250,000 pigeons

پادی یەکێک بوو لەو ٢٥٠ هەزار کۆترەی

used by the British during World War II to speedily transport secret messages.

بەریتانیا بەکاردەهێنا بۆ گواستنەوەی نامە بە نهێنی.

In fact, pigeon delivery systems are ancient human practices.

لەڕاستیدا، سیستەمی گەیاندنی کۆتر یەکێ لە کارەکانی دەستی مرۆڤە.

Seeing their meat as a protein source

گۆشتی وەک سەرچاوەییەکی پڕۆتین

and their nitrogen-rich poop as the perfect fertilizer,

و پیساییە پڕ لە نایترۆجینەکەیان وەکو پەینێکی نایاب،

humans brought pigeons into captivity as far back as 10,000 years ago.

مرۆڤ کۆتری ڕادەگرت زیاتر لە ١٠ هەزار ساڵ پێش ئێستا.

We then tapped into other traits.

دوای ئەوە دەستمانکرد بە جۆرەکانی کە.

Pigeons are naturally speedy and possess a powerful homing instinct

کۆتر بوونەوەرێکی خێرا و خاوەن غەریزەیەکی ماڵەوەی بەهێزە

that drives them to navigate long distances

وادەکات مەودای درێژ دیاریبکەن

back to the location they consider “home.”

بۆ ئەو شوێنەی پێی دەڵێن“ماڵ“.

So we began developing pigeon posts and breeding and training them for racing.

بۆیە دەستمانکرد بە گەشەسەندن بە کۆتر و زاوزێیان و ڕاهێنانیان.

In a hobby called “pigeon fancying,”

بۆ خولیایەک بەناوی “خولیای کۆتر“،

people selected for traits like head plumage

خەڵکی حەزیان بە سەر بە پەڕ بوو

and fabulously feathered feet.

و قاچی پەڕ زۆر.

As we carried pigeons around the world, they escaped or were released,

کە کۆترەکانمان بەدەوری جیهان دەگێڕا، هەڵهاتن یان ئازادکران،

forming the wild urban flocks we're familiar with today.

پۆڵی گەڕۆکی باژێریان دروست کرد کە ئەمڕۆ دەیبینی.

Pigeons are now one of the most abundant, widespread species on the planet,

کۆتر ئێستا یەکێکە لە بەربڵاوترین، بێشوومارترین جۆرەکانن لەسەر هەسارە،

managing to thrive in chaotic cities.

دەتوانن لە شاری بە ئاژاوە گەشە بکەن.

They owe their success to an ideal combination of traits,

سەرکەوتنەکەیان بۆ هەندێ لە شتەکان دەگەڕێتەوە،

including some that were accentuated by humans.

هەندێکیان لە مرۆڤەکانەوە فێربوون.

Unlike birds that nest on the ground or in trees,

جیا لەو باڵندانەی کە هێلانە لەسەرزەوی یان لەسەردار دادەنێن،

pigeons were originally cliff-dwellers.

کۆتر لە بنەڕەتەوە نیشتەجێی لاپاڵن.

City buildings mimic their natural habitat.

باڵەخانەی شار لاسایی نیشتنگەی ئەوان کراوەتەوە.

And pigeons set a notoriously low bar when it comes to homemaking.

و کۆتر چیلکەی زۆر تەنک دادەنێن لەکاتی خانوو دروستکردن.

Add some sticks to any window ledge or highway overpass

کەمێک چیلکەدار لەسەر هەر پەنجەرەیەک یان ڕێگەپردێک دابنێ

and it's a great spot to raise babies.

و شوێنێکی باشە بۆ گەورەکردنی منداڵ.

This unfussiness allows them to live in environments

هۆشە بە بایەخەکەیان ڕێگەیان پێدەدات لە ژینگەی وا بژین

where more specialized species can’t.

کە جۆرە پێشکەوتووەکان ناتوانن.

As generalists, pigeons take advantage of urban food waste.

وەکو تایبەتمەندەکان، کۆتر سوود لە خۆراکی بەفیڕۆ وەردەگرێت.

With an organ in their throats called a crop,

ئەندامێکیان هەیە بەناوی سیقەتۆرە،

they can gorge themselves when food is available and store some for later.

کە خواردن هەبوو دەتوانن ناوسکیان فراوان بکەن و هەڵیبگرن بۆ دواتر.

They provide “crop milk” to their young instead of having to fetch them live food.

ئەوان “شیری سیقەتۆرە” دەدەنە بەچکەیان لەجیاتی گۆشتی زیندوویان پێ بدەن.

Chicks grow quickly with this fat and protein-rich meal.

بەچکەکان خێرا گەشەدەکەن بەم خواردنە پڕ پڕۆتینە.

If conditions are right, pigeons breed year-round

گەر بارودۆخ گونجاو بوو، کۆتر ساڵانە هێلکە دادەنێت

and produce new offspring every six weeks.

و هەموو شەش هەفتەیەک بەچکەیەک دەردەهێنێت.

They actually have higher breeding rates in cities

ئەوان هێلکەی زیاتر دادەنێن لە شارەکان

because of the abundance of food and shelter.

لەبەر ئەو خواردن و پەناگە بێشوومارە.

These booming populations attract predators.

ئەم خێرا دانیشتووان زیادکردنە نیچێر بۆخۆی ڕادەکێشێت.

New York City is home to a million pigeons,

نیویۆرک ماڵی ملیۆنەها کۆترە،

which support large populations of raptors.

کە شوێنی نیشتنگەی زۆری نێچیرە.

But pigeons’ aptitude for swift flight,

بەڵام کۆتر گونجاوە بۆ فڕینی خێرا،

further exploited by being bred for racing,

هەندێ جار بۆ پێشبڕکێ ڕادەگیرێ،

means they’re made for high speed chases.

واتە ئەوان بۆ بەدواکەوتنی خێرایی زۆر دەگونجێن.

Compared to barn owls, which are a similar size,

بە بەراورد بە کوندەپەپوو، کە هەمان قەبارەن،

pigeon wing bones are thicker and more curved,

ئێسکی باڵی کۆتر تەنکترن و زیاتر چەماوەن،

providing extra space for muscle mass.

بۆشایی زیاتر جێدەهێڵێت بۆ ماسولکەی زیاد.

They can reach speeds of 125 kilometers per hour.

دەتوانن بگەن بەخێرایی ١٢٥ کم لە کاتژمێرێکدا.

And their large flocks ensure safety in numbers and more eyes on the lookout.

و پۆلە گەورەکەیان سەلامەتیان دەکات و چاوی زیاتریان پێ دەدات بۆ ئاگاداربوون.

While pigeons play a starring role in urban wildlife,

لەکاتێکدا کۆتر ڕۆڵی سەرەکی هەیە لە ژیانی شاردا،

we’re not always enthusiastic neighbors.

ئێمە دراوسێیەکی بەپەرۆش نین لەگەڵیان.

In 1966, New York’s parks commissioner coined the term “rats with wings”

لە ١٩٦٦، کۆمیسەری پارکی نیویۆرک دەستەواژەی “جرجی بە باڵی“دروستکرد

and it stuck.

و ماییەوە.

Indeed, their poop,

وایە، پیساییان،

which we originally cherished as fertilizer, presents a unique problem.

کە ئێمە وەک پەیتن بەکاریدەهێنین، کێشەییەک دروست دەکات.

Just one pigeon can leave behind 11 kilograms of acidic excrement per year,

تەنها ١ کۆتر ١١ کگم لە ترشی پیسایی بەجێدەهێڵێت لە ساڵێک،

which, in the United States, scales to about $1.1 billion

کە، لە ویلایەت یەکگرتووەکان، دەگاتە ١.١ بلیۆن

in structural damage annually.

دەگاتە زیانی هەیکەلێک ساڵانە.

Though incidents of infection are rare,

هەرچەندە ڕووداوی تووشبوون دەگمەنە،

this poop can host fungi that are harmful to people if inhaled.

ئەم پیساییە کەڕووی تێدایە کە بەزیانە بۆ مرۆڤ گەر توشبووی.

They may be numerous, noisy and a little too keen on your lunch,

لەوانەیە زۆر، بەژاوەژاو و کەمێک بێزارت بکەن لە نانخواردن،

but the pigeons that swirl around us

بەڵام ئەو کۆترانەی بە دەورمان دەسوڕێنەوە

are evidence of an ancient, ongoing relationship.

بەڵگەییەکی کۆن، و پەیوەندییەکی بەردەوامن.

Their rise to world domination has been a collaborative effort.

هەڵسانیان بۆ داگیرکردنی جیهانی هەوڵێکی کۆمەڵ بووە.

For better or for worse, we did this to ourselves.

بۆ باشتر یاخود خراپتر، خۆمان ئەمەمان بەسەرخۆمان هێنا.