A day in the life of an ancient Greek architect - Mark Robinson

Translator: mabbast chato Reviewer: Daban Q. Jaff

As dawn breaks over Athens, Pheidias is already late for work.

هەر کە خۆری جێشتەنگاو تەواوی ئەسینا دادەپۆشێت فیدیاس لە کارەکەی دواکەوتووە.

The year is 432 BCE,

ساڵی ٤٣٢ پێش زاینەدا،

and he’s the architekton, or chief builder,

و فیدیاس تەلارسازە یاخود سەرۆکی بنیاتنەرە،

for the Parthenon— Athens’ newest and largest temple.

بۆ پەرستگەی پاسینۆن نوێترین و مەزنترین پەرستگایە لە ئەسینا.

When completed, his masterpiece will be an enormous shrine to the goddess Athena,

کاتێک تەواو دەبێت، شاکارەکەی دەبێتە مەزارگایەکی گەورە بۆ خودای ئەسینا،

and a testament to the glory of the Athenians.

و گەواهیداری شکۆمەندی ئەسینایەکان دەکات.

But when he arrives onsite he finds five epistatai, or city officials,

بەڵام کاتێک گەیشتە شوێنی دروستکردنەکە چاوی بە پێنج سەرپەرشتیار (بەرپرسی شارەکە) کەوت،

waiting to confront him.

چاوەرێ ئەویان دەکرد.

They accuse Pheidias of embezzling gold

فیدیاسیان بە دزینی ئەو ئاڵتونەی

designated for the temple’s sacred central statue.

پەیکەری پیرۆزی ناوەندی پەرستگاکەی پێ ڕازاندرابەوە تاوانبار کرد.

He has until sundown to provide all the temple’s expenses

تا خۆر ئاوابوون کاتی هەیە تا هەموو تێچوونەکانی پەرستگاکە بخاتەڕوو

and account for every flake of gold— or face the judgement of the courts.

و هەموو پارچە ئاڵتونەکان بژمێرێت- بان ڕووبەڕووی بڕیاری دادگا دەبێتەوە.

Though he’s insulted by these false charges, Pheidias isn’t surprised.

هەر چەندە بەم تاوانبارکردنانە سوکایەتی پێکراوە، بەڵام فیدیاس شۆک نە بووە.

Pericles, the politician who commissioned the Parthenon,

پێرەکلیس، ئەو سیاسەتمەدارەیە کاری دروستکردنی پەرستگەی پارسینۆن بەڕێوە دەبات،

has many enemies in city government,

لە حکومەتی شارەکە چەند نایارێکی هەیە،

and this project is somewhat controversial.

و ئەم پڕۆژەیەش مشتومڕی لەبارەوە دەکرێت.

The public is expecting a classic temple in the Doric style:

ڕای گشتی چاوەڕێ پەرستگەیەکی نەریتی لەسەر شێوەی دۆریک دەکەن:

simple columns supporting a horizontal entablature,

ستوونە سادەکان پشتگیری ڕووگەشی ئاسۆی دەکەن،

crowned with a triangular roof.

تا بانێکی سێگۆشەیی لەسەر بوەستێت.

But Pheidias’ plans are far more radical by Athenian standards.

بەڵام پلانەکانی فیدیاس زۆر زۆر لە ستانداردەکانی ئەسینایەکان دوورە.

His designs combine Doric columns with a sweeping Ionic frieze,

نەخشەکەی ئەو بریتیە لە تێکەڵکردنی ستوونەکانی دۆریک لەگەڵ سڕینەوەی جوانکاری ئەسینای کۆن.

hosting a vast panorama of the city’s Great Panathenaic festival.

تاشینی پانۆرۆمایەکانی گەورەی مەهرەجانی ئاینی پاناسنێییەک مەزنی شارەکە.

Not only will this sculpture show humans and gods side by side—

نەک تەنها ئەم پەیکەرە مرۆڤەکان و خوداکان شان بەشانی یەک تر پیشان دەدات

something never before seen in a temple’s décor—

بەلکو شتێک پیشان دەدات کەوا هەرگیز لەسەر دیکۆری پەرستگاکە نەبینراوە-

it will also cost much more than the traditional approach.

هەروەها زۆر لە تاشینی و نەخشاندنی شتی دابوونەریتی زیاتری تێدەچێت.

Praying to the Gods that his colleagues have been keeping track of their spending,

لە خوداکان دەپاڕایەوە هاوڕێکانی ئاگاداری وەرگرتن و خەرجکردنی پارەکانیان بن،

Pheidias sets off to prove his innocence.

فیدیاس دەستبەکار بوو تا بێتاوانی خۆی بسەلمێنێت.

First, he checks in with his architects Iktinos and Callicrates.

سەرەتا لەگەڵ دوو تەلارساز بەناوی ئیکتینۆس و کالەکراتیس دەستیان بە پشکنین کرد.

Rather than using a blueprint,

لە جیاتی بەکارهێنانی نەخشەی خانووساز

they pore over the syngraphai, or general plan,

جەختیان کردە سەر سینگرافایی یان پلانی گشتی،

and paradeigma, a 3D model.

و پەرادیگما، جۆری سێ ڕەهەندی.

Without an exact blueprint, the team often has to resolve issues in real time,

بەبێ نەخشەی بەرایی، تیمەکە پێویستە لە کاتی دیاریکراو گرفتەکان چارەسەر بکەن

guided only by careful calculation and their instinct for symmetry.

تەنها لە لایەن بەوریای ژمارن و حەزیان بۆ نەخشەی هاوتایی ڕێنوێنی دەکران.

Maintaining this symmetry has proven especially difficult.

پاراستنی بەتیابەتی ئەم نەخشەی هاوتاییە سەلمێندراوە زەحمەتە.

The Parthenon is built on a curve with the columns leaning slightly inwards.

پەرستگەی پارسینۆن لەسەر ڕوووەکی چەماوەی بنیاتنراوە و ستوونەکان کەمێک بۆ دەرەوە هاتوون.

To project strength,

بۆ بەهێزی پڕۆژەکە،

and potentially keep the columns looking straight from a distance,

والە ستونەکان کراوە لە دووروەوە ڕاست دەرکەون،

the architects incorporated entasis, or slight bulging, in each column.

تەلارسازەکان ئینتسسیان بەکارهێنا، یان کەمێک ئاوساندن، لە هەر ستونێکدا.

For the temple’s other elements,

بۆ توخمەکانی دیکەی پەرستگەکە،

the team calculates symmetry by employing relatively consistent proportions

تیمەکە نەخشەی هاوتایان دەبژارد بە بەکارهێنانی ڕێژەی گونجاو

across the design.

بەدرێژایی نەخشاندنەکە.

But their shifting plans require constant recalculations.

بەڵام گۆڕینی پلانەکانیان پێویستی بە دووبارە حساب کردن دەکرد.

After helping solve one such computation,

دوای هاوکاری کردنی لە چارەسەرکردنی ژماردنێکی لەم شێوەیە،

Pheidias collects his colleagues’ gold records

فیدیاس تۆماری ئاڵتونی هاوکارەکانی کۆکردوە

and heads off to receive a special delivery.

و بەڕێکەوت تا گەیاندنێکی تایبەت وەربگرێت.

Immense marble blocks for the Parthenon’s pediment have just arrived

بلۆکی گەورەی مەڕمەڕ بۆ پێدەمێنتی پەرستگاکە گەیشتووە

from quarries at Mount Pentelikon.

لە کانە بەردی چیایی پێنتەلیکۆن.

The usual ramps would collapse

سەکۆیە ئاساییەکە دەرووخێت

under the weight of these 2 to 3 ton stone blocks,

لە ژێر کێشێکی زۆری ئەم بەردە ٢ تا ٣ تەنی،

so Pheidias orders the construction of new pulleys.

هەر بۆیە فەرمانی دا خلۆکەی بەرزکردنەوە دروست بکەن.

After recording the additional expense

دوای تۆمارکردنی تێچوونی زیایدکراو

and supervising the construction all afternoon,

و بەڕێوبرنی دروستکردنەکە لە هەموو نیوەڕۆیەکە،

he finally arrives at the sculpture workshop.

لە کۆتایەکەی بە کارخانەی پەیکەر دروستکردنەکە گەیشت.

His sculptors are carving 92 mythical scenes, or metopes,

پەیکەرتاشەکانی ٩٢ دیمەنی ئەفسانەیی یان میتۆپیسیان تاشیەوە،

to decorate the temple.

تا پەرستگەکەی پێ بڕازێننەوە.

Every carving depicts fighting from different epic battles—

هەموو دیمەنە تاشراوەکان وێنای جەنگ دەکەن لە جەنگە ئەفسانەییە جیاوازەکان-

each a mythical representation of Greece’s victory over Persia

هەر یەکەی لە ئەفسانەییەکە سەرکەوتنی یۆنانیەکان بەسەر فارسەکان پیشان دەدات

about 40 years earlier.

نزیکەی ٤٠ ساڵ زووتر.

No temple has ever used so many metopes before,

هەرگیز هیچ پەرستگایەک پێشتر ئەو هەموو میتۆپیسانەی تێدا بەکارنەهات بوو،

and each scene adds to the temple’s ballooning expenses.

و هەر دیمەنێکیش تێچووی بێشوماری پەرستگاکەی زیاتر دەکرد.

Finally, Pheidias turns to his primary responsibility,

لە کۆتایەکەی، سەرەی فیدیاسە تا دەست بە بەرپرسیاریەتیە سەرەتایەکەی بکات،

and the focal point of the entire temple.

و خاڵی تیشکۆی هەموو پەرستگاکە.

Covered in thick layers of gold, minutely decorated,

بە چینێکی ئەستوری ئاڵتون داپۆشراوە بەوردی ڕازاندراوەتەوە،

and towering above her worshippers,

و لەسەرو پەرستیارتیەکانیەوەیەتی،

this will be a statue of the city’s patron and protector: Athena Parthenos.

ئەمە دەبیتە بە پەیکەری چاودێریکەر و پارێزگاریکەری شارەکە، پارسینۆنسی ئەسینا.

When the temple is complete, throngs will gather on its perimeter—

کاتێک پەرستگاکە تەواو دەبێت خەڵکەکە لە حەوشەی پەرستگاکە کۆ دەبنەوە-

offering prayers, performing sacrifices,

نزا دەکەن و قوربانی پێشکەش دەکەن

and pouring libations for the goddess of wisdom.

شەڕاب بۆ خودای ژیری دەڕێژن.

Pheidias spends the rest of the day

فیدیاس ئەوەندە کاتەی مای بوو

designing finishing touches for the statue,

لە کۆتا ڕازاندنەوەی پەیکەرەیە بەسەری برد،

and as the light fades, the epistatai arrive to confront him.

و هەرکە ڕۆژ بەرەو ئاوابوون دەڕۆشت، سەرپەرشتیارەکان پەیدا بوون.

After looming over his records, they look up triumphantly.

دوای سەیرکردنی تۆمارەکانی سەرکەوتوانە دەردەکەوتن.

Pheidias may have accounted for the temple’s general spending,

لەوانەیە فیدیاس بە بەفیڕۆدانی گشتی پەرستگاکە تۆمەتبار بکرێت،

but his records show no mention of the statue’s gold.

بەڵام تۆمارەکانی هیچ باسی ئاڵتونی پەیکەرەکە ناکەن.

At that moment, Pericles himself arrives to save his chief builder.

لەم ساتەدا، پێرەکلیس گەیشت تا سەرۆکی بیناکەریەکەی ڕزگار بکات.

The temple’s sponsor tells them that all the gold on the statue

بەڕێوبەری دروستکردنی پەرستگە پێان گووت هەموو ئاڵتونەکە بە پەیکەرەکەیەوەییە

can be removed and weighed individually to prove Pheidias’ innocence.

دەتواندرێت لێ بکرێنەوە و بە جیا بکێشرێن تا بێتاوانی فیدیاس بسەلمێدرێت.

Assigning laborers to the task—

ئەرکەکان بە کرێکارەکان سپێردرا

and charging the officials to watch them late into the night—

و بەرپرسەکانیان تۆمەتبارکرد بەوەی لە درەنگانی شەو چاودێریان کردوون-

Pheidias and his patron leave their adversaries

فیدیاس و چاودێریکەرەکەی نەیارەکانیان

to the mercy of mighty Athena.

بۆ بەخشندەیی ئەسینای مەزن بەجێهێشت.