How the world’s tallest skyscraper was built - Alex Gendler

Translator: Niyan Abdulla Reviewer: Daban Q. Jaff

By the end of the 20th century,

بەر لە کۆتای هاتنی سەدەی بیستەم،

the race to build the world's tallest skyscraper grinded to a halt.

پێشبڕکێی دروستکردنی بەرزترین باڵەخانە گەششی کرد.

Each new contender was only slightly taller than the one before,

هەر تاوەرێک کەمێک لەوەی پێش خۆی بەرزتر بوو،

and architects were running out of ways to top their previous efforts.

تەلارسازەکان چەندان ڕێگەیان داهێنا بۆ بەرزکردنەوەی تەلاری پێشوو.

But in 2004 construction began on a new building in Dubai,

بەڵام لە ساڵی ۲۰۰٤ دەستکرا بەدروستکردنی بینایەکی نوێ لە دوبەی،

promising a revolutionary design that would dwarf the competition.

ئومێدکرا کە ببێتە شۆڕشێکی نەخشەسازی کە پێشبڕکێکە ئەبەزێنێت.

In 2009, the 828-meter Burj Khalifa was complete,

لەساڵی ۲۰۰۹، بورجی خەلیفەی ٨۲٨ مەتری تەواو بوو،

surpassing the previous record-holder by over 60%.

بە ڕێژەی ٪٦٠ ڕیکۆردی ناوازەترین باڵەخانەی شکاند.

So what innovations allowed for such a huge leap in height?

ئەوە چ داهێنانێکە ڕێگە بە بەرزیەکی بەم شێوەیە ئەدات؟

For most of architectural history, heavy building materials

لە مێژووی زۆربەی کارە تەلارسازیەکان، کەرەستەی قورسی باڵاخانەکان

made it difficult for tall buildings to support their own weight.

کارێکی سەختە بۆ ڕاگرتنی قورسای بینا بەرزەکان.

To compensate, taller structures had wider, thicker masonry at the base,

لە بناغەی بینا بەرزەکان بەردی ئەستورو ڕەقیان بەکارهێنا،بۆقەرەبوکردنەوەی،

making them substantially more expensive.

دروستکردنیان بەشێوەیەکی توند و گرانبەها.

The arrival of industrial steel in the early 20th century

هاتنی پۆڵای پیشەسازی لە سەرەتاکانی سەدەی بیستەم

helped buildings shed weight, and stretch to new heights.

یارمەتی کەمکردنەوەی کێش، وبەرزکردنەوەی بیناکان ئەدات.

But steel frames required intensive labor to produce,

بەرهەم هێنانی چوارچێوەی پۆڵایەکە ئیشێکی قورسە،

often under poor working conditions.

وە زۆربەی جار لە ژێر مەرجی سەلامەتی لاوازدایە.

And when they were finished,

کاتێک تەواو ئەبن،

these three dimensional grids took up huge amounts of space inside buildings.

ئەو سێ تۆڕە ئەندازەییە بۆشایەکی زۆر ئەگرن لە ناوەوەی بیناکە.

Tall steel skyscrapers also had larger, less dense surfaces,

ڕوکەشی پۆڵای بینا بەرزەکان کەمتر چڕو، گەورەترە،

making them vulnerable to strong winds.

وایکردووە زیاتر لاواز بن بەرامبەر با بەهێزەکان.

تەلارسازەکان نەخشەی کرداری پێچەوانەیی جیاوازیان کێشا

Architects designed various countermeasures

to prevent swaying and structural damage,

بۆ ڕێگری کردن لە لاربونەوەو تێکشکان،

but to increase height further,

بۆ بەرزکردنەوەی درێژی بیناکان،

engineers would have to completely rethink how tall buildings were designed.

دوبارە بیریانکردەوە چۆن بینابەرزەکان نەخشەکێشراون.

Enter the father of modern skyscrapers: Fazlur Rahman Khan.

دامەزرێنەری بینا مۆدێرنە بەرزەکان: فەزلور ڕەحمان خان.

This Bangladeshi-American engineer believed tall structures

ئەو ئەندازیارە بەنگلادیشیە ئەمریکیە باوەڕی وایە بینا بەرزەکان

should bear their weight where they were widest and most stable— on the outside.

پێویستە بەرگەی قورسای بگرن دەرەوەیان گەورەو جێگیر بێت.

He proposed swapping an internal grid of steel beams

پێشنیا ئەکات بەئاڵوگۆڕکردنی تۆڕە کارەبایە ناوەکیەکەی شێلمانە پۆڵاکان

for a steel and concrete exoskeleton

بۆ پۆڵاو کۆنکریتی ڕەق

that would make buildings more resilient to wind

ئەوە بیناکان بەهێزتر ئەکات بەرامبەر با

while using far less heavy materials.

دورکەوتنەوە لە بەکارهێنانی مادەی قورس.

Khan developed this idea into what he called tubular designs.

خان بیرۆکەکەی پێش خست بەهۆی نەخشەساز ( لولەی).

These buildings had exterior steel frames that were braced with concrete

ئەو بینایانە کە چوارچێوەی دەرەکی پۆڵایان هەبوو بە کۆنکریت قایمکرابوو

and connected to horizontal floor beams.

بەیەکەوە بەسترابوونەوە بە بنمیچی شێللمانە ئاسۆیەکە.

Tubular frames proved superior at absorbing and transferring

چوارچێوەی لولەی دەبلتە هۆی گواستنەوەو هەڵمژینی

the force of wind to a building's foundation.

هێزی بایەکە بۆ بناغەی بیناکان.

And since the exterior walls could bear the bulk of the load,

تاوەکو دیوارە دەرەکیەکە بەرگەی قەبارەی بارستایەکە ئەگرێت،

internal supporting columns could be removed to maximize space.

ڕاگری ستونیە ناوەکیەکەیان لابرد بۆ بۆشایەکی زیاتر.

Following the 1960s, tubular design became the industry standard.

لە دوای ساڵانی ۱۹٦۰، نەخشە دانانی لولەی بو بە پیشەسازیەکی پێوانەی.

This new philosophy allowed for the construction

ئەو فەلسەفە نوێیە ڕێگای بەرەو ڕووی بنیادنان کردەوە

of taller, sturdier skyscrapers,

بۆ باڵەخانەی، بەرزتر و بە هێزتر،

including many of the record holders for world’s tallest building.

لەگەڵ تۆمارکردنی چەندان ڕاگری تر بۆ بەرزترین بیناکانی جیهان.

But planning the Burj Khalifa would take one more innovation.

بەڵام نەخشەی بورجی خەلیفە یەک بیرۆکەی نوێتری هەڵگرتبوو.

In 2004, the late Fazlur Khan’s longtime employers,

لە ساڵی۲۰۰٤،

Skidmore, Owings & Merrill, completed the Tower Palace III in South Korea.

سکید مۆ، ئۆوینگس و مێڕیل، تەواوکردنی تاوەری پاڵاس۳ لە باشوری کۆریا.

This building took Khan's exoskeleton design one step further,

نەخشەسازیە ڕەقە دەرەکیەکە یەک هەنگاو بیناکەی خانی بردە پێشەوە،

with a central column supported by three protruding wings.

ستونە ناوەڕاستیەکەی کە بەهۆی سێ باڵەوە ڕا دەگیرێت.

Each wing’s weight carries the other two,

کێشی هەر یەک لە باڵەکان دوانەکەی تر ڕا ئەگرێت،

while the heavy concrete core acts as a support beam,

لەکاتێکدا چەقی کۆنکرێتە قورسەکە کاردەکاتە سەر ڕاگرتنی شێلمانەکە،

that also houses the building’s elevators and mechanical infrastructure.

هەروەها ڕاگرتنی مەسعەدی بیناکان لەگەڵ ژێرخانە میکانیکیەکەی.

This design, called the buttressed core,

ئەو نەخشەسازیە، پێیی ئەوترێ چەقی ڕاگیرکردن،

allowed the entire structure to work as a single load-bearing unit,

پێکهاتەکانی وەکو یەکەیەکی بنچینەی بۆ هەڵگرتنی قورسایەکەی کاردەکات

supporting the building’s 73 stories.

ڕاگرتنی بینایەکی ۷۳ ژورری.

SOM was confident the buttressed core could support a much taller building,

(som) ئاسودە بوو دەربارەی چەقەکەی کە دەتوانی بینای بەرزتریش ڕابگرێ،

and they were determined to see how high they could go with their next project.

سوربوون لەسەر ئەوەی کە بینای جاری دواتر چەند بەرز ئەبێت.

As only the second building to use this design,

وەکو دووەم پڕۆژە کە ئەو نەخشەسازیەی تیا بەکارهات،

the Burj Khalifa spans an unprecedented 163 floors.

بەرزیە بێوێنەکەی بورجی خەلیفە کە ۱٦۳ قات بوو.

To battle the monumental vertical and lateral forces,

بۆ بەرەنگاربونەوەی ستونە مەزنەکەی و هێزە لاوەکیەکەی،

the design strategically places the strongest, load-bearing areas

لەشوێنێکی بەهێزدروستکراوە، توانای هەڵگرتنی قورسایەکی زۆری هەیە

where the wind is also most powerful.

کە بایەکە لە بەرزترین پلەیەتی.

Additionally, the Y-shaped layout was specifically calibrated

لەگەڵ ئەوەشدا، نەخشەی شێوە Y دەپێورێ

to minimize local wind forces.

بۆ کەمکردنەوەی تەوژمی بایەکە.

Every several floors, one of the wings recedes slightly,

هەموو زەمینەکان، یەکێک لە باڵەکان کەمێک دەکشێنە دواوە،

forming a series of setbacks in a clockwise pattern.

بۆ شێوە پێدانی زنجیرەیەک لە کۆسپەکان بەئاڕاستەی میلی کاتژمێر.

This spiral shape disperses air currents,

ئەو شێوە پێچاو پێچە ئەبێتە هۆی بڵاوکردنەوەی تەوژمەکە،

transforming 240 kilometer per hour winds into harmless gusts.

گواستنەوەی بایەکە بۆ بای بێزیان لە ۲٤۰ کیلۆمەتر لە سەعاتێکدا

Considering its height and unique design,

سەرباری بەرزیەکەی و دیزاینە بێهاوتاکەی،

the Burj Khalifa was completed in a staggeringly short five year period.

بورجی خەلیفە بەشێوەیەکی کارامەی لە ماوەی پێنج ساڵ تەواوکرا.

However, this pace came at a great human cost.

هەرچەندە، ئەوە هەنگاوێکی بەبەهای مرۆڤ بوو.

The workforce consisted mostly of South Asian migrants,

ژمارەی کرێکارەکان زیاتر کۆچبەرەکانی باشوری ئاسیا بوون،

who regularly endured shifts over 12 hours long

بۆ نۆرەی کارەکانیان زیاتر لە ۱۲کاتژمێر بەرگەیان ئەگرت

for a daily wage of roughly $10.

بۆ نزیکەی موچەیەکی ڕۆژانەی ۱۰ دۆلاری.

Those who tried to quit or return home had their paychecks and passports withheld

پاسپۆرت و موچەیان دەستی بەسەر ئەگیرا ئەگەر وازیان بهێنایه یان بگەڕایتنەوە

by the project’s construction company.

لەلایەن کۆمپانیای بەرهەم هێنانی پڕۆژەکە.

These abusive conditions led to multiple protests,

ئەو مەرجە ئابڕوو بەرانانە بووە هۆی چەندان خۆپیشاندان،

in addition to at least one suicide, and one fatal accident reported on site.

هەروەها بەلایەنی کەم یەک حاڵەتی خۆکوژی، وە ڕوداوێکی مردن تۆمارکراوە

In the years following the tower’s completion,

لەساڵانی داهاتوودا کە تاوەرەکە تەواوبوو،

the United Arab Emirates fell under harsh scrutiny

ئیماراتی عەرەبی کەوتە ژێر وردبینیەکی توندەوە

for failing to enforce worker protection laws.

بەهۆی ناچارکردنی کرێکارەکان بۆ پابەند بوون بە یاساکانەوە.

Hopefully, future projects will prioritize the individuals

خۆشبەختانە، پڕۆژەکانی داهاتوو پێشەنگی تاکەکەسیە

behind these engineering marvels over the buildings themselves.

لەپشت کارە ئەندازەیە سەرسوڕهێنەرەکان