How mucus keeps us healthy - Katharina Ribbeck

Translator: Danya Sarbaz Reviewer: Wafa Idrees

If you've got a cold, mucus is hard to miss.

ئەگەر هەڵامەت هەیە، ناکرێ بەڵغەمت نەبێ.

But what is it, and what does it do besides making you miserable?

بەڵام ئەوە چییە و چی دەکات جگە لە بێزارکردنت؟

Your body produces more than a liter of mucus every day,

ڕۆژانە جەستەت زیاتر لە لیترێک بەڵغەم بەرهەم دەهێنێت،

and all the wet surfaces of your body that are not covered by skin,

و هەموو ڕووە تەڕەکانی لەشت کە بە پێست داپۆشراون،

like your eyes,

وەک چاوەکانت، لووت، دەم، سییەکانت،

nose,

mouth,

lungs,

و گەدە ڕووپۆشێکی ئازاد وەردەگرێت.

and stomach get a liberal coating.

That's why they're known as mucus membranes.

هەر بۆیە بە پەردەی بەڵغەم ناسراون.

Mucus plays lots of roles in your body.

بەڵغەم ڕۆڵی زۆر لە لەشدا دەگێڕێت.

It keeps delicate tissues from drying out and cracking,

شانە ناسکەکان لە وشکبوونەوە و شکان دەپارێزێت

which would expose them to infection.

کە دەبێتە هۆی تووشبوونیان بە ڤایرۆسەکە

چاوەکانت چەور دەکات بۆ ئەوەی بتوانیت چاو بتروکێیت.

It lubricates your eyes so you can blink.

It protects your stomach lining from acid.

ناوپۆشی گەدەت دەپارێزێت لە ترش

It neutralizes threats by removing or trapping substances

هەڕەشەکان بێلایەن دەکات بە لابردنی یان تەڵەی ماددە

that could make you sick.

کە لەوانەیە نەخۆشت بکات.

And finally, it houses and keeps your body's trillions of bacterial inhabitants,

لە کۆتاییدا، ترلیۆن بەکتریای دانیشتووی لەشت دەپارێزێت,

your microbiota, under control.

میکرۆبەکەت لە ژێر کۆنتڕۆڵدایە.

Mucus contains lots of different compounds,

بەڵغەمی پێکهاتەی جیاوازی زۆر تێدایە،

including proteins, fats, and salts.

لەوانە پرۆتین و چەوری و خوێ.

بەڵام پێکهاتەیەکی سەرەکی هەمەچەشنی بەڵغەم کۆمەڵێک پرۆتینە کە پێیان دەوترێت میوسین.

But a key component of mucus versatility is a set of proteins called mucins.

Mucins are the primary large molecules in mucus

میوسینەکان گەردیلە گەورە سەرەکیەکانن لە بەڵغەم دا

and are essential for giving mucus its slippery feel.

و گرنگن بۆ پێدانی هەستی خلیسکان بە بەڵغەم.

سەر بە پۆلێک پرۆتین پێی دەوترێت گلیکۆپرۆتینی

They belong to a class of proteins called glycoproteins

which are built out of both amino acids and sugars.

کە لە هەردوو ترشە ئەمینی و شەکرەوە بنیات نراوە.

In mucin, long chains of sugars are attached to specific amino acids

لە میوسیندا، زنجیرەی درێژی شەکر بە ترشە ئەمینی دیاریکراوەکانەوە دەلکێنرێت

in the protein backbone.

لە بڕبڕەی پشتی پڕۆتیندا.

The hydrophilic sugar chains help mucin dissolve in your body's watery fluids.

زنجیرە شەکری هایدرۆفیلیک یارمەتی توانەوەی موسین دەدەن لە شلە ئاوییەکانی جەستەتدا.

بەڵغەم کە ٪٩٠ ئاوی تێدایە،

Mucus, which is up to 90% water,

stays hydrated thanks to these sugar chains.

بە شێداری دەمێنێتەوە سوپاس بۆ ئەم زنجیرە شەکرانە.

Some of these mucins can interact with other mucin molecules

هەندێک لەم بەڵغەمانە دەتوانن کارلێک لەگەڵ گەردیلەکانی تری بەڵغەم بکەن

to create a complex network that establishes a barrier

بۆ دروستکردنی تۆڕێکی ئاڵۆز کە بەربەستێک دروست دەکات

against pathogens and other invaders.

لە دژی نەخۆشی و داگیرکەرەکانی تر

That's why mucus is the body's first line of defense against foreign objects,

بۆیە بەڵغەم یەکەم هێڵی بەرگرییە لە جەستە لە دژی تەنە بیانییەکان

وەک بەکتریا و تۆز

like bacteria and dust.

It's continuously produced to clear them from the respiratory tract,

بە بەردەوامی بەرهەم دەهێنرێت بۆ پاککردنەوەیان لە کۆئەندامی هەناسەدان،

like a slimy conveyor belt.

وەک پشتێنی گوێزەری قوڕاو.

This keeps bacteria from getting a solid purchase on delicate lung tissue,

ئەمە بەکتریاکان دەپارێزێت لە کڕینی پتەو لەسەر شانە ناسکەکانی سییەکان

or making it to the blood stream, where they could cause a major infection.

یان دەگاتە خوێن، لەوێ لەوانەیە ببێتە هۆی هەوکردنێکی گەورە

Many of those harmful bacteria also cause diseases

زۆرێک لەو بەکتریایە زیانبەخشانە هه روەها دەبنه هۆی نەخۆشی

when they cluster into slimy growths called biofilms.

کاتێک کۆدەبنەوە بۆ گەشەی قوڕاو کە پێی دەوترێت بایۆفیلم.

But mucus contains mucins,

بەڵام بەڵغەم میوسینی تێدایە

antimicrobial peptides,

پێپتیدەکانی دژە میکرۆب،

antibodies,

دژەتەنەکان

and even bacteria-hungry viruses called bacteriophages

و تەنانەت ڤایرۆسی برسی بەکتریا کە پێی دەوترێت بەکتریاکان

that all work together to prevent biofilms from forming.

کە هەموویان بەیەکەوە کار دەکەن بۆ ڕێگریکردن لە دروستبوونی بایۆفیلیم

If microbes do become harmful and you get sick,

ئەگەر میکرۆبەکان زیانبەخش بن و نەخۆش بکەون

the body ramps up mucus production to try to quickly flush out the offenders,

جەستەکە بەرهەمهێنانی بەڵغەم زیاد دەکات بۆ هەوڵدان بۆ فڕێدانی خێرای سەرپێچیکارەکان

and the immune system floods your mucus with extra white blood cells.

سیستەمی بەرگری خوێن خڕۆکە سپیەکانی زیاتر پڕ دەکات.

In fact, the greenish mucus often associated with infections

لە ڕاستیدا، بەڵغەمی سەوز زۆرجار پەیوەندی بە هەوکردنەوە هەیە

gets its color from an enzyme produced by those white blood cells.

ڕەنگی خۆی لە ئەنزیمێکەوە وەردەگرێت لە لایەن خڕۆکە سپیەکانەوە بەرهەم دەهێنرێن

This multi-pronged approach to bacterial management

ئەم شێوازە فرە لایەنە بۆ بەڕێوەبردنی بەکتریا

is one of the main reasons why we're not sick all the time.

یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکان کە بۆچی ئێمە هەمیشە نەخۆش نین.

Even though mucus protects against the infectious bacteria,

هەرچەندە بەڵغەم لە دژی بەکتریا گوازراوەکان دەپارێزێت،

the vast majority of your body's bacterial tenants are not harmful,

زۆرینەی بەکتریاکانی لەشت زیانبەخش نین،

و زۆربەیان لە ڕاستیدا سوودبەخشن.

and many are actually beneficial.

That's particularly true when they live in mucus,

ئەمە بەتایبەتی ڕاستە کاتێک لە ناو بەڵغەمدا دەژین،

where they can perform important functions,

کە بتوانن کاری گرنگ ئەنجام بدەن،

like synthesizing vitamins,

وەک دروستکردنی ڤیتامینەکان،

suppressing harmful inflammation,

دامرکاندنەوەی هەوکردنی زیانبەخش،

and controlling the growth of more harmful species.

و کۆنتڕۆڵکردنی گەشەی زیندەوەرانی زیانبەخش

So even though you probably associate mucus with being ill,

بۆیە هەرچەندە ڕەنگە بەڵغەم بە نەخۆشییەوە گرێ بدەیت، بەڵام

it's really helping you stay healthy.

بەڕاستی یارمەتیت دەدات بە تەندروستی بمێنیتەوە.

Sure, it might seem gross,

بەدڵنیاییەوە، لەوانەیە خراپ دەربکەوێت،

but can you think of any other substance that can lubricate,

بەڵام ئایا دەتوانیت بیر لە هیچ ماددەیەکی تر بکەیتەوە کە بتوانێت چەور بکات

keep your body clean,

لەشت پاک بکەرەوە،

fight infection,

بەرەنگاری هەوکردن ببنەوە،

and domesticate a teeming bacterial population?

و بەکتریایەکی زۆر ماڵی بکەین؟

Nope, just mucus.

نەخێر، تەنها بەڵغەم.