The science of skin - Emma Bryce

Translator: Shajwan Nawzad Reviewer: Daban Q. Jaff

Between you and the rest of the world lies an interface

لە نێوان تۆ و هەموو جیهاندا ڕووکارێک هەیە

that makes up 16% of your physical weight.

کە سەرووی ٪١٦ی کێشی جەستەت پێکدەهێنێت.

This is your skin, the largest organ in your body:

ئەمە پێستتە، گەورەترین ئەندامە لە لەشتدا:

laid out flat, it would cover close to 1.7 square meters of ground.

ئەگەر بە کراوەیی دایبنێین، نزیکەی ١.٧م چوارگۆشە لە زەوی دادەپۆشێت.

Its purpose may seem obvious— to keep our insides in.

پێدەچێت مەبەستەکەی دیاربێت، کە ئەویش پارێزگاری لە بەشەکانی ناوەوەمان دەکات.

But a look beyond the surface

بەڵام سەیرکردنێک لە سەروی ڕوکارەکەوە

reveals that it plays a surprising number of roles in our lives.

ئەوە دەردەخات کە ژمارەیەکی چاوەڕواننەکراو ڕۆڵی هەیە لە ژیانماندا.

First, the basics.

سەرەتا، بنچینەکان.

Skin is the foundation of the integumentary system,

پێست بنچینەی سەرەکی سیستەمی داپۆشەرە،

which also incorporates your hair, nails, and specialized glands and nerves.

کە قژت، نینۆکەکانت هاروەها لیمفەگرێکان و دەمارەکانت دەگرێتەوە.

Made up of three layers,

لە سێ چین دروست کراوە،

the epidermis,

چینی دەرەوەی پێست،

dermis,

بن توێژ،

and hypodermis,

ژێر پێست،

skin’s thickness varies from 0.5 millimeters at its thinnest

ئەستووری پێست جیاوازە لە ٠.٥ ملیمەترەوە کە تەنکترینە

and up to four millimeters at its thickest.

و تا چوار ملیمەتر کە بەرزترین ئاستە.

It also carries out three key functions:

هەروەها سێ کاری سەرەکیش دەکات:

protecting,

پارێزگاری کردن،

regulating,

ڕێکوپێک کردن،

and sensing the world beyond its limits.

درک پێکردنی جیهان لە دەرەوەی سنوری خۆی.

On a daily basis, its huge surface processes hundreds, if not thousands,

بە شێوەیەکی ڕۆژانە، ڕووکاری پێست چارەی سەدان، ئەگەر هەزارانیش نەبێت،

of physical sensations,

لە هەستە جەستەییەکان دەکات،

relying mostly on large, pressure-sensitive skin components

زۆربەی کات پشت دەبەستێ بە پێکهاتە هەستیارەکانی پێست بۆ فشار کردن

called Merkel cells.

بە خانەکانی مێرکل ناودەبرێت.

In your fingertips alone,

تەنها لە پەنجەکانتدا،

there are 750 Merkel cells per each square-centimeter of skin,

٧٥٠ خانەی مێرکل هەیە بۆ هەر سانتیمەترێکی دووجا لە پێستدا،

coupled with over 2,500 receptors that give you your sense of touch.

لەگەڵ زیاتر لە ٢٥٠٠ وەرگر کە هەستی دەست لێدانت پێ دەدات.

This surface is also the body’s first major line of defense.

ئەم ڕووکارە یەکەم هێڵی بەرگرییە لە لەشدا.

Without it, you’d be a soggy mass of tissue and fluids,

بەبێ ئەوە، تۆ دەبیتە بارستەیەکی زۆر لە شانە و شلە،

fatally exposed to the elements.

کە بە شێوەیەکی مەترسیدار بەردەست دەبێت بۆ توخمەکان.

Skin effectively seals off your insides

پێست بە شێوەیەکی کاریگەر بەشی ناوەوەت دەپارێزێت

and also absorbs pressure and shock

هەروەها فشار و شۆک هەڵدەمژێت

with flexible collagen that makes up most of its dermal layer.

لەگەڵ کۆلاجینی نەرم کە زۆربەی چینی پێستی لێ پێک دێت.

The epidermis is made up mainly of skin cells called keratinocytes

پێست بە شێوەیەکی سەرەکی لەو خانانە پێک دێت کە پێی دەوترێت کێراتینۆسێت

that are completely replaced every four weeks.

هەر چوار هەفتە جارێک بەتەواوی جێگۆڕکێیان پێکراوە.

As new cells form at the base of the epidermis, older ones are pushed up.

کاتێک خانە نوێیەکانی پێست دروست دەبن، پاڵ بە خانە کۆنەکانەوەی دەنێن.

When these cells move upwards,

کاتێک ئەم خانانە بەرەو سەرەوە دەڕۆن،

they’re filled with a hardened protein called keratin.

پڕبوون لە پرۆتینی ڕەق بە کێراتین ناودەبرێت.

Once they reach the surface,

کاتێک دەگەنە ڕووکاری سەرەوە،

they form a tightly-overlapping, waterproof layer

چینێکی پتەو پێکدەهێنن، کە چینی دژە ئاوە

that’s difficult for invading microbes to breach.

کە بۆ میکرۆبەکان قورسە بیشکێنن.

Any harmful microbes that make it into the epidermis

هەر میکرۆبێکی زیانبەخش کە دەچێتە پێست

will encounter Langerhans cells.

تووشی خانەکانی لانگرهانس دەبێت.

This group of protective skin cells detects invaders

ئەم کۆمەڵە خانە پارێزەرەی پێست داگیرکەری پێست دەپشکنن

and communicates their presence to resident immune system T-cells,

و ئامادە بوونیان دەگوازێتەوە بۆ خانەکانی سیستەمی بەرگری،

which react by launching an immune response.

کە کاردانەوەی هەیە بە ناردنی وەڵامی بەرگری.

A crucial feature of this immune defense

تایبەتمەندیەکی گرنگی ئەم بەرگریە

is the several thousand species of microorganisms

بریتییە لە هەزاران جۆری زیندەوەر

that inhabit the planes,

کە لەسەر ڕووی دەرەوەی دەژین،

folds,

قەدەکان،

and crevices of your skin.

و درزەکانی پێستت.

These microbes, which include bacteria and fungi,

ئەم میکرۆبانە کە بەکتریا و کەڕووی تێدایە،

thrive in the sebum,

لە چەوریەکان گەشە دەکات،

an oily substance that’s secreted onto the skin’s surface

کە مادەیەکی چەورە ڕووی پێست دەریدەکات

by sebaceous glands nestled inside the dermis.

لە ڕێگەی لیمفە چەوریەکانەوە شاردراوەتەوە لە ژێر پێست.

These skin microbes keep the immune system in a state of constant surveillance,

ئەم میکرۆبانەی پێست پارێزگاری لە سیستەمی بەرگری لەش دەکەن بە بەردەوامی،

ensuring that it’s ready to react if the body really is at risk.

دڵنیادەبن لەوەی کە ئامادەن بۆ کاردانەوە ئەگەر لەش لە مەترسیدا بێت.

Beyond this protective role,

لە دەرەوەی ئەم ڕۆڵە پارێزەرە،

your skin is also a sensory organ that helps regulate your body’s temperature,

پێستت یەکێکە لە ئەندامە هەستەوەرەکان کە یارمەتی ڕێکخستنی پلەی گەرمی لەشت دەدات،

two roles that are closely interlinked.

دوو ئەرک کە بە نزیکی بەیەکەوە بەستراون.

Nerves detect whether your skin is warm or cold

دەمارەکان پشکنین دەکەن کە ئایا پێستت ساردە یان گەرم

and communicate that information to your brain.

ئەم زانیاریەش بۆ مێشک دەنێرن.

In return, the brain instructs localized blood vessels

لە بەرامبەردا، مێشک ناوەندی خوێن ئاگادار دەکاتەوە

to either expand if the body is too warm,

ئەگەر جەستەکە زۆر گەرم بێت،

releasing heat from the blood through the skin,

گەرمی لە خوێنەکە دەردەکرێت لە ڕێگەی پێست،

or to constrict if the body is cold, which retains heat.

یان بۆ تەنگ کردنی ئەگەر جەستە سارد بێت، کە ئەمەش گەرمی دەپارێزێت.

At any given time, up to 25% of the body's blood is circulating through the dermis,

لە هەر کاتێکدا، ٪٢٥ی خوێن بە ناو ژێر پێست بەناو دەخولێنەوە،

making this process extremely efficient.

کە ئەم کردارە زۆر کارامە دەکات.

Under warm conditions,

لە باری گەرمدا،

the skin’s sweat glands will secrete sweat via ducts onto the surface,

لیمفەکانی ئارەقەکردنەوە لە پێست ئارەقە دەردەکەن بۆ دەرەوە لە رێگەی جۆگەکان،

transferring heat out of the body.

گەرمی دەگوازنەوە بۆ دەرەوەی لەش.

Hair can also be stimulated to conserve or release body warmth.

مووش بە هەمان شێوە دەتوانێت پارێزگاری لە گەرمی بکات یان دەری بکات.

The average human has 5 million hair follicles

بە تێکڕایی مرۆڤ ٥ ملیۆن تاڵە مووی هەیە

embedded everywhere on the body

لە هەموو شوێنێک بە جەستەکە جێگیر کراوە

except the palms of your hands and soles of your feet.

جگە لە ناوپەلی دەستت و بنی پێیەکانت.

Ninety to 150,000 of those are on your scalp,

نەوەد تا ١٥٠ هەزاریان لە بێخی قژتە،

where they help shield the large surface area of your head

کە ئەمەش پارێزگاری لە ڕووبەری پێستی سەرت دەکات

from physical damage and sunburn.

لە زیانی جەستەیی و سووتانی خۆر.

When you're cold, tiny muscles called arrector pilli

لە کاتی هەستکردن بە سەرما، ماسولکەی بچوک کە پێیان دەوترێ ئەرێکتەر پێلا

cause hair to stand upright across the body.

دەبێتە هۆی وەستانی قژ لە لاشەکە.

That’s the phenomenon known as goosebumps and it traps body heat close to your skin.

ئەم دیاردە بە گوسبام ناسراوە و گەرمی لە نزیک پێستت دائەگیرسێت.

Skin’s vast surface isn’t just a shield;

ڕووی گەورەی پێست تەنها قەڵغان نییە؛

it also enables us to interact and connect with the world.

بەڵکو ڕێگەمان پێدەدات کە پەیوەندی بە جیهانی دەرەوە بکەین.

Its multifunctional layer cools us down and keeps us warm.

چینێکی هەمەجۆرە کە ساردمان دەکاتەوە یانیش بە گەرمی دەمان هێڵێتەوە.

The integumentary system may be many things,

سیستەمی داپۆشەر زۆر شت دەگرێتەوە،

but it’s certainly more than skin deep.

بەڵام بێگومان لە قوڵای پێست زیاترە.