Why did Phillis Wheatley disappear? - Charita Gainey

Translator: omer zrar Reviewer: ibrahim taha

In late 1775, the newly appointed General George Washington

لەکۆتاییەکانی ساڵی ١٧٧٥،جۆرج واشنتۆنی تازە دەستنیشانکراو

received a poem from one of colonial America’s most famous writers.

پارچە هۆنراوەیەکی لەلایەن بەناوبانگترین نووسەرانی ئەمریکای کۆلۆنیای وەرگرت.

Its verses praised the burgeoning revolution,

کە ستایشی شۆرشی گەشەسەندوی دەکرد،

invoking the goddess of their new nation to aid the general’s righteous cause.

داوای پاڵپشتی نەتەوەکەی ئەوی دەکرد بۆ یارمەتیدانی بەرژەوەندی گشتی.

But this ode to liberty wasn’t written by some aloof, aristocratic admirer.

بەڵام ئەم هۆنراوەییەی ئازادیە لە لەلایەن

لایەنگرانی ئەرستۆکرادییەوە نەنوسرابوو.

Its author was a young Black woman who’d been enslaved for over a decade.

بەڵکو نوسەرەکەی ئافرەتێکی ڕەشپێستی گەنج بوو کە دەیان ساڵ کرابوو بە کۆیلە،

The young girl, who’d been renamed Phillis Wheatley,

کچە گەنجەکە، ناوی لە فیلیس بۆ ویێتڵی گۆڕدرا بوو.

had arrived in the colonies on a slave ship in 1761.

گەیشتبوو بە وڵاتە ژێردەستەکە بە کەشتیێکی کۆیلە لە ساڵی ١٧٦١. کەشتیەکە

The ship landed in Boston,

لە بەندەرێکی بۆستن وەستا،

where Susanna and John Wheatley purchased Phillis to work in their house.

کاتێک سوزانا و جۆن ویێتڵی فیلیسیانن کڕی تا لە ماڵەکەیان کاربکات.

However, for reasons that remain unclear, they also taught her to read and write.

بەڵام، بۆ چەند هۆکارێکی نادیار، ئەوان ئەویان فێری خوێندنەوە و نوسین کرد.

Over the following decade,

و لە ماوەی دە ساڵی دواتر،

Wheatley became well versed in poetry and religious texts,

وێتڵی لە نوسینی شحر و هۆنراوەی ئاینیەکان زۆر باشبوو،

eventually beginning to produce her own poems.

تا وای لێهات کە شحر بۆخۆی بنوسێت.

The family published her work in a local newspaper,

خێزانەکە شحرەکانی ئەویان لە ڕۆژنامەێکی ناوخۆیی بڵاوکردەوە.

and in 1771, her elegy for renowned reverend George Whitefield

و لە ساڵی ١٧٧١، شحری لاوندنەوەکەی ناوبانگی گەیشتە لای جۆرج وایتفیڵد.

captured the public’s imagination.

و چاوی خەڵکی بۆخۆی ڕاکێشا.

The poem’s repetitive rhythms, dramatic religious references,

کێشی دوبارەکراوەی شیحرەکە، و ئامەژەدان بە سەرچاوە ئاینیەکان،

and soaring spiritual language

و بەکارهێنانی زمانی گیانی

depicted how Whitefield’s sermons “inflame the soul and captivate the mind.”

سەرەڕای وتارەکانی وایتفیڵد کە“هەستەکان بجوڵێنە و مێشکیش بوروژێنە.”

Wheatley ends with an arresting image of life after death,

ویێتڵی بە وێنەێکی ژیانی پاش مردن کۆتایی بە هۆنراوەکانی دەهێنا، و

trusting that divine forces “will re-animate his dust.”

بڕوای وابوو کە هێزە خواییەکان ” دوبارە ئەو زیندودەکەنەوە لە ژیانەکەی تر.”

This moving tribute found an audience in both the US and England.

ئەم شێوازەش وایکرد کە لای خوێنەرانی ئەمریکی و بەریتانی مایەی ستایشبێت.

And since the piece was published with a note identifying the author

لەکاتێکدا هۆنراوەکە بە تێبینێک بڵاکرایەوە کە ئاماژەی بە نوسەرەکەی

as an enslaved woman,

دەکات وەک ئافرەتێکی کۆیلە.

many readers were as fascinated with the poet as they were with the poem.

ئەوا زۆرێک لە خوێنەران بە نوسەرەکە سەرسامبوون هەروەک ئەوەی بە شحرەکەش.

In 1773, Phillis traveled to London,

و لە ساڵی ١٧٧٣، فیلیس گەشتیکرد بۆ لەندەن،

where her collection of “Poems on Various Subjects, Religious and Moral”

کە تەواوی بەرهەمەکانی لە ”شحر لە بوارە جیاوازەکان، و ئاین و ڕەوشت” کران بە

became the first book of poetry published by an African-American woman.

یەکەم کتێبی شحر کە لەلایەن ئافرەتێکی ئەمەریکە بە ڕەگەز ئەفریقی بڵاوکرانەوە.

It was filled with profound meditations on life, death, and religion,

کە پڕبوو لە شێوازی بیرکردنەوەی چاک لەسەر ژیان، مردن، و ئاین،

as well as Biblical and classical references.

کە سەرچاوەکانی لە ئینجل و کتێبی کۆنی تر وەرگیرابوون.

In “A Hymn to Humanity,” Wheatley linked these themes to her own creative growth,

لە هۆنراوەی ” دوعا بۆ مرۆڤایەتی،” ویێتڵی ناوەڕۆکەکەی بە ژیانی خۆی چواندبوو،

portraying herself as a muse smiled upon by heavenly bodies.

کە خۆی وەک کەسێک نیشاندەدا کە لەلایەن ئاسمانەوە هیوای سەرکەتنی بۆخوازراوە.

Unsurprisingly, Wheatley had her critics.

شایەنیباسە، کە ویێتڵیش ڕەخنەی لێگیراوە.

Many white Americans believed Black people were incapable

زۆرێک لە ئەمەریکیە سپیپێستەکان پێیان وابوو خەڵکی ڕەشپێست

of producing intellectual and creative work.

توانای نوسینی هۆنراوەێکی ڕۆشنبیر و کارامەیان نیە.

Thomas Jefferson wrote that her writing didn't even deserve to be called poetry,

تۆماس جێفرسۆن ڕەخنەی لێدەگرێت بەوەی نوسینەکانی شایەنی ئەوەش نییە کە

and others dismissed her as a poor imitation of another well-known poet.

پێیانبڵێن شحر، و تۆمەتباری دەکەن بەوەی کە لاسایی شاحێرە ناودارەکانی کردۆتەوە.

But many readers of the time were enamored with Wheatley's work,

کەچی زۆرێک لە خوێنەرانی ئەوکاتە حەزیان بە شحرەکانی ویێتڵی دەکرد،

including prominent European writers and politicians.

و بە نوسەرە هەرە دیارە ئەوروپیەکان و سیاسەتمەدارەکانیش.

Many modern readers, however,

زۆرێک لە خوێنەرانی ئێستاش لەوانەیە وای

might expect her work to cover a different topic: slavery.

لە قەڵەمبدەن کە بەرهەمەکانی باس لە بابەتێک دیاریکراو دەکەن: کە کۆیلاتیە.

Wheatley rarely wrote directly about her experiences as an enslaved person.

ویێتڵی بە دەگمەن ڕاستەوخۆ باس لە کۆیلایەتی خۆی دەکرد.

And her poem addressing the topic has been criticized

و شحرەکانی باسیان لە بابەتێک دەکرد کە رەخنەی لێدەگیراوە

for suggesting she was grateful that enslavement led her to Christianity.

لەوەی کە کۆیلەبوونی ئەو واکرد کە ئەو بچێتە سەر ئاینی مەسیحی.

But it’s incredibly unlikely Wheatley would have been able to publicly condemn

بەڵام ویێتڵی توانیویەتی بە شێوەێکی ئاشکرا ڕەخنە لە کۆلایەتی

slavery without serious consequences.

ئەوکاتە بگرێت بێ ئەوەی کە دەچاری هیچ سزاێک بێتەوە.

And many readers have found a more nuanced critique hidden within her work.

و خوێنەران کەمێک هەستیان بە شتێکی شاراوەکردوە لە کارەکانیدا.

For example, Wheatley was a vocal supporter of American independence,

بۆ نمونە، ویێتڵی لایەنگری دەنگی سەربەخۆیی ئەمەریکا بووە،

writing that her “love of freedom” came from early experiences

ئەوەی نوسیبووی کە “خۆشەویستی بۆ ئازادی” لەوە سەرچاوە دەگرێت کاتێک کە

of being kidnapped into slavery and separated from her parents.

لە دایک و باوکت جیادەکرێیتەوە و دەڕفێنرێیت بۆ کۆیلایەتی.

When disparaging England’s imperial control,

و کاتێک دەسهەڵاتی ژێردەستی بەریتانیا نەما،

she evokes imagery of an “iron chain.”

دەستیکرد بە بەکارهێنانی هێمای “زنجیری ئاسن.”

And by comparing her lack of freedom to America’s lack of independence,

و کۆیلایەتی خۆی بە ژێردەستی ئەمەریکا دەچواند،

Wheatley subtly laments her own circumstances.

و ویێتڵی لاوانەوەی بۆ دۆخی خۆی دەکرد،

Thankfully, Wheatley secured her freedom after returning from London.

خۆشبەختانە، ویێتڵی سەربەخۆی خۆی دەستەبەرکرد پاش گەڕانەوەی لە لەندەن.

The reasons for her emancipation aren't entirely clear,

و هۆکاری ئازادکردنەکەی هێشتا ڕون نییە،

as there’s no evidence of the Wheatleys freeing other enslaved people.

وەک ئەوەی کە هیچ بەڵگەێک نییە لەوەی کە ویێتڵی خەڵکی تری ئازادکردبێت.

However, since Phillis could have remained free in London,

گەرچی فیڵیس دەیتوانی بە سەربەخۆی لە لەندەن بمێنێتەوە،

some believe she bargained to make emancipation a condition of her return.

و هەندێکیش وای لێکدەدەنەوە کە ڕێکەوتنیکردەوە

تا ئازادی بە مەرجی گەڕانەوە پێبدرێت.

It’s difficult to know exactly what happened,

و ئەستەمە تا بزانین چی ڕویداوە،

both here and throughout the rest of Wheatley’s life.

لێرە و لە تەواوی ژیانی ویێتڵیدا.

Her proposal for a second book was never published.

و داواکەی بۆ بڵاوکردنەوەی کتێبی دووەم هەرگیز جێبەجێنەکراوە.

In 1778, she married a free Black man named John Peters.

لە ساڵی ١٧٧٨، هاوسەرگیری لەگەڵ پیاوێکی ئازادکرد بە ناوی جۆن پیتەرس.

The two are believed to have had three children,

وا بیردەکرێتەوە کە دوو خۆشەویستەکە سێ منداڵیان هەبوبێت،

all of whom died in infancy.

و گشتیان لە منداڵیەوە مردبێتن.

Their last child is thought to have died around the same time as Wheatley,

و منداڵی سێیەم وا دادەنرێت کە لە هەر لەگەڵ ویێتڵی گیانی لەدەستدابێت،

and the two were buried together in an unmarked grave.

و هەردووکیان بە یەکەوە نێژران لە گۆڕێکی بێناونیشان.

While some of Wheatley’s letters survived, she never released an account of her life.

لەکاتێکدا هەندێک لە نوسینەکانی ویێتڵی هەڵگیرا-

ون، کە چی هەرگیزی ژیانامەی خۆی بڵاونەکردۆتەوە.

So despite her tenure as perhaps the most famous African on the planet,

بۆیە سەڕەڕای ناوبانگی ویێتڵی وەک باناوبانگترین ئەفریقی سەر زەوی،

Wheatley’s story has been lost to the ravages of history,

چیرۆکی ژیانی ویێتڵی لە مێژودا شێوێنراوە،

like those of countless other enslaved peoples.

وەک چیرۆکی زۆرێک لە خەڵکی کۆیلە.

But her poetry lives on today—

بەڵام شیحرەکانی ئێستاش ماون،

celebrating creative growth and offering spiritual sustenance.

بۆ بەرانگاربونەوەی زۆرداری و شانازیکردن بە بەردەوامی ئایینی.