What is a gift economy? - Alex Gendler

Translator: mabbast chato Reviewer: Daban Q. Jaff

This holiday season,

لە وەرزە پشووەکاندا،

people around the world will give and receive presents.

خەڵک لە سەرانسەری جیھان دیاری وەردەگرن و دەبەخشن.

You might even get a knitted sweater from an aunt.

تەنانەت لەوانەیە پورت بلوزێکی سوفت پێ ببەخشێت.

But what if instead of saying "thanks" before consigning it to the closet,

بەڵام چۆن دەبێت لە جێگەی سوپاس کردن، دوای ئەوەی بلوزەکەت ھەڵبگریت،

the polite response expected from you

وەڵامی بەڕێز وچاوەڕوان کراو لە تۆ

was to show up to her house in a week with a better gift?

بریتی بێت لە سەردان کردنی پورت لە ھەفتەی داھاتوو و لەگەڵ دیاریەکی باشتر؟

Or to vote for her in the town election?

یان لە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی شار دەنگی پێ بدەیت؟

Or let her adopt your firstborn child?

یان ڕێگەی بدەیت یەکەم منداڵت ھەڵبگرێتەوە؟

All of these things might not sound so strange

ئەم شتانە زۆر نامۆ نایەنە بەر چاو

if you are involved in a gift economy.

ئەگەر لە چوارچێوەی سیستەمێکی ئابوری بەخشین دەژیت.

This phrase might seem contradictory.

ئەم دەربڕینە دژیەک دێتە بەر چاو.

After all, isn't a gift given for free?

لە کۆتایدا، دیاری ھەر بە خۆڕایی نابەخشرێت؟

But in a gift economy, gifts given without explicit conditions

بەڵام لە ئابوری بەخشیندا، بەبێ ھیچ بۆنەیەک دیاری دەبەخشرێت

are used to foster a system of social ties and obligations.

بۆ توندوتۆڵ کردنی پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکان.

While the market economies we know are formed by relationships

لە ئابوری بەبازاڕ کردن، ئابوری پشت بەو پەیوەندیە دەبەستێت

between the things being traded,

کە لە نێوان بازرگانی کردن ھەیە،

a gift economy consists of the relationships

ئابوری بەخشین پێک دێت لە پەیوەندی

between the people doing the trading.

نێوان ئەو کەسانەی کە بازرگانی دەکەن.

Gift economies have existed throughout human history.

ئابوری بەخشین بە درێژایی مێژوو بوونی ھەبوو.

The first studies of the concept

یەکەم لێکۆڵینەوە لەم چەمکە

came from anthropologists Bronislaw Malinowski and Marcel Mauss

لە لایەن ئەترۆپۆلۆجیست برۆنیسلاو مالینۆوسکی و مارسیل ماوس

who describe the natives of the Trobriand islands

کە باسی بارودۆخی دانیشیتوانە ڕەسەنەکانی دورگەی تڕۆبریاندیان کرد

making dangerous canoe journeys across miles of ocean

کە بە دڕێژایی زەریا، گەشتی دوور و درێژی پڕ مەترسی دەکەن

to exchange shell necklaces and arm bands.

بۆ گۆڕینەوەی ملوانکەی لە قاوغ درووست کراو و زنجیری دەست.

The items traded through this process, known as the kula ring,

ئەو کاڵایانەی کە ئاڵوگۆڕ دەکرێن پێی دەوترێت زنجیری کولا

have no practical use,

ھیچ سوودێکیان نییە،

but derive importance from their original owners

بەڵکو بەھا لە خاوەنە ڕەسەنەکانیان بە دەست دەھێنن

and carry an obligation to continue the exchange.

و ئەم کاڵایە پێویستە ئاڵوگۆڕی لەگەڵ شتەکانیتر پێ بکرێت.

Other gift economies may involve useful items,

لە شوێنی تر، ئابوری بەخشین، کاڵای بە سود ئاڵوگۆڕ دەکرێت،

such as the potlatch feast of the Pacific Northwest,

وەک فیستیڤاڵی ھیندە سورەکان لە ناوچەکانی کەناری زەریایی ئارام،

where chiefs compete for prestige by giving away livestock and blankets.

سەرۆکی خێڵەکان پێشبڕکێی بەخشینی باشترین ئاژەڵ و پێخەف دەکەن.

We might say that instead of accumulating material wealth,

لەوانەیە بڵین، لە جێگەی کۆکرنەوەی سامان،

participants in a gift economy use it to accumulate social wealth.

لە ئابوری بەخشیندا، جەخت لەسەر دەسکەوتی کۆمەڵایەتی دەکرێت.

Though some instances of gift economies may resemble barter,

لەگەڵ ئەوەی لەوانەیە ئابوری بەخشین وەک بەرتیل بێتە بەر چاو،

the difference is that the original gift is given without any preconditions

بەڵام جیاوازیەکە ئەوەیە، دیاریەکان بە بێ چاوەڕوانی دەبەخشرێن

or haggling.

بە بێ چەنوچون کردن.

Instead, the social norm of reciprocity

لە جێگەی ئەوە، ئەم کەلتورە کۆمەڵایەتیە

obligates recipients to voluntarily return the favor.

ھاندەرە بۆ وەرگرتن و بەخشینەوە دیاری.

But the rules for how and when to do so vary between cultures,

بەڵام چۆنایەتی و چەندایەتی ،بەخشین بە پێی کەلتورەکان دەگۆڕێت

and the return on a gift can take many forms.

بەخشینەوەی دیاری بە چەند شێوازێکی جیاواز دەکرێت.

A powerful chief giving livestock to a poor man

سەرۆک خێڵێکی بەھێز، مەڕوماڵات دەبەخشێتە کەسێکی ھەژار

may not expect goods in return,

بەبێ ھیچ بەرامبەرێک،

but gains social prestige at the debtor's expense.

بەڵکو پێگەی کۆمەڵایەتی لە سەر پشتی پیاوە ھەژارەکە بە دەست دەھێنێت.

And among the Toraja people of Indonesia,

لە ناو خەڵکی تۆرجای ئیندنوسیا،

the status gained from gift ceremonies even determines land ownership.

پێگەی کۆمەڵایەتی و ڕێژەی بەخشین دەبێتە ھۆی بەدەست ھێنانی زەوی.

The key is to keep the gift cycle going,

ئامانجەکە ئەوەیە، بازنەی بەخشین بەردەوام بێت،

with someone always indebted to someone else.

کە ھەمیشە کەسێک قەرزاری کەسێکی ترە.

Repaying a gift immediately,

گەڕاندنەوەی دیاریەکی ھاوشێوە،

or with something of exactly equal value,

یان شتێکی ھاوبەھا،

may be read as ending the social relationship.

ئاماژەیە بۆ کۆتای ھێنان بە پەیوەندی کۆمەڵایەتی.

So, are gift economies exclusive to small-scale societies

کەواتا، ئابوری بەخشین تایبەتە بە کۆمەڵگە بچووکەکان؟

outside the industrialized world?

لە دەرەوەی جیھانی پیشەسازییە؟

Not quite.

نەک بە تەواوەتی.

For one thing, even in these cultures,

چونکە تەنانەت لە کەلتوری وڵاتە پیشەسازیەکانیش،

gift economies function alongside a market system for other exchanges.

ئابوری بەخشین لە پاڵ ئابوری باو بۆ ئاڵۆگۆری کردن بوونی ھەیە.

And when we think about it,

کاتێک بیری لێ دەکەینەوە،

parts of our own societies work in similar ways.

بەشێک لە کۆمەڵگەکانی ئێمەش بە ھەمان شێوە ئیش دەکەن.

Communal spaces, such as Burning Man,

کۆبوونەوەی گشتی، وەک فیستیڤاڵی بێرنیگمان،

operate as a mix of barter and a gift economy,

بەشێوەی ئابوری باو و ئابوری بەخشین ئیش دەکات،

where selling things for money is strictly taboo.

کە فرۆشتنی کاڵا لە بەرامبەر پارە بەتەواوەتی یاساغە.

In art and technology,

لە ھونەر و تەکنەلۆژیدا،

gift economies are emerging as an alternative to intellectual property

ئابوری بەخشین جێگە بە مافی خاوەنداریەتی لێژ دەکات،

where artists,

کاتێک ھونەرمەندەکان،

musicians,

مۆسیقاژەنەکان،

and open-source developers

گەشەپێدەرانی سیستەمی کراوە

distribute their creative works, not for financial profit,

کارە داھێنەرەکانیان بڵاو دەکەنەوە، نەک بۆ پارە،

but to raise their social profile or establish their community role.

بەڵکو بۆ بەرز کردنەوەی پێگەی کۆمەڵایەتیان و کۆکردنەوەی جەماوەر لە دەوری خۆیان.

And even potluck dinners and holiday gift traditions

خوانی شاھانە و تەنانەت دیاری پشووە فەرمیەکان

involve some degree of reciprocity and social norms.

بەشێک لە پەیڕەو کردنی ئابوری بەخشین.

We might wonder if a gift is truly a gift

لەوەیە بپرسین ئایا، دیاری تەنھا دیارییە

if it comes with obligations or involves some social pay off.

ئەگەر وەرگرتنی ئەم دیاریە ناچارت بکات ببەخشیت.

But this is missing the point.

بەڵام خاڵێکی نادیار ھەیە.

Our idea of a free gift without social obligations

بیرۆکەی دیاری خۆڕایی بەبی بەخشینی ناچاری

prevails only if we already think of everything in market terms.

جێگیر دەبێت ئەگەر ئێمە ھەموو شتێک لە چوارچێوەی ئابوری باو سەیر بکەین.

And in a commericalized world,

لە جێھانی ئابوری باودا،

the idea of strengthening bonds through giving and reciprocity

بیرۆکەی بەھێز کردنی پەیوەندی کۆمەڵایەتی لە ڕێگەی وەرگرتن و بەخشینی دیاری

may not be such a bad thing, wherever you may live.

لەوانەیە شتێکی خراپ نەبێت لە ھەر شوێنێک کە دەژیت.