What is a gift economy? - Alex Gendler

Thế nào là nền kinh tế quà tặng? - Alex Gendler

Translator: Dan Nguyen Reviewer: Nhu PHAM

This holiday season,

Mùa lễ này,

people around the world will give and receive presents.

mọi người trên thế giới sẽ tặng quà cho nhau.

You might even get a knitted sweater from an aunt.

Bạn thậm chí sẽ nhận được một chiếc áo len từ dì mình.

But what if instead of saying "thanks" before consigning it to the closet,

Nhưng thay vì nói "Cám ơn" trước khi cho nó vào tủ quần áo,

phản ứng lịch sự mà người ta mong chờ từ bạn

the polite response expected from you

was to show up to her house in a week with a better gift?

có thể là xuất hiện tại nhà bà với món quà đẹp hơn?

Or to vote for her in the town election?

Hay bỏ phiếu cho bà ấy trong cuộc bầu cửa địa phương?

Or let her adopt your firstborn child?

Hay để bà nhận nuôi đứa con đầu lòng của bạn?

All of these things might not sound so strange

Những điều này sẽ chẳng quá xa lạ

if you are involved in a gift economy.

nếu bạn đang sống trong nền kinh tế quà tặng.

This phrase might seem contradictory.

Cụm từ này nghe có vẻ mâu thuẫn.

After all, isn't a gift given for free?

Suy cho cùng, chẳng phải quà tặng là miễn phí hay sao?

But in a gift economy, gifts given without explicit conditions

Nhưng trong nền kinh tế này, quà tặng đi kèm điều kiện ngầm

are used to foster a system of social ties and obligations.

dùng để củng cố hệ thống những ràng buộc và nghĩa vụ xã hội.

While the market economies we know are formed by relationships

Nền kinh tế thị trường được tạo nên từ mối quan hệ

between the things being traded,

giữa những thứ được buôn bán,

a gift economy consists of the relationships

nền kinh tế quà tặng bao gồm mối quan hệ

between the people doing the trading.

giữa những người thực hiện buôn bán.

Gift economies have existed throughout human history.

Nền kinh tế quà tặng đã tồn tại suốt lịch sử loài người.

The first studies of the concept

Những nghiên cứu đầu tiên

came from anthropologists Bronislaw Malinowski and Marcel Mauss

đến từ các nhà nhân loại học Bronislaw Malinowski và Marcel Mauss,

who describe the natives of the Trobriand islands

họ đã mô tả thổ dân đảo Trobriand

making dangerous canoe journeys across miles of ocean

vượt qua hàng dặm đại dương nguy hiểm

to exchange shell necklaces and arm bands.

để đổi lấy những vòng cổ vỏ sò và băng tay.

The items traded through this process, known as the kula ring,

Những vật phẩm trao đổi thông qua tiến trình này, vòng Kula,

have no practical use,

không có ứng dụng thực tế,

but derive importance from their original owners

nhưng lại mang ý nghĩa quan trọng từ chủ cũ

and carry an obligation to continue the exchange.

và có nghĩa vụ tiếp tục sự trao đổi.

Những nền kinh tế quà tặng khác có thể có các vật phẩm hữu dụng

Other gift economies may involve useful items,

such as the potlatch feast of the Pacific Northwest,

như tiệc quà tặng ở Tây Bắc Thái Bình Dương,

where chiefs compete for prestige by giving away livestock and blankets.

ở đây, những người đứng đầu sẽ tranh lấy uy tín bằng cách cho đi gia súc và mền.

We might say that instead of accumulating material wealth,

Có thể nói rằng thay vì tích góp của cải vật chất,

participants in a gift economy use it to accumulate social wealth.

những người tham gia vào kinh tế quà tặng dùng nó để tích góp của cải xã hội.

Though some instances of gift economies may resemble barter,

Cho dù một vài ví dụ về kinh tế quà tặng có thể giống với Đổi chác,

the difference is that the original gift is given without any preconditions

điểm khác biệt là quà tặng ban đầu được tặng vô điều kiện

or haggling.

hay mặc cả.

Instead, the social norm of reciprocity

Thay vào đó, quy tắc xã hội về cho đi nhận lại

obligates recipients to voluntarily return the favor.

buộc người nhận phải tình nguyện trả ơn.

But the rules for how and when to do so vary between cultures,

Nhưng cách thức và thời gian lại khác nhau giữa các văn hóa,

and the return on a gift can take many forms.

và việc tặng quà lại sẽ có nhiều hình thức.

A powerful chief giving livestock to a poor man

Một thủ lĩnh hùng mạnh tặng gia súc cho người nghèo

may not expect goods in return,

sẽ không thể mong chờ hàng hóa gì đáp lại.

but gains social prestige at the debtor's expense.

thay vào đó là uy tín xã hội từ người nhận ơn.

And among the Toraja people of Indonesia,

Giữa những người Toraja ở Indonesia,

the status gained from gift ceremonies even determines land ownership.

uy thế giành được từ tặng quà thậm chí còn quyết định quyền làm chủ đất đai.

The key is to keep the gift cycle going,

Điều quan trọng là giữ cho vòng tặng quà tuần hoàn,

with someone always indebted to someone else.

với những người luôn mắc nợ người khác.

Repaying a gift immediately,

Tặng quà lại ngay lập tức, hoặc tặng lại thứ gì đó có cùng giá trị,

or with something of exactly equal value,

may be read as ending the social relationship.

sẽ được hiểu là kết thúc một mối quan hệ xã hội.

So, are gift economies exclusive to small-scale societies

Vậy, liệu kinh tế quà tặng có loại trừ những xã hội quy mô nhỏ

outside the industrialized world?

nằm ngoài thế giới công nghiệp hóa?

Not quite.

Không hẳn.

For one thing, even in these cultures,

Vì ngay cả những nền văn hóa này,

gift economies function alongside a market system for other exchanges.

kinh tế quà tặng tồn tại cùng với hệ thống thị trường cho các trao đổi khác.

And when we think about it,

Và khi nghĩ về nó,

parts of our own societies work in similar ways.

các bộ phận của chính xã hội chúng ta hoạt động theo cách tương tự.

Communal spaces, such as Burning Man,

Những không gian cộng đồng, như Burning Man

operate as a mix of barter and a gift economy,

vận hành như một tổ hợp đổi chác và kinh tế quà tặng,

where selling things for money is strictly taboo.

nơi mà bán hàng vì tiền là điều tối kị.

In art and technology,

Trong nghệ thuật và công nghệ,

gift economies are emerging as an alternative to intellectual property

kinh tế quà tặng nổi lên như là phương án thay thế cho sở hữu trí tuệ,

where artists,

khi mà nghệ sĩ, nhạc sĩ, và các nhà phát triển mã nguồn mở

musicians,

and open-source developers

distribute their creative works, not for financial profit,

phân phát tác phẩm sáng tạo, không phải vì lợi nhuận tài chính,

but to raise their social profile or establish their community role.

mà là để nâng cao hồ sơ xã hội hoặc tạo nên vai trò cộng đồng.

And even potluck dinners and holiday gift traditions

Ngay cả tiệc potluck và truyền thống tặng quà ngày lễ

involve some degree of reciprocity and social norms.

cũng dính dáng ở mức độ nào đó tới các tiêu chuẩn cho nhận của xã hội.

We might wonder if a gift is truly a gift

Ta tự hỏi liệu một món quà có đơn thuần là một món quà,

if it comes with obligations or involves some social pay off.

liệu nó đó đi kèm với nghĩa vụ hoặc trả nợ xã hội.

But this is missing the point.

Nhưng đây là điểm thiếu sót.

Our idea of a free gift without social obligations

Ý tưởng về món quà miễn phí không ràng buộc nghĩa vụ xã hội

prevails only if we already think of everything in market terms.

chỉ xảy ra khi chúng ta đặt nó trong thuật ngữ thị trường.

And in a commericalized world,

Và trong thế giới thương mại,

the idea of strengthening bonds through giving and reciprocity

ý tưởng củng cố các mối quan hệ thông qua việc cho và nhận

may not be such a bad thing, wherever you may live.

có thể không phải là xấu, dù là bạn sống ở đâu đi chăng nữa.