What is a gift economy? - Alex Gendler

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

This holiday season,

Bu hediye sezonunda

people around the world will give and receive presents.

dünyanın dört bir yanındaki insanlar hediye verip alacaklar.

You might even get a knitted sweater from an aunt.

Teyzenizden örgü bir süveter bile alabilirsiniz.

But what if instead of saying "thanks" before consigning it to the closet,

Onu dolaba bırakmadan önce ona "teşekkür ederim" demek yerine

the polite response expected from you

sizden beklenen nazik cevap

was to show up to her house in a week with a better gift?

bir hafta içinde daha iyi bir hediyeyle evine gitmek olsa ne olurdu?

Or to vote for her in the town election?

Ya da şehir seçimlerinde ona oy vermek?

Or let her adopt your firstborn child?

Ya da ilk doğan çocuğunuzu ona evlatlık vermek?

All of these things might not sound so strange

Eğer hediye ekonomisinde yer alıyorsanız

if you are involved in a gift economy.

bütün bunlar kulağa çok garip gelmeyebilir.

This phrase might seem contradictory.

Bu ifade çelişkili gelebilir.

After all, isn't a gift given for free?

Nihayetinde hediye bedavaya verilmez mi?

But in a gift economy, gifts given without explicit conditions

Ancak hediye ekonomisinde aleni koşullar olmadan verilen hediyeler

are used to foster a system of social ties and obligations.

sosyal bağlar ve zorunlulukların olduğu bir sistemi beslemek için kullanılır.

While the market economies we know are formed by relationships

Bildiğimiz pazar ekonomileri alışverişi yapılan maddelerin

between the things being traded,

arasındaki ilişkilerle yapılanırken

a gift economy consists of the relationships

bir hediye ekonomisi alışverişi yapan

between the people doing the trading.

insanlar arasındaki ilişkilerden oluşur.

Gift economies have existed throughout human history.

Hediye ekonomileri insanlık tarihi boyunca var olmuştur.

The first studies of the concept

Bu kavram hakkındaki ilk çalışmaları

came from anthropologists Bronislaw Malinowski and Marcel Mauss

antropolog Bronislaw Malinowski ve Marcel Mauss yaparak

who describe the natives of the Trobriand islands

Trobriand Adaları'ndaki yerlilerin

making dangerous canoe journeys across miles of ocean

deniz kabuğundan kolyeler ve kolçaklar değişmek için

okyanusta kilometrelerce tehlikeli kano yolculukları yaptıklarını anlattılar.

to exchange shell necklaces and arm bands.

The items traded through this process, known as the kula ring,

Kula ringi olarak bilinen bu süreçte alışverişi yapılan parçaların

have no practical use,

kullanım pratiği yoktu

but derive importance from their original owners

ama orijinal sahiplerinden dolayı önem arz ediyorlar

and carry an obligation to continue the exchange.

ve değiş tokuşa devam edilmesi adına zorunluluk getiriyorlardı.

Other gift economies may involve useful items,

Diğer hediye ekonomileri ise yararlı parçalar içerebilir.

such as the potlatch feast of the Pacific Northwest,

Örneğin, şeflerin çiftlik hayvanları ve battaniyeler vererek

where chiefs compete for prestige by giving away livestock and blankets.

prestij için rekabet ettiği Pasifik'in kuzeybatısındaki hediye festivali gibi.

We might say that instead of accumulating material wealth,

Hediye ekonomisindeki katılımcıların maddi servet biriktirmek yerine

participants in a gift economy use it to accumulate social wealth.

sosyal servet biriktirmek için bunu kullandıkları söylenebilir.

Though some instances of gift economies may resemble barter,

Hediye ekonomilerindeki bazı örnekler takasa benzese de

the difference is that the original gift is given without any preconditions

farkı orijinal hediyenin herhangi bir ön koşul veya pazarlık

or haggling.

olmadan verilmesidir.

Instead, the social norm of reciprocity

Onun yerine, karşılıklı ilişki sosyal normu

obligates recipients to voluntarily return the favor.

alıcıların istekle hediyenin karşılığını vermesini zorunlu kılar.

But the rules for how and when to do so vary between cultures,

Ancak nasıl ve ne zaman yapılacağına dair kurallar kültürden kültüre değişir

and the return on a gift can take many forms.

ve hediyenin karşılığını verme değişik şekiller alabilir.

A powerful chief giving livestock to a poor man

Güçlü bir şef fakir bir adama canlı hayvan verince

may not expect goods in return,

malın geri dönmesi beklenmez

but gains social prestige at the debtor's expense.

ama borçlu pahasına sosyal prestij kazanır.

And among the Toraja people of Indonesia,

Endonezya'nın Toraja halkı arasında

the status gained from gift ceremonies even determines land ownership.

hediye seremonilerinde kazanılan statü arsa sahipliğini bile belirler.

The key is to keep the gift cycle going,

Anahtar nokta, hediye döngüsünü devam ettirmektir,

with someone always indebted to someone else.

birisi her daim birine borçlu olacaktır.

Repaying a gift immediately,

Bir hediyenin karşılığını hemen vermek

or with something of exactly equal value,

veya tam olarak eşit değerde bir şey vermek

may be read as ending the social relationship.

sosyal ilişkinin sonu olarak okunabilir.

So, are gift economies exclusive to small-scale societies

Peki hediye ekonomileri endüstriyel dünyanın dışındaki

outside the industrialized world?

küçük çaptaki toplumlar için mi geçerli?

Not quite.

Pek değil.

For one thing, even in these cultures,

Evvela, bu kültürlerde bile

gift economies function alongside a market system for other exchanges.

hediye ekonomileri diğer değiş tokuş için bir pazar sistemi yanında çalışırlar.

And when we think about it,

Bunu düşününce

parts of our own societies work in similar ways.

kendi toplumumuzun bölümleri benzer şekilde işler.

Communal spaces, such as Burning Man,

Burning Man festivali gibi toplu alanlar

operate as a mix of barter and a gift economy,

takas ve hediye ekonomisinin bir karışımı olarak işler,

where selling things for money is strictly taboo.

burada bir şeyleri para karşılığı satmak kesinlikle tabudur.

In art and technology,

Sanat ve teknolojide

gift economies are emerging as an alternative to intellectual property

hediye ekonomileri fikrî haklara alternatif olarak ortaya çıkmaktadır,

where artists,

buralarda sanatçılar,

musicians,

müzisyenler

and open-source developers

ve açık kaynak geliştirenler

distribute their creative works, not for financial profit,

yaratıcı işlerini finansal kâr için değil,

but to raise their social profile or establish their community role.

sosyal profillerini genişletmek

veya topluluk rollerini belirlemek için yayarlar.

And even potluck dinners and holiday gift traditions

Yemek getirilen akşam yemekleri ve özel günlerdeki hediye gelenekleri bile

involve some degree of reciprocity and social norms.

bir derecede karşılıklı ilişki ve sosyal norm içerir.

We might wonder if a gift is truly a gift

Eğer bir hediye zorunluluklar getiriyorsa

if it comes with obligations or involves some social pay off.

veya bir çeşit sosyal hesaplaşma içeriyorsa

o gerçekten bir hediye midir merak edebiliriz.

But this is missing the point.

Ama bu ana noktayı kaçırmak demek.

Our idea of a free gift without social obligations

Sosyal zorunlulukları olmadan bedava hediye fikrimiz

prevails only if we already think of everything in market terms.

eğer zaten her şeyi pazar koşullarında düşünüyorsak geçerli olur.

And in a commericalized world,

Ticarileşen dünyada

the idea of strengthening bonds through giving and reciprocity

verme ve karşılıklı ilişkiyle bağları güçlendirme fikri

may not be such a bad thing, wherever you may live.

nerede yaşarsanız yaşayın kötü bir şey olmayabilir.