The epic of Gilgamesh, the king who tried to conquer death - Soraya Field Fiorio

Translator: lavin Azwar omar Reviewer: Daban Q. Jaff

In 1849, in the ancient city of Nineveh in northern Iraq,

لە ساڵی ١٨٤٩، لە شاری نەینەوای مێژوویی کە دەکەوێتە باکوری ئێڕاق،

archaeologists sifted through dusty remains,

شوێنەوارناسەکان دەستیان بە ڵێکۆڵینەوەی چەند شوێنەوارێک کرد،

hoping to find records to prove that Bible stories were true.

بە مەبەستی دۆزینەوەی چەند نووسراوێک بۆ پشت ڕاست کردنەوەی چیڕۆکەکانی کتێبی ئینجیل.

What they found instead was one of the oldest libraries in the world.

لە جیاتی ئەوە کۆنترین کتێبخانەی جیهانیان دۆزیەوە.

Inscribed on crumbling clay tablets was a 4,000-year-old story

چیڕۆکە بۆ پێش ٤٠٠٠ ساڵ دەگەڕایەوە کە لەسەر چەند تاشەبەردێکی لە گڵ دروستکراو نوسرابوون

so riveting the first person to translate it started stripping from excitement.

خاوێنکردنەوەی لەلایەن کەسەوە کە وەڕگێڕانی بۆ کرد بوو بۆ هۆی ڕوشاندنی.

Called the epic of Gilgamesh,

ناویان نا ئەفسانەی گلگامێش،

the story starts with Gilgamesh, king of the city of Uruk,

چیڕۆکە بە باسکردنی گلگامێشەوە دەست پێ دەکات کە پاشای شاری ئوروک بووە،

crashing every wedding and sleeping with the bride

دەچووە ناو ئاهەنگەکان و سەرجێی لەگەڵ بووکەدا دەکرد

before she has a chance to sleep with her husband.

پێش ئەوەی بووکەکە سەرجێی لەگەل هاوسەرەکەی خۆیدا بکات.

To tame Gilgamesh, the goddess Aruru created a rival called Enkidu.

بۆ تەمبێ کردنی گلگامێش، خاوەند ئەرورو دوژمنێکی بۆ دروستکرد بەناوی ئینکیدو.

Enkidu lived beyond the walls of the city,

ئینکدو لە شوێنێکی دوورە دەستی شارەکەدا دەژیا،

where chaos reigned and wild animals, invaders, and evil spirits prowled.

لە کاتی ئاژاوەدا گیانەوەرە دڕندەکان، داگی- رکەرەکان جنۆکەکان بەدوای نێچیردا دەگەڕان.

After a priestess of the goddess Ishtar seduced Enkidu,

دوای ئەوەی لەلایەن قەشەیەکی خواوەندی ئیشتار هەڵخەڵێندرا،

the wild animals beyond the wall rejected him and he ventured into the city.

بۆیە لەلایەن گیانەوەرەکانەوە لە دارستانەکە دەرکرا لەبەرئەوەش بەرەو شار ڕێکەوت.

There, he encountered Gilgamesh up to his usual tricks.

لەوێش، بەڕەنکاری پیلانەکانی گلگامێش دەبۆوە.

Enkidu stepped in to stop him.

ئینکدو بەڕەنگاری ئەو پیلانە قێزەوانەی ببێتەوە.

Almost perfectly matched, the two men wrestled all through the city streets

هەردووکیان لەسەر شەقامەکانی شارەکە زۆرانبازیان دەکرد

until Gilgamesh won the fight by a hair.

هەتا گلگامێش بە جیاوازیەکی زۆڕ کەمە سەرکەوت بەسەریدا.

Afterwards, they were inseparable.

لە دوای ئەمەوە، لە یەکتری جیانەبوونەوە.

With his new friend, Gilgamesh turned his attention from the brides of Uruk

گلگامێش لەگەڵ هاوڕێیە نوێیەکەی چاوی برییە سەر بووکەکانی شاری ئوروک

to proving his strength in combat.

بەمەش دەیویست ئازایتیەکەی خۆیان نیشان بدات

They set out to slay Humbaba,

پیلانی کوشتنی هومبەبایان داڕشت،

a creature with a thousand faces who guarded the trees of the Forest of Cedar.

کە گیانەوەرێکی هەزار ڕووی بوو پاسەوانی دارەبەنەکانی دارستانەکەی دەکرد.

They tracked Humbaba and ambushed him.

هێڕشیان کردە سەری و بۆسەیان بۆ نایەوە.

Cornered, he begged for his life,

گەمارۆدراوەکە، لەوان پاڕایەوە هەتا نەیکوژن

then cursed them as Gilgamesh dealt the final blow.

دوای ئەوەی گلگامێش دواین بۆکسی خۆی وەشاند ڵێ نەفرەتی ڵێکردن.

Back home in Uruk, the goddess Ishtar took a romantic interest in Gilgamesh.

لە ئوروک، خواوەند ئیشتا کەوتبووە داوای خۆشەویستی گلگامێشەوە.

Knowing she tended to lose interest and curse her former flames,

دەیزانی ئەو خەریکە خۆشەویستی بۆ نامینێت و نەفرەت لە خۆشەویستیەکەی دەکات،

Gilgamesh refused her advances.

گلگامێش دەست پێشخەریەکانی ئەوی ڕەتکردووە.

So Ishtar unleashed the Bull of Heaven on Uruk to destroy crops and kill people.

بۆیە ئیشتا دڕندەکی ڕەوانەی شاری ئوروک کرد بۆ لە ناوبردنی دانەوێڵە و خەڵکە.

When Gilgamesh and Enkidu slayed the creature defending the city,

لەو کاتەی گلگامێش و ئینکیدو خەریکی بەڕەنگ- اڕبوونەوەی دڕندەکە بوون،

the gods killed Enkidu.

خواوەند ئینکیدوی کوشت.

He entered the House of Dust,

ڕەوانەی شانیشینی ڕوحەکان کرا،

the shadowy Mesopotamian underworld where the spirits of the dead

کە ئەوێش جیهانی تاریکی ژێڕەوەی خواوەند مەساپتەیتین کە ڕووحی کەسە مردووەکانی ڵێیە

knelt eternally on the ground, eating dirt and drinking stone.

کە هەموویان کڕنۆشیان بردووە و بەرد و پاشماوە پیسەکان دەخۆن.

Grieving for Enkidu and terrified of meeting this fate himself,

لە خەمی ئیندکیو و ترسان لە ڕووبەروو بوونەوەی هەمان چارەنووس،

Gilgamesh set off beyond the cosmic mountains to seek immortality.

گلگامێش بەروو زنجیرە چیاکانی گەردوونی ڕی کەوت بە مەبەستی بەدەستهێنانی نەمری.

He passed scorpion people and groves of gemstone trees,

بەناو تیرەکانی خەڵکی دووپشکی و بێستانەکانی پڕ لە دڕەختی نقێکمداردا تێپەڕی،

travelled beneath the mountains and outran the rising sun,

بە ژێڕ چیاکاندا بە خێڕایی هەڵاتنی خۆڕ ڕێ دەکرد،

until he finally came to the end of the world,

هەتا لە کۆتاییدا گەیشت بە کۆتا شوێنی جیهان،

where he found a bar.

کە لەوێ میوانخانەکی دۆزیەوە.

The bartender was a goddess named Shiduri,

خاوەنی مەیخانەکە خواوەندێک بوو بە ناوی شیدوری،

who urged Gilgamesh to give up his quest.

کە هەوڵی دەدا گلگامێش ڕازی بکات تا واز لەم گەڕانە بهێنێت.

She told him all mortals must die,

پێشی گووت کە هەموو مڕۆڤێک پێویستە بمرێت،

but until death comes, he should enjoy his life.

بەڵام هەتا ئەو کاتەی دەمرێت دەتوانن جێژ لە ژیانیان وەربگڕن.

But Gilgamesh refused to give up.

بەڵام گلگامێش ڕەتیکردووە کە وازبهێنێت.

Reluctantly, Shiduri gave him directions to cross the Waters of Death

نا بە دڵی، شیدوری پێ گووت بە دەریاچەی مردندا بپەڕێتەوە

and meet the immortal man Utanapishti.

تا پیاوەکی نەمر ببینێت بە ناوی ئەنتاپیشتا.

The gods had granted Utanapishti immortality following a great flood,

ئەنتاپیشتا نەمری بە دەستهێنا لەلایەن خواوەندەکانەوە لەکاتی لافاوە مەزنەکە،

during which he built a boat,

بەوەی لەوکاتەدا بەلەمێکی دروستکرد،

loaded two of every animal onto it, and landed on a mountain peak.

دوو لە هەریەک لە گیانەوەرەکانی سەرخستە نا- و بەلەمەکەی و لە لووتکەی چیایەکدا نیشتنەوە

Utanapishti also encouraged Gilgamesh to accept that death comes for everyone.

هەروەها ئەنتاپیشتا هەوڵیدا گلگامێش بەوە ڕازی بکات کە هەموو کەسێک دەمرێت.

But Gilgamesh still would not budge.

بەڵام هێشتاش گلکامێش هەر قایل نەبوو بەوە.

So Utanapishti told him that if he could conquer sleep,

بۆیە ئەنتاپیشتا پێ گووت ئەگەر ماوەیەکی دڕێژ نەخەوێت،

the gods might grant him immortality.

ئەوە لەوانەیە خواوەند نەمری پێ ببەخشێت.

Gilgamesh intended to stay awake for seven days,

گلگامێش هەوڵیدا بۆ ماوەی حەوت ڕۆژ نەخەوێت،

but fell asleep immediately.

بەڵام لە ناکاو خەوی ڵێ دەکەوێت.

Utanapishti then told him about a magical plant that grew at the bottom of the ocean

لەبەرئەوەش ئەنتاپیشا باسی ڕووەکێکی جادووی بۆ کرد کە لە ژێڕ دەریا گەشە دەکات

and granted eternal youth.

و گەنجی هەتا هەتایی پێ دەبەخشێت.

Though Gilgamesh successfully retrieved the plant,

هەرچەندە گلگامێش توانای ئەم ڕووەکە بدۆزێتەوە،

a snake stole it on his way home.

بەڵام مارێک لە گەڕانەوەی بەرەو ماڵەوە لێ دەفڕێنێت.

But when Gilgamesh laid eyes on his beautiful city again,

بەڵام کاتێک گلگامێش دووبارە چاوی بە شارە جوانەکەی دەکەوێتەوە،

he made peace with his mortality and vowed to spend his lifetime doing great deeds.

بە ژیانەکەی خۆی ڕازی دەبێت و بەڵێنیدا ئەو ژیانەی ماویەتی بە کاری چاکەوە بە ڕێی بکات.

He wrote his story on a lapis lazuli tablet

چیڕۆکەی لەسەر تاشەبەردەکانی لازولی نووسیەوە

and buried it under the city walls for future generations to find and learn from.

لە ژێڕ خاکی شارەکەی شاڕدیەوە هەتا نەوەکانی دوای خۆی پەندی ڵێ وەرگڕن.

The tablets uncovered in Nineveh

ئەو تاشەبەردینیانەش لە نینەوا دۆزڕانەوە

were part of the library of the Assyrian king, Ashurbanipal.

ئەوەش بەشێک بوو لە کتێبخانەکەی پاشای شاشوورییەکان، بەناوی ئاشوربانیپاڵ.

Though the story is mythical, Gilgamesh was probably a real king of Uruk.

هەرچەندە ئەو چیڕۆکە خەیاڵیە، بەڵام گلگامێش پاشایی ڕاستەقینەی شاری ئوروک بووە.

Versions of his tale date to 2000 BCE and perhaps even longer ago,

مێژووی ئەفسانەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ٢٠٠٠ ساڵی پێش زاینی لەوانەشە کۆنتریش بێت،

and still echo through literature today.

بەڵام هێشتاش هەر جێی باس و خواستە لەناو ئەدەبیاتدا.