The story behind the Boston Tea Party - Ben Labaree

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: mabbast chato Reviewer: Daban Q. Jaff

You've probably heard of the Boston Tea Party,

لەوانەیە گوێبیستی پارتی چای بۆستن بووبێت،

something about a bunch of angry colonists

کۆمەڵێک داگیرکەری توڕە و پەست

dressed as Native Americans

بەرگی هیندە سورەکان دەپۆشن

throwing chests of tea into the water.

کیسەی چایان فڕێ دەدایە ناو زەریاوە.

But the story is far more complicated,

بەڵام ئەم چیرۆکە ئاڵۆزترە،

filled with imperial intrigue,

چەندین لایەنی داگیر کاری هەیە،

corporate crisis,

بەژەوەندی کۆمپانیاکان،

smuggling,

بە قاچاغ بردن،

and the grassroots origins of the American Revolution.

و هۆکارەکانی شۆڕشی ئەمریکا لە پشت ئەم جوڵانەوەیەوە بوون.

The first thing you need to know about tea in the 1700's

یەکەم شت کە پێویست دەکات بیزانێت سەبارەت بە پارتی چای لە 1700 کان،

is that it was really, really popular.

کە لەو کاتە زۆر بەناوبانگ بوون.

In England, each man, woman, and child

لە بەریتانیا، هەر پیاوێک، ژنێک و منداڵێک

consumed almost 300 cups of this stuff every year.

بە نزیکەی 300 کوپ چایان دەخواردەوە.

And, since the English colonized America,

بەهۆی ئەوەی بەریتانیا ئەمریکای داگیر کردبوو،

Americans were crazy about tea too.

ئەمریکییەکانیش سەرسامی چا خواردنەوە بوون.

By the 1760's, they were drinking

لە دەوربەری 1760کان

over a million pounds of tea every year.

لە ساڵێکدا، نزیکەی یەک ملیۆن پاوند چایان دەخواردەوە.

So, when Britain wanted to increase taxes

بۆیە، کاتێک بەریتانیا دەیویست باجی سەر چا

on tea in America,

لە ئەمریکا بەرز بکاتەوە،

people were not happy,

خەڵک ناڕازی دەبن،

mostly because they had no say in tax decisions

بەهۆی ئەوەی پرسیان پێ ناکرێت و بڕیارەکان لە

made in London.

لەندەن دەردەچێت.

Remember that famous phrase,

وتەیەکی بە ناوبانگ هەیە:

"No taxation without representation"?

باج وەرناگیرێت تا پرس بە نوێنەرەکان نەکرێت.

The American colonists had long believed

داگیرکەرە ئەمریکییەکان باوەڕیان وابوو کە

that they were not subject to taxes imposed by legislature

هیچ باجێک لە لایەن دەزگایەکی یاسادانان نادرێت

in which they lacked representation.

کە ئەوان نوێنەریان تێدا نییە.

In fact, rather than paying the taxes,

لە ڕاستیدا، لە جێگەی پێدانی باج،

they simply dodged the tax collectors.

خۆیان لە کۆکەرەوانی باج دەدزیەوە.

Since the east coast of America is hundreds of miles long

بەهۆی ئەوەی کەناراوەکانی ڕۆژهەڵاتی ئەمریکا ناوچەیەکی فراوانە،

and British enforcement was lax,

نەبوونی کارامەیی هێزی گومگری بەریتانیا،

about 3/4 of the tea Americans were drinking

نزیکەی سێ لە سەر چواری چای ئەمریکییەکان

was smuggled in, usually from Holland.

بە قاچاغ دەهاتە ناو وڵات، بەتایبەت لە هۆڵەنداوە.

But the British insisted that Parliament

بەڵام بەریتانییەکان سوربوون لەسەر

did have the authority to tax the colonists,

ئەوەی پەرلەمان دەسەڵاتی دانانی باجی هەبێت،

especially after Britain went deeply into debt

بەتایبەت کاتێ: بەریتانیا زۆر قەرزار دەبێت

fighting the French in the Seven Years' War.

بەهۆی جەنگی حەوت ساڵەی لەگەڵ فەرەنسا.

To close the budget gap,

بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی بودجە،

London looked to Americans,

بەریتانیا ڕوو دەکاتە ئەمریکا،

and in 1767 imposed new taxes on a variety of imports,

و لە ساڵی 1767، باج دەخاتە سەر کۆمەڵێک کاڵای هاوردە،

including the American's beloved tea.

لەوانەش، کاڵای دڵخوازی ئەمریکییەکان، چا.

America's response: no thanks!

ئەمریکییەکان ڕەتی دەکەنەوە.

They boycotted the importation of tea from Britain,

بایکۆتی چای هاوردە لە بەریتانیاوە دەکەن

and instead, brewed their own.

و خۆیان چا دەچێنن.

After a new bunch of British customs commissioners

دوای ئەوەی چەند کارمەندێکی گومرگی بەریتانی

cried to London for troops to help with tax enforcement,

داوای هێز لە لەندەن دەکەن بۆ ئەوەی یارمەتییان بدات

things got so heated

شتەکان بەرەو خراپتر دەچن

that the Red Coats fired on a mob in Boston,

هێزەکانی بەریتانیا پەلاماری گردبوونەوەیەک لە بۆستن

killing several people,

دەدەن و خەڵک دەکوژن،

in what was soon called the Boston Massacre.

دواتر ئەم پەلامارە ناودەنرێت کوشتارگەی بۆستن.

Out of the terms of the 1773 Tea Act,

لە 1773 یاسای تایبەت بە چا دەردەچێت،

Parliament cooked up a new strategy.

بەریتانیا ستراتیجێکی نوێ دادەڕێژێت.

Now the East India Company would sell the surplus tea

کۆمپانیا ڕۆژهەڵاتی هیند، چا زیادە و ماوە

directly through hand-picked consignees in America.

بە کۆمەڵێک خەڵکی دەست نیشان کراو لە ئەمریکا دەفرۆشێت.

This would lower the price to consumers,

بەمەش نرخی چا دادەبەزێت،

making British tea competitive with the smuggled variety

نرخی چای بەریتانی بە بەراورد بە چای قاچاغ نزم دەبێت

while retaining some of the taxes.

بەمەش باجیان دەست دەکەوت.

But the colonists saw through the British ploy

بەڵام داگیرکەران ئەمەیان بە دڵ نەبوو

and cried, "Monopoly!"

و بە قۆرغکارییان دەزانی.

Now it's a cold and rainy December 16, 1773.

لە ڕۆژێکی سارد و باراناوی 16ی 12 ساڵی 1773،

About 5,000 Bostonians are crowded

5000 خەڵکی بۆستن کردەبنەوە و

into the Old South Meeting House,

بەرەو ماڵی کۆنی باشور بەڕێ دەکەون

waiting to hear whether new shipments of tea

چاوەڕێ دەکەن بارە تازە گەیشتووەکانی چا

that have arrived down the harbor

کە تازە گەیشتونەتە بەندەر

will be unloaded for sale.

دابگیرێت بۆ فرۆشتن.

When the captain of one of those ships reported

کاتێک کاپتنی یەک لە کەشتییەکان دەڵێت

that he could not leave with his cargo on board,

ناتوانێت بە کەشتییەکی پر چا بگەڕێتەوە،

Sam Adams rose to shout,

سام ئادەمز هاوار دەکات:

"This meeting can do no more to save the country!"

ئەم چاوپێکەوتنە بە هیچ جۆرێک خزمەتی وڵات ناکات،

Cries of "Boston Harbor a teapot tonight!"

و هاوار دەکات با بەندەری بۆستن بکەینە قۆری چا،

rang out from the crowd,

هەمووان هەمان قسە دەکەن،

and about 50 men,

نزیکەی ٥٠ پیاو،

some apparently dressed as Native Americans,

هەندێکیان بەرگی ئەمرکییە ڕەسەنەکانیان پۆشیووە،

marched down to Griffin's Wharf,

دەچنە گریفن وارف،

stormed aboard three ships,

دەچنە سەر سێ کەشتی،

and threw 340 tea chests overboard.

٣٤٠ کیسی چا فڕێ دەدەنە ناو ئاو.

An infuriated British government responsded

حکومەتی توڕەی بەریتانیا لە بەرامبەردا،

with the so-called Coercive Acts of 1774,

یاسا هەموار کراوی ساڵی ١٧٧٤ دەردەکات،

which, among other things,

یەکێک لە بڕیارەکان، داخستنی بەندەری بۆستنە

closed the port of Boston until the locals compensated

تا خەڵک قەرەبووی زیانەکانی

the East India Company for the tea.

کۆمپانیایی ڕۆژهەڵاتی هیند دەکەنەوە.

That never happened.

کە هەرگیز ڕونادات.

Representatives of the colonies

نوێنەری ویلایەتە داگیرکراوەکان

gathered at Philadelphia to consider

لە فیلادیلفیا کرددەبنەوە بۆ ئەوەی

how best to respond to continued British oppression.

بە باشترین شێوە کاردانەوەیان دابڕێژن.

This first Continental Congress supported destruction of the tea,

یەکەم کۆبوونە لە ئاستی ویلایەتەکان پشتگیری خەڵکی بۆستن دەکەن،

pledged to support a continued boycott,

هانی بایکۆتیان دا،

and went home in late October 1774

لە کۆتایی ئۆکتۆبەری ١٧٧٤ دەگەڕێنەوە ماڵەوە

even more united in their determination

بە شێوەیەک یەکگرتوون لەسەر سوڕ بوون

to protect their rights and liberties.

بۆ پاراستنی ماف و ئازادییەکانیان.

The Boston Tea Party began a chain reaction

پارتی چایی بۆستن کۆمەڵێک کاردانەوەی یەک لەدوای یەکیان

that led with little pause

دەبێت، وردە وردە،

to the Declaration of Independence

ڕاگەیاندنی سەربەخۆی و هەڵگەڕانەوەی

and a bloody rebellion,

خوێناوی لێ بەرهەم دێت.

after which the new nation was free to drink its tea,

دوای ئەوە ئەمریکییەکان ئازاد دەبن لە خواردنەوەی چایی خۆیان

more or less, in peace.

کەم تا زۆر.