Can you solve the giant spider riddle? - Dan Finkel

Translator: Didar Omar Reviewer: Daban Q. Jaff

Once every century, the world’s greatest spiders gather to compete

هەر سه‌ده‌یه‌ك جارێك، لە جیهان گەورەترین جاڵجاڵۆکەکان کۆدەبنەوە بۆ کێبڕکێ کردن

in a series of grueling games.

کە زنجیرەیەکه‌ لە یاری بێزارکەر.

The winner will become the next arachnomonarch,

براوە دەبێت به‌ ئەراکۆمۆنارک،

able to command all the world’s spiders to their will.

كه‌ دەتوانێ فەرمان بە هەموو جاڵجاڵۆکەکانی جیهان بکات بۆ ویستی خۆیان.

That day is today, and for the first time,

ئەو ڕۆژە ئەمڕۆیە و، وه‌ بۆ یەکەم جار،

you’re casting your name into the ring.

تۆ ناوی خۆت دەخه‌یته‌ ناو ئەڵقەکە.

From Anansi to Arachne to Aragog,

لە ئەنەنسیەوە بۆ ئەڕاخێن دواتر بۆ ئاراگاگ،

all of the titans of the spider world are here,

هەموو تیتانەکانی جاڵجاڵۆكه‌كانی جیهان لێره‌ن،

and at first, no one even notices itsy-bitsy you.

وە لە سەرەتادا، تەنانەت هیچ کەس تێبینی ناکات کە ئەوە چیە؟

But after wowing the crowd with your web design

بەڵام دوای ئەوە خەڵکەکە سەرسام بوو بە دیزاینی وێبەکە

and sticking it to the competition in the long-distance sling,

وه‌ بەستنەوەی بە پێشبڕکێکە لە دووری زۆردا وه‌ك هه‌ڵواسه‌ر،

you’ve qualified for the finals.

تۆ گونجاوی بۆ كۆتا به‌ربژێره‌كان.

Now all that remains is to face off against the reigning champion,

ئێستا هەموو ئەو شتانە ماونەتەوە بۆ ڕوو بەڕووبوونەوە لە دژی پاڵەوانی فەرمانڕەوا،

Queen Shelob,

شاژن شلۆپ،

on the Whirled Wide Web, and win the title from her.

لە وێبی پانی ویڵد دا وە نازناوەکە لە ئەو ببه‌ره‌وه‌

The web stretches over a large chasm,

وێبەکە درێژ دەبێتەوە بەسەر چەماوەیەکی گەورەدا،

with intersecting strands coming to a single point on the other side.

له‌ لایه‌كی تره‌وه‌ هه‌موو به‌شه‌كان لێكده‌درێنه‌وه‌ له‌ یه‌ك خاڵدا.

Moving across each strand requires a careful dash,

جوڵانەوە بەسەر هەر چینێک پێویستی بە ئاگاییه‌وه‌ بێت،

and you must keep going until you stop at the next hub

وە تۆ دەبێت بەردەوام بیت لە ڕۆیشتن تا دەگەیتە خاڵی داهاتوو

where two strands cross.

له‌و شوێنه‌ی كه‌ دووهێڵ یه‌كترده‌بڕن.

By ancient spider code, only one competitor may traverse the web at a time.

بەپێی کۆدی جاڵجاڵۆکەی کۆن، تەنها یەک پێشبڕکێکار لەوانەیە بە ناویدا تێبپەڕێ.

You must take turns, moving from one intersection to an adjacent one.

تۆ پێویسته‌ بسوڕێیته‌وه‌، له‌ یه‌كێكیانه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی تریان.

No one may spin new paths into existence or skip turns.

له‌ وانه‌یه‌ هیچ كامیان به ئاڕاسته‌ی نوێ نه‌سوڕێت، یان سوڕانه‌وه‌یه‌ك به‌جی بێڵێت.

You begin two spaces from Shelob, and to win,

له دووری دووبۆشای له‌ شێڵۆبه‌كه‌وه‌ ده‌ستپێده‌كه‌یت و، بۆ ئه‌وه‌ی براوه‌بی،

you must catch her by your tenth move.

ده‌بێت له‌ ده‌یه‌م جوڵه‌تدا پێیبگه‌یته‌وه‌.

Can you attain the mantle of spider supremacy?

ده‌توانی زاڵبی به‌سه‌ر كڵاوه‌ی جاڵجاڵۆكه‌داڤ

Pause here to figure it out for yourself. Answer in 3

لێرە بیوەستێنە بۆ دۆزینه‌وه‌ی وه‌ڵامه‌كه‌. له‌ 3 چركه‌دا وه‌ڵام بده‌وه‌

Answer in 2

Answer in 1

ئه‌و شڵۆب بۆ ته‌ڵه‌ به‌كاردێنێ له‌ سوچه‌كه‌دا و زۆر سه‌رنج ڕاكێشه‌.

It’s tempting to trap Shelob in a corner, but doing so is surprisingly tricky.

The layout of the web is such that every move you make,

نه‌خشه‌ی تۆڕه‌كه‌ هه‌مانشێوه‌ی جوڵه‌ی تۆیه‌،

Shelob can get to another intersection two away from you.

شڵۆب دەتوانێت بگات بە یەکتربڕێك كه‌ دوو ئه‌وه‌نده‌ لێته‌وه‌ دووره‌.

So even if you were to drive her into a corner, she’d escape it easily.

کەواتە ئه‌گه‌ر ئه‌وت بخستایه‌ سوچێكه‌وه‌ ئەوا بە ئاسانی ده‌ربازی ده‌بوو.

There are no dead ends,

هیچ مردوویه‌ك نیه‌،

so there’s never a situation where she’d be forced to move to your space.

کەواتە هەرگیز باروودۆخێک نییە کە كه‌ ناچاری بكات بێته‌ ئه‌و بۆشاییه‌وه‌.

However, there is this point up here where all the strands converge.

هەر چۆنێک بێت، ئەم خاڵە ئه‌و شوێنه‌یه‌ كه‌ سه‌رجه‌م هێڵه‌كان تێیدا یه‌كترده‌بڕن.

It's easy to see that it's important,

زۆر ئاسانە ببینن کە گرینگە،

but the challenge is figuring out exactly what to do with it.

بەڵام ڕووبه‌ڕوو بونه‌وه‌كه‌ ده‌ریده‌خات كه‌ چی بكرێت.

There’s a clever way of re-visualizing the problem:

ڕێگایەکی زیرەکانه‌ هەیە بۆ وێناكردنی کێشەكه‌:

try coloring every intersection one of two colors—

هەوڵ بدە هەموو یەکتربڕێک ڕەنگ بکە یەکێک لە دوو ڕەنگەکە-

say red and blue—

تۆ چی پێ دەبەخشیت؟

where the same color never borders itself.

لەو شوێنەی كه‌ هێڵه‌كه‌ سنور بۆخۆی دانانێت.

What you get is a checkerboard pattern,

ئەوەی دەستت دەکەوێت شێوازی پشکنینه‌كه‌یه‌،

then one space at the point which you can’t make either color.

پاشان یەک بۆشای لە خاڵەکە کە ناتوانرێ ڕه‌نگ بكرێت

At the beginning of the game, every time you move to red,

لە سەرەتای یارییەکەدا، کاتێ دەجوڵێیته‌وه‌ بۆ سوور.

Shelob will be on blue,

شلۆب دەبێت به‌ شین،

and every time you move to blue, Shelob will be on red.

هەمر جارێك کە دەجوڵێمەوە بۆ شین شلۆب لەسەر سوور دەبێت.

In other words, unless something changes,

بە واتایەکی تر، مەگەر شتێک بگۆڕێت،

you can never move onto the same intersection as her.

تۆ هەرگیز ناتوانی وه‌ك ئه‌و بڕۆیته‌ سه‌ر یه‌كێك له‌و یه‌كتربڕانه‌.

And that’s where the point comes in.

ئه‌وه‌ ئه‌و خاڵه‌یه‌ كه‌ دێته‌ ناوه‌وه‌.

As indicated by its unique color, it’s the one place you can break the pattern

وەک ڕەنگێکی بێوێنە خۆی نیشان دەدات، ئه‌وه‌ تاكه‌ شوێنه‌ كه‌ تۆ بتوانی بیشكێنی

and change the rhythm of moves.

وه‌ كێشی جوڵه‌كان بگۆڕیت.

So you should waste no time in getting up there.

بۆیه‌ پێویست ناكات كات به‌فیڕۆبده‌یت بۆ ڕۆشتنه‌ سه‌ره‌وه‌ت.

Shelob could now be in any one of these red spaces,

شیلۆب ئێستا ده‌توانێت له‌هه‌ر شوێنێك بێت له‌و ناوچه‌ سورانه‌،

and you have at most 6 moves left to catch her.

وه‌ تۆ ده‌توانیت به‌لای چه‌پدا به‌ شه‌ش جوڵه‌ بیگریت.

But thanks to the colors we've added,

وه‌ بیرۆكه‌ی ڕه‌نگه‌كان كارێكی باشبوو،

we can now focus on the one thing that matters the most:

وه‌ ئێسته‌یش ده‌توانین سه‌رنج بخه‌ینه‌ سه‌ر گرنگترین خاڵ:

changing the color pattern.

گۆڕینی شێوازی ڕه‌نگه‌كان.

Shelob is on red, so you should move onto red on the second or fourth strand.

شیلۆنی سوره‌، بۆیه‌ تۆ ده‌بێت بڕۆیته‌ سه‌ر دووه‌م یان پێنجه‌م هێڵ.

Now, Shelob can never move to any of the spots neighboring you,

ئێستا، شلۆب ناتوانێت بجوڵێتەوە بۆ هیچكام له‌ لایه‌كان،

giving you a kind of net to use to catch her.

جۆرێك له‌ تۆڕت پێده‌دات كه‌ بتوانی ئه‌وی پێ بگریت.

You may have luck choosing your moves through intuition at this point.

لەوانەیە شانست هەبێت لە هەڵبژاردنی جوڵەکانت له‌م خاڵه‌دا.

But if you want to get algorithmic about it,

بەڵام ئەگەر دەیەوێت لۆگاریتمی بە دەست بهێنیت،

you could track how far away she is horizontally and vertically,

تۆ ده‌توانی بزانیت كه‌ چه‌نێك لێت دووره‌ به‌ ئاسۆی و ستوونی،

as two numbers.

وەک دوو ژمارە.

On your move, shrink the larger of the two,

له‌گه‌ڵ جوڵه‌ی تۆدا، یه‌كێك له‌ دوو گه‌وره‌كه‌ یه‌كخه‌،

and no matter which direction she runs, she’ll have to hit an edge.

گرینگ نییە ئەو بە چ ئاڕاستەیەک ڕادەکات، ئەو دەبێت لە قەراغێک بدات.

Eventually, you'll have backed her into one of the two corners

لە کۆتایدا، تۆ گه‌ڕانته‌وه‌ بۆ یەک لەو دوو سوچه‌

and catch up to her at the last possible moment.

و گرتنی ئەو لە دوا ساته‌كاندا.

You snatch the ceremonial sash from your opponent

تۆ پشتێنی بردنه‌وه‌ له‌ ڕكابه‌ره‌كه‌ت ده‌به‌یته‌وه‌

and wrap it around yourself.

وە بەدەوری خۆتدا بیپێچەوە.

You are now the Spider Supreme,

وه‌ ئێستا تۆ جاڵجاڵۆكه‌یه‌كی زاڵیت،

leader of all the world’s eight-legged wonders.

وه‌ سه‌ركرده‌ی هه‌موو جیهانه‌ هه‌شت پێیه‌ سه‌رنجڕاكێشه‌كه‌.

Just remember— with great spider power comes great spider responsibility.

لە بیرت بێت- بە بوونی هێزی جاڵجاڵۆكه‌ی گه‌وره‌، به‌رپرسیارێتیه‌كه‌ زیاد ده‌كات.