Is time travel possible? - Colin Stuart

Translator: velcom YOUTH Reviewer: Ростислав Голод

Have you ever daydreamed about traveling through time,

Вы калі-небудзь марылі аб падарожжах у часе,

perhaps fast forward in the centuries and seeing the distant future?

аб тым, каб «перанесціся» праз стагоддзі і ўбачыць далёкую будучыню?

Well, time travel is possible,

Што ж, падарожжа ў часе магчыма,

and what's more, it's already been done.

і больш за тое: яго ўжо рабілі.

Meet Sergei Krikalev,

Пазнаёмцеся з Сяргеем Крыкалёвым —

the greatest time traveler in human history.

самым вядомым падарожнікам у часе на планеце.

This Russian cosmonaut holds the record

Гэты рускі касманаўт утрымлівае рэкорд

for the most amount of time spent orbiting our planet,

па максімальнай колькасці часу, праведзенага на зямной арбіце, —

a total of 803 days, 9 hours, and 39 minutes.

сумарна 803 дні, 9 гадзін 39 хвілін.

During his stay in space,

Знаходзячыся ў космасе,

he time traveled into his own future

ён перамяшчаўся ў будучыню

by 0.02 seconds.

на 0,02 секунды.

Traveling at 17,500 miles an hour,

Рухаючыся з хуткасцю 7,82 км/с,

he experienced an effect known as time dilation,

ён адчуў эфект рэлятывісцкага запаволення часу.

and one day the same effect

Аднойчы той жа эфект можа зрабіць

might make significant time travel to the future commonplace.

значнае перамяшчэнне ў часе звычайнай справай у будучынi.

To see why moving faster through space affects passage of time,

Каб зразумець, чаму хуткае перамяшчэнне ў прасторы ўплывае на ход часу,

we need to go back to the 1880s,

мы звернемся да 1880-ых гадоў,

when two American scientists,

калі два амерыканскія навукоўцы

Albert Michelson and Edward Morley,

Альберт Майкельсан і Эдвард Морлі

were trying to measure the effect of the Earth's movement around the Sun

працавалі над вывучэннем уплыву руху Зямлі вакол Сонца

on the speed of light.

на хуткасць святла.

When a beam of light was moving in the same direction as the Earth,

Калі прамень святла рухаўся ў напрамку перамяшчэння Зямлі,

they expected the light to travel faster.

яны меркавалі, што святло рухаецца хутчэй.

And when the Earth was moving in the opposite direction,

А калі Зямля рухаецца ў процілеглым кірунку да промня,

they expected it to go slower.

яго хуткасць змяншаецца.

But they found something very curious.

Але яны зрабілі цікавае адкрыццё.

The speed of light remained the same no matter what the Earth was doing.

Хуткасць святла заставалася пастаяннай незалежна ад руху Зямлі.

Two decades later, Albert Einstein was thinking

Праз 20 гадоў Альберт Эйнштэйн задумаўся

about the consequences of that never-changing speed of light.

аб наступствах нязменнай хуткасці святла.

And it was his conclusions,

Менавіта яго высновы,

formulated in the theory of special relativity,

аформленыя ў выглядзе спецыяльнай тэорыі адноснасці,

that opened the door into the world of time travel.

прыадчынілі заслону ў свет падарожжаў у часе.

Imagine a man named Jack,

Уявіце сабе Джэка.

standing in the middle of a train carriage,

Ён стаіць пасярод вагона цягніка,

traveling at a steady speed.

які едзе з пастаяннай хуткасцю.

Jack's bored and starts bouncing a ball up and down.

Джэку сумна, ён пачынае падкідваць у руцэ мячык.

What would Jill, standing on the platform, see through the window

Што ўбачыць у акне Джыл, якая стаіць на платформе,

as the train whistles through?

калі цягнік прамчыцца побач з ёй?

Well, between Jack dropping the ball and catching it again,

Між тым момантам, як Джэк кідае мячык, і момантам, калі ён яго зноў ловіць,

Jill would have seen him move slightly further down the track,

Джыл пабачыць змяшчэнне мяча крыху наперад адносна яго звычайнага шляху,

resulting in her seeing the ball follow a triangular path.

таму ў яе вачах мячык рухаецца па траекторыі трохкутнай формы.

This means Jill sees the ball travel further than Jack does

То бок Джыл бачыць, як мячык рухаецца хутчэй, чым гэта бачыць Джэк.

in the same time period.

за адзін і той жа часавы прамежак.

And because speed is distance divided by time,

А паколькі хуткасць роўная адлегласці, падзеленай на час,

Jill actually sees the ball move faster.

Джыл бачыць, што мяч валодае большай хуткасцю.

But what if Jack's bouncing ball is replaced with two mirrors

Што адбудзецца, калі замяніць мячык Джэка двума люстэркамі,

which bounce a beam of light between them?

паміж якімі «перабягае» прамень святла?

Jack still sees the beam dropping down

Джэк па-ранейшаму бачыць, як прамень святла падае,

and Jill still sees the light beam travel a longer distance,

а Джыл усё яшчэ бачыць, як прамень праходзіць большую адлегласць.

except this time Jack and Jill cannot disagree on the speed

Толькі ў гэты раз Джэк і Джыл будуць аднаго меркавання аб хуткасці,

because the speed of light remains the same no matter what.

таму што хуткасць святла пастаянная. Яна не залежыць ад знешніх умоў.

And if the speed is the same while the distance is different,

І калі хуткасць пастаянная, а адлегласць змяняецца,

this means the time taken will be different as well.

то тут павінен змяняцца час.

Thus, time must tick at different rates for people moving relative to each other.

Такім чынам, час можа змяняцца ў адносінах да людзей,

якія перамяшчаюцца ў прасторы адносна адзін аднаго.

Imagine that Jack and Jill have highly accurate watches

Уявім, што ў Джэка і Джыл ёсць звышдакладныя гадзіннікі,

that they synchronize before Jack boards the train.

якія яны зверылі перад тым, як Джэк сеў у цягнік.

During the experiment, Jack and Jill would each see

Падчас эксперыменту Джэк і Джыл убачаць,

their own watch ticking normally.

што абедзве пары гадзіннікаў будуць ісці без збояў.

But if they meet up again later to compare watches,

Аднак, сустрэўшыся пасля для таго, каб параўнаць час на іх,

less time would have elapsed on Jack's watch,

яны выявяць, што на гадзінніку Джэка прайшло менш часу,

balancing the fact that Jill saw the light move further.

ўраўнаважваючы факт таго, што Джыл бачыла зрушаны прамень святла.

This idea may sound crazy,

Ідэя здаецца вар'яцтвам.

but like any good scientific theory,

Але як любую навуковую тэорыю,

it can be tested.

яе можна праверыць.

In the 1970s, scientists boarded a plane

У 1970-ых група навукоўцаў села ў самалёт,

with some super-accurate atomic clocks

узяўшы з сабой звышдакладныя атамныя гадзіннікі,

that were synchronized with some others left on the ground.

сінхранізаваныя з такімі ж, што засталіся на зямлі.

After the plane had flown around the world,

Самалёт абмінуў зямны шар,

the clocks on board showed a different time

і гадзіннікі на борце паказвалі час,

from those left behind.

адрозны ад гадзіннікаў на зямлі.

Of course, at the speed of trains and planes,

Вядома, хуткасць цягніка або самалёта

the effect is minuscule.

дае мікраскапічны эфект,

But the faster you go, the more time dilates.

але чым хутчэй рухаешся, тым больш розніца ў часе.

For astronauts orbiting the Earth for 800 days,

Для касманаўта, які знаходзіўся на арбіце 800 дзён,

it starts to add up.

разрывы часу склаліся ў нешта значнае.

But what affects humans also affects machines.

Эфект распаўсюджваецца не толькі на людзей, але і на машыны.

Satellites of the global positioning system

спадарожнікі GPS

are also hurdling around the Earth

нясуцца вакол Зямлі

at thousands of miles an hour.

з хуткасцю тысяч кіламетраў на гадзіну.

So, time dilation kicks in here, too.

Яны таксама адчуваюць рэлятывісцкае запаволенне часу.

In fact, their speed causes the atomic clocks on board

Наогул хуткасць іх перамяшчэння

to disagree with clocks on the ground

прыводзіць да розніцы паміж атамнымі гадзінамі на борце і на зямлі

by seven millionths of a second daily.

Left uncorrected,

у 7 мільённых доляў секунды штодзень.

Без адпаведнай карэктыроўкі

this would cause GPS to lose accuracy

пагрэшнасць GPS штодня была б

by a few kilometers each day.

на некалькі кіламетраў.

So, what does all this have to do with time travel

І як жа ўсё гэта адносіцца да вандраванняў

to the far, distant future?

у далёкую будучыню?

Well, the faster you go, the greater the effect of time dilation.

Чым хутчэй вы перамяшчаецеся,

тым мацнейшы эфект ад рэлятывісцкага запаволення часу.

If you could travel really close

to the speed of light, say 99.9999%,

Калі б вы перамяшчаліся з хуткасцю,

на 99,9999% блізкай да хуткасці святла,

on a round-trip through space

падарожжа вакол Cусвету

for what seemed to you like ten years,

здавалася б вам дзесяцігоддзем,

you'd actually return to Earth

але на самой справе вы б вярнуліся дадому на Зямлю

around the year 9000.

ужо ў 9000 годзе.

Who knows what you'd see when you returned?!

Хто ведае, што б вы ўбачылі па вяртанні.

Humanity merged with machines,

Людзей-паўробатаў,

extinct due to climate change or asteroid impact,

поўнае выміранне чалавецтва

з-за кліматычных змяненняў або з-за падзення астэроіда на Зямлю,

or inhabiting a permanent colony on Mars.

або паўнавартасную калонію на Марсе?

But the trouble is,

Асноўная складанасць у тым,

getting heavy things like people, not to mention space ships,

што цяжкія аб'екты накшталт людзей, не кажучы ўжо пра касмічныя караблі,

up to such speeds requires unimaginable amounts of energy.

змогуць дасягнуць такой хуткасці,

It already takes enormous particle accelerators

толькі выдаткаваўшы неймаверную колькасць энергіі.

Вялізныя паскаральнікі

like the Large Hadron Collider

to accelerate tiny subatomic particles to close to light speed.

накшталт Вялікага адроннага Каллайдэра

патрэбныя сёння для разгону маленькіх субатамных часціц да хуткасці святла.

But one day, if we can develop the tools to accelerate ourselves to similar speeds,

Але аднойчы, калі мы вынайдзем спосаб надаваць чалавеку такую ж хуткасць,

then we may regularly send time travelers

мы зможам рэгулярна адпраўляць падарожнікаў

into the future,

bringing with them tales of a long, forgotten past.

далей у будучыню,

дзе яны падзеляцца гісторыямі пра даўно забытае мінулае.