Myths and misconceptions about evolution - Alex Gendler

Təkamül haqqında uydurmalar və yanlış təsəvvürlər - Aleks Cendler

Translator: Namig Guliyev Reviewer: Adil Aliyev

Myths and misconceptions about evolution.

Təkamül haqqında uydurmalar və yanlış təsəvvürlər.

Let's talk about evolution.

Gəlin təkamül haqqında danışaq.

You've probably heard

Yəqin siz eşitmisiniz ki,

that some people consider it controversial,

bəzi insanlar onu mübahisəli hesab edirlər,

even though most scientists don't.

baxmayaraq ki, alimlərin çoxu belə düşünmürlər.

But even if you aren't one of those people

Amma hətta siz o insanlardan biri deyilsinizsə

and you think you have a pretty good understanding of evolution,

və təkamülü kifayət qədər yaxşı başa düşdüyünüzü fikirləşirsinizsə,

chances are you still believe some things about it

çox güman ki, hələ də onun haqqında

bəzi tamamilə doğru olmayan şeylərə inanırsınız,

that aren't entirely right,

things like,

məsələn,

"Evolution is organisms adapting to their environment."

"Təkamül orqanizmlərin ətraf mühitə uyğunlaşmasıdır."

This was an earlier,

Bu, əvvəlki,

now discredited,

artıq köhnəlmiş

theory of evolution.

təkamül nəzəriyyəsi idi.

Almost 60 years before Darwin published his book,

Darvin öz kitabını nəşr etdirməzdən təxminən 60 il əvvəl

Jean-Baptiste Lamarck proposed

Jan-Batist Lamark güman etmişdi ki,

that creatures evolve by developing

canlılar müəyyən əlamətləri

certain traits over their lifetimes

həyatları boyunca inkişaf etdirərək

and then passing those on to their offspring.

və sonra növbəti nəsillərə ötürərək təkamül edirlər.

For example, he thought

Məsələn, o düşünürdü ki,

that because giraffes spent their lives

zürafələr daha hündür budaqlardakı yarpaqlara çatmaq üçün

stretching to reach leaves on higher branches,

boyunlarını uzatmaqla həyatlarını keçirdikləri üçün

their children would be born with longer necks.

onların balaları daha uzun boyunlu olacaqlar.

But we know now that's not how genetic inheritance works.

Amma biz indi bilirik ki, genetik irsiyyət bu cür işləmir.

In fact, individual organisms don't evolve at all.

Əslində, fərdi orqanizmlər ümumiyyətlə təkamül etmirlər.

Instead, random genetic mutations cause

Bunun əvəzində, təsadüfi genetik mutasiyalar

some giraffes to be born with longer necks,

bəzi zürafələrin daha uzun boyunlu olmasına səbəb olur

and that gives them a better chance to survive

və həmin zürafələrə onlar qədər uğurlu olmayan digərləri ilə müqayisədə

than the ones who weren't so lucky,

sağ qala bilmək üçün fürsət verir.

which brings us to

Bu da bizi belə bir prinsipə gətirir:

"survival of the fittest".

"ən güclü olanın sağ qalması".

This makes it sound like evolution always favors

Belə çıxır ki, guya təkamül

the biggest,

ən böyük,

strongest,

ən güclü

or fastest creatures,

və ya ən sürətli canlılara lütf edir,

which is not really the case.

amma bu belə deyil.

For one thing, evolutionary fitness is just a matter

Əvvəla, təkamül üçün güclülük

of how well-suited they are to their current environment.

onların məhz cari ətraf mühitlərinə nə qədər uyğun olmalarıdır.

If all the tall trees suddenly died out

Əgər bütün hündür ağaclar qəfildən məhv olsaydı

and only short grass was left,

və yalnız qısa otlar qalsaydı,

all those long-necked giraffes

onda həmin uzun boyunlu zürafələr

would be at a disadvantage.

əlverişsiz şəraitə düşərdilər.

Secondly, survival is not how evolution occurs,

İkincisi, təkamül sağ qalmaq ilə deyil,

reproduction is.

çoxalma ilə baş verir.

And the world if full of creatures

Dünya erkək dəniz şeytanları kimi

like the male anglerfish,

elə canlılarla doludur ki,

which is so small and ill-suited for survival at birth

onlar doğulduqda çox balaca və sağ qalmaq üçün zəif olurlar

that it has to quickly find a mate before it dies.

və ölməzdən əvvəl cəld olaraq özlərinə tay tapmalıdırlar.

But at least we can say

Heç olmazsa deyə bilərik ki,

that if an organism dies without reproducing,

əgər orqanizm çoxalmadan ölürsə,

it's evolutionarily useless, right?

onda təkamül üçün lazımsızdır, elədirmi?

Wrong!

Səhvdir!

Remember, natural selection happens

Yadda saxlayın, təbii seçmə

not at the organism level,

orqanizm səviyyəsində deyil,

but at the genetic level,

genetik səviyyədə baş verir

and the same gene that exists in one organism

və bir orqanizmdə mövcud olan gen

will also exist in its relatives.

onun qohumlarında da olur.

So, a gene that makes an animal altruistically sacrifice itself

Beləliklə, bir heyvanı

to help the survival and future reproduction

bacı və qardaşlarının sağ qalmasına və gələcəkdə çoxalmasına kömək üçün

of its siblings or cousins,

özünü təmənnasız olaraq qurban verməyə məcbur edən gen

can become more widespread

daha çox yayıla bilər,

than one that is solely concerned with self-preservation.

bircə özünü qorumaqda maraqlı olan gen isə yox.

Anything that lets more copies of the gene

Geninin daha çox nüsxəsinin

pass on to the next generation

növbəti nəsillərə keçməsinə imkan verən hər bir şey

will serve its purpose,

öz məqsədinə

except

xidmət edir,

evolutionary purpose.

təkamülün məqsədinə yox.

One of the most difficult things to keep in mind about evolution

Təkamül ilə bağlı nəzərə alınmalı ən çətin şeylərdən

is that when we say things like,

biri budur ki, biz

"Genes want to make more copies of themselves,"

"Genlər özlərinin daha çox nüsxəsini yaratmaq istəyirlər"

or even,

və ya hətta

"natural selection,"

"təbii seçmə"

we're actually using metaphors.

deyəndə metaforadan istifadə edirik.

A gene doesn't want anything,

Gen heç bir şey istəmir

and there's no outside mechanism

və hansı genlərin saxlamaq üçün

that selects which genes are best to preserve.

ən yaxşı olduğunu seçən hər hansı bir xarici mexanizm yoxdur.

All that happens is that random genetic mutations

Baş verən yalnız ondan ibarətdir ki, təsadüfi genetik mutasiyalar

cause the organisms carrying them

onları daşıyan orqanizmləri

to behave or develop in different ways.

müxtəlif cür davranmağa və inkişaf etməyə məcbur edir.

Some of those ways result in more copies

Bunların bəzilərinin nəticəsində mutasiyaya məruz qalmış genin

of the mutated gene being passed on,

daha çox nüsxəsi növbəti nəslə ötürülür

and so forth.

və sairə və ilaxır.

Nor is there any predetermined plan

İdeal formaya doğru irəliləyən və əvvəlcədən müəyyən edilmiş

progressing towards an ideal form.

hər hansı bir plan da yoxdur.

It's not ideal for the human eye to have a blind spot

Optik sinirin tor qişadan çıxdığı yerdə kor ləkənin olması

where the optic nerve exits the retina,

insan gözü üçün ideal deyil,

but that's how it developed,

amma o, sadə fotoqəbuledici hüceyrədən başlayaraq

starting from a simple photoreceptor cell.

məhz belə inkişaf etmişdir.

In retrospect, it would have been

Keçmişə nəzər yetirsək,

much more advantageous for humans to crave

insanlar üçün daha münasib olardı ki,

nutrients and vitamins

onların orqanizmi sadəcə kalorilər əvəzinə

rather than just calories.

qida maddələri və vitaminləri istəsin.

But over the millenia,

Amma əcdadlarımızın təkamül etdiyi

during which our ancestors evolved,

minilliklər boyunca

kalorilər çox az tapılırdı

calories were scarce,

and there was nothing to anticipate

və qabaqcadan görmək mümkün deyildi ki,

bu vəziyyət belə tez dəyişəcək.

that this would later change so quickly.

So, evolution proceeds blindly,

Beləliklə, təkamül kor-koranə şəkildə,

step

addım,

by step

daha bir addım

by step,

və daha bir addım ataraq

creating all of the diversity we see in the natural world.

təbiətdə gördüyümüz bütün bu müxtəlifliyi yaradır.