Want to change the world? Start by being brave enough to care | Cleo Wade

Translator: phan lan Reviewer: Phuong Nguyen Le

My best friend recently had a baby.

Bạn thân của tôi vừa có em bé.

And when I met him,

Khi gặp cậu bé, tôi thán phục

I was in awe of witnessing this tiny, beautiful being enter into our lives.

khi chứng kiến sinh linh bé nhỏ, xinh đẹp ấy bước vào cuộc sống của chúng tôi.

I also had this realization that he wasn't just entering our lives,

Tôi cũng nhận ra rằng bé không chỉ bước vào cuộc sống của chúng tôi,

he was entering the world --

bé cũng đang bước chân vào thế giới này -

this crazy world that, especially now, feels so incredibly challenging.

cái thế giới điên khùng đầy thử thách, đặc biệt trong thời buổi hiện nay.

I spend a lot time in my work talking to people about who we are,

Tôi dành nhiều thời gian trong công việc để trò chuyện với mọi người về việc

chúng ta là ai, chúng ta nên thành người thế nào

who we must be

and what our healing looks like.

và vết thương được chữa lành trông ra sao.

So the first time I held him,

Vậy nên vào lần đầu ẳm bé,

I had my pep talk ready.

tôi đã chuẩn bị bài thuyết giảng.

You know, I wanted him to know that the way we find our strength

Bạn biết đấy, tôi muốn bé biết rằng thử thách giúp chúng ta

is through our challenges.

tìm được sức mạnh của mình.

I wanted him to know that we can all do something big

Tôi muốn bé biết rằng ta có thể làm mọi điều vĩ đại

when we start small.

khi bắt đầu từ việc nhỏ.

I wanted him to know that each of us is more resilient

Tôi muốn bé biết là mỗi người trong chúng ta đều có một sức chịu đựng

than we could ever imagine.

lớn hơn ta tưởng nhiều.

So here I am holding little Thelonious.

Đây tôi đang bế Thelonious bé nhỏ.

I look down at him,

Tôi nhìn bé,

and it hits me:

và chợt nhận ra:

he's a baby.

bé là một em bé.

(Laughter)

(Cười lớn)

He's not going to understand a single word I say to him.

Bé sẽ không hiểu nỗi một chữ tôi nói.

Nên thay vào đó, tôi nghĩ sẽ tốt hơn

So instead, I thought it would probably be a better idea

if I went home and wrote.

nếu tôi về nhà và viết ra.

So, this is for grownups,

Điều này dành cho những người trưởng thành

but it's also for Thelonious,

nhưng nó cũng dành cho Thelonious,

when he's old enough to read it:

khi bé đủ lớn để đọc nó:

The world will say to you,

Thế giới này sẽ nói với bạn rằng,

"Be a better person."

"Hãy trở thành một người tốt hơn".

Do not be afraid to say, "Yes."

Đừng ngại nói, "Có."

Start by being a better listener.

Hãy bắt đầu là một người nghe tốt hơn.

Bắt đầu trở nên tốt hơn bằng việc đi dạo dọc con phố,

Start by being better at walking down the street.

See people.

nhìn ngắm mọi người,

Say, "Hello."

nói, "Xin chào,"

Ask how they are doing and listen to what they say.

hỏi thăm họ và lắng nghe những điều họ nói.

Start by being a better friend,

Bắt đầu bằng việc trở thành một người bạn tốt hơn,

a better parent, a better child to your parents;

một người bố, người mẹ tốt hơn; một người con tốt hơn;

a better sibling, a better lover, a better partner.

một người anh, chị tốt hơn; một người yêu, một người đồng hành tốt hơn.

Start by being a better neighbor.

Bắt đầu bằng việc trở thành một người hàng xóm tốt hơn.

Meet someone you do not know, and get to know them.

Gặp gỡ người mới và làm quen với họ,

Thế giới sẽ hỏi rằng,

The world will say to you,

"What are you going to do?"

"Bạn định làm gì?"

Do not be afraid to say,

Đừng ngần ngại trả lời,

"I know I can't do everything,

"Tôi biết mình không thể làm được tất cả,

but I can do something."

nhưng tôi có thể làm một điều gì đó."

Walk into more rooms saying,

Đi thêm nhiều nơi, đến và nói rằng,

"I'm here to help."

"Tôi ở đây để giúp đỡ."

Become intimate with generosity.

Làm quen với sự hào phóng.

Give what you can give, and do what you can do.

Cho những gì bạn có thể cho, và làm những gì bạn có thể làm.

Give dollars, give cents, give your time,

Trao đi những đồng, những cắc, cho đi thời gian,

give your love,

cho đi tình yêu,

give your heart, give your spirit.

trao cả trái tim và tâm hồn bạn.

The world will say to you,

Thế giới sẽ nói với bạn rằng,

"We need peace."

"Chúng tôi cần sự yên bình."

Find your peace within,

Tìm lấy bình yên trong bạn,

hold it sacred,

giữ lấy điều thiêng liêng đó,

bring it with you everywhere you go.

mang nó theo cùng mỗi nơi bạn đến.

Peace cannot be shared or created with others

Bình yên không thể được chia sẻ hay tạo bởi những người khác

if we cannot first generate it within.

nếu ngay từ đầu nó không được sinh ra từ sâu trong chúng ta.

The world will say to you,

Thế giới này sẽ nói với bạn rằng,

"They are the enemy."

"Chúng là kẻ thù."

Love enough to know

Hãy đủ yêu thương để biết

that just because someone disagrees with you,

rằng chỉ vì ai đó không đồng ý với bạn,

it does not make them your enemy.

không có nghĩa họ là kẻ thù của bạn.

Bạn có thể thua một cuộc tranh luận,

You may not win an argument,

you may not change a mind,

có thể chẳng thuyết phục nổi một ai,

but if you choose to,

nhưng nếu bạn chọn,

you can always achieve the triumph of radical empathy --

bạn có thể luôn đạt được thành công từ cội nguồn thấu cảm --

an understanding of the heart.

một sự thấu hiểu của trái tim.

The world will say to you,

Thế giới này sẽ nói với bạn rằng,

"We need justice."

"Chúng ta cần công lý."

Investigate.

Hãy điều tra.

Find truth beyond the stories you are told.

Tìm sự thật bên ngoài những câu chuyện bạn được kể.

Tìm sự thật vượt ngoài những gì mắt thường nhìn thấy.

Find truth beyond the way things seem.

Ask, "Why?"

Hãy hỏi, "Tại sao?"

Ask, "Is this fair?"

Hỏi, "Điều này có công bằng không?"

Ask, "How did we get here?"

Hỏi, "Vì sao chúng ta lại đi đến đây?"

Do this with compassion.

Và hãy làm việc này với lòng trắc ẩn,

Do this with forgiveness.

với sự vị tha.

Learn to forgive others.

Hãy học cách khoan dung với người khác.

Start by truly learning how to forgive yourself.

Hãy bắt đầu bằng việc học khoan dung với chính bản thân bạn.

We are all more than our mistakes.

Chúng ta giá trị hơn những sai lầm của mình.

We are all more than who we were yesterday.

Chúng ta của hôm nay đều đã tiến xa hơn hôm qua.

We are all deserving of our dignity.

Chúng ta xứng đáng với phẩm giá của mình.

See yourself in others.

Nhìn bản thân mình qua người khác.

Recognize that your justice is my justice,

Nhận ra rằng công bằng của bạn cũng là công bằng của tôi, và

and mine is yours.

công bằng của tôi cũng là của bạn.

There can be no liberation for one of us if the other is not free.

Không có sự giải phóng nào cho chúng ta nếu những người còn lại không được tự do.

(Applause)

(Vỗ tay)

The world will say to you,

Thế giới sẽ nói với bạn rằng,

"I am violent."

"Tôi là kẻ bạo tàn."

Respond by saying,

Hãy đáp lại rằng,

"I am not.

"Tôi thì không.

Not with my words and not with my actions."

Không cả với những từ ngữ lẫn hành động của tôi."

The world will say to you,

Thế giới sẽ nói với bạn rằng,

"We need to heal the planet."

"Chúng ta cần chữa lành hành tinh này."

Start by saying, "No, thank you. I don't need a plastic bag."

Bắt đầu bằng việc nói, "Không, cảm ơn. Tôi không cần túi nhựa."

Recycle, reuse.

Tái chế, tái sử dụng.

Start by picking up one piece of trash on your block.

Hãy bắt đầu bằng việc nhặt rác trong khu vực của bạn.

The world will say to you,

Thế giới sẽ nói với bạn rằng,

"There are too many problems."

"Nơi đây có quá nhiều vấn đề."

Do not be afraid to be a part of the solutions.

Đừng ngại trở thành một phần của những giải pháp.

Start by discussing the issues.

Hãy bắt đầu bằng việc thảo luận vấn đề.

We cannot overcome what we ignore.

Chúng ta không thể vượt qua những gì chúng ta đã phớt lờ.

The more we talk about things,

Càng trao đổi nhiều về các vấn đề,

the more we see that the issues are connected

ta càng nhận rõ sự liên kết của các vấn đề

because we are connected.

vì chúng ta được kết nối với nhau.

The world will say to you,

Thế giới sẽ nói với bạn rằng,

"We need to end racism."

"Chúng ta cần chấm dứt chủ nghĩa phân biệt chủng tộc."

Start by healing it in your own family.

Bắt đầu bằng việc hàn gắn trong chính gia đình của mình.

The world will say to you,

Thế giới sẽ hỏi bạn rằng,

"How do we speak to bias and bigotry?"

"Làm thế nào để nói về thiên kiến và sự cuồng tín?"

Start by having the first conversation at your own kitchen table.

Hãy bắt đầu bằng việc có cuộc trò chuyện đầu tiên trên chính bàn ăn của bạn.

The world will say to you,

Thế giới sẽ nói với bạn rằng,

"Nơi đây có quá nhiều căm hờn."

"There is so much hate."

Devote yourself to love.

Hãy dâng mình cho tình yêu.

Hãy tự yêu mình thật nhiều để có thể yêu những người khác

Love yourself so much that you can love others

without barriers and without judgment.

mà không có bất kì chướng ngại hay phán xét nào.

When the world asks us big questions that require big answers,

Khi thế giới hỏi những câu hỏi lớn đòi hỏi những câu trả lời lớn,

we have two options.

chúng ta có hai lựa chọn.

One: to feel so overwhelmed or unqualified, we do nothing.

Một: cảm thấy quá choáng ngợp hoặc không đủ năng lực, không làm gì cả.

Two: to start with one small act and qualify ourselves.

Hai: bắt đầu từ những hành động nhỏ và tự trau dồi cho đủ năng lực.

I am the director of national security,

Tôi là chỉ huy của cục an ninh quốc gia,

and so are you.

và bạn cũng vậy.

Có thể không ai bổ nhiệm chúng ta

Maybe no one appointed us and there were no senate confirmations,

và cũng chẳng có sự phê chuẩn của thượng nghị viện,

but we can secure a nation.

nhưng chúng ta có thể bảo vệ một quốc gia.

When you help just one person to be more secure,

Khi bạn giúp chỉ một công dân được an toàn hơn,

a nation is more secure.

cả đất nước sẽ được an toàn hơn.

With just one outstretched hand that says, "Are you OK?

Chỉ cần một bàn tay vươn ra và hỏi, "Bạn có ổn không?

I am here for you,"

Tôi ở đây để giúp bạn,"

we can transform insecurity into security.

Chúng ta có thể biến sự bất an thành an toàn.

We find ourselves saying to the world,

Chúng ta thấy mình hỏi thế giới này,

"What should I do?" "What should we do?"

"Tôi nên làm gì?" "Chúng tôi nên làm gì?"

The better question might be:

Tốt hơn chúng ta nên hỏi,

"How am I showing up?"

"Làm thế nào để tôi thể hiện mình?"

I ask the world for peace,

Ta đòi thế giới này phải hòa bình,

but do I show up with peace when I see my family and friends?

nhưng liệu ta có thể hiện sự hòa thuận khi gặp mặt gia đình, bạn bè?

I ask the world to end hatred,

Ta đòi thế giới này phải chấm dứt sự căm hờn,

but do I show up with love not only for those I know,

nhưng liệu ta có thể hiện sự yêu thương không chỉ với những người quen,

but those I don't know?

mà cả những người ta không quen?

Do I show up with love for those whose ideas conflict with my own?

Liệu ta có thể hiện sự yêu thương với những người xung đột ý kiến với mình?

I ask the world to end suffering,

Ta đòi thế giới này phải chấm dứt khổ đau,

but do I show up for those who are suffering on my street corner?

nhưng liệu ta có xuất hiện vì những con người khốn khổ trên góc phố?

We say to the world,

Chúng ta đòi thế giới,

"Please change; we need change."

"Làm ơn hãy thay đổi, chúng tôi cần sự thay đổi."

But how do we show up to change our own lives?

Nhưng chúng ta đã làm những gì để thay đổi cuộc sống của mình?

How do we show up to change the lives of the people in our communities?

Chúng ta đã làm gì để thay đổi cuộc sống của những người trong cộng đồng?

James Baldwin said, "Everything now, we must assume is in our own hands;

James Baldwin từng nói: "Mọi thứ giờ đây chúng ta cần phải gánh vác

đang nằm trong lòng bàn tay ta;

we have no right to assume otherwise."

nhưng ta lại không có quyền được gánh vác."

This has always been true.

Điều này vẫn luôn đúng.

No one nominated Harriet Tubman to her purpose,

Không ai bổ nhiệm Harriet Tubman thực thi mục tiêu, nhiệm vụ,

to her mission, to her courage.

và lòng can đảm của bà.

She did not say, "I'm not a congressman

Bà không nói rằng, "Tôi không phải là một nghị sĩ

or the president of the United States,

hay tổng thống của nước Mỹ,

so how could I possibly participate in the fight to abolish

sao tôi có thể tham gia vào cuộc chiến chấm dứt một chế độ lớn

a system as big as slavery?"

như chế độ nô lệ?"

She instead spent 10 years making 19 trips,

Ngược lại, bà đã dành 10 năm thực hiện 19 chuyến hành trình,

freeing 300 people,

giải phóng 300 người,

one group of people at a time.

từng nhóm người một.

Think about the children of those 300 people,

Hãy nghĩ về những người con của 300 con người đó,

the grandchildren, the great-grandchildren and beyond.

những người cháu, người chắt và hơn thế nữa.

Our righteous acts create immeasurable ripples

Những hành động chính đáng của chúng ta tạo nên những gợn sóng vô hạn

in the endless river of justice.

trong dòng sông công lý vô bờ bến.

Whether it's Hurricane Katrina, Harvey, Irma or Maria, people did not say,

Dù là Hurricane Katrina, Harvey, Irma hay Maria, chẳng ai từng nói,

"There is so much damage. What should I do?"

"Nơi đây có quá nhiều thiệt hại. Tôi nên làm gì?"

They got to work on what they could do.

Họ bắt tay vào làm những gì họ có thể.

Those with boats got in their boats

Ai có thuyền thì lên thuyền

and started loading in every woman, man and child they came across.

và bắt đầu cứu vớt mọi đàn ông, phụ nữ và trẻ em mà họ thấy.

Near and far, people gave their dollars,

Gần hay xa, người ta đã cho đi những đồng,

they gave their cents,

những cắc của mình,

they gave their hearts,

họ đã cho cả con tim,

they gave their spirit.

và cả tâm hồn của mình.

We spend so much time

Chúng ta đã dành quá nhiều thời gian

thinking we don't have the power to change the world.

nghĩ rằng mình không có đủ sức mạnh để thay đổi thế giới.

We forget that the power to change someone's life is always in our hands.

Chúng ta quên mất rằng sức mạnh để thay đổi cuộc sống luôn nằm trong tay ta.

Change-making does not belong to one group of people;

Tạo ra thay đổi không phải là việc của riêng một nhóm người,

it belongs to all of us.

mà là việc của tất cả chúng ta.

You don't have to wait on anyone to tell you

Bạn không cần đợi ai đó chỉ ra

that you are in this.

rằng bạn là người trong cuộc.

Begin.

Hãy bắt đầu.

Start by doing what you can with what you've got,

Khởi đầu bằng việc làm những gì bạn có thể với những thứ bạn có,

where you are

nơi bạn sống

and in your own way.

và theo cách của bạn.

We don't have to be heroes,

Chúng ta không phải trở thành những anh hùng,

wear a uniform,

mặc một bộ đồng phục,

call ourselves activists

tự gọi mình là những nhà hoạt động xã hội

or get elected to participate.

hoặc được bầu cử để tham dự.

We just have to be brave enough to care.

Chúng ta chỉ cần đủ dũng cảm để quan tâm.

Now, around the time Thelonious was born,

Trong khoảng thời gian mà Thelonious được sinh ra,

I went to the birthday party of a man named Gene Moretti.

tôi đã đến dự tiệc sinh nhật của một người đàn ông tên Gene Moretti.

It was his 100th birthday,

Đó là sinh nhật thứ 100 của ông ấy, điều này có nghĩa là

which means he lived in the United States through the Depression, World War II,

ông ấy đã sống ở đất Mỹ này trong suốt khủng hoảng kinh tế,

chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào công nhân,

the struggle for workers' rights,

the achievement of a woman's right to vote,

chiến thắng của quyền bầu cử cho phụ nữ,

the Civil Rights Movement,

phong trào dân quyền,

a man on the moon, the Vietnam War

con người đặt chân lên mặt trăng, chiến tranh Việt Nam

and the election of the first black president.

và cuộc tuyển cử của tổng thống da đen đầu tiên,

I sat with him, and I said,

Tôi ngồi cạnh ông và hỏi,

"Gene, you have lived in America for 100 years.

"Gene, bác đã sống ở Mỹ 100 năm.

Do you have any advice during these current times?"

Liệu bác có lời khuyên nào cho khoảng thời gian đó?"

He smiled and said to me simply, "Yes.

Ông cười và nói một cách mộc mạc, "Có chứ.

Be good to as many people as possible."

Hãy đối xử tốt với nhiều người nhất có thể."

And as he danced with my mother,

Và trong lúc ông nhảy cùng mẹ tôi,

who is, by the way, half his age,

người chỉ bằng nửa tuổi của ông,

in a room full of generations of his family and hundreds of people,

trong một căn phòng đủ các thế hệ của gia đình ông và hàng trăm người khác,

many of whom traveled thousands of miles to be there to celebrate him,

nhiều người trong số đó đã vượt cả nghìn cây số để đến chúc thọ ông,

I realized that he had not just given me advice,

Tôi nhận ra ông không chỉ cho tôi lời khuyên,

he had given me the first step

mà còn dạy tôi bước đầu tiên

that every single one of us is capable of making

rằng mỗi người trong chúng ta có thể hành động

if we want to create a real, wholehearted impact

nếu muốn toàn tâm toàn ý tạo một ảnh hưởng thực sự

on the world around us, right now.

với thế giới quanh ta, ngay bây giờ.

"Be good to as many people as possible."

"Hãy đối xử tốt với nhiều người nhất có thể."

Thank you.

Cảm ơn

(Applause)

(Vỗ tay)