The human skills we need in an unpredictable world | Margaret Heffernan

Translator: Anh Vu Thi Ngoc Reviewer: Nhị Khánh Trần

Recently, the leadership team of an American supermarket chain

Gần đây, đội ngũ lãnh đạo của một chuỗi siêu thị Mỹ

decided that their business needed to get a lot more efficient.

quyết định việc kinh doanh cần phải cải thiện nhiều.

So they embraced their digital transformation with zeal.

Vì vậy họ siết chặt việc áp dụng sự cải tiến về mặt kỹ thuật số.

Out went the teams supervising meat, veg, bakery,

Các đội ra ngoài giám sát thịt, rau và bánh ngọt,

and in came an algorithmic task allocator.

sau đó sử dụng thuật toán phân bổ.

Now, instead of people working together,

Ngày nay, thay vì mọi người làm việc cùng nhau,

each employee went, clocked in, got assigned a task, did it,

thì mỗi người sẽ nhận công việc và tự hoàn thành nó

came back for more.

cứ tiếp tục như vậy.

This was scientific management on steroids,

Đây là cách quản lý khoa học về mặt steroids,

standardizing and allocating work.

tiêu chuẩn hóa và phân bổ công việc.

It was super efficient.

Điều này cực kì hiệu quả.

Well, not quite,

Chà, cũng không hẳn

because the task allocator didn't know

bởi người phân bổ nhiệm vụ không biết rằng

when a customer was going to drop a box of eggs,

khi nào khách hàng sẽ đánh rơi hộp trứng,

couldn't predict when some crazy kid was going to knock over a display,

khi nào mấy đứa trẻ tinh nghịch gõ lên màn hình,

or when the local high school decided

hoặc khi nào trường trung học yêu cầu

that everybody needed to bring in coconuts the next day.

hôm sau mọi người phải mang dừa đến trường.

(Laughter)

(Cười)

Efficiency works really well

Tính hiệu quả hoạt động rất tốt

when you can predict exactly what you're going to need.

khi bạn có thể xác định chính xác đâu là điều bạn cần.

But when the anomalous or unexpected comes along --

Nhưng, khi những điều bất thường và không mong đợi xảy ra

kids, customers, coconuts --

trẻ em, khách hàng hay dừa --

well, then efficiency is no longer your friend.

tính hiệu quả sẽ không còn là bạn của ta nữa.

This has become a really crucial issue,

Nó trở thành một vấn đề vô cùng quan trọng,

this ability to deal with the unexpected,

khả năng này nhằm đối phó với điều bất ngờ,

because the unexpected is becoming the norm.

bởi vì điều bất ngờ dần trở thành chuẩn mực.

It's why experts and forecasters are reluctant to predict anything

Do đó, các chuyên gia và nhà tiên đoán

lo ngại để dự đoán mọi thứ

more than 400 days out.

trong vòng 400 ngày.

Tại sao?

Why?

Because over the last 20 or 30 years,

Bởi trong 20 hoặc 30 năm qua,

much of the world has gone from being complicated

phần lớn thế giới thay đổi từ rắc rối

to being complex --

sang phức tạp --

which means that yes, there are patterns,

nghĩa là tồn tại các mô hình

but they don't repeat themselves regularly.

nhưng chúng không lặp lại một cách thường xuyên.

It means that very small changes can make a disproportionate impact.

Nghĩa là, những thay đổi nhỏ có thể mang lại

ảnh hưởng không cân xứng.

And it means that expertise won't always suffice,

Đồng nghĩa với việc chuyên môn sẽ không đủ đáp ứng,

because the system just keeps changing too fast.

bởi hệ thống này thay đổi nhanh đến chóng mặt.

So what that means

Vì thế điều đó dẫn tới

is that there's a huge amount in the world

có rất nhiều nơi trên thế giới hiện nay nói không với việc dự đoán.

that kind of defies forecasting now.

It's why the Bank of England will say yes, there will be another crash,

Đó là lý do tại sao Ngân hàng Anh cho hay sẽ có thêm một vụ khủng hoảng khác

but we don't know why or when.

nhưng ta lại không biết khi nào và tại sao.

We know that climate change is real,

Ta biết biến đối khí hậu là thật

but we can't predict where forest fires will break out,

nhưng không thể đoán được lúc nào cháy rừng xảy ra,

and we don't know which factories are going to flood.

hay nhà máy nào sẽ bị nhấn chìm.

It's why companies are blindsided

Đó là lý do tại sao các công ty bị thiệt hại

when plastic straws and bags and bottled water

khi ống hút nhựa, túi ni-lông và nước đóng chai

go from staples to rejects overnight,

từ mặt hàng chủ yếu bỗng chốc bị chối bỏ

and baffled when a change in social mores

và thất bại khi sự thay đổi thói quen của xã hội

turns stars into pariahs and colleagues into outcasts:

biến người nổi tiếng thành kẻ hạ đẳng

và đồng nghiệp thành kẻ bị ghét bỏ

ineradicable uncertainty.

với một sự bất định không thể xóa bỏ.

In an environment that defies so much forecasting,

Trong một môi trường phất lờ việc dự đoán,

efficiency won't just not help us,

thì tính hiệu quả chẳng giúp được gì cho ta.

it specifically undermines and erodes our capacity to adapt and respond.

Đặc biệt, nó ăn mòn và hủy hoại khả năng thích ứng, phản hồi của ta

So if efficiency is no longer our guiding principle,

Vậy nếu tính hiệu quả không còn là tiêu chí tiên phong,

how should we address the future?

làm thế nào để định hướng tương lai?

What kind of thinking is really going to help us?

Lối suy nghĩ nào sẽ thật sự giúp được ta?

What sort of talents must we be sure to defend?

Tài năng nào cần phải được duy trì?

I think that, where in the past we used to think a lot about just in time management,

Tôi nghĩ rằng ta đã quá quen với cách quản lý thời gian,

now we have to start thinking about just in case,

nên giờ ta nên nghĩ đến rủi ro

preparing for events that are generally certain

chuẩn bị cho những biến cố có thể xảy ra

but specifically remain ambiguous.

nhưng vẫn còn khá mơ hồ.

One example of this is the Coalition for Epidemic Preparedness, CEPI.

Hiệp hội Phòng Ngừa Dịch Bệnh (CEPI) là một ví dụ điển hình.

We know there will be more epidemics in future,

Ta biết rằng trong tương lai, sẽ có thêm nhiều dịch bệnh,

but we don't know where or when or what.

nhưng ta lại không biết ở đâu, khi nào hay là bệnh gì.

So we can't plan.

Vì thế ta không thể lập kế hoạch.

But we can prepare.

Nhưng ta có thể chuẩn bị.

So CEPI's developing multiple vaccines for multiple diseases,

Do đó, CEPI đang phát triển các loại vắc-xin cho nhiều loại bệnh

knowing that they can't predict which vaccines are going to work

dù biết họ không thể đoán trước loại vắc-xin nào

sẽ phát huy được tính hiệu quả

or which diseases will break out.

hoặc dịch bệnh nào sẽ bùng phát,

So some of those vaccines will never be used.

nên một số vắc-xin sẽ không bao giờ được sử dụng.

That's inefficient.

Điều này chẳng hiệu quả.

But it's robust,

Nhưng nó cần thiết,

because it provides more options,

vì nó cho ta nhiều lựa chọn hơn,

and it means that we don't depend on a single technological solution.

nghĩa là ta không phụ thuộc vào một giải pháp công nghệ nào cả.

Epidemic responsiveness also depends hugely

Phản ứng dịch bệnh phần lớn cũng phụ thuộc vào

on people who know and trust each other.

những người biết và tin tưởng lẫn nhau.

But those relationships take time to develop,

Nhưng những mối quan hệ này cần thời gian để phát triển,

time that is always in short supply when an epidemic breaks out.

thời gian thì luôn luôn thiếu khi một dịch bệnh bùng phát.

So CEPI is developing relationships, friendships, alliances now

Vì vậy CEPI đang phát triển

các mối quan hệ, tình bạn, hữu nghị ngay từ bây giờ

knowing that some of those may never be used.

dù biết một trong số đó sẽ chẳng bao giờ dùng tới.

That's inefficient, a waste of time, perhaps,

Nó chẳng hiệu quả tí nào, hay có thể là lãng phí thời gian,

but it's robust.

Nhưng nó cần thiết.

You can see robust thinking in financial services, too.

Bạn có thể thấy lối suy nghĩ này trong ngành dịch vụ tài chính.

In the past, banks used to hold much less capital

Trong quá khứ, ngân hàng từng nắm giữ ít vốn hơn

than they're required to today,

so với hiện nay,

because holding so little capital, being too efficient with it,

bởi có một chút vốn và sử dụng nó hiệu quả,

is what made the banks so fragile in the first place.

sẽ khiến cho các ngân hàng dễ vỡ ở thời điểm ban đầu.

Now, holding more capital looks and is inefficient.

Giờ, họ đã có nhiều vốn hơn nhưng sử dụng lại không hiệu quả.

But it's robust, because it protects the financial system against surprises.

Nhưng nó cần thiết, vì nó bảo vệ hệ thống tài chính

khỏi những sự cố bất ngờ.

Countries that are really serious about climate change

Những quốc gia thực sự quan tâm đến biến đổi khí hậu

know that they have to adopt multiple solutions,

biết rằng họ cần áp dụng nhiều giải pháp

multiple forms of renewable energy,

nhiều nguồn năng lượng thay thế,

not just one.

mà không chỉ một.

The countries that are most advanced have been working for years now,

Những đất nước tân tiến nhẩt đã làm việc trong nhiều năm qua,

changing their water and food supply and healthcare systems,

để thay đổi hệ thống cấp nước, lương thực và chăm sóc sức khỏe,

because they recognize that by the time they have certain prediction,

bởi họ hiểu rằng lúc có được những dự đoán

that information may very well come too late.

thì thông tin này không còn là vấn đề nữa.

You can take the same approach to trade wars, and many countries do.

Bạn có thể tiếp cận với chiến tranh thương mại

như nhiều nước đã làm.

Instead of depending on a single huge trading partner,

Thay vì phụ thuộc vào duy nhất một đối tác thương mại lớn,

they try to be everybody's friends,

họ cố gắng làm bạn với mọi nhà,

because they know they can't predict

bởi họ biết rằng mình không thể dự đoán

which markets might suddenly become unstable.

thị trường nào sẽ đột nhiên bất ổn.

It's time-consuming and expensive, negotiating all these deals,

Thật tốn nhiều thời gian và tiền bạc để đàm phán với tất cả,

but it's robust

nhưng nó cần thiết

because it makes their whole economy better defended against shocks.

bởi nó giúp cả nền kinh tế được an toàn trước những cú sốc.

It's particularly a strategy adopted by small countries

Nó là một chiến lược được áp dụng ở các nước nhỏ

that know they'll never have the market muscle to call the shots,

bởi họ biết sẽ không bao giờ có thị trường đủ mạnh làm chủ cuộc chơi,

so it's just better to have too many friends.

nên tốt hơn là có nhiều bạn.

But if you're stuck in one of these organizations

Nhưng nếu bạn bị mắc kẹt một trong những tổ chức này

that's still kind of captured by the efficiency myth,

nơi vẫn bị ám ảnh bởi tính hiệu quả hoang đường,

how do you start to change it?

thì làm thế nào để bạn thay đổi nó?

Try some experiments.

Cùng làm một vài thử nghiệm nhé.

In the Netherlands,

Ở Hà Lan,

home care nursing used to be run pretty much like the supermarket:

dịch vụ điều dưỡng tại nhà từng được kinh doanh

khá giống với siêu thị,

standardized and prescribed work

công việc được chuẩn hóa và được quy định

to the minute:

đến từng phút:

nine minutes on Monday, seven minutes on Wednesday,

chín phút vào thứ Hai, bảy phút vào thứ Tư,

eight minutes on Friday.

tám phút vào thứ Sáu.

The nurses hated it.

Các y tá đều ghét điều đó.

So one of them, Jos de Blok,

Vì thế, một trong số họ, Jos de Blok,

proposed an experiment.

đã đề xuất một thử nghiệm.

Since every patient is different,

Bởi mỗi bệnh nhân đều khác nhau,

and we don't quite know exactly what they'll need,

và ta không biết chính xác đâu là điều họ cần,

why don't we just leave it to the nurses to decide?

tại sao ta không để nó cho các y tá quyết định?

Sound reckless?

Nghe có vẻ liều lĩnh nhỉ?

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

In his experiment, Jos found the patients got better

Trong thí nghiệm của mình, Jos nhận ra bệnh nhân hồi phục rất nhanh,

in half the time,

and costs fell by 30 percent.

và chi phí giảm đến 30%.

When I asked Jos what had surprised him about his experiment,

Khi tôi hỏi Jos điều gì đã khiến anh bất ngờ về cuộc thí nghiệm này,

he just kind of laughed and he said,

anh ấy chỉ cười và nói,

"Well, I had no idea it could be so easy

''Chà, tôi không nghĩ thật dễ dàng

to find such a huge improvement,

để đạt được sự cải thiện rõ rệt đến vậy,

because this isn't the kind of thing you can know or predict

bởi nó không phải điều mà bạn có thể biết hoặc dự đoán được

sitting at a desk or staring at a computer screen."

nếu chỉ ngồi hay nhìn chằm chằm vào màn hình máy tính.''

So now this form of nursing has proliferated across the Netherlands

Thế nên, giờ đây kiểu điều dưỡng này

đang phát triển rộng khắp Hà Lan

and around the world.

và trên toàn thế giới.

But in every new country it still starts with experiments,

Nhưng ở mỗi đất nước, nó vẫn chỉ là thử nghiệm,

because each place is slightly and unpredictably different.

bởi mỗi nơi thì hơi khác biệt và khó đoán được.

Of course, not all experiments work.

Tất nhiên, không phải mọi thử nghiệm đều hiệu quả.

Jos tried a similar approach to the fire service

Jos đã cố áp dụng cách tiếp cận tương tự

với dịch vụ cứu hỏa

and found it didn't work because the service is just too centralized.

nhưng không thành công bởi nó quá tập trung hoá.

Failed experiments look inefficient,

Những thử nghiệm thất bại có vẻ không đem lại hiệu quả,

but they're often the only way you can figure out

nhưng nó là cách duy nhất để ta tìm ra

how the real world works.

thế giới thực vận hành như thế nào.

So now he's trying teachers.

Bây giờ, anh ấy đang áp dụng nó với giáo viên.

Experiments like that require creativity

Các thử nghiệm thế này đòi hỏi sự sáng tạo

and not a little bravery.

và không cần chút bản lĩnh nào cả.

In England --

Ở Anh --

I was about to say in the UK, but in England --

Tôi định nói là ở Vương quốc Anh nhưng ở Anh --

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

In England, the leading rugby team, or one of the leading rugby teams,

Ở Anh, đội bóng bầu dục hàng đầu, hay một trong những đội hàng đầu

is Saracens.

là đội Saracens.

The manager and the coach there realized that all the physical training they do

Người quản lý và huấn luyện viên nhận ra

mọi khoá huấn luyện thể chất

and the data-driven conditioning that they do

và những chuẩn hoá được quyết định bởi dữ liệu

has become generic;

đều giống nhau;

really, all the teams do exactly the same thing.

Thực ra, tất cả các đội đều luyện tập cùng một khoá.

So they risked an experiment.

Vì vậy, họ liều để làm một cuộc thí nghiệm.

They took the whole team away, even in match season,

Họ đưa cả đội, ngay cả khi đang trong mùa giải,

on ski trips

đi trượt tuyết

and to look at social projects in Chicago.

và tham gia các hoạt động xã hội ở Chicago.

This was expensive,

Điều này rất tốn kém,

it was time-consuming,

và tốn thời gian,

and it could be a little risky

và có thể là hơi liều lĩnh

putting a whole bunch of rugby players on a ski slope, right?

để tống một đống cầu thủ bóng bầu dục

lên một cái dốc trượt tuyết, nhỉ?

(Laughter)

(Cười)

But what they found was that the players came back

Nhưng họ phát hiện ra rằng từ khi trở về

with renewed bonds of loyalty and solidarity.

mối quan hệ của họ bền vững và đoàn kết hơn.

And now when they're on the pitch under incredible pressure,

Giờ đây khi trên đấu trường đầy áp lực,

they manifest what the manager calls "poise" --

họ bộc lộ ''sự điềm tĩnh'' mà người quản lý dạy --

an unflinching, unwavering dedication

và sự cống hiến hết mình

to each other.

cùng nhau.

Their opponents are in awe of this,

Đối thủ của họ rất ngưỡng mộ điều này,

but still too in thrall to efficiency to try it.

nhưng còn hoài nghi tính hiệu quả để thử nghiệm phương pháp này.

At a London tech company, Verve,

Tại một công ty công nghệ ở London, Verve,

the CEO measures just about everything that moves,

vị CEO có thể đo lường tất cả những thứ vận động được,

but she couldn't find anything that made any difference

nhưng cô không thể tìm cách cải tiến

to the company's productivity.

năng suất của công ty.

So she devised an experiment that she calls "Love Week":

Vì thế, cô đã nghĩ ra một phép thử gọi là "Tuần lễ tình yêu"

a whole week where each employee has to look for really clever,

suốt một tuần, mỗi nhân viên cần tìm ra những điều thật tử tế

helpful, imaginative things

tiện ích và đầy sáng tạo

that a counterpart does,

mà đồng nghiệp mình làm được

call it out and celebrate it.

công khai và khen ngợi việc làm đó.

It takes a huge amount of time and effort;

Việc này cần nhiều thời gian và sự nỗ lực;

lots of people would call it distracting.

nhiều người cho rằng điều này thật phiền toái.

But it really energizes the business

Nhưng nó tiếp năng lượng cho việc kinh doanh

and makes the whole company more productive.

và khiến cả công ty đạt hiệu quả cao hơn.

Preparedness, coalition-building,

Sự chuẩn bị, hợp tác,

imagination, experiments,

khả năng sáng tạo, các thử nghiệm,

bravery --

sự dũng cảm --

trong thời đại khó tiên đoán được,

in an unpredictable age,

these are tremendous sources of resilience and strength.

đây là những nguồn lực vô tận của sự kiên cường và sức mạnh.

They aren't efficient,

Chúng không hiệu quả,

but they give us limitless capacity

nhưng cho ta khả năng không giới hạn

for adaptation, variation and invention.

cho việc thích nghi, tính đa dạng và sáng tạo.

And the less we know about the future,

Càng ít biết về tương lai,

the more we're going to need these tremendous sources

thì ta càng cần thêm nhiều nguồn lực hùng mạnh

of human, messy, unpredictable skills.

của nhân loại, sự lộn xộn những kỹ năng khó đoán trước.

But in our growing dependence on technology,

Nhưng khi sự lệ thuộc vào công nghệ không ngừng tăng,

we're asset-stripping those skills.

thì chính ta đang tước đi những kỹ năng đó.

Every time we use technology

Mỗi khi ta sử dụng công nghệ

to nudge us through a decision or a choice

để nhanh chóng đưa ra quyết định, sự lựa chọn

or to interpret how somebody's feeling

hay để diễn tả cảm xúc của một ai đó

or to guide us through a conversation,

hoặc dẫn ta vào một cuộc nói chuyện,

we outsource to a machine what we could, can do ourselves,

ta để máy móc làm công việc mà chính mình có thể làm được

and it's an expensive trade-off.

và đây là một sự đánh đổi đắt giá

The more we let machines think for us,

Càng để máy móc làm chủ mình,

the less we can think for ourselves.

thì ta càng trở nên bị động.

The more --

Càng nhiều

(Applause)

(Vỗ tay)

The more time doctors spend staring at digital medical records,

Càng dành nhiều thời gian nhìn chăm chăm vào dữ liệu bệnh án

the less time they spend looking at their patients.

bác sĩ càng có ít thời gian hơn cho bệnh nhân.

The more we use parenting apps,

Càng dùng nhiều ứng dụng cho bậc phụ huynh,

the less we know our kids.

ta càng khó hiểu con mình hơn.

The more time we spend with people that we're predicted and programmed to like,

Càng nhiều thời gian để tiên đoán và mặc định người mình thích

the less we can connect with people who are different from ourselves.

ta càng biết ít hơn về những ai khác biệt với mình.

And the less compassion we need, the less compassion we have.

Và càng ít lòng trắc ẩn ta cần, thì ta càng nhận lại ít.

What all of these technologies attempt to do

Điều mà công nghệ cố gắng làm

is to force-fit a standardized model of a predictable reality

là nhằm đưa một mô hình chuẩn hóa của thực tại có thể đoán được

onto a world that is infinitely surprising.

lên một thế giới đầy rẫy bất ngờ.

What gets left out?

Vậy đâu là điều còn sót lại?

Anything that can't be measured --

Bất cứ điều gì không thể đo được -

which is just about everything that counts.

thì nó lại là thứ có giá trị.

(Applause)

(Vỗ tay)

Our growing dependence on technology

Sự phụ thuộc không ngừng vào công nghệ

risks us becoming less skilled,

khiến ta trở nên thiếu kỹ năng

more vulnerable

dễ bị tổn thương hơn

to the deep and growing complexity

trong sự phức tạp ngày càng tăng

of the real world.

của thế giới thực tại.

Now, as I was thinking about the extremes of stress and turbulence

Giờ, mỗi khi nghĩ về đỉnh điểm của sự căng thẳng và hỗn loạn

that we know we will have to confront,

cái mà ta biết rõ mình sẽ phải đương đầu,

I went and I talked to a number of chief executives

tôi đã đến và nói chuyện với một số giám đốc điều hành

whose own businesses had gone through existential crises,

mà công ty họ đã vượt qua những giai đoạn khủng hoảng hiện sinh,

when they teetered on the brink of collapse.

khi họ đứng trên bờ vực phá sản.

These were frank, gut-wrenching conversations.

Đó là những cuộc nói chuyện thẳng thắn và xúc động.

Many men wept just remembering.

Nhiều ông giám đốc đã khóc khi nhớ lại những trải nghiệm đó.

So I asked them:

Tôi đã hỏi họ:

"What kept you going through this?"

Điều gì giúp ông vượt qua giai đoạn đó?

And they all had exactly the same answer.

Và tất cả đều có chung câu trả lời.

"It wasn't data or technology," they said.

''Không phải là dữ liệu hay công nghệ,

"It was my friends and my colleagues

mà chính bạn bè và đồng nghiệp

who kept me going."

đã giúp tôi đứng vững.''

One added, "It was pretty much the opposite of the gig economy."

Một người nói thêm: "Nó khá đối lập với nền kinh tế tự do.''

But then I went and I talked to a group of young, rising executives,

Sau đó, tôi đã đến và nói chuyện với một nhóm giám đốc trẻ,

and I asked them,

và hỏi họ,

"Who are your friends at work?"

''Ai là bạn bè của bạn ở công ty?''

And they just looked blank.

Họ nhìn mơ hồ.

"There's no time."

''Không có thời gian.''

"They're too busy."

''Họ quá bận rộn.''

"It's not efficient."

''Có bạn chẳng mang lại ích lợi gì cả.''

Who, I wondered, is going to give them

Tôi tự hỏi, ai sẽ tiếp thêm cho họ

imagination and stamina and bravery

trí tưởng tượng, sức chịu đựng và lòng dũng cảm

when the storms come?

khi khó khăn ập đến?

Anyone who tries to tell you that they know the future

Bất cứ ai nói với bạn rằng họ biết trước rằng tương lai

is just trying to own it,

đang cố tự mình làm chủ nó,

a spurious kind of manifest destiny.

quả là sự khoác lác về vận mệnh.

The harder, deeper truth is

Sự thật càng trần trụi

that the future is uncharted,

thì tương lai càng khó xác định,

that we can't map it till we get there.

đến nỗi ta chẳng thể biết cho đến khi nó xảy ra.

But that's OK,

Nhưng không sao cả

because we have so much imagination --

bởi ta có trí tưởng tượng vô cùng lớn --

if we use it.

nếu ta biết sử dụng nó.

We have deep talents of inventiveness and exploration --

Chúng ta có tài năng sâu sắc của sự sáng tạo và khám phá

if we apply them.

nếu ta áp dụng nó.

We are brave enough to invent things we've never seen before.

Ta đủ dũng cảm để tạo ra những thứ ta chưa từng nhìn thấy.

Lose those skills,

Nếu mất những kỹ năng đó,

and we are adrift.

ta sẽ mất phương hướng.

But hone and develop them,

Nếu rèn luyện và phát triển chúng,

we can make any future we choose.

ta có thể tự có được tương lai mà mình muốn.

Thank you.

Cảm ơn mọi người.

(Applause)

(Vỗ tay)