Award-winning teen-age science in action

Khoa học đi vào đời sống của những thiếu niên đạt giải

Translator: Thong Nguyen Reviewer: Le Quyen Pham

Lauren Hodge: If you were going to a restaurant and wanted a healthier option,

Nếu bạn đi ăn ngoài tiệm và muốn có một lựa chọn tốt cho sức khỏe,

which would you choose, grilled or fried chicken?

thì bạn sẽ chọn gì, gà nướng hay gà rán?

Now most people would answer grilled,

Hiện nay hầu hết mọi người sẽ trả lời là gà nướng,

and it's true that grilled chicken does contain less fat and fewer calories.

và đúng là gà nướng chứa ít chất béo và có ít calo hơn.

However, grilled chicken poses a hidden danger.

Tuy nhiên, gà nướng có một nguy cơ tiềm ẩn.

The hidden danger is heterocyclic amines --

Nguy cơ đó là chất heterocyclic amine

specifically phenomethylimidazopyridine,

đặc biệt là phenomethylimidazopyridine,

or PhIP --

hay PhIP --

(laughter)

(cười)

which is the immunogenic or carcinogenic compound.

là kháng nguyên hay hợp chất gây ung thư

A carcinogen is any substance or agent

Chất gây ung thư là bất kỳ vật chất hay tác nhân hóa học nào

that causes abnormal growth of cells,

mà gây ra sự phát triển bất bình thường của các tế bào

which can also cause them to metastasize or spread.

và còn có thể làm chúng di căn và phát tán

They are also organic compounds

Chúng cũng là các hợp chất hữu cơ

in which one or more of the hydrogens in ammonia

trong đó một hay nhiều hơn các hydro trong dung dịch amoniac

is replaced with a more complex group.

được thay thế bởi một nhóm phức tạp hơn.

Studies show that antioxidants

Các nghiên cứu chỉ ra rằng các chất chống oxi hóa

are known to decrease these heterocyclic amines.

có khả năng giảm các heterocyclic amin đó.

However, no studies exist yet

Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào

that show how or why.

chỉ ra bằng cách nào hay tại làm sao.

These here are five different organizations that classify carcinogens.

Có năm tổ chức khác nhau phân loại các chất gây ung thư.

And as you can see, none of the organizations consider the compounds to be safe,

Và như quý vị có thể thấy, không có tổ chức nào xem các tổ hợp trên là an toàn,

which justifies the need to decrease them in our diet.

điều này chứng tỏ rằng cần phải cắt giảm chúng trong chế độ ăn kiêng của chúng ta.

Now you might wonder how a 13 year-old girl could come up with this idea.

Có thể các bạn đang tự hỏi làm sao mà một cô bé 13 tuổi có thể nghĩ ra ý kiến này.

And I was led to it through a series of events.

Và tôi đã đến với nó từ một chuỗi các sự kiện.

I first learned about it through a lawsuit I read about in my doctor's office --

Đầu tiên tôi biết về nó qua một đơn kiện mà tôi đã đọc trong văn phòng bác sỹ của tôi --

(Laughter)

(cười)

which was between the Physician's Committee for Responsible Medicine

đó là vụ kiện giữa Ủy ban Y sĩ về Trách nhiệm Y học

and seven different fast food restaurants.

và bảy nhà hàng thức ăn nhanh khác nhau.

They weren't sued because there was carcinogens in the chicken,

Họ không bị kiện vì có những chất gây ung thư trong gà của họ,

but they were sued because of California's Proposition 65,

mà họ bị kiện vì Nghị định 65 của California,

which stated that if there's anything dangerous in the products

trong đó phát biểu rằng nếu có bất kỳ mối nguy hại nào trong sản phẩm

then the companies had to give a clear warning.

thì các công ty sản xuất phải đưa ra một cảnh báo rõ ràng.

So I was very surprised about this.

Vì vậy tôi đã rất ngạc nhiên về điều này.

And I was wondering why nobody knew more

Và tôi đã tự hỏi tại sao không ai biết nhiều hơn

about this dangerous grilled chicken,

về loại gà nướng nguy hiểm

which doesn't seem very harmful.

mà có vẻ như là vô hại này.

But then one night, my mom was cooking grilled chicken for dinner,

Nhưng rồi một tối nọ, mẹ tôi đang làm món gà nướng cho bữa tối,

and I noticed that the edges of the chicken,

và tôi để ý rằng các góc cạnh của con gà,

which had been marinated in lemon juice, turned white.

những phần mà đã được ướp trong nước cốt chanh, đã chuyển thành màu trắng.

And later in biology class, I learned that it's due to a process called denaturing,

Và sau đó trong lớp sinh học, tôi được biết rằng đó là một quá trình được gọi là biến chất,

which is where the proteins will change shape

trong đó các protein sẽ biến đổi hình dạng

and lose their ability to chemically function.

và mất khả năng hóa học.

So I combined these two ideas and I formulated a hypothesis,

Vì thế tôi tổng hợp hai ý tưởng này và lập ra một giả thiết,

saying that, could possibly

rằng, có thể nào

the carcinogens be decreased due to a marinade

các chất gây ung thư được giảm xuống nhờ việc ướp

and could it be due to the differences in PH?

và có thể xảy ra điều đó nhờ sự khác nhau về độ PH không?

So my idea was born,

Vậy là ý tưởng của tôi đã được hình thành,

and I had the project set up and a hypothesis,

và tôi đã có kế hoạch và giả thiết cho dự án,

so what was my next step?

vậy thì bước tiếp theo của tôi là gì?

Well obviously I had to find a lab to work at

Đương nhiên tôi phải tìm một phòng thí nghiệm để làm việc

because I didn't have the equipment in my school.

bởi vì tôi không có thiết bị gì ở trường.

I thought this would be easy,

Tôi đã nghĩ điều này thì đơn giản thôi,

but I emailed about 200 different people

nhưng tôi gửi thư điện tử cho 200 người

within a five-hour radius of where I lived,

trong bán kính cách nơi tôi sống 5 giờ chạy xe,

and I got one positive response that said that they could work with me.

và tôi nhận được một phản hồi tích cực nói rằng họ có thể làm việc với tôi.

Most of the others either never responded back,

Hầu hết những người còn lại không bao giờ hồi âm,

said they didn't have the time

nói rằng họ không có thời gian

or didn't have the equipment and couldn't help me.

hay không có thiết bị phù hợp và không thể giúp tôi.

So it was a big commitment

Cho nên đó phải là một cam kết nghiêm túc lắm mới có thể

to drive to the lab to work multiple times.

lái xe tới phòng thí nghiệm để làm việc nhiều lần như vậy.

However, it was a great opportunity to work in a real lab --

Tuy nhiên, đó cũng là một cơ hội tuyệt vời để được làm việc trong một phòng thí nghiệm thật sự --

so I could finally start my project.

nhờ vậy mà cuối cùng tôi cũng có thể khởi động dự án của tôi.

The first stage was completed at home,

Giai đoạn đầu tiên được hoàn thành tại nhà

which consisted of marinating the chicken,

bao gồm việc ướp gà,

grilling the chicken, amassing it

nướng gà, tập hợp lại

and preparing it to be transported to the lab.

và chuẩn bị để mang tới phòng thí nghiệm.

The second stage was completed

Giai đoạn thứ hai được hoàn tất

at the Penn State University main campus lab,

tại phòng thí nghiệm khuôn viên chính Đại học Penn State.

which is where I extracted the chemicals,

Tại đó tôi đã chiết xuất các hóa chất,

changed the PH so I could run it through the equipment

thay đổi độ PH để có thể đưa nó qua thiết bị

and separated the compounds I needed

và tách các hợp chất tôi cần

from the rest of the chicken.

từ phần còn lại của con gà.

The final stages, when I ran the samples

Giai đoạn cuối cùng là khi tôi cho các mẫu

through a high-pressure

đi qua một máy đo phổ công suất cao

liquid chromatography mass spectrometer,

bằng chất lỏng ghi sắc ở áp suất cao.

which separated the compounds and analyzed the chemicals

Cái máy này tách các hợp chất và phân tích các hóa chất

and told me exactly how much carcinogens I had

và cho tôi biết một cách chính xác hàm lượng chất gây ung thư tôi có

in my chicken.

trong con gà của tôi.

So when I went through the data, I had very surprising results,

Do vậy khi tôi đọc qua các dữ liệu, tôi đã có các kết quả rất đáng ngạc nhiên,

because I found that four out of the five marinating ingredients

bởi vì tôi thấy rằng có bốn trong số năm thành phần ướp

actually inhibited the carcinogen formation.

thực sự đã ngăn chặn sự hình thành chất gây ung thư.

When compared with the unmarinated chicken,

Khi so sánh với gà chưa được ướp,

which is what I used as my control,

là cái tôi dùng để kiểm nghiệm so sánh,

I found that lemon juice worked by far the best,

tôi thấy rằng nước cốt chanh cho kết quả tốt nhất,

which decreased the carcinogens

làm giảm các chất gây ung thư

by about 98 percent.

đến khoảng 98 phần trăm.

The saltwater marinade and the brown sugar marinade

Ướp bằng nước muối và đường nâu

also worked very well,

cũng cho kết quả rất tốt,

decreasing the carcinogens by about 60 percent.

làm giảm các chất gây ung thư khoảng 60 phần trăm.

Olive oil slightly decreased the PhIP formation,

Dầu ô-liu cũng làm giảm nhẹ sự hình thành chất PhIP,

but it was nearly negligible.

nhưng hầu như không đáng kể.

And the soy sauce results were inconclusive

Và kết quả với xì dầu chưa được ngã ngũ

because of the large data range,

vì phạm vi dữ liệu quá lớn,

but it seems like soy sauce

nhưng có vẻ như xì dầu

actually increased the potential carcinogens.

thực ra lại làm tăng các chất gây ung thư tiềm ẩn.

Another important factor that I didn't take into account initially

Một chỉ số quan trọng khác mà tôi không đưa vào lúc đầu

was the time cooked.

là thời gian nấu.

And I found that if you increase the time cooked,

Và tôi thấy rằng nếu tăng thời gian nấu,

the amount of carcinogens rapidly increases.

thì lượng chất gây ung thư sẽ tăng lên nhanh chóng.

So the best way to marinate chicken, based on this,

Trên cơ sở của những điều này thì cách tốt nhất để ướp gà

is to, not under-cook,

là không nấu quá tái,

but definitely don't over-cook and char the chicken,

nhưng tuyệt đối không được nấu quá kỹ và làm cháy gà,

and marinate in either lemon juice, brown sugar or saltwater.

và ướp gà bằng nước cốt chanh, đường đen hay nước muối.

(Applause)

(Vỗ tay)

Based on these findings, I have a question for you.

Dựa vào những phát hiện trên, tôi có một câu hỏi cho các bạn.

Would you be willing to make a simple change in your diet

Các bạn có sẵn lòng thực hiện một thay đổi đơn giản trong cách ăn uống

that could potentially save your life?

mà có thể có khả năng cứu sinh mạng của mình?

Now I'm not saying that if you eat grilled chicken that's not marinated,

Không phải là tôi nói rằng nếu các bạn ăn gà nướng mà chưa được ướp

you're definitely going to catch cancer and die.

thì chắc chắn sẽ bị ung thư và chết.

However, anything you can do

Tuy nhiên, bất cứ thứ gì quý vị có thể làm

to decrease the risk of potential carcinogens

để giảm nguy cơ các chất gây ung thư tiềm tàng

can definitely increase the quality of lifestyle.

chắc chắn có thể làm tăng chất lượng cuộc sống.

Is it worth it to you?

Điều đó nghe có đáng không?

How will you cook your chicken now?

Các bạn sẽ nấu món gà thế nào bây giờ?

(Applause)

(Vỗ tay)

Shree Bose: Hi everyone. I'm Shree Bose.

Chào mọi người. Tôi là Shree Bose.

I was the 17-18 year-old age category winner

Tôi là người chiến thắng trong nhóm tuổi 17-18

and then the grand prize winner.

và sau đó giành được giải thưởng cho toàn cuộc thi.

And I want all of you

Tôi muốn tất cả các bạn

to imagine a little girl

hình dung một cô bé

holding a dead blue spinach plant.

đang cầm một cây rau bi-na chết màu xanh dương.

And she's standing in front of you and she's explaining to you

Và cô bé đang đứng trước các bạn và cô bé sẽ giải thích cho các bạn

that little kids will eat their vegetables

rằng những đứa trẻ sẽ ăn rau trong dĩa ăn của chúng

if they're different colors.

nếu rau có nhiều màu khác nhau.

Sounds ridiculous, right.

Nghe thật ngớ ngẩn phải không.

But that was me years ago.

Nhưng đó là tôi những năm trước đây.

And that was my first science fair project.

Và đó là đề tài khoa học đầu tiên của tôi.

It got a bit more complicated from there.

Câu chuyện sẽ phức tạp hơn một chút.

My older brother Panaki Bose

Anh trai tôi Panaki Bose

spent hours of his time explaining atoms to me

dành hàng giờ để giải thích cho tôi về các nguyên tử

when I barely understood basic algebra.

khi mà tôi vừa mới chập chững biết đến môn đại số.

My parents suffered through many more of my science fair projects,

Bố mẹ tôi đã kinh qua nhiều đề tài khoa học của tôi hơn nhiều,

including a remote controlled garbage can.

bao gồm một thùng rác điều khiển từ xa.

(Laughter)

(Cười)

And then came the summer after my freshman year,

Và sau đó mùa hè sau năm học cấp ba đầu tiên của tôi đến,

when my grandfather passed away due to cancer.

khi ông bà tôi qua đời vì căn bệnh ung thư.

And I remember watching my family go through that

Và tôi nhớ khi chứng kiến gia đình tôi trải qua chuyện đó

and thinking that I never wanted another family

và nghĩ rằng tôi không bao giờ muốn một gia đình khác

to feel that kind of loss.

phải cảm thấy sự mất mát như vậy.

So, armed with all the wisdom

Vì vậy, được trang bị tất cả kiến thức

of freshman year biology,

từ lớp Sinh vật cho học sinh năm đầu,

I decided I wanted to do cancer research

tôi đã quyết định là tôi muốn nghiên cứu về ung thư

at 15.

lúc 15 tuổi.

Good plan.

Kế hoạch hoàn hảo.

So I started emailing all of these professors in my area

Vậy là tôi đã bắt đầu gửi thư điện tử tới tất cả các giáo sư trong khu vực của tôi

asking to work under their supervision in a lab.

yêu cầu một vị trí làm việc trong phòng thí nghiệm dưới sự hướng dẫn của họ.

Got rejected by all except one.

Tất cả từ chối tôi, chỉ trừ một người.

And then went on, my next summer,

Và kỳ nghỉ hè tiếp theo tôi lại tiếp tục

to work under Dr. Basu

làm việc với Tiến sĩ Basu.

at the UNT Health Center at Fort Worth, Texas.

tại trung tâm sức khỏe UNT tại Fort Worth, Texas.

And that is where the research began.

Và đó là nơi nghiên cứu bắt đầu.

So ovarian cancer

Ung thư buồng trứng

is one of those cancers that most people don't know about,

là một trong những bệnh ung thư mà hầu hết mọi người không biết đến,

or at least don't pay that much attention to.

hay không để ý nhiều.

But yet, it's the fifth leading cause of cancer deaths

Nhưng đó là bệnh ung thư gây tử vong cao thứ năm

among women in the United States.

trong số những phụ nữ Mỹ.

In fact, one in 70 women

Trên thực tế, có một trong 70 phụ nữ

will be diagnosed with ovarian cancer.

được chẩn đoán mắc bệnh ung thư buồng trứng.

One in 100

Một trên 100 phụ nữ

will die from it.

sẽ tử vong vì căn bệnh này.

Chemotherapy, one of the most effective ways

Hóa trị liệu, một trong những cách hiệu quả nhất

used to treat cancer today,

được dùng để điều trị ung thư ngày nay,

involves giving patients really high doses of chemicals

bao gồm việc đưa vào bệnh nhân những liều hóa chất cao

to try and kill off cancer cells.

để cố gắng giết các tế bào ung thư.

Cisplatin is a relatively common

Cisplatin là một loại thuốc thông dụng dùng trong

ovarian cancer chemotherapy drug --

chữa trị ung thư cổ tử cung bằng hóa trị liệu --

a relatively simple molecule made in the lab

một phân tử khá đơn giản được làm ra tại phòng thí nghiệm

that messes with the DNA of cancer cells

gây ra hư tổn cho DNA của các tế bào ung thư

and causes them to kill themselves.

và làm cho chúng tự giết chính mình.

Sounds great, right?

Nghe thật tuyệt phải không?

But here's the problem:

Nhưng có một vấn đề:

sometimes patients become resistant to the drug,

đôi khi các bệnh nhân kháng thuốc,

and then years after they've been declared to be cancer free,

và sau nhiều năm sau khi họ được cho là không còn ung thư,

they come back.

họ quay trở lại.

And this time, they no longer respond to the drug.

Và tại thời điểm này, họ không còn phản ứng với thuốc nữa.

It's a huge problem.

Đó là một vấn đề lớn.

In fact, it's one of the biggest problems

Trong thực tế, đó là một trong những vấn đề lớn nhất

with chemotherapy today.

với hóa trị liệu hiện nay.

So we wanted to figure out

Vì vậy chúng tôi muốn biết

how these ovarian cancer cells are becoming resistant

làm cách nào các tế bào ung thư cổ tử cung trở nên đề kháng

to this drug called Cisplatin.

với loại thuốc gọi là Cisplatin này.

And we wanted to figure this out,

Và chúng tôi muốn biết điều này,

because if we could figure that out,

bởi vì nếu chúng tôi biết được,

then we might be able to prevent that resistance from ever happening.

thì chúng tôi có thể khiến cho hiện tượng kháng thuốc không bao giờ xảy ra.

So that's what we set out to do.

Đó là việc mà chúng tôi muốn làm ngay từ đầu.

And we thought it had something to do with this protein called AMP kinase,

Và chúng tôi nghĩ rằng phải có liên quan tới loại protein được gọi là AMP kinase,

an energy protein.

một protein năng lượng.

So we ran all of these tests blocking the protein,

Vì thế chúng tôi thực hiện các cuộc kiểm tra chặn protein này lại,

and we saw this huge shift.

và chúng tôi đã thấy được sự thay đổi lớn.

I mean, on the slide, you can see

Ý tôi là, trên màn hình, các bạn có thể thấy

that on our sensitive side,

rằng trên phần nhạy cảm của chúng ta,

these cells that are responding to the drug,

những tế bào mà phản ứng lại với thuốc,

when we start blocking the protein,

khi ta chặn protein lại,

the number of dying cells -- those colored dots --

thì số lượng các tế bào chết -- những dấu chấm có màu --

they're going down.

chúng đang giảm xuống.

But then on this side, with the same treatment,

Nhưng trên mặt bên này, với cùng biện pháp điều trị,

they're going up -- interesting.

chúng tại đang tăng lên -- thật thú vị.

But those are dots on a screen for you;

Nhưng đó là những dấu chấm trên màn hình cho các bạn;

what exactly does that mean?

chính xác thì điều đó có nghĩa là gì?

Well basically that means

Cơ bản thì điều đó có nghĩa là

that this protein is changing

protein này đang thay đổi

from the sensitive cell to the resistant cell.

từ tế bào nhạy cảm đến tế bào kháng thuốc.

And in fact, it might be changing the cells themselves

Và thực tế, nó có thể thay đổi chính các tế bào

to make the cells resistant.

để làm cho các tế bào trở nên kháng thuốc.

And that's huge.

Và điều đó rất quan trọng.

In fact, it means that if a patient comes in

Trên thực tế, điều đó có nghĩa là nếu một bệnh nhân đến

and they're resistant to this drug,

và họ kháng lại thuốc này,

then if we give them a chemical to block this protein,

thì nếu chúng ta cho họ một hóa chất để chặn protein này lại,

then we can treat them again

thì chúng ta có thể điều trị lại cho họ

with the same drug.

với cùng loại thuốc đó.

And that's huge for chemotherapy effectiveness --

Và điều đó thật lớn lao đối với hiệu quả của hóa trị liệu nói chung --

possibly for many different types of cancer.

có thể là với nhiều loại ung thư khác nhau.

So that was my work,

Đó là công việc của tôi,

and it was my way of reimagining the future

và đó là cách tôi hình dung lại tương lai

for future research, with figuring out exactly what this protein does,

của nghiên cứu, với việc khám phá ra chính xác protein này làm gì,

but also for the future of chemotherapy effectiveness --

nhưng cũng là vì tương lai của hiệu quả của hóa trị liệu --

so maybe all grandfathers with cancer

để biết đâu tất cả những ông bà mắc phải ung thư

have a little bit more time to spend with their grandchildren.

sẽ có thêm một ít thời gian dành cho con cháu.

But my work wasn't just about the research.

Nhưng công việc của tôi không chỉ là về nghiên cứu.

It was about finding my passion.

Đó là cả một quá trình tìm kiếm đam mê.

That's why being the grand prize winner

Đó là lý do tại sao việc trở thành người chiến thắng giải thưởng cao quý

of the Google Global Science Fair --

của Hội chợ Khoa học Toàn cầu của Google --

cute picture, right --

bức ảnh dễ thương phải không --

it was so exciting to me and it was such an amazing honor.

đó là một niềm phấn khích với tôi và là một vinh dự lớn lao.

And ever since then,

Và kể từ đó,

I've gotten to do some pretty cool stuff --

tôi đã được làm một số việc rất thú vị --

from getting to meet the president

từ gặp gỡ tổng thống

to getting to be on this stage

cho đến việc đứng trên sân khấu này

to talk to all of you guys.

để nói với tất cả các bạn.

But like I said, my journey wasn't just about the research,

Nhưng như tôi đã nói, chuyến hành trình của tôi không chỉ là nghiên cứu,

it was about finding my passion,

mà còn là tìm kiếm đam mê của bản thân,

and it was about making my own opportunities

và đó là về việc tạo cho chính tôi những cơ hội

when I didn't even know what I was doing.

khi tôi thậm chí không biết mình đang làm gì.

It was about inspiration

Đó là về cảm hứng

and determination

và quyết tâm

and never giving up on my interest

và không bao giờ từ bỏ niềm yêu thích của bản thân

for science and learning and growing.

dành cho khoa học và học tập và trưởng thành.

After all, my story begins

Xét cho cùng thì câu chuyện của tôi bắt đầu

with a dried, withered spinach plant

với một cây rau bi-na héo úa đã chết

and it's only getting better from there.

và câu chuyện chỉ trở nên tốt đẹp hơn từ đó.

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Naomi Shah: Hi everyone. I'm Naomi Shah,

Naomi Shah: Chào mọi người. Tôi là Naomi Shah,

and today I'll be talking to you about my research

và hôm nay tôi sẽ kể cho các bạn về nghiên cứu của tôi

involving indoor air quality

về chất lượng không khí trong nhà

and asthmatic patients.

và các bệnh nhân hen phế quản.

1.6 million deaths worldwide.

Có 1,6 triệu cái chết trên toàn thế giới.

One death every 20 seconds.

Mỗi 20 giây lại có một người chết.

People spend over 90 percent of their lives indoors.

Con người dành trên 90 phần trăm cuộc đời ở trong nhà.

And the economic burden of asthma

Và gánh nặng kinh tế của bệnh hen

exceeds that of HIV and tuberculosis combined.

hơn cả gánh nặng của HIV và bệnh lao cộng lại.

Now these statistics had a huge impact on me,

Những thống kê đó đã tác động mạnh mẽ tới tôi,

but what really sparked my interest in my research

nhưng điều thực sự đã làm dấy lên niềm yêu thích nghiên cứu của tôi

was watching both my dad and my brother

là việc chứng kiến cả bố tôi và anh tôi

suffer from chronic allergies year-round.

chịu đựng bệnh dị ứng kinh niên quanh năm.

It confused me;

Nó làm tôi bối rối;

why did these allergy symptoms persist

tại sao những triệu chứng dị ứng đó cứ dai dẳng

well past the pollen season?

khi mùa phấn hoa đã qua?

With this question in mind, I started researching,

Với câu hỏi này trong đầu, tôi bắt đầu nghiên cứu,

and I soon found that indoor air pollutants were the culprit.

và tôi sớm biết được rằng thành phần gây ô nhiễm không khí trong nhà chính là thủ phạm.

As soon as I realized this,

Ngay khi tôi nhận ra điều này,

I investigated the underlying relationship

tôi đã khảo sát mối liên hệ đằng sau

between four prevalent air pollutants

giữa bốn thành phần gây ô nhiểm không khí phổ biến

and their affect on the lung health of asthmatic patients.

và ảnh hưởng của chúng tới phổi đối với bệnh nhân hen.

At first, I just wanted to figure out

Lúc đầu tôi chỉ muốn biết

which of these four pollutants have the largest negative health impact

chất nào trong số bốn chất ô nhiễm có tác động xấu nhất tới sức khỏe

on the lung health of asthmatic patients.

đối với phổi của bệnh nhân hen.

But soon after, I developed a novel mathematical model

Nhưng không lâu sau đó, tôi đã phát triển một mô hình toán học mới lạ

that essentially quantifies the effect

mà cơ bản định lượng ảnh hưởng

of these environmental pollutants

của các chất ô nhiễm môi trường

on the lung health of asthmatic patients.

lên phổi của bệnh nhân hen.

And it surprises me

Và điều làm tôi bất ngờ

that no model currently exists

là không có mô hình nào tồn tại hiện nay

that quantifies the effect of environmental factors

mà có thể định lượng ảnh hưởng của các chỉ số môi trường

on human lung health,

lên sức khỏe của phổi,

because that relationship seems so important.

bởi vì mối liên hệ đó có vẻ rất quan trọng.

So with that in mind,

Với suy nghĩ đó trong đầu,

I started researching more, I started investigating more,

tôi bắt đầu nghiên cứu sâu hơn, tôi bắt đầu khảo sát nhiều hơn,

and I became very passionate.

và tôi đã rất đam mê.

Because I realized

Bởi vì tôi nhận ra

that if we could find a way to target remediation,

rằng nếu chúng ta có thể tìm được một cách để hướng tới việc cải tạo môi trường,

we could also find a way

chúng ta cũng có thể tìm một cách

to treat asthmatic patients more effectively.

để chữa trị bệnh nhân hen hiệu quả hơn.

For example, volatile organic compounds

Ví dụ, các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi

are chemical pollutants

là các chất hóa học gây ô nhiễm

that are found in our schools, homes and workplaces.

mà ta có thể tìm thấy ở trường học, ở nhà hay công sở.

They're everywhere.

Chúng ở khắp mọi nơi.

These chemical pollutants

Những chất hóa học ô nhiễm này

are currently not a criteria air pollutant,

hiện tại không phải là chất gây ô nhiễm không khí

as defined by the U.S. Clean Air Act.

theo định nghĩa của Đạo luật Không khí Sạch của Mĩ.

Which is surprising to me,

Điều đó làm tôi bất ngờ,

because these chemical pollutants, through my research,

bởi vì những chất hóa học gây ô nhiễm này, qua nghiên cứu,

I show that they had a very large negative impact

tôi chứng tỏ rằng chúng có ảnh hưởng rất xấu

on the lung health of asthmatic patients

đối với sức khỏe phổi của bệnh nhân hen

and thus should be regulated.

và do đó cần được điều tiết.

So today I want to show you

Vì vậy hôm nay tôi muốn chỉ cho các bạn

my interactive software model that I created.

mô hình phần mềm tương tác mà tôi tạo.

I'm going to show it to you on my laptop.

Tôi sẽ trình diễn cho các bạn thấy trên máy tính của tôi.

And I have a volunteer subject in the audience today,

Và tôi có một tình nguyện viên trong số khán giả hôm nay,

Julie.

Julie.

And all of Julie's data has been pre-entered

Và tất cả dữ liệu của julie đã được chuẩn bị từ trước

into my interactive software model.

nằm trong mô hình phần mềm tương tác của tôi.

And this can be used by anyone.

Và phần mềm này có thể được sử dụng bởi bất kỳ ai.

So I want you to imagine that you're in Julie's shoes,

Vì vậy tôi muốn các bạn tưởng tượng rằng các bạn đang chính là Julie,

or someone who's really close to you

hay người nào đó rất gần gũi với bạn

who suffers from asthma or another lung disorder.

người mà phải chịu đựng bệnh hen hay một rối loạn phổi khác.

So Julie's going to her doctor's office

Thế này: Julie đi đến văn phòng bác sỹ của cô

to get treated for her asthma.

để được chữa trị cho bệnh hen.

And the doctor has her sit down,

Và bác sỹ bảo cô ngồi xuống,

and he takes her peak expiratory flow rate --

và ông đo tốc độ thở ra đỉnh của cô --

which is essentially her exhalation rate,

đó cơ bản là tốc độ thở ra của cô,

or the amount of air that she can breathe out in one breath.

hay lượng không khí cô ấy có thể thở ra trong một nhịp thở.

So that peak expiratory flow rate,

Tốc độ thở ra tối đa đó,

I've entered it up into the interactive software model.

tôi đã đưa nó vào mô hình phần mềm tương tác.

I've also entered in her age, her gender and her height.

Tôi cũng đưa vào tuổi, giới tính và chiều cao của cô ấy.

I've assumed that she lives in an average household

Tôi đã giả thiết rằng cô ấy sống trong một hộ gia đình tầm trung

with average air pollutant levels.

với các mức ô nhiễm không khí trung bình.

So any user can come in here

Vì vậy bất kỳ người dùng nào đều có thể đi vào đây

and click on "lung function report"

và bấm vào "báo cáo chức năng phổi"

and it'll take them to this report that I created.

và nó sẽ lấy những số liệu đó để cho ra bản báo cáo này mà tôi đã tạo ra.

And this report really drives home the crux of my research.

Bản báo cáo này thực sự cho thấy điểm then chốt trong nghiên cứu của tôi.

So what it shows -- if you want to focus on that top graph in the right-hand corner --

Vì vậy cái mà nó chỉ ra -- nếu như các bạn muốn tập trung vào phần trên cùng của đồ thị ở góc bên phải --

it shows Julie's actual peak expiratory flow rate

nó chỉ ra rằng tốc độ thở ra đỉnh của Julie trên thực tế

in the yellow bar.

nằm trong thanh màu vàng.

This is the measurement that she took in her doctor's office.

Đây là phép đo mà cô ấy đã tiến hành trong văn phòng bác sỹ của cô ấy.

In the blue bar at the bottom of the graph,

Ở thanh màu xanh nằm dưới cùng của đồ thị

it shows what her peak expiratory flow rate,

nó chỉ ra rằng tốc độ thở ra đỉnh,

what her exhalation rate or lung health, should be

tốc độ thở ra hay sức khỏe phổi của cô ấy thế nào, mà đúng ra

based on her age, gender and height.

cô ấy phải có, dựa trên tuổi tác, giới tính và chiều cao của cô ấy.

So the doctor sees this difference between the yellow bar and the blue bar,

Do vậy bác sỹ thấy được sự khác biệt giữa thanh vàng và thanh màu xanh,

and he says, "Wow, we need to give her steroids,

và ông ấy nói, "Ồ, chúng ta cần cho cô ấy xteoit,

medication and inhalers."

thuốc và máy hô hấp."

But I want everyone here to reimagine a world

Nhưng tôi muốn mọi người ở đây hình dung lại một thế giới

where instead of prescribing steroids,

trong đó thay vì việc kê toa xteoit,

inhalers and medication,

máy thở và thuốc,

the doctor turns to Julie and says,

ông bác sỹ quay lại với Julie và nói,

"Why don't you go home and clean out your air filters.

"Sao cháu không về nhà và làm sạch bộ lọc khí nhà cháu.

Clean out the air ducts in your home,

Làm sạch các ống dẫn khí trong nhà cháu,

in your workplace, in your school.

ở nơi làm việc, ở trường của cháu.

Stop the use of incense and candles.

Đừng dùng hương và nến nữa.

And if you're remodeling your house,

Và nếu cháu có thể thiết kế lại nhà,

take out all the carpeting and put in hardwood flooring."

hãy bỏ hết các tấm thảm và thay vào đó là sàn bằng gỗ cứng."

Because these solutions are natural,

Bởi vì những giải pháp đó là tự nhiên,

these solutions are sustainable,

những giải pháp đó là bền vững,

and these solutions are long-term investments --

và những giải pháp đó là sự đầu tư dài hạn --

long-term investments that we're making

sự đầu tư dài hạn mà chúng ta đang tiến hành

for our generation and for future generations.

cho thế hệ của chúng ta và cho các thế hệ tương lai.

Because these environmental solutions

Bởi vì những giải pháp thân thiện với môi trường đó

that Julie can make in her home, her workplace and her school

mà Julie có thể tiến hành tại nhà, tại nơi làm việc và trường học của cô ấy

are impacting everyone that lives around her.

cũng tác động tới tất cả mọi người sống xung quanh.

So I'm very passionate about this research

Vì vậy tôi rất đam mê công việc nghiên cứu này

and I really want to continue it

và tôi thực sự muốn tiếp tục

and expand it to more disorders besides asthma,

và mở rộng nó cho nhiều bệnh nhân bị rối loạn bên cạnh bệnh nhân hen

more respiratory disorders, as well as more pollutants.

nhiều rối loạn hô hấp hơn, cũng như về chất gây ô nhiễm nhiều hơn.

But before I end my talk today,

Nhưng trước khi tôi kết thúc buổi nói chuyện hôm nay,

I want to leave you with one saying.

Tôi muốn gửi lại các bạn một câu nói.

And that saying is that genetics loads the gun,

Rằng di truyền nạp đạn cho khẩu súng,

but the environment pulls the trigger.

nhưng môi trường mới là cái kéo cò.

And that made a huge impact on me

Câu nói đó tác động mạnh mẽ tới tôi

when I was doing this research.

khi tôi thực hiện nghiên cứu này.

Because what I feel, is a lot of us think

Bởi vì điều mà tôi cảm thấy, là rất nhiều người trong chúng ta nghĩ rằng

that the environment is at a macro level,

môi trường nằm ở một mức vĩ mô,

that we can't do anything to change our air quality

mà chúng ta không thể làm gì để thay đổi chất lượng không khí

or to change the climate or anything.

hay thay đổi khí hậu hay bất cứ cái gì.

But if each one of us takes initiative in our own home,

Nhưng nếu mỗi người trong chúng ta bắt đầu ngay từ trong nhà,

in our own school and in our own workplace,

ở trường học và trong công sở của mình,

we can make a huge difference in air quality.

chúng ta có thể tạo ra một thay đổi lớn lao về chất lượng không khí.

Because remember, we spend 90 percent of our lives indoors.

Bởi vì các bạn hãy nhớ rằng, chúng ta dành tới 90 phần trăm cuộc đời ở trong nhà.

And air quality and air pollutants

Và chất lượng không khí cũng như các chất gây ô nhiễm không khí

have a huge impact on the lung health of asthmatic patients,

tác động rất lớn tới sức khỏe phổi của bệnh nhân hen,

anyone with a respiratory disorder

tới bất kỳ ai bị rối loạn hô hấp,

and really all of us in general.

và thực sự thì là tới tất cả chúng ta nói chung.

So I want you to reimagine a world

Vì vậy tôi muốn các bạn hình dung lại một thế giới

with better air quality,

với chất lượng không khí tốt hơn,

better quality of life

chất lượng cuộc sống tốt hơn,

and better quality of living for everyone

cho tất cả mọi người,

including our future generations.

kể cả các thế hệ tương lai.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Lisa Ling: Right.

Đúng không nào.

Can I have Shree and Lauren come up really quickly?

Shree và Lauren nhanh lên đây được không?

Your Google Science Fair champions.

Đây là những Quán quân Hội chợ Khoa học Google của các bạn.

Your winners.

Những người chiến thắng của các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)