Award-winning teen-age science in action

Tłumaczenie: Bartłomiej Szóstak Korekta: Iwona Chałuś (Chalus)

Lauren Hodge: If you were going to a restaurant and wanted a healthier option,

Lauren Hodge: Jeśli w restauracji chcielibyście zamówić coś zdrowszego,

which would you choose, grilled or fried chicken?

to wzięlibyście kurczaka z grilla, czy smażonego?

Now most people would answer grilled,

Większość ludzi odpowiedziałoby, że z grilla.

and it's true that grilled chicken does contain less fat and fewer calories.

Prawdą jest, że grillowany kurczak zawiera mniej tłuszczu i kalorii.

However, grilled chicken poses a hidden danger.

Jednak grillowany kurczak kryje w sobie pewne ukryte zagrożenie:

The hidden danger is heterocyclic amines --

aminy heterocykliczne,

specifically phenomethylimidazopyridine,

a dokładniej fenometyloimidazopirydyna

or PhIP --

lub PhIP,

(laughter)

(Śmiech)

which is the immunogenic or carcinogenic compound.

czyli immunogeniczny i rakotwórczy związek chemiczny.

A carcinogen is any substance or agent

Kancerogenem jest każda substancja lub czynnik,

that causes abnormal growth of cells,

wywołujący nieprawidłowy rozwój komórek,

which can also cause them to metastasize or spread.

który może również powodować przerzuty lub rozprzestrzenianie się.

They are also organic compounds

To związki organiczne,

in which one or more of the hydrogens in ammonia

w których jeden lub więcej wodorów w amoniaku

is replaced with a more complex group.

zastąpionych jest przez bardziej złożony związek.

Studies show that antioxidants

Badania pokazują, że antyoksydanty

are known to decrease these heterocyclic amines.

zmniejszają poziom amin heterocyklicznych.

However, no studies exist yet

Jednak do tej pory żadne badania

that show how or why.

nie wyjaśniają jak i dlaczego.

These here are five different organizations that classify carcinogens.

Oto pięć różnych klasyfikacji substancji rakotwórczych:

And as you can see, none of the organizations consider the compounds to be safe,

Jak widzicie, żadna z tych klasyfikacji, nie traktuje tych związków jako bezpiecznych,

which justifies the need to decrease them in our diet.

w związku z czym, ich ilość w naszej diecie powinna zostać zmniejszona.

Now you might wonder how a 13 year-old girl could come up with this idea.

Pewnie zastanawiacie się, jak trzynastolatka wpadła na ten pomysł.

And I was led to it through a series of events.

Doprowadziła mnie do tego seria zdarzeń.

I first learned about it through a lawsuit I read about in my doctor's office --

Po raz pierwszy dowiedziałam się o tym w pozwie, który przeczytałam u swojego doktora.

(Laughter)

(Śmiech)

which was between the Physician's Committee for Responsible Medicine

Spór przebiegał pomiędzy siedzibą Komitetu Lekarzy na rzecz Medycyny Odpowiedzialnej,

and seven different fast food restaurants.

a siedmioma różnymi sieciami fast foodów.

They weren't sued because there was carcinogens in the chicken,

Zostali pozwani nie dlatego, że w kurczakach znajdowały się kancerogeny,

but they were sued because of California's Proposition 65,

ale przez kalifornijską Ustawę 65,

which stated that if there's anything dangerous in the products

według której, jeśli produkty zawierają jakiekolwiek substancje niebezpieczne,

then the companies had to give a clear warning.

producenci muszą umieszczać na nich wyraźne ostrzeżenie.

So I was very surprised about this.

Bardzo mnie to zaskoczyło.

And I was wondering why nobody knew more

Zastanawiało mnie, dlaczego nikt nie wiedział

about this dangerous grilled chicken,

o niebezpiecznych grillowanych kurczakach,

which doesn't seem very harmful.

które nie wydają się zbyt szkodliwe.

But then one night, my mom was cooking grilled chicken for dinner,

Ale pewnego wieczoru, moja mam przygotowywała grillowanego kurczaka na kolację,

and I noticed that the edges of the chicken,

a ja zauważyłam, że powierzchnia kurczaka,

which had been marinated in lemon juice, turned white.

którego marynowałam w soku z cytryny, zrobiła się biała.

And later in biology class, I learned that it's due to a process called denaturing,

Później na lekcji biologii, dowiedziałam się, że odpowiedzialny jest za to proces denaturacji,

which is where the proteins will change shape

w którym zmienia się struktura białka,

and lose their ability to chemically function.

powodując utratę jego właściwości.

So I combined these two ideas and I formulated a hypothesis,

Połączyłam te dwie informacje i postawiłam tezę:

saying that, could possibly

czy można

the carcinogens be decreased due to a marinade

zmniejszyć ilość kancerogenów w zależności od rodzaju marynaty

and could it be due to the differences in PH?

i czy mogłoby to zależeć od różnic w PH?

So my idea was born,

Miałam więc pomysł,

and I had the project set up and a hypothesis,

plan projektu i hipotezę.

so what was my next step?

Co było dalej?

Well obviously I had to find a lab to work at

Musiałam oczywiście znaleźć laboratorium,

because I didn't have the equipment in my school.

ponieważ w szkole nie było odpowiedniego sprzętu.

I thought this would be easy,

Myślałam, że to będzie proste,

but I emailed about 200 different people

ale rozesłałam maile do 200 różnych ludzi

within a five-hour radius of where I lived,

w promieniu 5 godzin drogi od mojego miejsca zamieszkania

and I got one positive response that said that they could work with me.

i otrzymałam tylko jedną pozytywną odpowiedź.

Most of the others either never responded back,

Z pozostałych większość nie odpisała,

said they didn't have the time

tłumacząc to, że nie mogą pomóc brakiem czasu

or didn't have the equipment and couldn't help me.

lub sprzętu.

So it was a big commitment

Dużym poświęceniem była

to drive to the lab to work multiple times.

wielokrotna podróż do laboratorium.

However, it was a great opportunity to work in a real lab --

Aczkolwiek, była to świetna możliwość popracowania w prawdziwym laboratorium.

so I could finally start my project.

Mogłam w końcu rozpocząć swój projekt.

The first stage was completed at home,

Pierwszy etap wykonałam w domu:

which consisted of marinating the chicken,

zamarynowałam kurczaka,

grilling the chicken, amassing it

upiekłam na grillu, spakowałam

and preparing it to be transported to the lab.

i przygotowałam do transportu do laboratorium.

The second stage was completed

Drugi etap został wykonany

at the Penn State University main campus lab,

w laboratorium głównego kampusu na Uniwersytecie Stanowym w Pensylwanii,

which is where I extracted the chemicals,

gdzie dokonałam ekstrakcji substancji chemicznych,

changed the PH so I could run it through the equipment

zmieniłam PH, by móc przepuścić je przez urządzenia

and separated the compounds I needed

i, z reszty kurczaka, odseparowałam

from the rest of the chicken.

potrzebne mi związki.

The final stages, when I ran the samples

W ostatniej fazie badań, przepuściłam próbki

through a high-pressure

przez spektrometr masowy

liquid chromatography mass spectrometer,

do wysokociśnieniowej chromatografii cieczowej,

which separated the compounds and analyzed the chemicals

który oddzielił interesujące mnie związki i przeanalizował substancje chemiczne,

and told me exactly how much carcinogens I had

mówiąc mi dokładnie ile kancerogenów znajdowało się

in my chicken.

w moim kurczaku.

So when I went through the data, I had very surprising results,

Przeglądając dane, trafiłam na zaskakujące wyniki:

because I found that four out of the five marinating ingredients

4 z 5 składników marynaty!♫

actually inhibited the carcinogen formation.

hamowały powstawanie substancji rakotwórczych.

When compared with the unmarinated chicken,

W porównaniu z niezamarynowanym kurczakiem,

which is what I used as my control,

którego użyłam jako grupę kontrolną,

I found that lemon juice worked by far the best,

odkryłam, że do tej pory sok z cytryny działał najlepiej,

which decreased the carcinogens

zmniejszając ilość kancerogenów

by about 98 percent.

o ok. 98%.

The saltwater marinade and the brown sugar marinade

Dobrze działały również marynaty ze słonej wody

also worked very well,

i brązowego cukru,

decreasing the carcinogens by about 60 percent.

obniżając ilość kancerogenów o ok. 60%.

Olive oil slightly decreased the PhIP formation,

Oliwa z oliwek lekko zwiększyła ilość PhIP,

but it was nearly negligible.

ale prawie niezauważalnie.

And the soy sauce results were inconclusive

Wyniki odnośnie sosu sojowego były nierozstrzygające,

because of the large data range,

z uwagi na duże rozbieżności w danych,

but it seems like soy sauce

ale wygląda na to, że sos sojowy

actually increased the potential carcinogens.

lekko zwiększył ilość kancerogenów.

Another important factor that I didn't take into account initially

Inny ważnym czynnikiem, którego nie wzięłam początkowo pod uwagę,

was the time cooked.

był czas przyrządzania.

And I found that if you increase the time cooked,

Odkryłam, że im dłuższy czas pieczenia,

the amount of carcinogens rapidly increases.

tym ilość kancerogenów drastycznie rośnie.

So the best way to marinate chicken, based on this,

W związku z tym, najlepszą metodą marynowania kurczaka,

is to, not under-cook,

nie jest niedopiekanie,

but definitely don't over-cook and char the chicken,

ale i nie zbyt długie pieczenie i zwęglanie kurczaka,

and marinate in either lemon juice, brown sugar or saltwater.

a marynowanie w soku z cytryny, brązowym cukrze lub słonej wodzie.

(Applause)

(Oklaski)

Based on these findings, I have a question for you.

Opierając się na tych odkryciach, mam do was pytanie.

Would you be willing to make a simple change in your diet

Czy dokonalibyście małej zmiany w swojej diecie,

that could potentially save your life?

która potencjalnie uratowałaby wam życie?

Now I'm not saying that if you eat grilled chicken that's not marinated,

Nie mówię, że jak zjecie grillowanego kurczaka bez marynaty,

you're definitely going to catch cancer and die.

to na pewno zachorujecie na raka i umrzecie.

However, anything you can do

Ale wszystko co możecie zrobić,

to decrease the risk of potential carcinogens

by zmniejszyć ryzyko ewentualnych kancerogenów,

can definitely increase the quality of lifestyle.

może zdecydowanie polepszyć jakość życia.

Is it worth it to you?

Czy jest to dla was tego warte?

How will you cook your chicken now?

Jak będziecie teraz przyrządzać kurczaka?

(Applause)

(Oklaski)

Shree Bose: Hi everyone. I'm Shree Bose.

Shree Bose: Witam wszystkich. Nazywam się Shree Bose.

I was the 17-18 year-old age category winner

Jestem laureatką w kategorii wiekowej 17-18 lat

and then the grand prize winner.

oraz zdobywczynią nagrody głównej.

And I want all of you

Wyobraźcie sobie

to imagine a little girl

małą dziewczynkę

holding a dead blue spinach plant.

trzymającą niebieski szpinak.

And she's standing in front of you and she's explaining to you

Stoi przed wami i tłumaczy,

that little kids will eat their vegetables

że małe dzieci będą jeść warzywa,

if they're different colors.

jeśli będą kolorowe.

Sounds ridiculous, right.

Niedorzeczne?

But that was me years ago.

To byłam ja, ileś lat wstecz.

And that was my first science fair project.

To był mój pierwszy projekt naukowy.

It got a bit more complicated from there.

Od tego czasu, rzeczy bardziej się skomplikowały.

My older brother Panaki Bose

Mój starszy brat, Panaki Bose,

spent hours of his time explaining atoms to me

spędził długie godziny na wyjaśnianiu mi struktury atomów,

when I barely understood basic algebra.

kiedy ledwo rozumiałam podstawy algebry.

My parents suffered through many more of my science fair projects,

Bardziej przez moje projekty cierpieli rodzice

including a remote controlled garbage can.

oraz sterowany pilotem pojemnik na śmieci.

(Laughter)

(Śmiech)

And then came the summer after my freshman year,

Latem, po moim pierwszym roku studiów,

when my grandfather passed away due to cancer.

na raka zmarł mój dziadek.

And I remember watching my family go through that

Pamiętam jak przeżywała to moja rodzina.

and thinking that I never wanted another family

Nigdy bym nie chciały, by inna rodzina przeżywała

to feel that kind of loss.

taką stratę.

So, armed with all the wisdom

Uzbrojona w całą wiedzę z zakresu biologii

of freshman year biology,

pierwszego roku studiów,

I decided I wanted to do cancer research

postanowiłam w wieku 15 lat przeprowadzić

at 15.

badania nad rakiem.

Good plan.

Dobry plan.

So I started emailing all of these professors in my area

Porozsyłałam maile do wszystkich profesorów z okolicy,

asking to work under their supervision in a lab.

prosząc o możliwość pracy w laboratorium pod ich nadzorem.

Got rejected by all except one.

Wszyscy odmówili, poza jednym.

And then went on, my next summer,

Kolejnego lata,

to work under Dr. Basu

pracowałam u dra Basu

at the UNT Health Center at Fort Worth, Texas.

w UNT Health Center w Fort Worth w Teksasie.

And that is where the research began.

Tam rozpoczęły się badania.

So ovarian cancer

O raku jajnika

is one of those cancers that most people don't know about,

niewielu ludzi słyszało

or at least don't pay that much attention to.

albo nie przywiązuje do tego wagi.

But yet, it's the fifth leading cause of cancer deaths

Jest jednak piątym typem raka, pod względem liczby zgonów

among women in the United States.

wśród kobiet w USA.

In fact, one in 70 women

W rzeczywistości, u 1 z 70 kobiet

will be diagnosed with ovarian cancer.

zostanie zdiagnozowany rak jajnika .

One in 100

1 ze 100

will die from it.

na niego umrze.

Chemotherapy, one of the most effective ways

Chemioterapia jest obecnie jednym z najskuteczniejszych

used to treat cancer today,

sposobów leczenia raka.

involves giving patients really high doses of chemicals

Obejmuje podawanie pacjentom dużych dawek leków,

to try and kill off cancer cells.

mających na celu uśmiercenie komórek rakowych.

Cisplatin is a relatively common

Cisplatin jest dość powszechnie stosowanym

ovarian cancer chemotherapy drug --

chemioterapeutykiem w leczeniu raka jajnika.

a relatively simple molecule made in the lab

Dość prosta cząsteczka, stworzona w laboratorium,

that messes with the DNA of cancer cells

mieszająca w DNA komórek rakowych,

and causes them to kill themselves.

tak że same się zabijają.

Sounds great, right?

Brzmi niesamowicie?

But here's the problem:

Jest jednak problem:

sometimes patients become resistant to the drug,

pacjenci czasami stają się odporni na lek

and then years after they've been declared to be cancer free,

i 10 lat po wyleczeniu raka,

they come back.

wracają do nas.

And this time, they no longer respond to the drug.

Tym razem jednak nie reagują na lek.

It's a huge problem.

To wielki problem.

In fact, it's one of the biggest problems

Właściwie to jeden z największych problemów

with chemotherapy today.

dzisiejszej chemioterapii.

So we wanted to figure out

Chcieliśmy zbadać,

how these ovarian cancer cells are becoming resistant

jak komórki raka jajnika uodparniają się

to this drug called Cisplatin.

na Cisplatin.

And we wanted to figure this out,

Chcieliśmy się tego dowiedzieć,

because if we could figure that out,

ponieważ rozumiejąc ten proces

then we might be able to prevent that resistance from ever happening.

moglibyśmy zapobiegać temu uodparnianiu.

So that's what we set out to do.

To właśnie zamierzaliśmy zrobić.

And we thought it had something to do with this protein called AMP kinase,

Sądziliśmy, że ma to coś wspólnego z białkiem zwanym kinazą AMP,

an energy protein.

białkiem energetycznym.

So we ran all of these tests blocking the protein,

Przeprowadziliśmy testy blokujące to białko

and we saw this huge shift.

i zauważyliśmy ogromną zmianę.

I mean, on the slide, you can see

Na slajdzie widać

that on our sensitive side,

po stronie CISPLATIN SENSITIVE (komórki czułe na Cisplatin)

these cells that are responding to the drug,

komórki reagujące na lek,

when we start blocking the protein,

gdy zaczniemy blokować białko,

the number of dying cells -- those colored dots --

liczba obumierających komórek, te kolorowe kropki,

they're going down.

spada.

But then on this side, with the same treatment,

Z kolei po drugiej stronie, to samo leczenie,

they're going up -- interesting.

komórki namnażają się. Interesujące.

But those are dots on a screen for you;

Dla was to tylko kropki na ekranie;

what exactly does that mean?

a co to dokładnie oznacza?

Well basically that means

Znaczy to,

that this protein is changing

że to białko zmienia się z komórki

from the sensitive cell to the resistant cell.

reagującej na lek, w odporną.

And in fact, it might be changing the cells themselves

Możliwe, że sam lek zmienia komórki

to make the cells resistant.

w odporne.

And that's huge.

To bardzo ważne.

In fact, it means that if a patient comes in

Oznacza to, że jeśli pacjent

and they're resistant to this drug,

jest odporny na lek,

then if we give them a chemical to block this protein,

możemy mu zablokować to białko,

then we can treat them again

i znowu leczyć

with the same drug.

tym samym lekiem.

And that's huge for chemotherapy effectiveness --

To ważne dla skuteczności chemioterapii,

possibly for many different types of cancer.

w leczeniu prawdopodobnie różnych typów raka.

So that was my work,

Nad tym pracowałam,

and it was my way of reimagining the future

i był to mój sposób na narysowanie przyszłości na nowo,

for future research, with figuring out exactly what this protein does,

dla nowych badań, które powiedzą nam, czym dokładnie to białko się zajmuje,

but also for the future of chemotherapy effectiveness --

oraz dla przyszłości skutecznej chemioterapii,

so maybe all grandfathers with cancer

może więc wszyscy dziadkowie z rakiem

have a little bit more time to spend with their grandchildren.

zyskają trochę więcej czasu do spędzenia ze swoimi wnukami.

But my work wasn't just about the research.

Moja praca nie była skoncentrowana tylko na badaniach.

It was about finding my passion.

Rozwijałam swoją pasję.

That's why being the grand prize winner

Dlatego zdobycie głównej nagrody

of the Google Global Science Fair --

Google Global Science Fair,

cute picture, right --

nieźle brzmi,

it was so exciting to me and it was such an amazing honor.

było ekscytujące i było dla mnie prawdziwym zaszczytem.

And ever since then,

Od tamtej pory,

I've gotten to do some pretty cool stuff --

robiłam całkiem fajne rzeczy,

from getting to meet the president

od spotkania z prezydentem,

to getting to be on this stage

po dzisiejsze spotkanie na tej scenie

to talk to all of you guys.

i przemawianie do was.

But like I said, my journey wasn't just about the research,

Jak już wspomniałam, nie chodziło tylko o badania,

it was about finding my passion,

a o znalezienie mojej pasji

and it was about making my own opportunities

i stwarzanie sobie możliwości,

when I didn't even know what I was doing.

kiedy nawet nie wiedziałam dokąd zmierzam.

It was about inspiration

Chodziło o inspirację

and determination

i determinację.

and never giving up on my interest

Nie rezygnowanie ze swoich zainteresowań

for science and learning and growing.

dla nauki, uczenia się i rozwoju.

After all, my story begins

Ostatecznie, moja historia rozpoczyna się

with a dried, withered spinach plant

z wysuszonym, zwiędniętym liściem szpinaku,

and it's only getting better from there.

a od tego momentu jest już tylko lepiej.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

Naomi Shah: Hi everyone. I'm Naomi Shah,

Naomi Shah: Witam wszystkich. Nazywam się Naomi Shah

and today I'll be talking to you about my research

i opowiem dziś o swoich badaniach

involving indoor air quality

dotyczących jakości powietrza w pomieszczeniach

and asthmatic patients.

i astmatykach.

1.6 million deaths worldwide.

1,6 mln zgonów na całym świecie.

One death every 20 seconds.

1 zgon co 20 sekund.

People spend over 90 percent of their lives indoors.

Ludzie spędzają ponad 90% życia w pomieszczeniach.

And the economic burden of asthma

Koszty związane z astmą

exceeds that of HIV and tuberculosis combined.

przewyższają koszty związane z HIV i gruźlicą włącznie.

Now these statistics had a huge impact on me,

Te statystyki miały na mnie ogromny wpływ,

but what really sparked my interest in my research

ale co naprawdę przyciągnęło moje zainteresowanie w tych badaniach,

was watching both my dad and my brother

było oglądanie mojego ojca i brata,

suffer from chronic allergies year-round.

jak przez okrągły rok cierpią na chroniczne alergie.

It confused me;

Wprawiło mnie to w zakłopotanie;

why did these allergy symptoms persist

dlaczego symptomy alergii utrzymują się

well past the pollen season?

długo po sezonie pylenia?

With this question in mind, I started researching,

Z tym pytaniem w głowie, zaczęłam badania

and I soon found that indoor air pollutants were the culprit.

i szybko odkryłam, że winowajcą były zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach.

As soon as I realized this,

Jak tylko na to wpadłam,

I investigated the underlying relationship

zbadałam podstawową zależność

between four prevalent air pollutants

pomiędzy czterema szeroko rozpowszechnionymi zanieczyszczeniami

and their affect on the lung health of asthmatic patients.

i ich wpływem na zdrowie płuc astmatyków.

At first, I just wanted to figure out

Najpierw chciałam dowiedzieć się,

which of these four pollutants have the largest negative health impact

który z tycz czterech zanieczyszczeń ma najbardziej negatywny wpływ

on the lung health of asthmatic patients.

na zdrowie płuc pacjentów z astmą.

But soon after, I developed a novel mathematical model

Następnie szybko rozwinęłam nowatorski model matematyczny,

that essentially quantifies the effect

który ilościowo określa wpływ

of these environmental pollutants

tych zanieczyszczeń środowiskowych

on the lung health of asthmatic patients.

na stan płuc u astmatyków.

And it surprises me

Zaskakuje mnie,

that no model currently exists

że nie istnieje obecnie żaden model,

that quantifies the effect of environmental factors

który określałby ilościowo wpływ czynników środowiskowych

on human lung health,

na stan płuc człowieka,

because that relationship seems so important.

ponieważ zależności te, wydają się bardzo ważne.

So with that in mind,

Mając to na uwadze,

I started researching more, I started investigating more,

zaczęłam dogłębniej szukać

and I became very passionate.

i bardzo mnie to wciągnęło.

Because I realized

Uświadomiłam sobie,

that if we could find a way to target remediation,

że jeśli znajdziemy sposób na poprawę sytuacji,

we could also find a way

to znajdziemy również sposób

to treat asthmatic patients more effectively.

na efektywniejsze leczenie pacjentów z astmą,

For example, volatile organic compounds

np. lotne związki organiczne

are chemical pollutants

są zanieczyszczeniami chemicznymi,

that are found in our schools, homes and workplaces.

które możemy spotkać w szkołach, domach i miejscach pracy.

They're everywhere.

Są wszędzie.

These chemical pollutants

Te zanieczyszczenia chemiczne

are currently not a criteria air pollutant,

nie są obecnie zdefiniowanymi zanieczyszczeniami powietrza,

as defined by the U.S. Clean Air Act.

zgodnie z amerykańską Ustawą o Czystym Powietrzu (U.S. Clean Air Act)

Which is surprising to me,

Co jest według mnie zaskakujące,

because these chemical pollutants, through my research,

ponieważ zanieczyszczenia te, według moich badań,

I show that they had a very large negative impact

mają bardzo negatywny wpływ

on the lung health of asthmatic patients

na zdrowie astmatyków

and thus should be regulated.

i dlatego powinny zostać uregulowane prawnie.

So today I want to show you

Dziś pokażę

my interactive software model that I created.

interaktywny model oprogramowania, które stworzyłam.

I'm going to show it to you on my laptop.

Pokażę wam na swoim laptopie.

And I have a volunteer subject in the audience today,

Zaprezentuję dziś przypadek ochotniczki,

Julie.

Julie.

And all of Julie's data has been pre-entered

Wszystkie dane Julii zostały wcześniej wprowadzone

into my interactive software model.

do mojego interaktywnego modelu,

And this can be used by anyone.

z którego może korzystać każdy.

So I want you to imagine that you're in Julie's shoes,

Postawcie się w sytuacji Julie

or someone who's really close to you

lub kogoś

who suffers from asthma or another lung disorder.

kto cierpi na astmę lub inną chorobę płuc.

So Julie's going to her doctor's office

Julie idzie do lekarza

to get treated for her asthma.

na leczenie astmy.

And the doctor has her sit down,

Lekarz każe jej usiąść

and he takes her peak expiratory flow rate --

i mierzy jej maksymalną szybkość wydechową,

which is essentially her exhalation rate,

co jest w zasadzie szybkością wydechu Julie

or the amount of air that she can breathe out in one breath.

lub ilością powietrza wydychanego przez nią w jednym wydechu.

So that peak expiratory flow rate,

Wprowadziłam jej maksymalną szybkość wydechową

I've entered it up into the interactive software model.

do interaktywnego modelu.

I've also entered in her age, her gender and her height.

Wpisałam również jej wiek, płeć i wzrost.

I've assumed that she lives in an average household

Zakładam, że żyje w przeciętnym gospodarstwie domowym,

with average air pollutant levels.

ze standardową ilością zanieczyszczeń w powietrzu.

So any user can come in here

Każdy z użytkowników może podejść

and click on "lung function report"

i kliknąć na "raport funkcjonowania płuc"

and it'll take them to this report that I created.

i wyświetli się raport, który stworzyłam.

And this report really drives home the crux of my research.

Ten raport jest sednem moich badań.

So what it shows -- if you want to focus on that top graph in the right-hand corner --

Przedstawia, jak spojrzycie na wykres w prawym górnym rogu,

it shows Julie's actual peak expiratory flow rate

faktyczną maksymalną szybkość wydechową Julie,

in the yellow bar.

na żółtym pasku.

This is the measurement that she took in her doctor's office.

To jej pomiar z zrobiony u lekarza.

In the blue bar at the bottom of the graph,

Na niebieskim pasku, u dołu wykresu,

it shows what her peak expiratory flow rate,

widzimy jaką powinna mieć maksymalną szybkość wydechową,

what her exhalation rate or lung health, should be

szybkość wydechu i wydolność płuc,

based on her age, gender and height.

opierając się na jej wieku, płci i wzroście.

So the doctor sees this difference between the yellow bar and the blue bar,

Lekarz widzi różnice pomiędzy żółtym i niebieskim paskiem

and he says, "Wow, we need to give her steroids,

i mówi: "Wow, musimy podać jej sterydy,

medication and inhalers."

leki i inhalatory."

But I want everyone here to reimagine a world

Chciałabym żebyście wyobrazili sobie świat na nowo,

where instead of prescribing steroids,

gdzie zamiast przepisywania sterydów,

inhalers and medication,

inhalatorów i leków,

the doctor turns to Julie and says,

lekarz powie Julie:

"Why don't you go home and clean out your air filters.

"Idź do domu i wyczyść filtry powietrza.

Clean out the air ducts in your home,

Wyczyść przewody wentylacyjne w domu,

in your workplace, in your school.

pracy i szkole.

Stop the use of incense and candles.

Przestań używać kadzidełek i świeczek.

And if you're remodeling your house,

Przemeblowując dom,

take out all the carpeting and put in hardwood flooring."

pozbądź się dywanów, zrób drewniane podłogi."

Because these solutions are natural,

To naturalne i zrównoważone rozwiązania,

these solutions are sustainable,

To naturalne i zrównoważone rozwiązania,

and these solutions are long-term investments --

będące inwestycją długoterminową

long-term investments that we're making

dla nas i przyszłych pokoleń.

for our generation and for future generations.

dla nas i dla przyszłych pokoleń.

Because these environmental solutions

Rozwiązania środowiskowe,

that Julie can make in her home, her workplace and her school

które Julie może zastosować u siebie w domu, pracy i szkole,

are impacting everyone that lives around her.

mają wpływ na wszystkich z jej otoczenia.

So I'm very passionate about this research

Jestem bardzo podekscytowana tymi badaniami

and I really want to continue it

i bardzo chcę je kontynuować

and expand it to more disorders besides asthma,

i poszerzyć je o inne schorzenia niż astma,

more respiratory disorders, as well as more pollutants.

o więcej schorzeń oddechowych oraz o więcej różnych czynników zanieczyszczających.

But before I end my talk today,

Zanim skończę,

I want to leave you with one saying.

chciałabym tylko powiedzieć,

And that saying is that genetics loads the gun,

że genetyka ładuje pistolet,

but the environment pulls the trigger.

ale to środowisko pociąga za spust.

And that made a huge impact on me

To właśnie miało na mnie ogromny wpływ,

when I was doing this research.

kiedy robiłam te badania.

Because what I feel, is a lot of us think

Uważam, że wielu z nas rozpatruje

that the environment is at a macro level,

środowisko na poziomie globalnym,

that we can't do anything to change our air quality

myśląc, że nic nie można zrobić by polepszyć jakość powietrza

or to change the climate or anything.

czy zmienić klimat itp.

But if each one of us takes initiative in our own home,

Ale jeśli każdy z nas podejmie inicjatywę w swoim domu,

in our own school and in our own workplace,

szkole i miejscy pracy,

we can make a huge difference in air quality.

radykalnie zmieni się jakość powietrza.

Because remember, we spend 90 percent of our lives indoors.

Pamiętajcie, że 90% życia spędzamy w pomieszczeniach.

And air quality and air pollutants

Jakość powietrza i zanieczyszczenia powietrza

have a huge impact on the lung health of asthmatic patients,

mają ogromny wpływ na zdrowie astmatyków

anyone with a respiratory disorder

i wszystkich z chorobami oddechowymi

and really all of us in general.

i tak naprawdę wszystkich z nas.

So I want you to reimagine a world

Wyobraźcie sobie świat

with better air quality,

z czystszym powietrzem,

better quality of life

lepszym życiem

and better quality of living for everyone

i lepszymi warunkami dla każdego,

including our future generations.

w tym przyszłych pokoleń.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

Lisa Ling: Right.

Lisa Ling: OK.

Can I have Shree and Lauren come up really quickly?

Poproszę jeszcze na scenę Shree i Lauren.

Your Google Science Fair champions.

Zwyciężczynie Google Science Fair.

Your winners.

Wasze zwyciężczynie.

(Applause)

(Oklaski)