Why Public Beheadings Get Millions of Views | Frances Larson | TED Talks

Translator: Uyên Lê Thị Diễm Reviewer: Khanh Do-Bao

For the last year,

Năm ngoái,

everyone's been watching the same show,

người người đều theo dõi một chương trình,

and I'm not talking about "Game of Thrones,"

ở đây tôi không nói đến "Trò chơi vương quyền"

but a horrifying, real-life drama

mà là một đoạn phim đời thực đáng sợ

that's proved too fascinating to turn off.

nhưng nó lại quá hấp dẫn khiến ta khó lòng dừng lại.

It's a show produced by murderers

Đó là một chương trình do những tên sát nhân quay lại

and shared around the world via the Internet.

và lan truyển khắp nơi nhờ internet.

Their names have become familiar:

Tên tuổi chúng trở nên quen thuộc:

James Foley, Steven Sotloff, David Haines, Alan Henning, Peter Kassig,

James Foley, Steven Sotloff, David Haines, Alan Henning, Peter Kassig,

Haruna Yukawa, Kenji Goto Jogo.

Haruna Yukawa, Kenji Goto Jogo.

Their beheadings by the Islamic State

Hành động chặt đầu của những kẻ hồi giáo

were barbaric,

thật man rợ,

but if we think they were archaic,

nhưng nếu ta cho rằng chuyện này xảy ra ở thế giới cổ đại,

from a remote, obscure age,

cái thời xa xưa tăm tối nào đó

then we're wrong.

thì chúng ta đã lầm.

They were uniquely modern,

Những cảnh này mang tính hiện đại độc nhất,

because the murderers acted knowing well

vì những tên sát nhân này biết rõ

that millions of people would tune in to watch.

hàng triệu người sẽ bật video theo dõi.

The headlines called them savages and barbarians,

Các tựa báo nói chúng thật thú tính và man rợ,

because the image of one man overpowering another,

bởi hình ảnh một kẻ áp bức một người khác,

killing him with a knife to the throat,

giết anh ta bằng một con dao kề trên cổ,

conforms to our idea of ancient, primitive practices,

khiến ta liên tưởng đến hành động của các bộ tộc nguyên thủy cổ đại ngày xưa,

the polar opposite of our urban, civilized ways.

một cực đối lập với lối sống văn minh của chúng ta.

We don't do things like that.

Con người hiện đại chúng ta không làm những việc như vậy.

But that's the irony.

Nhưng thật đáng mỉa mai.

We think a beheading has nothing to do with us,

Chúng ta nghĩ việc ai đó bị chặt đầu

chẳng liên quan gì đến ta, kể cả khi tự ta nhấp chuột vào xem.

even as we click on the screen to watch.

But it is to do with us.

Nhưng chúng ta có liên quan đấy.

The Islamic State beheadings

Hành động chặt đầu của những kẻ Hồi Giáo

are not ancient or remote.

không diễn ra ở thời cổ đại hay nơi nào đó xa xôi

They're a global, 21st century event,

mà là trên toàn cầu, là sự kiện của thế kỉ 21,

a 21st century event that takes place in our living rooms, at our desks,

sự kiện đó diễn ra ngay tại phòng khách, tại bàn làm việc của ta,

on our computer screens.

ngay trên màn hình máy tính của ta.

They're entirely dependent on the power of technology to connect us.

Chúng hoàn toàn dựa vào sức mạnh của công nghệ để kết nối với ta.

And whether we like it or not,

Và dù chúng ta thích hay không,

everyone who watches is a part of the show.

mỗi người xem chính là một phần của màn trình diễn.

And lots of people watch.

Và có rất nhiều người xem.

We don't know exactly how many.

Chúng tôi không biết con số chính xác.

Obviously, it's difficult to calculate.

Rõ ràng là rất khó để tính được.

But a poll taken in the UK, for example, in August 2014,

Nhưng một cuộc thăm dò ý kiến tại Anh vào tháng 8/2014

estimated that 1.2 million people

ước đoán có khoảng 1.2 triệu người

had watched the beheading of James Foley

đã xem cảnh chém đầu của James Foley

in the few days after it was released.

trong vài ngày sau khi nó được công bố.

And that's just the first few days,

Và đó chỉ là vài ngày đầu tiên,

and just Britain.

và chỉ tính ở Anh.

A similar poll taken in the United States

Một cuộc thăm dò tương tự được tiến hành ở Mỹ

in November 2014

vào tháng 11/2014

found that nine percent of those surveyed

cho thấy 9% những người được hỏi

had watched beheading videos,

đã xem những đoạn phim chặt đầu,

and a further 23 percent

và hơn 23%

had watched the videos but had stopped just before the death was shown.

đã xem nhưng dừng lại ngay khi nạn nhân sắp chết.

Nine percent may be a small minority of all the people who could watch,

9% có thể là số ít những người có thể xem hết những cảnh này,

but it's still a very large crowd.

Nhưng vẫn còn quá đông.

And of course that crowd is growing all the time,

Và tất nhiên là đám đông này đang tăng lên bất cứ lúc nào,

because every week, every month,

bởi hàng tuần, hàng tháng,

more people will keep downloading and keep watching.

ngày càng có nhiều người hơn cứ tải về và tiếp tục xem.

If we go back 11 years,

Nếu chúng ta nhìn lại 11 năm trước,

before sites like YouTube and Facebook were born,

trước khi những trang như Youtube và Facebook ra đời,

it was a similar story.

có một câu chuyện tương tự.

When innocent civilians like Daniel Pearl,

Khi những công dân vô tội Daniel Pearl,

Nick Berg, Paul Johnson, were beheaded,

Nick Berg, Paul Johnson, bị chặt đầu,

those videos were shown during the Iraq War.

những đoạn phim đó được chiếu trong suốt chiến tranh I-rắc.

Nick Berg's beheading

Vụ chặt đầu của Nick Berg

quickly became one of the most searched for items on the Internet.

nhanh chóng trở thành một trong những từ khóa được tìm kiếm nhiều nhất qua mạng.

Within a day, it was the top search term

Trong nội một ngày, nó trở thành từ khóa được tìm kiếm hàng đầu

across search engines like Google, Lycos, Yahoo.

trên khắp những công cụ tìm kiếm như Google, Lycos, Yahoo.

In the week after Nick Berg's beheading,

Một tuần sau vụ chặt đầu của Nick Berg,

these were the top 10 search terms in the United States.

đây là 10 từ khóa được tìm kiếm hàng đầu tại Mỹ

The Berg beheading video remained the most popular search term for a week,

Đoạn phim bêu đầu Nick vẫn tiếp tục được tìm kiếm nhiều nhất trong suốt một tuần,

and it was the second most popular search term for the whole month of May,

và vẫn tiếp tục là đoạn phim được kiếm nhiều thứ hai trong suốt tháng 5 năm đó,

runner-up only to "American Idol."

chỉ xếp sau "American Idol."

The al-Qaeda-linked website that first showed Nick Berg's beheading

Al-Qaeda-linked, trang web đầu tiên đăng cảnh bêu đầu Nick Berg

had to close down within a couple of days due to overwhelming traffic to the site.

phải ngưng hoạt động vài ngày vì lượng truy cập quá lớn.

One Dutch website owner said that his daily viewing figures

Chủ trang web người Hà Lan cho biết lượt xem hằng ngày

rose from 300,000 to 750,000

tăng từ 300,000 đến 750,000

every time a beheading in Iraq was shown.

mỗi khi một cuộc chặt đầu ở Iraq được đăng lên.

He told reporters 18 months later

Ông ấy kể với phóng viên 18 tháng sau đó

that it had been downloaded many millions of times,

rằng đoạn phim được tải về hàng triệu lần,

and that's just one website.

và đó chỉ là một trang web.

A similar pattern was seen again and again

Sự việc tương tự như vậy cứ tiếp diễn

when videos of beheadings were released during the Iraq War.

bất cứ khi nào những đoạn phim được công bố trong suốt thời chiến Iraq.

Social media sites have made these images more accessible than ever before,

Các trang mạng xã hội khiến những hình ảnh này dễ tiếp cận hơn bao giờ hết,

but if we take another step back in history,

nhưng nếu chúng ta quay ngược lại về lịch sử,

we'll see that it was the camera that first created a new kind of crowd

chúng ta sẽ thấy rằng chính máy quay đã tạo ra loại khán giả mới

in our history of beheadings as public spectacle.

trong lịch sử cảnh chặt đầu được xem như màn trình diễn công khai.

As soon as the camera appeared on the scene,

Ngay sau khi máy quay tham gia vào việc trình diễn,

a full lifetime ago on June 17, 1939,

cách đây cả một đời người, vào ngày 17 tháng 6, 1939,

it had an immediate and unequivocal effect.

nó đã có một ảnh hưởng rõ ràng và ngay tức khắc.

That day, the first film of a public beheading was created in France.

Vào ngày đó, thước phim công khai cảnh chặt đầu đầu tiên được tạo ra ở Pháp.

It was the execution, the guillotining, of a German serial killer, Eugen Weidmann,

Đó là cảnh hành quyết Eugen Weidmann, kẻ sát nhân hàng loạt người Đức

outside the prison Saint-Pierre in Versailles.

bên ngoài nhà tù Saint-Pierre ở Versailles.

Weidmann was due to be executed at the crack of dawn,

Weidman đã được định hành quyết ngay lúc bình minh,

as was customary at the time,

như phong lệ thời bấy giờ,

but his executioner was new to the job,

nhưng người đao phủ mới nhận việc,

and he'd underestimated how long it would take him to prepare.

và anh ta đánh giá thấp thời gian cần để chuẩn bị.

So Weidmann was executed at 4:30 in the morning,

Vậy nên Weidman bị hành quyết lúc 4:30 sáng

by which time on a June morning,

vào một ngày tháng Sáu

there was enough light to take photographs,

lúc đủ ánh sáng còn đủ để chụp ảnh

and a spectator in the crowd filmed the event,

một người xem trong đám đông đã quay phim lại sự kiện này

unbeknownst to the authorities.

mà chính quyền không biết.

Several still photographs were taken as well,

Một vài bức ảnh cũng được chụp

and you can still watch the film online today

ngày nay bạn vẫn có thể xem nó online

and look at the photographs.

và xem những bức ảnh đó.

The crowd on the day of Weidmann's execution

Đám đông vào ngày hành quyết Weidmann

was called "unruly" and "disgusting" by the press,

bị báo giới phê bình là "ngỗ ngược" và "kinh tởm"

but that was nothing compared to the untold thousands of people

nhưng đó chẳng là gì với hàng ngàn người xem gián tiếp,

who could now study the action

những người mà giờ có thể xem kỹ màn diễn đó,

over and over again,

xem đi xem lại,

freeze-framed in every detail.

đến từng chi tiết, khung hình.

The camera may have made these scenes more accessible than ever before,

Máy ảnh khiến những cảnh này dễ tiếp cận hơn bao giờ hết.

but it's not just about the camera.

Nhưng chuyện không chỉ là về máy ảnh.

If we take a bigger leap back in history,

Nếu ta quay ngược thời gian

we'll see that for as long as there have been

ta sẽ thấy từ rất lâu

public judicial executions and beheadings,

những vụ việc hành pháp và chém đầu thị chúng

there have been the crowds to see them.

đã được bày ra trước đám đông.

In London, as late as the early 19th century,

Ở London, khoảng đầu thế kỷ 19

there might be four or five thousand people to see a standard hanging.

một vụ treo cổ thông thường có bốn đến năm nghìn người xem.

There could be 40,000 or 50,000 to see a famous criminal killed.

Có đến 40.000-50.000 người đến xem một kẻ tội phạm khét tiếng bị xử tử

And a beheading, which was a rare event in England at the time,

Còn chém đầu, việc hiếm xảy ra ở Anh lúc bấy giờ

attracted even more.

còn thu hút nhiều người hơn.

In May 1820,

Tháng 5 năm 1820

five men known as the Cato Street Conspirators

5 người đàn ông được biết đến với biệt hiệu kẻ mưu phản Cato Street

were executed in London for plotting

đã bị hành quyết ở London vì tội âm mưu

to assassinate members of the British government.

ám sát thành viên chính phủ Anh

They were hung and then decapitated.

Họ bị treo lên và chặt đầu

It was a gruesome scene.

Thật là 1 cảnh tượng khủng khiếp.

Each man's head was hacked off in turn and held up to the crowd.

Mỗi cái đầu lần lượt bị chặt và giơ ra cho đám đông thấy.

And 100,000 people,

100.000 người ở đó,

that's 10,000 more than can fit into Wembley Stadium,

chỉ cần thêm 10.000 người nữa là lấp kín sân vận động Wembley

had turned out to watch.

đã ra đường để xem

The streets were packed.

Đường xá bị tắc nghẽn.

People had rented out windows and rooftops.

Mọi người thuê chỗ xem bên cửa sổ và mái nhà,

People had climbed onto carts and wagons in the street.

leo lên xe đẩy hàng và xe ngựa trên đường

People climbed lamp posts.

và cả những cột đèn.

People had been known to have died in the crush on popular execution days.

Nhiều người đã bị giẫm đạp, chèn ép đến chết vào ngày hành quyết.

Evidence suggests that throughout our history

Bằng chứng cho thấy rằng, xuyên suốt lịch sử

of public beheadings and public executions,

của các vụ chặt đầu và hành quyết công khai,

the vast majority of the people who come to see

phần lớn người dân đến xem

are either enthusiastic or, at best, unmoved.

đều rất hào hứng, thậm chí không hề mủi lòng.

Disgust has been comparatively rare,

Sự phẫn nộ tương đối hiếm,

and even when people are disgusted and are horrified,

và ngay cả khi người ta thấy kinh tởm và khiếp sợ

it doesn't always stop them from coming out all the same to watch.

điều đó không ngăn họ nô nức đi xem.

Perhaps the most striking example

Có thể ví dụ ấn tượng nhất

of the human ability to watch a beheading and remain unmoved

về khả năng xem một vụ chặt đầu một cách vô cảm

and even be disappointed

thậm chí còn thất vọng

was the introduction in France in 1792 of the guillotine,

là lần ra mắt máy chém tại Pháp năm 1792,

that famous decapitation machine.

chính cỗ máy chém đầu nổi tiếng đó.

To us in the 21st century,

Đối với chúng ta, ở thế kỷ 21

the guillotine may seem like a monstrous contraption,

máy chém là 1 thứ gì đó tàn ác kinh tởm

but to the first crowds who saw it, it was actually a disappointment.

nhưng với đám đông lần đầu nhìn thấy, nó thật sự là 1 sự thất vọng

They were used to seeing long, drawn-out, torturous executions on the scaffold,

Họ từng chứng kiến những vụ hành quyết kéo dài, dày vò, đau đớn trên đoạn đầu đài

where people were mutilated and burned and pulled apart slowly.

khi mà con người ta bị chém, hỏa thiêu và phanh thây từ từ.

To them, watching the guillotine in action,

Đối với đám đông, xem cái máy chém này làm việc,

it was so quick, there was nothing to see.

nó nhanh quá, chả có gì để xem.

The blade fell, the head fell into a basket, out of sight immediately,

Dao rơi xuống, đầu rơi ra vào 1 cái rổ, hết chuyện,

and they called out,

thế là họ hét lên:

"Give me back my gallows, give me back my wooden gallows."

"Trả cho chúng tao cái giá treo cổ, trả lại đây cái giá treo cổ bằng gỗ!"

The end of torturous public judicial executions in Europe and America

Sự chấm dứt hành quyết giày vò công khai ở Châu Âu và Mỹ

was partly to do with being more humane towards the criminal,

có phần là nhờ sự nhận đạo với phạm nhân

but it was also partly because the crowd obstinately refused to behave

nhưng phần khác là vì đám đông ngoan cố không hành xử

in the way that they should.

theo cách mà họ phải nên làm.

All too often, execution day

Thường là, ngày hành quyết

was more like a carnival than a solemn ceremony.

giống như lễ hội hơn là sự kiện tang thương.

Today, a public judicial execution in Europe or America is unthinkable,

Ngày nay, xử tử công khai ở Châu Âu và Mỹ không được chấp nhận,

but there are other scenarios that should make us cautious

nhưng có vài tình huống khiến chúng ta phải rất cẩn trọng

about thinking that things are different now

khi nghĩ rằng mọi thứ đã khác đi,

and we don't behave like that anymore.

hay ta không còn dã man như trước nữa.

Take, for example, the incidents of suicide baiting.

Ví dụ như mấy vụ xúm lại xem khi có người định tự tử.

This is when a crowd gathers

Đó là khi đám đông tụ lại

to watch a person who has climbed to the top of a public building

xem một người leo lên tòa nhà cao để tự tử,

in order to kill themselves,

and people in the crowd shout and jeer,

Đám đông sẽ

la hét, cười nhạo rằng:

"Get on with it! Go on and jump!"

"Nhảy đi! Nhảy luôn đi!"

This is a well-recognized phenomenon.

Đây là một hiện tượng thường thấy.

One paper in 1981 found that in 10 out of 21 threatened suicide attempts,

Một nghiên cứu năm 1981 chỉ ra rằng cứ 21 vụ đe dọa tự tử sẽ có 10 vụ

thành tự tử thật do sự chế giễu và khích bác của đám đông.

there was incidents of suicide baiting and jeering from a crowd.

And there have been incidents reported in the press this year.

Đã có nhiều vụ như thế được lên bản tin trên báo

This was a very widely reported incident

Đây là 1 vụ nổi tiếng xảy ra

in Telford and Shropshire in March this year.

tại Telford và Shroropshire vào tháng Ba năm nay

And when it happens today,

Và khi nó xảy ra ngày hôm nay

people take photographs and they take videos on their phones

họ chụp ảnh, quay phim bằng điện thoại

and they post those videos online.

rồi post chúng lên mạng.

When it comes to brutal murderers who post their beheading videos,

Khi nói đến nhưng kẻ giết người đã post clip chặt đầu đó,

the Internet has created a new kind of crowd.

mạng Internet lại tạo ra một loại khán giả mới.

Today, the action takes place in a distant time and place,

Ngày nay, hành động được diễn ra ở thời gian và không gian rất xa

which gives the viewer a sense of detachment from what's happening,

đem lại cho người xem cảm giác xa cách

a sense of separation.

và không liên can.

It's nothing to do with me.

"Chẳng liên quan gì tới tôi cả!"

It's already happened.

"Chuyện đã xảy ra rồi."

We are also offered an unprecedented sense of intimacy.

Chúng ta đều được trao cho sự mật thiết chưa từng có.

Today, we are all offered front row seats.

Mọi người đều được ngồi hàng ghế đầu

We can all watch in private, in our own time and space,

Chúng ta có thể xem ở nơi riêng tư, lúc ta muốn,

and no one need ever know that we've clicked on the screen to watch.

chẳng ai biết được chúng ta đã click vào cái gì trên màn hình.

This sense of separation --

Sự xa cách này

from other people, from the event itself --

đối với người khác, hay đối với chính sự kiện

seems to be key to understanding our ability to watch,

có vẻ là chìa khóa hiểu được khả năng xem của một người đến đâu.

and there are several ways

Có vài cách mà

in which the Internet creates a sense of detachment

trong đó Internet tạo ra sự vô cảm

that seems to erode individual moral responsibility.

đã làm xói mòn đi trách nhiệm đạo đức cá nhân

Our activities online are often contrasted with real life,

Hoạt động trên mạng của ta thường trái ngược với đời thực

as though the things we do online are somehow less real.

bởi mọi thứ ta làm trên mạng nhìn có vẻ ít thật hơn sao đó.

We feel less accountable for our actions

Chúng ta thấy ít trách nhiệm với hành động của mình hơn

when we interact online.

khi... giao tiếp trên mạng

There's a sense of anonymity, a sense of invisibility,

Vì có thể nặc danh, cảm giác như tàng hình

so we feel less accountable for our behavior.

nên ta vô trách nhiệm hơn về lối hành xử của mình.

The Internet also makes it far easier to stumble upon things inadvertently,

Internet còn khiến chúng ta vô tình để ý thấy những thứ không hay,

things that we would usually avoid in everyday life.

những thứ chúng ta muốn tránh trong đời thực.

Today, a video can start playing before you even know what you're watching.

GIờ thì video có thể bắt đầu trong khi bạn chưa kịp nhận ra mình đang xem cái gì.

Or you may be tempted to look at material that you wouldn't look at in everyday life

Hoặc bạn bị cám dỗ xem thứ mà bạn chẳng đoái hoài ngoài đời,

hoặc sẽ chẳng xem nếu lúc đó đang có người khác.

or you wouldn't look at if you were with other people at the time.

And when the action is pre-recorded

Trước khi hành động được quay lại

and takes place in a distant time and space,

nó diễn ra ở nơi và thời điểm xa lơ xa lắc nào đó,

watching seems like a passive activity.

thành ra việc "xem" nó có vẻ là 1 hành động bị động.

There's nothing I can do about it now.

"Tôi chẳng làm được gì cả."

It's already happened.

"Chuyện đã xảy ra rồi."

All these things make it easier as an Internet user

Những điều này khiến người dùng Internet như chúng ra

for us to give in to our sense of curiosity about death,

dễ dàng tò mò về cái chết

to push our personal boundaries,

đẩy quá xa giới hạn cá nhân

to test our sense of shock, to explore our sense of shock.

để thử nghiệm cảm giác "sốc".

But we're not passive when we watch.

Nhưng chúng ta không bị động khi xem trên mạng.

On the contrary, we're fulfilling the murderer's desire to be seen.

Ngược lại, chúng ta đáp ứng ham muốn được chú ý của kẻ sát nhân.

When the victim of a decapitation is bound and defenseless,

Khi nạn nhân bị trói và không thể chống cự

he or she essentially becomes a pawn in their killer's show.

anh ấy hoặc cô ấy trở thành con tốt trong buổi biểu diễn của kẻ giết người.

Unlike a trophy head that's taken in battle,

Không giống như việc cướp cúp trong chiến trận.

that represents the luck and skill it takes to win a fight,

Cướp cúp thể hiện sự may mắn, kỹ năng chiến đấu.

Khi một cuộc chém đầu được dựng lên,

when a beheading is staged,

when it's essentially a piece of theater,

phần chủ yếu của show diễn

the power comes from the reception the killer receives as he performs.

sức mạnh đến từ sự đón nhận của đám đông khi kẻ giết người "biểu diễn".

In other words, watching is very much part of the event.

Nói cách khác, "xem" cũng là can dự vào công cuộc giết người.

The event no longer takes place in a single location

Nó không còn diễn ra tại 1 nơi nào cụ thể

at a certain point in time as it used to and as it may still appear to.

vào thời điểm cụ thể như trong quá khứ, các cuộc hành hình bây giờ cũng vậy.

Now the event is stretched out in time and place,

Bây giờ những sự kiện đó đã bành trướng đến mọi nơi, mọi thời điểm.

and everyone who watches plays their part.

và những người xem nó đều có liên quan.

We should stop watching,

Chúng ta phải ngừng xem chúng

but we know we won't.

nhưng ta biết ta sẽ không làm thế

History tells us we won't,

Lịch sử nói rằng chúng ta sẽ không dừng lại

and the killers know it too.

và những kẻ sát nhân biết điều đó.

Thank you.

Cảm ơn

(Applause)

(Vỗ tay)

Bruno Giussani: Thank you. Let me get this back. Thank you.

Bruno Giussani: Cảm ơn cô. Để tôi cầm cho. Cảm ơn.

Let's move here. While they install for the next performance,

Ta hãy ra đây để họ chuẩn bị cho bài nói chuyện tiếp theo.

I want to ask you the question that probably many here have,

Tôi muốn hỏi cô một câu có lẽ nhiều người ở đây cũng thắc mắc:

which is how did you get interested in this topic?

Tại sao cô lại có hứng thú trong chủ đề này vậy?

Frances Larson: I used to work at a museum

Frances Larson: Tôi từng làm việc trong bảo tàng

called the Pitt Rivers Museum in Oxford,

Pitt Rivers ở Oxfoxd

nổi tiếng về việc trưng bày những cái đầu người khô từ Nam Phi.

which was famous for its display of shrunken heads from South America.

Mọi người hay trầm trồ: "Ồ, bảo tàng cái đầu quắt quéo kìa."

People used to say, "Oh, the shrunken head museum, the shrunken head museum!"

And at the time, I was working on the history

Và lúc đó, tôi đang nghiên cứu về lịch sử

of scientific collections of skulls.

những bộ sưu tập khoa học về sọ người.

I was working on the cranial collections,

Tôi đang nghiên cứu bộ sưu tập sọ

and it just struck me as ironic

và nhận ra thật mỉa mai làm sao...

that here were people coming to see this gory, primitive, savage culture

mọi người đến đây để xem nền văn hóa đẫm máu, xa xưa, hoang dại

that they were almost fantasizing about and creating

nhưng lại ngưỡng mộ mong muốn tái tạo

without really understanding what they were seeing,

mà không hiểu rõ về những tập tục đó.

and all the while these vast -- I mean hundreds of thousands

Và phần đông..., ý tôi là hàng trăm ngàn

of skulls in our museums, all across Europe and the States --

hộp sọ trong bảo tàng của chúng tôi, từ Châu Âu và Mỹ

đã phục vụ rất nhiều cho lý luận khoa học về tập tục khai minh này.

were kind of upholding this Enlightenment pursuit of scientific rationality.

So I wanted to kind of twist it round and say, "Let's look at us."

Vì vậy tôi muốn lật lại vấn đề: "Hãy nhìn lại bản thân ta!"

We're looking through the glass case at these shrunken heads.

Chúng ta đang nhìn những cái sọ khô qua tủ kính.

Hãy nghiệm lại lịch sử và sự mê hoặc của chính ta với những điều dã man này.

Let's look at our own history and our own cultural fascination with these things.

BG: Thank you for sharing that.

BG: Cảm ơn đã đến với chúng tôi.

FL: Thank you.

FL: Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)

(Applause)