Why Public Beheadings Get Millions of Views | Frances Larson | TED Talks

Tłumaczenie: Magda Komorowska Korekta: Rysia Wand

For the last year,

Przez ostatni rok

everyone's been watching the same show,

każdy oglądał ten sam spektakl.

and I'm not talking about "Game of Thrones,"

Nie mówię tutaj o "Grze o tron",

but a horrifying, real-life drama

ale o okropnym przedstawieniu z prawdziwego życia,

that's proved too fascinating to turn off.

które jest zbyt fascynujące, by z niego zrezygnować.

It's a show produced by murderers

Spektakl wyprodukowali mordercy

and shared around the world via the Internet.

i publikują go w Internecie.

Their names have become familiar:

Imiona ofiar stały się znane:

James Foley, Steven Sotloff, David Haines, Alan Henning, Peter Kassig,

James Foley, Steven Sotloff,

David Haines, Alan Henning, Peter Kassig,

Haruna Yukawa, Kenji Goto Jogo.

Haruna Yukawa, Kenji Goto Jogo.

Their beheadings by the Islamic State

Państwo Islamskie ścięło im głowy,

were barbaric,

co było barbarzyństwem,

but if we think they were archaic,

jednak myśl, że to coś archaicznego,

from a remote, obscure age,

z dalekich, ponurych czasów,

then we're wrong.

to pomyłka.

They were uniquely modern,

Morderstwa były wyjątkowo nowoczesne,

because the murderers acted knowing well

bo mordercy doskonale wiedzieli,

that millions of people would tune in to watch.

że obejrzą go miliony ludzi.

The headlines called them savages and barbarians,

Nagłówki krzyczały o dzikusach i barbarzyńcach,

because the image of one man overpowering another,

bo widok człowieka, który obezwładnia ofiarę

killing him with a knife to the throat,

i morduje ją, podrzynając gardło nożem,

conforms to our idea of ancient, primitive practices,

odpowiada naszym wyobrażeniom o starożytnych, prymitywnych obrzędach,

the polar opposite of our urban, civilized ways.

przeciwieństwie naszego zurbanizowanego, cywilizowanego zachowania.

We don't do things like that.

Nie robimy takich rzeczy.

But that's the irony.

Tu jednak kryje się ironia.

We think a beheading has nothing to do with us,

Sądzimy, że ścinanie głów nie ma z nami nic wspólnego,

even as we click on the screen to watch.

nawet jeśli klikamy, by obejrzeć film.

But it is to do with us.

Ale to nas dotyczy.

The Islamic State beheadings

Ścinanie głów przez Państwo Islamskie

are not ancient or remote.

wcale nie jest dawne czy odległe.

They're a global, 21st century event,

To wydarzenia XXI wieku na skalę światową,

a 21st century event that takes place in our living rooms, at our desks,

odgrywające się w naszych salonach, na naszych biurkach,

on our computer screens.

na ekranach naszych komputerów.

They're entirely dependent on the power of technology to connect us.

Polegają na technice, która zapewnia nam łączność.

And whether we like it or not,

Chcąc nie chcąc,

everyone who watches is a part of the show.

każdy widz jest częścią spektaklu.

And lots of people watch.

Mnóstwo ludzi jest widzami.

We don't know exactly how many.

Nie wiemy dokładnie ile.

Obviously, it's difficult to calculate.

Oczywiście trudno to oszacować.

But a poll taken in the UK, for example, in August 2014,

Sondaż w Wielkiej Brytanii w sierpniu 2014 roku

estimated that 1.2 million people

oszacował, że 1,2 miliona osób

had watched the beheading of James Foley

obejrzało zabójstwo Jamesa Foleya

in the few days after it was released.

w ciągu kilku dni od publikacji.

And that's just the first few days,

A to tylko pierwsze dni

and just Britain.

i tylko Wielka Brytania.

A similar poll taken in the United States

Podobny sondaż przeprowadzono w USA,

in November 2014

w listopadzie 2014 roku.

found that nine percent of those surveyed

Okazało się, że 9% ankietowanych

had watched beheading videos,

oglądało nagrania z egzekucji,

and a further 23 percent

a kolejne 23% oglądało film,

had watched the videos but had stopped just before the death was shown.

ale przerwało go tuż przed śmiercią ofiary.

Nine percent may be a small minority of all the people who could watch,

9% to może niewielka część potencjalnych widzów,

but it's still a very large crowd.

ale to i tak tłum ludzi.

And of course that crowd is growing all the time,

Oczywiście ten tłum wciąż rośnie,

because every week, every month,

bo co tydzień, co miesiąc,

more people will keep downloading and keep watching.

coraz więcej osób będzie pobierać i oglądać filmy.

If we go back 11 years,

Jeśli cofniemy się o 11 lat,

before sites like YouTube and Facebook were born,

do czasów bez YouTube czy Facebooka,

it was a similar story.

działo się podobnie.

When innocent civilians like Daniel Pearl,

Niewinni cywile jak Daniel Pearl,

Nick Berg, Paul Johnson, were beheaded,

Nick Berg, Paul Johnson zostali ścięci.

those videos were shown during the Iraq War.

Nagrania pokazano podczas wojny w Iraku.

Nick Berg's beheading

Ścięcie Nicka Berga

quickly became one of the most searched for items on the Internet.

stało się jednym z najczęściej szukanych haseł w Internecie.

Within a day, it was the top search term

W ciągu dnia stało się najpopularniejszym hasłem

across search engines like Google, Lycos, Yahoo.

w wyszukiwarkach typu Google, Lycos czy Yahoo.

In the week after Nick Berg's beheading,

W tydzień po ścięciu Nicka Berga

these were the top 10 search terms in the United States.

nagranie było w pierwszej dziesiątce haseł szukanych w USA.

The Berg beheading video remained the most popular search term for a week,

Film ze ścięcia Berga przez tydzień był najpopularniejszym hasłem,

and it was the second most popular search term for the whole month of May,

a drugim przez cały miesiąc maj,

runner-up only to "American Idol."

ustępując tylko "American Idol".

The al-Qaeda-linked website that first showed Nick Berg's beheading

Stronę internetową Al-Kaidy,

która jako pierwsza zamieściła ścięcie Berga,

had to close down within a couple of days due to overwhelming traffic to the site.

zamknięto po paru dniach z powodu przeciążenia serwera.

One Dutch website owner said that his daily viewing figures

Jeden holenderski właściciel strony powiedział, że liczba dziennych odsłon

rose from 300,000 to 750,000

rosła z 300 000 do 750 000 za każdym razem,

every time a beheading in Iraq was shown.

gdy pokazywano film z nowego zabójstwa w Iraku.

He told reporters 18 months later

18 miesięcy później powiedział reporterom,

that it had been downloaded many millions of times,

że film ściągnięto miliony razy,

and that's just one website.

a to tylko jeden portal.

A similar pattern was seen again and again

Podobne sytuacje się powtarzały,

when videos of beheadings were released during the Iraq War.

gdy publikowano nagrania ze ścięć z wojny w Iraku.

Social media sites have made these images more accessible than ever before,

Portale społecznościowe sprawiły, że dostęp do obrazów jest łatwiejszy,

but if we take another step back in history,

ale jeśli cofniemy się w czasie,

we'll see that it was the camera that first created a new kind of crowd

okaże się, że kamera ukształtowała nowy typ widzów

in our history of beheadings as public spectacle.

w historii egzekucji jako publicznego przedstawienia.

As soon as the camera appeared on the scene,

Jak tylko pojawiła się kamera,

a full lifetime ago on June 17, 1939,

17. czerwca 1939 roku,

it had an immediate and unequivocal effect.

wywarła natychmiastowy i jednoznaczny wpływ.

That day, the first film of a public beheading was created in France.

Wtedy pokazano pierwszy film z egzekucji, nakręcony Francji.

It was the execution, the guillotining, of a German serial killer, Eugen Weidmann,

Zgilotynowano niemieckiego seryjnego zabójcę, Eugena Weidmanna,

outside the prison Saint-Pierre in Versailles.

przed więzieniem Saint-Pierre w Wersalu.

Weidmann was due to be executed at the crack of dawn,

Weidemanna mieli ściąć bladym świtem,

as was customary at the time,

co było zgodne ze zwyczajem,

but his executioner was new to the job,

ale jego kat dopiero co zaczął pracę

and he'd underestimated how long it would take him to prepare.

i nie oszacował właściwie, ile czasu potrzeba na przygotowanie.

So Weidmann was executed at 4:30 in the morning,

Weidemanna ścięto o 4:30,

by which time on a June morning,

a w czerwcu o tej porze

there was enough light to take photographs,

było wystarczająco jasno na zdjęcia.

and a spectator in the crowd filmed the event,

Jeden z widzów sfilmował wydarzenie

unbeknownst to the authorities.

bez wiedzy władz.

Several still photographs were taken as well,

Zrobiono nawet parę zdjęć ze statywem.

and you can still watch the film online today

Nadal można obejrzeć film w Internecie

and look at the photographs.

i obejrzeć zdjęcia.

The crowd on the day of Weidmann's execution

Tłum obecny na egzekucji Weidmanna

was called "unruly" and "disgusting" by the press,

był według prasy "niesforny" i "odrażający",

but that was nothing compared to the untold thousands of people

ale to nic w porównaniu do niezliczonej liczby ludzi,

who could now study the action

która teraz może analizować film

over and over again,

ciągle na nowo,

freeze-framed in every detail.

klatka po klatce.

The camera may have made these scenes more accessible than ever before,

Kamera ułatwiła dostęp do tych scen,

but it's not just about the camera.

ale to nie tylko kwestia kamery.

If we take a bigger leap back in history,

Jeśli jeszcze bardziej cofniemy się w czasie,

we'll see that for as long as there have been

dowiemy się, że od samego początku

public judicial executions and beheadings,

na egzekucje sądowe i ścięcia

there have been the crowds to see them.

ściągały tłumy widzów.

In London, as late as the early 19th century,

W Londynie jeszcze na początku XIX wieku

there might be four or five thousand people to see a standard hanging.

na zwyczajną egzekucję przez powieszenie przychodziło 4 do 5 tysięcy osób.

There could be 40,000 or 50,000 to see a famous criminal killed.

Gdy mordowano znanych przestępców, tłum liczył nawet 40 lub 50 tysięcy osób.

And a beheading, which was a rare event in England at the time,

Śmierć przez ścięcie, którą w Anglii rzadko wówczas stosowano,

attracted even more.

przyciągała nawet bardziej.

In May 1820,

W maju 1820 roku

five men known as the Cato Street Conspirators

pięciu mężczyzn znanych jako Spiskowcy z Cato Street

were executed in London for plotting

stracono w Londynie, bo zmówili się,

to assassinate members of the British government.

że zamordują członków brytyjskiego rządu.

They were hung and then decapitated.

Powieszono ich, a następnie ścięto.

It was a gruesome scene.

To był makabryczny widok.

Each man's head was hacked off in turn and held up to the crowd.

Każdemu skazańcowi odrąbano głowę i pokazano tłumowi.

And 100,000 people,

100 000 osób,

that's 10,000 more than can fit into Wembley Stadium,

to o 10 tysięcy osób więcej, niż może pomieścić Stadion Wembley,

had turned out to watch.

zjawiło się, by patrzeć.

The streets were packed.

Ulice były zatłoczone.

People had rented out windows and rooftops.

Ludzie wynajmowali okna i miejsca na dachu.

People had climbed onto carts and wagons in the street.

Ludzie wspinali się na wozy i furmanki stojące na ulicy.

People climbed lamp posts.

Wspinali się nawet na słupy latarni.

People had been known to have died in the crush on popular execution days.

Kilka osób tłum zadeptał na śmierć.

Evidence suggests that throughout our history

Dowody wskazują na to, że przez całą historię

of public beheadings and public executions,

publicznego ucinania głów i publicznych egzekucji

the vast majority of the people who come to see

znaczna większość widzów

are either enthusiastic or, at best, unmoved.

albo tryska entuzjazmem, albo pozostaje niewzruszona.

Disgust has been comparatively rare,

Niesmak był stosunkowo rzadki,

and even when people are disgusted and are horrified,

a nawet gdy ludzie są zniesmaczeni i przerażeni,

it doesn't always stop them from coming out all the same to watch.

to nie rezygnują z chodzenia na egzekucje.

Perhaps the most striking example

Najbardziej uderzającym przykładem

of the human ability to watch a beheading and remain unmoved

ludzkiej zdolności do oglądania ścięć

z obojętnością, czy wręcz z zawodem,

and even be disappointed

was the introduction in France in 1792 of the guillotine,

było wprowadzenie we Francji w 1792 roku gilotyny,

that famous decapitation machine.

słynnej machiny do obcinania głów.

To us in the 21st century,

Ludziom żyjącym w XXI wieku

the guillotine may seem like a monstrous contraption,

gilotyna może się wydawać koszmarnym urządzeniem,

but to the first crowds who saw it, it was actually a disappointment.

jednak pierwsi świadkowie gilotynowania byli wręcz zawiedzeni.

They were used to seeing long, drawn-out, torturous executions on the scaffold,

Przyzwyczaili się do długich i makabrycznych egzekucji na szafocie,

where people were mutilated and burned and pulled apart slowly.

gdzie ludzi kaleczono, przypalano i powoli rozrywano.

To them, watching the guillotine in action,

Dla nich gilotynowanie

it was so quick, there was nothing to see.

było zbyt szybkie, nic do oglądania.

The blade fell, the head fell into a basket, out of sight immediately,

Ostrze opadało, głowa wpadała do koszyka, znikając z oczu.

and they called out,

Tłum wołał,

"Give me back my gallows, give me back my wooden gallows."

że chce z powrotem drewniane szubienice.

The end of torturous public judicial executions in Europe and America

Koniec straszliwych publicznych egzekucji sądowych w Europie i w USA

was partly to do with being more humane towards the criminal,

nastąpił z powodu bardziej ludzkiego podejścia do zbrodniarzy.

but it was also partly because the crowd obstinately refused to behave

Stało się też tak z powodu tłumów, które z uporem maniaka odmawiały zachowań,

in the way that they should.

których od nich oczekiwano.

All too often, execution day

Bardzo często dzień egzekucji

was more like a carnival than a solemn ceremony.

stawał się wręcz karnawałem, a nie poważną ceremonią.

Today, a public judicial execution in Europe or America is unthinkable,

Dzisiaj publiczne egzekucje sądowe w Europie czy USA są nie do pomyślenia,

but there are other scenarios that should make us cautious

ale wciąż są sytuacje, które burzą przekonanie,

about thinking that things are different now

że teraz jest inaczej,

and we don't behave like that anymore.

że już tak nie postępujemy.

Take, for example, the incidents of suicide baiting.

Weźmy pod uwagę przypadki namawiania do samobójstwa.

This is when a crowd gathers

Tłum się zbiera, żeby obserwować osobę,

to watch a person who has climbed to the top of a public building

która weszła na dach budynku,

in order to kill themselves,

chcąc się zabić.

and people in the crowd shout and jeer,

Tłum krzyczy i szydzi:

"Get on with it! Go on and jump!"

"Dalej! Dalej, skacz!".

This is a well-recognized phenomenon.

To bardzo znane zjawisko.

One paper in 1981 found that in 10 out of 21 threatened suicide attempts,

Artykuł z 1981 roku ukazał, że w 10 na 21 prób samobójczych

there was incidents of suicide baiting and jeering from a crowd.

drwiący tłum namawiał do samobójstwa.

And there have been incidents reported in the press this year.

Prasa również w tym roku informowała o podobnych przypadkach.

This was a very widely reported incident

Sławne stało się zajście

in Telford and Shropshire in March this year.

w Telford i Shropshire w marcu tego roku.

And when it happens today,

Jeśli dziś coś takiego się zdarza,

people take photographs and they take videos on their phones

ludzie robią zdjęcia i nagrywają filmiki swoim telefonem,

and they post those videos online.

żeby potem je wrzucić do Internetu.

When it comes to brutal murderers who post their beheading videos,

Brutalni mordercy wrzucają filmy z egzekucji przez ścięcie,

the Internet has created a new kind of crowd.

a internauci stali się nowym rodzajem tłumu.

Today, the action takes place in a distant time and place,

Morderstwa dzieją się w odległych miejscach i czasie,

which gives the viewer a sense of detachment from what's happening,

przez co widzowi wydaje się, że coś go dzieli od tych wydarzeń,

a sense of separation.

poczucie oderwania.

It's nothing to do with me.

To nie ma ze mną nic wspólnego.

It's already happened.

To już się stało.

We are also offered an unprecedented sense of intimacy.

Mamy też nieznane dotąd poczucie bliskości.

Today, we are all offered front row seats.

Wszyscy siedzą w pierwszym rzędzie.

We can all watch in private, in our own time and space,

Oglądamy filmiki w domowych pieleszach,

and no one need ever know that we've clicked on the screen to watch.

klikamy bez niczyjej wiedzy.

This sense of separation --

To uczucie oderwania od innych ludzi,

from other people, from the event itself --

od samego wydarzenia,

seems to be key to understanding our ability to watch,

wydaje się kluczem do zrozumienia naszej zdolności do patrzenia.

and there are several ways

Internet na wiele sposobów

in which the Internet creates a sense of detachment

daje poczucie oderwania,

that seems to erode individual moral responsibility.

co narusza indywidualne poczucie odpowiedzialności moralnej.

Our activities online are often contrasted with real life,

Nasze działania w Internecie i prawdziwym życiu często się różnią,

as though the things we do online are somehow less real.

jako że aktywność w sieci jest jakby mniej rzeczywista.

We feel less accountable for our actions

W mniejszym stopniu odpowiadamy za nasze czyny,

when we interact online.

gdy surfujemy w Internecie.

There's a sense of anonymity, a sense of invisibility,

Istnieje poczucie anonimowości, niewidzialności,

so we feel less accountable for our behavior.

więc czujemy się mniej odpowiedzialni za zachowanie.

The Internet also makes it far easier to stumble upon things inadvertently,

Internet pozwala nam niechcący natykać się na rzeczy,

things that we would usually avoid in everyday life.

których w normalnym życiu raczej byśmy unikali.

Today, a video can start playing before you even know what you're watching.

Dzisiaj film może się włączyć, zanim w ogóle wiemy, o czym jest.

Or you may be tempted to look at material that you wouldn't look at in everyday life

Może kusić obejrzenie materiału, na który normalnie byśmy nie spojrzeli,

or you wouldn't look at if you were with other people at the time.

albo którego nie oglądałoby się w towarzystwie.

And when the action is pre-recorded

Gdy akcję nagrano wcześniej,

and takes place in a distant time and space,

gdy odbywa się ona w odległym czasie i miejscu,

watching seems like a passive activity.

oglądanie wydaje się czynnością bierną.

There's nothing I can do about it now.

Nic nie mogę na to poradzić.

It's already happened.

Przecież już się stało.

All these things make it easier as an Internet user

Dlatego Internet pozwala nam, użytkownikom,

for us to give in to our sense of curiosity about death,

ulec ciekawości na temat śmierci,

to push our personal boundaries,

przesunąć wewnętrzne granice,

to test our sense of shock, to explore our sense of shock.

sprawdzić reakcję na szok, zbadać to uczucie.

But we're not passive when we watch.

Jednak jako widzowie nie jesteśmy wcale bierni.

On the contrary, we're fulfilling the murderer's desire to be seen.

Wręcz spełniamy marzenie mordercy o tym, że ktoś go zobaczy.

When the victim of a decapitation is bound and defenseless,

ofiara egzekucji jest obezwładniona i bezbronna,

he or she essentially becomes a pawn in their killer's show.

staje się pionkiem w spektaklu mordercy.

Unlike a trophy head that's taken in battle,

Nie jest to trofeum z bitwy,

that represents the luck and skill it takes to win a fight,

odzwierciedlenie fartu i wprawy potrzebnej do zwycięstwa.

when a beheading is staged,

Jeśli egzekucja odbywa się na scenie,

when it's essentially a piece of theater,

kiedy jest częścią przedstawienia,

the power comes from the reception the killer receives as he performs.

morderca czerpie siłę z odbioru jego dzieła przez publiczność.

In other words, watching is very much part of the event.

Oglądanie jest częścią tego wydarzenia.

The event no longer takes place in a single location

Wydarzenie nie dzieje się już w jednym miejscu,

at a certain point in time as it used to and as it may still appear to.

w określonym czasie, jak to było wcześniej i jak się może nadal wydawać.

Now the event is stretched out in time and place,

Wydarzenia rozciągają się w czasie i przestrzeni,

and everyone who watches plays their part.

każdy widz jest jego częścią.

We should stop watching,

Trzeba przestać oglądać,

but we know we won't.

ale wiadomo, że tego nie zrobimy.

History tells us we won't,

Historia uczy nas, że tak nie będzie,

and the killers know it too.

mordercy też o tym wiedzą.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Bruno Giussani: Thank you. Let me get this back. Thank you.

Bruno Giussani: Dziekuję. Wezmę to od ciebie. Dziękuję.

Let's move here. While they install for the next performance,

Póki szykują scenę na następną prelekcję,

I want to ask you the question that probably many here have,

chcę cię zapytać, inni pewnie też,

which is how did you get interested in this topic?

co cię skłoniło do zajęcia się tym tematem?

Frances Larson: I used to work at a museum

Frances Larson: Pracowałam w muzeum

called the Pitt Rivers Museum in Oxford,

Pitt Rivers Museum w Oxfordzie,

which was famous for its display of shrunken heads from South America.

znanego z wystawy

spreparowanych głów z Ameryki Południowej.

People used to say, "Oh, the shrunken head museum, the shrunken head museum!"

Mówiono: "Muzeum spreparowanych głów!".

And at the time, I was working on the history

Wówczas zajmowałam się historią

of scientific collections of skulls.

zbioru czaszek na cele naukowe.

I was working on the cranial collections,

Zajmowałam się kolekcją czaszek,

and it just struck me as ironic

wydało mi się ironicznie,

that here were people coming to see this gory, primitive, savage culture

że ludzie przychodzą oglądać tę brutalną i dziką kulturę,

that they were almost fantasizing about and creating

niemal o niej fantazjują,

without really understanding what they were seeing,

nie rozumiejąc, co oglądają.

and all the while these vast -- I mean hundreds of thousands

Tymczasem te ogromne zbiory czaszek, idące w setki i tysiące,

of skulls in our museums, all across Europe and the States --

w muzeach Europy i USA

were kind of upholding this Enlightenment pursuit of scientific rationality.

miały za zadanie wspierać naukową racjonalność.

So I wanted to kind of twist it round and say, "Let's look at us."

Chciałam rzucić na to inne światło, żebyśmy spojrzeli na siebie samych.

We're looking through the glass case at these shrunken heads.

Patrzymy przez szybę na spreparowane głowy.

Let's look at our own history and our own cultural fascination with these things.

Spójrzmy na własną historię i zainteresowanie takimi sprawami.

BG: Thank you for sharing that.

BG: Dziękuję za wystąpienie.

FL: Thank you.

FL: Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)