Who belongs in a city? | OluTimehin Adegbeye

Translator: Kaven Tran Reviewer: Amy Nguyễn

Cities are like siblings in a large polygamous family.

Những thành thị giống như anh chị em trong một gia đình đa thê khổng lồ vậy.

Each one has a unique personality and is headed in a distinct direction.

Mỗi người có một tính cách riêng và hướng tới những mục tiêu khác nhau.

But they all have somewhat shared origins.

Nhưng họ phần nào vẫn có chung nguồn gốc.

Sometimes I think postcolonial cities are like the children

Tôi đôi lúc nghĩ thành thị hậu thực dân giống như những đứa con

of the two least-favorite wives,

của hai bà vợ ít được sủng ái nhất,

who are constantly being asked,

và luôn luôn bị hỏi rằng:

"Ah, why can't you be more like your sister?"

"Sao cậu không thể giống chị cậu hơn nhỉ?"

(Laughter)

(Tiếng cười)

The "why" of cities is largely the same, no matter where they are:

Cái "tại sao"của thành thị giống nhau trên quy mô lớn bất kể đô thị ở đâu:

an advantageous location that makes trade and administration possible;

một vị trí thật thuận lợi có thể biến thương mại và quản trị trở nên có thể;

the potential for scalable opportunities

tiềm năng về những cơ hội rộng mở

for the skilled and unskilled alike;

như nhau cho cả người có và không có chuyên môn;

a popular willingness to be in constant flux

sự tự nguyện của người dân dù thay đổi liên tục nhưng

and, of course, resilience.

tất nhiên vẫn có sức bật tinh thần.

The "how" of cities, however, is a whole other story.

Tuy nhiên,cái "thế nào"của đô thị là cả một câu chuyện khác.

How are they run?

Thành thị được điều hành ra sao?

How do they grow?

Thành thị phát triển như thế nào?

How do they decide who belongs and who doesn't?

Làm sao đô thị quyết định ai thuộc và không thuộc về chúng?

Lagos is my home.

Lagos là quê nhà của tôi.

You can always find the Nigerians

Bạn luôn có thể tìm ra người Nigeria

by following the noise and the dancing, right?

bằng cách lần theo tiếng ồn và điệu nhảy.

(Laughter)

Đúng chứ ? (Tiếng cười)

Like any major city, that place is a lot of things,

Giống với bất cứ thành phố lớn nào, Lagos tồn tại rất nhiều thứ

many of which are highly contradictory.

mà phần lớn hết sức trái ngược nhau.

Our public transportation doesn't quite work,

Giao thông công cộng không quá hiệu quả,

so we have these privately owned bright yellow buses

vì thế chúng ta có những chiếc xe buýt tư nhân màu vàng

that regularly cause accidents.

thường xuyên gây tai nạn.

Luxury car showrooms line badly maintained and often flooded roads.

Một dãy showroom xe hơi xa xỉ

đã chiếm đóng đường xá trầm trọng và thường gây ra ngập đường.

Street evangelism is only slightly less ubiquitous

Sự truyền bá Phúc âm trên đường xuất hiện mọi nơi chỉ hơi ít

than street harassment.

hơn nạn quấy rối trên đường.

Sex workers sometimes have two degrees, a bank job

Người bán dâm đôi khi có đến tận hai trình độ, nhân viên ngân hàng

and a prominent role in church.

và nhân vật xuất chúng trong nhà thờ.

(Laughter)

(Tiếng cười)

On any given day,

Vào bất cứ lúc nào,

there can be either a party or a burned body

cũng có thể thấy không phải một buổi tiệc thì là một cái xác bốc cháy

in the middle of a street.

ngay giữa đường.

There is so much that is possible in Lagos

Có rất nhiều khả năng là việc đó xảy ra ở Lagos và

and so much that isn't,

cũng không nhiều khả năng

and very often the difference between possibility and impossibility

Thông thường sự khác biệt giữa có thể và không thể

is simply who you are,

đơn giản phụ thuộc vào bạn là ai,

and if you're lucky enough, who you're connected to.

và người bạn có quan hệ nếu đủ may mắn.

Belonging in Lagos is a fluid concept

Thuộc về Lagos là một khái niệm hay thay đổi

determined by ethnic origin, sexual orientation, gender,

được xác định bởi nguồn gốc dân tộc, xu hướng giới tính, giới tính,

but most visibly and often most violently,

nhưng hiển nhiên nhất và thường mãnh liệt nhất vẫn là

class.

tầng lớp.

Before Nigeria became a country,

Trước khi Nigeria trở thành một quốc gia,

fisherpeople from the inland creeks started to come down the Lagos lagoon

ngư dân từ những nhánh sông nội địa bắt đầu đổ về đầm phá Lagos

and establish villages along the coast.

và hình thành nên những ngôi làng dọc bờ biển.

About 60 years later, my grandfather, Oludotun Adekunle Kukoyi,

Khoảng 60 năm sau, ông Oludotun Adekunle Kukoyi, ông của tôi,

also arrived in Lagos.

cũng đã đặt chân đến Lagos.

Like me, he was an alumnus of the University of Ibadan,

Cũng giống như tôi, ông là cựu sinh viên của trường đại học Ibadan,

a young member of the educated elite in the independence era.

thành viên trẻ tuổi của thành phần tri thức ưu tú trong kỉ nguyên độc lập.

Over time, he built an illustrious career as a land surveyor,

Sau đó, ông gầy dựng sự nghiệp lẫy lừng trong lĩnh vực vẽ bản đồ đất liền.

mapping out now-bustling neighborhoods

Ông phác hoạ vùng đất náo nhiệt ngày nay

when they were just waist-high wild grass.

ngay khi chúng còn là đồng cỏ dại cao tới eo.

He died when I was nine.

Ông qua đời khi tôi lên chín.

And by that time, my family, like the families of those fisherpeople,

Vào thời điểm đó, cũng như nhiều gia đình ngư dân khác, gia đình tôi

knew Lagos as home.

coi Lagos là nhà.

Among the Yoruba, we have a saying,

Trong tiếng Yoruba, chúng tôi có một câu nói:

"Èkó gb’olè, ó gb’ọ̀lẹ,"

"Èkó gb’olè, ó gb’ọ̀lẹ",

which can be translated to mean that Lagos will welcome anyone.

nghĩa là Lagos sẽ luôn luôn chào đón tất cả mọi người.

But that saying is becoming less and less true.

Nhưng câu nói đó dần trở nên ngày càng không đúng.

Many Lagosians, including the descendants of those fisherpeople

Rất nhiều người Lagos, bao gồm con cháu của những ngư dân

who arrived generations before my grandfather,

đã đến Lagos sinh sống trước cả ông tôi,

are now being pushed out

bây giờ đang bị đẩy đi

to make room for an emergent city

để nhường chỗ cho thành phố mới nổi

that has been described as "the new Dubai."

nơi được miêu tả là "Dubai mới".

You see, Lagos inspires big dreams, even in its leaders,

Bạn thấy đó, Lagos truyền cảm hứng cho những ước mơ lớn,thậm chí các nhà lãnh đạo

and successive governments have declared aspirations

và các nhà cầm quyền kế tiếp vẫn luôn bày tỏ khát vọng

towards a megacity where poverty does not exist.

về một siêu đô thị mà nơi đó cái nghèo không còn tồn tại.

Unfortunately, instead of focusing on the eradication of poverty

Không may là, thay vì chú trọng vào việc xoá đói giảm nghèo

as you would expect,

như bạn nghĩ tới,

the strategy of choice focuses on eliminating the poor.

thì phương án chiến lược lại tập trung vào việc đào thải người nghèo.

Last October, the Governor announced plans

Tháng mười rồi,ngài Thống đốc công bố

to demolish every single waterfront settlement in Lagos.

kế hoạch phá huỷ từng khu nhà nổi trên sông ở Lagos.

There are more than 40 of these indigenous communities

Có hơn 40 cộng đồng người bản xứ

all over the city,

dọc khắp thành phố, với

with over 300,000 people living in them.

hơn 300,000 người đang sinh sống trong đó.

Otodo Gbame,

Otodo Gbame

a hundred-year-old fishing village

là một ngôi làng chài có tuổi đời 100,

with a population about three-quarters that of Monaco

có dân số vào khoảng 3/4 số dân của Monaco

and similar potential for beachfront luxury --

và có tiềm năng tương tự để thành vùng ven biển xa hoa-

(Laughter)

(Tiếng cười)

was one of the first to be targeted.

là một trong số việc đầu tiên cần đạt được

I first heard of Otodo Gbame after the demolition started.

Lần đầu tôi nghe đến Otodo Gbame là sau khi công cuộc phá huỷ nổ ra.

When I visited in November 2016, I met Magdalene Aiyefoju.

Vào tháng 11 năm 2016, khi tôi đến đó, tôi đã bắt gặp Magdalene Aiyefoju,

She is a now-homeless woman

người phụ nữ hiện tại vô gia cư,

whose surname means, "the world is blind."

mà họ của cô có nghĩa là: "Thế giới mù quáng."

Magdalene's son Basil was one of over 20 people

Basil- con trai của Magdalene, là một trong số hơn 20 người

who were shot, drowned

bị bắn, dìm chết hoặc

or presumed dead in that land grab.

được cho là chết trong vụ thâu tóm đất đai.

Standing outside her shelter, I saw the two white-sand football fields

Đứng bên ngoài nơi ở cho người vô gia cư, tôi thấy 2 sân bóng cát trắng,

where Basil used to play.

nơi Basil vẫn thường đá banh.

Spread all around us were the ruins of schools, churches,

Xung quanh chúng tôi là những đống đổ nát của trường học, nhà thờ,

a primary health center, shops,

trung tâm chăm sóc ban đầu, các cửa hiệu,

thousands of homes.

và hàng ngàn ngôi nhà.

Young children enthusiastically helped to put up shelters,

Trẻ nhỏ thì hào hứng giúp mọi người dựng lều ở tạm,

and about 5,000 of the residents, with nowhere else to go,

và khoảng 5,000 người dân không có nơi nào để đi, nên họ

simply stayed put.

đơn giản lựa chọn ở lại đây.

And then in April,

Và rồi sau đó, vào tháng tư,

state security personnel came back.

cán bộ an ninh quốc gia đã trở lại.

This time, they cleared the community out completely,

Tại thời điểm đó, họ xoá bỏ hoàn toàn cộng đồng người sinh sống ở đây

with beatings, bullets and fire.

bằng vũ lực, xả súng và phóng hoả.

As I speak, there are construction crews preparing Otodo Gbame's beaches

Như tôi nói, có các đội cải tạo biển Otodo Gbame để có thể sẵn sàng phục vụ

for anyone who can afford a multi-million-dollar view.

cho những người có khả năng chịu chi để có view hàng triệu đô.

The new development is called "Periwinkle Estate."

Kế hoạch triển khai mới này gọi là: "Periwinkle Estate."

Forced evictions are incredibly violent and, of course, unconstitutional.

Đó là sự cưỡng chế di dời tàn bạo đến không ngờ và dĩ nhiên trái với hiến pháp.

And yet, they happen so often in so many of our cities,

Còn nữa,việc này rất thường xảy ra ở nhiều thành phố của chúng tôi,

because the first thing we are taught to forget about poor people

bởi vì điều đầu tiên chúng tôi được dạy để quên lãng người nghèo

is that they are people.

là họ cũng là con người.

We believe that a home is a thing a person absolutely has a right to,

Chúng tôi cho rằng một người hoàn toàn có quyền hạn với nhà của mình,

unless the person is poor and the home is built a certain way

trừ phi người đó nghèo và nhà được dựng lên theo cách nào đó

in a certain neighborhood.

trên một vùng đất lân cận.

But there is no single definition of the word "home."

Nhưng không có một định nghĩa duy nhất cho từ "nhà".

After all, what is a slum besides an organic response

Sau tất cả, khu nhà ổ chuột là gì khi vẫn còn tồn tại

to acute housing deficits and income inequality?

sự thiếu hụt nhà ở trầm trọng và bất bình đẳng về thu nhập?

And what is a shanty if not a person making a home for themselves

Khu nhà lụp xụp là gì nếu một người không thể xây tổ ấm đúng nghĩa

against all odds?

bất chấp mọi thứ?

Slums are an imperfect housing solution,

Khu ổ chuột không phải là giải pháp nhà ở hoàn hảo,

but they are also prime examples of the innovation, adaptability

nhưng lại là minh chứng quan trọng nhất cho sự cải cách, khả năng thích ứng

and resilience at the foundation --

và sức bật ngay từ lúc nó được hình thành

and the heart --

và trong chính cốt lõi

of every functional city.

của mỗi thành phố hiện đại.

You don't need to be the new Dubai

Lagos không cần phải trở thành một Dubai mới

when you're already Lagos.

khi Lagos đã là chính nó rồi.

(Applause)

(Vỗ tay)

We have our own identity,

Chúng tôi có nét đặc trưng của riêng mình,

our own rhythm,

nhịp điệu, tiết tấu của riêng mình.

and as anyone who knows Lagos can tell you,

Theo như những người biết đến Lagos kể rằng

poor Lagosians are very often the source of the city's character.

người dân Lagos nghèo thường là người làm nên nét đặc sắc của thành phố.

Without its poor, Lagos would not be known for its music

Không có người nghèo,Lagos sẽ không nổi tiếng về âm nhạc,

or its endless energy

năng lượng bất tận

or even the fact that you can buy an ice cold drink or a puppy

hoặc nổi tiếng vì bạn có thể mua đồ uống lạnh hay một chú cún

through your car window.

chỉ qua cửa sổ xe hơi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

The conditions that cause us to define certain neighborhoods as slums

Điều kiện sống của những vùng khiến chúng ta nhận định nó là khu ổ chuột

can be effectively improved,

có thể được cải thiện rõ rệt nhưng

but not without recognizing the humanity and the agency

không thể thiếu sự công nhận về quyền làm người và tự quyết

of the people living in them.

của người dân sinh sống ở đó.

In Lagos, where public goods are rarely publicly available,

Lagos là nơi hàng hoá công cộng hiếm khi bày bán công khai,

slum dwellers are often at the forefront of innovating solutions.

nên người dân khu ổ chuột thường đi đầu trong việc tìm ra các giải pháp.

After being disconnected from the grid for months

Sau khi bị ngắt điện trong nhiều tháng liền

because the power company couldn't figure out how to collect bills,

do công ty điện lực không tìm được cách thu tiền điện,

one settlement designed a system that collectivized remittances

một nhóm người đã thiết kế ra một hệ thống giúp tập hợp các khoản tiền

and got everyone cheaper rates into the bargain.

và thêm nữa có thể đánh thuế địa phương thấp hơn.

Another settlement created a reform program

Một nhóm khác xây dựng chương trình cải cách

that hires local bad boys as security.

khuyến khích thuê những thiếu niên hư hỏng làm bảo vệ.

They know every trick and every hideout,

Vì họ đều biết mọi mánh khoé và nơi ẩn náu

so now troublemakers are more likely to get caught and reported to police

nên những kẻ gây rối nhiều khả năng sẽ bị bắt,bị tố giác với cảnh sát hơn

and fewer of the youth end up engaging in criminal activity.

và số thanh niên có kết cục rơi vào vòng lao lý sẽ ít lại.

Yet another settlement recently completed

Song, một nhóm người nữa gần đây đã hoàn thành

a flood-safe, eco-friendly communal toilet system.

hệ thống toilet công cộng chống rỉ nước, thân thiện môi trường.

Models like these are being adopted across Lagos.

Những mô hình giống thế đang được áp dụng rộng rãi ở Lagos.

Informal settlements are incorrectly named as the problem.

Các giải pháp không chính thống này bị đặt tên sai với vấn đề.

In fact, the real problems are the factors that create them,

Thực tế, vấn đề thực sự chính là những yếu tố sản sinh ra chúng

like the entrenchment of poverty,

như sự nghèo đói bền vững

social exclusion

sự cách ly xã hội,

and state failures.

sự thất bại của nhà nước.

When our governments frame slums as threats

Khi chính phủ định hình khu ổ chuột là một mối đe doạ

in order to justify violent land grabs or forced evictions,

để biện hộ cho các vụ thâu tóm đất, cưỡng chế di dời tàn bạo,

they're counting on those of us who live in formal housing

họ nghĩ chúng ta, những người đang sống trong ngôi nhà hợp pháp

to tacitly and ignorantly agree with them.

sẽ ngầm đồng ý và tin tưởng chính phủ một cách ngu ngốc.

Rather, we must remind them

Đúng hơn là,ta nên nhắc nhở người dân rằng

that governments exist to serve not only those who build

chính phủ tồn tại để phục vụ không chỉ cho người xây nên

and live in luxury homes,

và sống trong các căn nhà xa xỉ

but also those who clean and guard them.

mà còn cho người có thể lau dọn và giữ gìn nhà cửa.

Our --

Hiện thực-

(Applause)

(Vỗ tay)

our realities may differ,

Hiện thực cuộc sống chúng ta có thể khác nhau,

but our rights don't.

nhưng quyền lợi thì không khác gì cả.

The Lagos state government,

Giống như nhiều lục địa khác,

like far too many on our continent,

chính quyền thành phố Lagos

pays lip service to ideas of inclusion,

chỉ nói ngoài miệng những ý định sẽ thực hiện ,

while acting as though progress can only be achieved

trong khi họ lại hành động như thể sự phát triển chỉ đạt được

by the erasure, exploitation and even elimination of groups

thông qua việc xoá bỏ, khai thác và thậm chí trừ khử những nhóm người

it considers expendable.

mà chính quyền cho là có thể loại bỏ.

People living with disabilities who hawk or beg on Lagos streets

Những người tàn tật bán rong hoặc ăn xin trên đường

are rounded up, extorted

bị vây bắt, cướp tiền

and detained.

và bị giam giữ.

Women in low-income neighborhoods are picked up

Phụ nữ sống trong vùng thu nhập thấp bị chọn

and charged with prostitution,

và giao việc của người bán dâm,

regardless of what they actually do for a living.

mà không cần quan tâm việc họ thật sự kiếm sống bằng nghề gì.

Gay citizens are scapegoated to distract from real political problems.

Cộng đồng gay bị đưa ra làm bia đỡ nhằm lái sự quan tâm

của người dân khỏi các vấn đề chính trị nóng hổi.

But people, like cities, are resilient,

Cũng giống như các thành phố, người dân có thể thích ứng,

and no amount of legislation or intimidation or violence

và không có một luật pháp nào, và lời đe doạ nào, sự bạo lực nào có thể

can fully eliminate any of us.

triệt để đào thải một ai trong chúng ta.

Prostitutes, women and women who work as prostitutes

Người mại dâm, phụ nữ và phụ nữ hành nghề mại dâm

still haven't gone extinct,

vẫn sẽ không biến mất, mặc dù

despite centuries of active suppression.

số người này đã chủ động suy giảm trong nhiều thế kỉ.

Queer Africans continue to exist,

Người châu Phi đồng giới vẫn tiếp tục tồn tại,

even though queerness is now criminalized in most parts of the continent.

dù đồng giới bị quy là bất hợp pháp ở phần lớn các nước trên lục địa này.

And I'm fairly certain that poor people don't generally tend to just disappear

Và tôi khá chắc chắn rằng người nghèo thông thường không có xu hướng biến mất

because they've been stripped of everything they have.

bởi vì họ sẽ không dễ dàng từ bỏ những gì mà họ có.

We are all already here,

Chúng ta đang ở đây rồi,

and that answers the question

việc chúng ta ở đây chính là đáp án cho câu hỏi

of whether or not we belong.

chúng ta có thuộc về nơi này không.

When those fisherpeople started to sail down the lagoon

Khi những ngư dân đó bắt đầu xuôi mái chèo về Lagoon

in search of new homes,

để tìm kiếm một nơi an cư mới,

it could not have occurred to them

người dân đánh cá chắc chắn không ngờ được

that the city that would rise up around them

thành phố sẽ mọc lên xung quanh họ,

would one day insist that they do not belong in it.

có một ngày thành phố khẳng định họ không thuộc nơi đây.

I like to believe that my grandfather,

Tôi rất muốn tin rằng,trong lúc đang vẽ ra

in mapping new frontiers for Lagos,

biên giới mới cho Lagos,

was trying to open it up

ông đang cố gắng vẽ rộng thêm nữa

to make room for other people to be welcomed by the city

nhằm giành ra nhiều chỗ cho người sẽ được thành phố chào đón

in the same way that he was.

như cách mà nơi đây chào đón ông.

On my way here, my grandma called me

Trên đường đến đây, bà đã gọi tôi

to remind me how proud she was,

để nhắc nhở tôi rằng bà tự hào về tôi như thế nào,

how proud [my grandfather] and my mother would have been.

[ông tôi] và mẹ tôi chắc chắn cũng tự hào về tôi như vậy.

I am their dreams come true.

Tôi chính là ước mơ đã thành hiện thực của họ.

But there is no reason why their dreams -- or mine, for that matter --

Nhưng lại không có một đáp án nào cho câu hỏi tại sao ước mơ của họ hay của tôi

are allowed to come true

được phép thành hiện thực

while those of others are turned to nightmares.

trong khi giấc mơ của người khác lại thành ác mộng.

And lest we forget:

Chúng ta không nên quên là :

the minimum requirement for a dream

yêu cầu tối thiểu của một giấc mơ là

is a safe place to lay your head.

phải có một nơi an toàn để chìm vào giấc ngủ.

It is too late now for Basil,

Bây giờ đã quá trễ cho anh bạn Basil rồi,

but not for Magdalene,

nhưng lại không quá muộn cho Magdalene,

not for the hundreds of thousands,

và cho hàng trăm, hàng ngàn,

the millions still under threat in Lagos

hàng triệu người đang bị đe doạ mạng sống ở Lagos

or any of our cities.

hay bất cứ đâu trong các thành phố.

The world does not have to remain blind

Thế giới không cần phải làm ngơ

to the suffering that is created when we deny people's humanity,

với nỗi đau của một người bị cự tuyệt quyền làm người nữa,

or even to the incredible potential for growth that exists

hoặc thậm chí khi chúng ta nhận ra và coi trọng những đóng góp mà

when we recognize and value all contributions.

Lagos đem lại, thế giới sẽ không làm ngơ với tiềm năng phát triển không ngờ của nó.

We must hold our governments

Chúng ta phải ép chính phủ

and ourselves

cụng như chính mình

accountable

đứng lên chịu trách nhiệm

for keeping our shared cities safe for everyone in them,

trong việc biến thành phố chia sẻ trở nên an toàn cho mọi cư dân đang sinh sống

because the only cities worth building --

vì chỉ những thành phố đáng xây dựng-

indeed, the only futures worth dreaming of --

thực chất là nơi có một tương lai đáng ước mơ

are those that include all of us,

mới là nơi chúng ta thuộc về,

no matter who we are

cho dù chúng ta là ai

or how we make homes for ourselves.

hoặc chúng ta xây dựng tổ ấm bằng cách nào.

Thank you.

Cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)