The history of human emotions | Tiffany Watt Smith

Reviewer: 24 Anh

Tôi xin bắt đầu với một thí nghiệm nhỏ.

Tôi sẽ yêu cầu các bạn nhắm mắt lại trong chốc lát

và thử xem bạn có mường tượng được những cảm xúc hiện tại của mình không.

I would like to begin with a little experiment.

Đừng nói với bất kì ai hay bất kì điều gì.

In a moment, I'm going to ask if you would close your eyes

Mục đích là để thấy được độ dễ dàng hoặc có thể là khó khăn

and see if you can work out

what emotions you're feeling right now.

của việc xác định đúng cảm xúc của mình.

Now, you're not going to tell anyone or anything.

Và tôi cho bạn 10 giây để làm việc này.

The idea is to see how easy or perhaps hard you find it

Được không?

Được rồi, bắt đầu nhé.

to pinpoint exactly what you're feeling.

And I thought I'd give you 10 seconds to do this.

OK?

Right, let's start.

OK, hết giờ.

Thế nào rồi?

Chắc các bạn đã cảm thấy một chút áp lực,

có lẽ là hơi e ngại người ngồi kế bên.

Có chắc là họ không ti hí không?

OK, that's it, time's up.

How did it go?

Có lẽ bạn đã cảm nhận được nỗi lo mơ hồ, xa vời

You were probably feeling a little bit under pressure,

maybe suspicious of the person next to you.

về email bạn đã gửi sáng nay

Did they definitely have their eyes closed?

hoặc sự hồ hởi về một điều mà bạn đã lên kế hoạch cho tối nay.

Perhaps you felt some strange, distant worry

Có thể bạn cảm nhận được niềm hân hoan

khi chúng ta cùng tề tựu đông như thế này;

about that email you sent this morning

người xứ Wale gọi đây là "hwyl",

or excitement about something you've got planned for this evening.

có gốc là từ mang nghĩa cánh buồm.

Maybe you felt that exhilaration that comes when we get together

Hoặc có lẽ bạn cảm nhận được tất cả cảm xúc trên.

in big groups of people like this;

Có vài cảm xúc gội sạch thế giới của bạn chỉ bằng một màu sắc duy nhất,

the Welsh called it "hwyl,"

from the word for boat sails.

giống như nỗi sợ khi xe trượt bánh.

Or maybe you felt all of these things.

Nhưng thường thì cảm xúc của ta hòa lẫn và va vào nhau

There are some emotions which wash the world in a single color,

đến mức khá khó để phân biệt chúng.

like the terror felt as a car skids.

Một vài cảm xúc lướt qua quá nhanh khiến bạn khó lòng nhận ra,

But more often, our emotions crowd and jostle together

ví dụ như hoài niệm,

until it is actually quite hard to tell them apart.

thứ sẽ khiến ta vươn tay chọn lấy một nhãn hiệu quen thuộc trong siêu thị.

Some slide past so quickly you'd hardly even notice them,

Và có những cảm xúc khác mà ta vội trốn tránh,

vì sợ chúng sẽ trỗi dậy trong mình,

like the nostalgia that will make you reach out

to grab a familiar brand in the supermarket.

giống như cảm xúc ghen tị khiến bạn soát xét túi người mình thương.

And then there are others that we hurry away from,

Và dĩ nhiên có những cảm xúc rất kỳ dị,

fearing that they'll burst on us,

mà thậm chí bạn không biết gọi tên.

like the jealousy that causes you to search a loved one's pockets.

Có lẽ khi ngồi đó, bạn có chút khao khát một cảm xúc

And of course, there are some emotions which are so peculiar,

mà một nhà xã hội học nổi tiếng người Pháp gọi là “ilinx,”

you might not even know what to call them.

sự cuồng nhiệt đi kèm với các hành động hỗn loạn nhỏ nhặt.

Perhaps sitting there, you had a little tingle of a desire

for an emotion one eminent French sociologist called "ilinx,"

Ví dụ, nếu bây giờ bạn đứng dậy

và đổ hết mọi đồ vật trong túi ra nền nhà.

Có lẽ bạn từng có một trong những cảm xúc kỳ lạ, khó giải thích này,

the delirium that comes with minor acts of chaos.

For example, if you stood up right now and emptied the contents of your bag

nhưng không có từ tiếng Anh nào có thể diễn tả được.

Bạn có thể trải qua cảm xúc mà người Hà Lan gọi là “gezelligheid”,

all over the floor.

Perhaps you experienced one of those odd, untranslatable emotions

cảm giác ấm cúng, thoải mái bên bạn bè khi ngoài trời lạnh lẽo và ẩm thấp.

for which there's no obvious English equivalent.

Hoặc nếu bạn thực sự may mắn,

You might have felt the feeling the Dutch called "gezelligheid,"

bạn từng có cảm giác này:

being cozy and warm inside with friends when it's cold and damp outside.

“basorexia”,

là bất giác khao khát muốn hôn ai đó.

(Cười)

Maybe if you were really lucky,

you felt this:

Chúng ta sống trong thời đại

nơi mà kiến thức về cảm xúc là một loại hàng hóa cực kỳ quý giá,

"basorexia,"

a sudden urge to kiss someone.

(Laughter)

nơi mà cảm xúc được dùng để giải thích rất nhiều thứ,

We live in an age

when knowledge of emotions is an extremely important commodity,

bị các chính trị gia khai thác,

bị thao túng bởi các thuật toán.

Trí tuệ về cảm xúc,

where emotions are used to explain many things,

tức là khả năng nhận diện và gọi tên cảm xúc của bạn và của người khác,

exploited by our politicians,

manipulated by algorithms.

được coi là quan trọng đến mức nó được dạy trong trường học và doanh nghiệp

Emotional intelligence, which is the skill of being able to recognize and name

và được khuyến khích bởi các dịch vụ y tế.

your own emotions and those of other people,

Nhưng mặc dù vậy,

is considered so important, that this is taught in our schools and businesses

nhiều lúc tôi tự hỏi

liệu cách ta nghĩ về cảm xúc có đang dần đi vào lối mòn không.

and encouraged by our health services.

Đôi khi, chúng ta thậm chí không hiểu rõ cảm xúc là gì.

But despite all of this,

I sometimes wonder

if the way we think about emotions is becoming impoverished.

Có lẽ bạn đã từng nghe lý thuyết

rằng toàn bộ đời sống tình cảm của ta có thể cô đọng lại

Sometimes, we're not even that clear what an emotion even is.

thành một vài cảm xúc cơ bản.

Ý tưởng này thực sự đã được 2000 năm tuổi,

You've probably heard the theory

that our entire emotional lives can be boiled down

nhưng ở thời đại này,

một vài nhà tâm lý học về tiến hóa đã chỉ ra rằng có sáu cảm xúc:

to a handful of basic emotions.

niềm vui, nỗi buồn, nỗi sợ, sự ghê tởm, giận dữ và ngạc nhiên --

This idea is actually about 2,000 years old,

but in our own time,

some evolutionary psychologists have suggested that these six emotions --

mọi người trên địa cầu đều biểu hiện chúng theo một cách giống nhau,

và vì vậy chúng đại diện cho những yếu tố cơ bản

happiness, sadness, fear, disgust, anger, surprise --

làm nên đời sống tình cảm của ta.

are expressed by everyone across the globe in exactly the same way,

Nếu bạn nhìn vào cảm xúc theo cách này,

nó giống như phản xạ đơn thuần:

and therefore represent the building blocks

được kích hoạt bởi yếu tố ngoại tại,

of our entire emotional lives.

mang tính bẩm sinh,

tồn tại để bảo vệ ta khỏi hiểm nguy.

Well, if you look at an emotion like this,

then it looks like a simple reflex:

Khi bạn thấy một con gấu, tim bạn đập nhanh hơn,

it's triggered by an external predicament,

đồng tử giãn rộng, bạn cảm thấy bị đe dọa, bạn chạy rất, rất nhanh.

it's hardwired,

it's there to protect us from harm.

Vấn đề ở cách nhìn này là

So you see a bear, your heart rate quickens,

nó không nắm bắt được bản chất của cảm xúc.

your pupils dilate, you feel frightened, you run very, very fast.

Đương nhiên, khía cạnh sinh lý là cực kì quan trọng,

The problem with this picture is,

nhưng không phải là lý do duy nhất gây cho ta những cảm xúc

it doesn't entirely capture what an emotion is.

ở một thời điểm xác định.

Of course, the physiology is extremely important,

Bạn nghĩ sao nếu tôi nói rằng vào thế kỷ 12,

but it's not the only reason why we feel the way we do

các nhà thơ không xem hành động ngáp là do mệt mỏi hay chán chường

at any given moment.

What if I was to tell you that in the 12th century,

giống như ta ngày nay,

mà lại nghĩ rằng ngáp là biểu hiện của một tình yêu sâu sắc nhất?

some troubadours didn't see yawning

as caused by tiredness or boredom like we do today,

Hoặc cũng cùng thời đó, những người đàn ông dũng cảm --

kỵ binh lại thường ngất đi vì hoảng sợ?

but thought it a symbol of the deepest love?

Or that in that same period, brave men -- knights --

Bạn nghĩ gì nếu tôi nói

một vài người Cơ Đốc giáo thời kì đầu sống trên sa mạc

tin rằng những loài ma quỷ bay xuất hiện chủ yếu vào bữa trưa

commonly fainted out of dismay?

có thể đầu độc họ bằng một cảm xúc gọi là “accidie”,

What if I was to tell you

that some early Christians who lived in the desert

một loại trạng thái mê sảng mà đôi khi đủ mạnh để giết chế họ?

believed that flying demons who mainly came out at lunchtime

could infect them with an emotion they called "accidie,"

Hoặc sự buồn tẻ, điều mà chúng ta ngày nay quen thuộc và yêu thích,

a kind of lethargy that was sometimes so intense

được cảm nhận lần đầu bởi những người thời Victoria,

it could even kill them?

khi đáp lại ý tưởng mới

Or that boredom, as we know and love it today,

về thời gian giải trí và tự hoàn thiện bản thân.

was first really only felt by the Victorians,

Nếu ta ngẫm lại về các từ miêu tả cảm xúc kỳ lạ và khó diễn giải đó

in response to new ideas about leisure time and self-improvement?

và tự hỏi liệu vài nền văn hóa có cảm nhận cảm xúc mãnh liệt hơn hay không

What if we were to think again

chỉ vì họ bỏ công ra gọi tên và bàn luận về chúng,

about those odd, untranslatable words for emotions

and wonder whether some cultures might feel an emotion more intensely

như từ "toska" trong tiếng Nga,

cảm giác bất mãn đến phát điên,

just because they've bothered to name and talk about it,

từ này được cho rằng bắt nguồn từ vùng đại bình nguyên.

like the Russian "toska,"

Một vài khám phá mới đây trong khoa học nhận thức cho thấy

a feeling of maddening dissatisfaction

said to blow in from the great plains.

cảm xúc không phải là những phản xạ đơn thuần,

mà là các hệ thống biến đổi, rất phức tạp,

The most recent developments in cognitive science show

chịu trách nhiệm cho đặc điểm sinh học mà ta thừa hưởng,

that emotions are not simple reflexes,

lẫn cả các nền văn hóa mà ta hiện đang sống.

but immensely complex, elastic systems

Chúng là những hiện tượng của nhận thức.

Chúng không chỉ được định hình bởi cơ thể, mà còn bởi suy nghĩ,

that respond both to the biologies that we've inherited

quan niệm, ngôn ngữ của chúng ta.

and to the cultures that we live in now.

They are cognitive phenomena.

Nhà thần kinh học Lisa Feldman Barrett rất quan tâm đến

They're shaped not just by our bodies, but by our thoughts,

mối quan hệ sống động giữa từ ngữ và cảm xúc.

our concepts, our language.

The neuroscientist Lisa Feldman Barrett has become very interested

Bà cho rằng khi chúng ta học một từ mới để mô tả một cảm xúc,

thì những cảm xúc mới chắc chắn cũng sẽ dấy lên trong ta.

in this dynamic relationship between words and emotions.

Là một nhà sử học, tôi đã nghi ngờ từ lâu rằng khi ngôn ngữ thay đổi,

She argues that when we learn a new word for an emotion,

thì cảm xúc cũng thay đổi.

new feelings are sure to follow.

Khi chúng ta nhìn lại quá khứ, thật dễ để nhìn thấy cảm xúc thay đổi,

As a historian, I've long suspected that as language changes,

đôi khi thay đổi rất mạnh mẽ,

để đáp ứng các kỳ vọng mới về văn hóa và niềm tin tôn giáo,

our emotions do, too.

When we look to the past, it's easy to see that emotions have changed,

ý niệm mới về giới tính, dân tộc và tuổi tác,

sometimes very dramatically,

thậm chí để đáp lại những hệ tư tưởng mới về chính trị và kinh tế.

in response to new cultural expectations and religious beliefs,

new ideas about gender, ethnicity and age,

Cảm xúc có tính chất lịch sử

mà ta chỉ mới bắt đầu hiểu gần đây.

even in response to new political and economic ideologies.

Nên tôi hoàn toàn đồng ý rằng việc học từ mới về cảm xúc là tốt,

There is a historicity to emotions

that we are only recently starting to understand.

nhưng tôi nghĩ ta phải tiến xa hơn nữa.

Tôi nghĩ để thật sự thông minh về mặt cảm xúc,

So I agree absolutely that it does us good to learn new words for emotions,

chúng ta phải hiểu những từ ngữ này đến từ đâu,

but I think we need to go further.

và mang theo những ý tưởng gì về cách con người nên sống và cư xử.

I think to be truly emotionally intelligent,

we need to understand where those words have come from,

and what ideas about how we ought to live and behave

Để tôi kể bạn nghe một câu chuyện.

Chuyện bắt đầu tại một gác xép vào cuối thế kỉ 17,

they are smuggling along with them.

tại trường Đại học của thị trấn Basel ở Thụy Sỹ.

Let me tell you a story.

Có một sinh viên cần cù, sống xa quê 60 dặm.

It begins in a garret in the late 17th century,

in the Swiss university town of Basel.

Anh ta không đến lớp nữa,

bạn bè đến nhà thăm và thấy anh buồn chán và ốm yếu,

Inside, there's a dedicated student living some 60 miles away from home.

nhịp tim rối loạn,

He stops turning up to his lectures,

những vết mẩn kì lạ nổi khắp cơ thể.

and his friends come to visit and they find him dejected and feverish,

Bác sĩ tới và cho rằng tình hình quá nghiêm trọng

đến mức phải cầu nguyện cho anh ở nhà thờ địa phương.

having heart palpitations,

Chỉ khi bệnh viện sắp sửa trả chàng trai trẻ này về nhà,

strange sores breaking out on his body.

để anh ra đi thanh thản

Doctors are called,

and they think it's so serious that prayers are said for him

thì họ mới nhận ra sự vụ,

vì khi họ nâng anh ta lên cáng,

in the local church.

And it's only when they're preparing to return this young man home

anh ta bắt đầu thở dễ dàng hơn.

Và khi tới cổng quê nhà mình,

so that he can die,

anh ta gần như hồi phục hoàn toàn.

that they realize what's going on,

because once they lift him onto the stretcher,

Và đó là khi họ nhận ra

rằng anh ta đã trải qua nỗi nhớ nhà da diết.

his breathing becomes less labored.

And by the time he's got to the gates of his hometown,

he's almost entirely recovered.

Nỗi nhớ mạnh mẽ đến độ đã có thể giết anh ta.

And that's when they realize

Năm 1688, một bác sĩ trẻ, Johannes Hofer,

that he's been suffering from a very powerful form of homesickness.

nghe về việc này và các trường hợp tương tự

It's so powerful, that it might have killed him.

và đặt tên cho căn bệnh này: “nostalgia” (nỗi nhớ quê hương).

Well, in 1688, a young doctor, Johannes Hofer,

Chẩn đoán này nhanh chóng lan rộng khắp giới y tế châu Âu.

heard of this case and others like it

Người Anh đã thực sự nghĩ là họ miễn nhiễm

and christened the illness "nostalgia."

vì họ đi lại nhiều giữa các thuộc địa.

The diagnosis quickly caught on in medical circles around Europe.

Nhưng rồi cũng xuất hiện các ca bệnh ở Anh.

Người cuối cùng chết vì nỗi nhớ nhà

The English actually thought they were probably immune

because of all the travel they did in the empire and so on.

là người lính Mỹ chiến đấu ở Pháp trong Thế chiến thứ Nhất.

But soon there were cases cropping up in Britain, too.

The last person to die from nostalgia

Làm sao mà chưa đầy một thế kỉ trước, ta có thể chết vì nhớ nhung?

was an American soldier fighting during the First World War in France.

Nhưng ngày nay, từ đó không chỉ mang nghĩa rất khác --

sự nhung nhớ cho một thời đã qua thay vì một nơi đã không còn --

How is it possible that you could die from nostalgia

less than a hundred years ago?

nhưng bản thân nỗi nhớ nhà được coi là ít nghiêm trọng,

But today, not only does the word mean something different --

gần giống như bị giáng cấp từ một thứ có thể giết chết bạn

a sickening for a lost time rather than a lost place --

xuống còn một thứ mà bạn lo con mình sẽ chịu đựng khi ngủ lại nhà bạn.

but homesickness itself is seen as less serious,

Thay đổi này dường như xảy ra đầu thế kỉ 20.

sort of downgraded from something you could die from

to something you're mainly worried your kid might be suffering from

Nhưng vì sao?

Có phải do điện thoại được phát minh, đường sắt được mở rộng?

at a sleepover.

This change seems to have happened in the early 20th century.

Phải chăng là do sự xuất hiện của thời hiện đại,

But why?

cùng với sự tôn vinh dành cho sự hiếu động, du lịch và tiến bộ

Was it the invention of telephones or the expansion of the railways?

biến việc nhớ nhung những điều bình dị

Was it perhaps the coming of modernity,

trở thành dấu hiệu của thiếu tham vọng?

with its celebration of restlessness and travel and progress

Bạn và tôi thừa hưởng sự chuyển dịch văn hóa lớn lao đó,

that made sickening for the familiar

và đó là một lí do tại sao ngày nay ta có thể không nhớ nhà

seem rather unambitious?

nhiều như người xưa nữa.

You and I inherit that massive transformation in values,

Thật quan trọng để hiểu ra

and it's one reason why we might not feel homesickness today

rằng những thay đổi về lịch sử ảnh hưởng đến cảm xúc chúng ta

as acutely as we used to.

một phần vì chúng ảnh hưởng đến cách ta cảm nhận những cảm xúc.

It's important to understand

Ngày nay, chúng ta hưởng ứng hạnh phúc.

that these large historical changes influence our emotions

Hạnh phúc khiến chúng ta làm việc tốt hơn,

partly because they affect how we feel about how we feel.

trở thành phụ huynh và người bạn đời tốt hơn;

Today, we celebrate happiness.

nó cũng được cho là giúp ta sống lâu hơn.

Happiness is supposed to make us better workers

Còn ở thế kỉ 16,

nỗi buồn gần như quyết định tất cả những điều trên.

and parents and partners;

Thậm chí có thể đọc được những cuốn sách self-help thời đó

it's supposed to make us live longer.

In the 16th century,

cố gắng khơi dậy nỗi buồn ở người đọc

sadness was thought to do most of those things.

bằng cách đưa ra danh sách những lý do khiến họ thất vọng.

It's even possible to read self-help books from that period

(Cười)

Các tác giả self-help này nghĩ bạn có thể phát triển đau buồn thành kỹ năng,

which try to encourage sadness in readers

by giving them lists of reasons to be disappointed.

vì khi trở thành chuyên gia về đau buồn, bạn sẽ kiên cường hơn

(Laughter)

khi có chuyện xấu, tất yếu xảy ra với bạn.

These self-help authors thought you could cultivate sadness as a skill,

Tôi nghĩ ngày nay ta có thể học hỏi từ việc này.

since being expert in it would make you more resilient

Ngày nay buồn làm ta nôn nóng, thậm chí có chút hổ thẹn.

when something bad did happen to you, as invariably it would.

Buồn ở thế kỉ 16 có thể làm ta hơi tự mãn.

I think we could learn from this today.

Feel sad today, and you might feel impatient, even a little ashamed.

Dĩ nhiên, cảm xúc không chỉ thay đổi theo thời gian,

Feel sad in the 16th century, and you might feel a little bit smug.

chúng còn thay đổi theo không gian.

Người Baining ở Papua New Guinea có từ “awumbuk”,

Of course, our emotions don't just change across time,

tức là cảm giác mệt mỏi bao trùm khi khách ngủ nhờ cuối cùng cũng ra về.

they also change from place to place.

The Baining people of Papua New Guinea speak of "awumbuk,"

(Cười)

Bạn và tôi có thể thấy nhẹ nhõm,

nhưng trong văn hóa Baining,

a feeling of lethargy that descends when a houseguest finally leaves.

các vị khách sắp rời đi sẽ để lại cảm giác nặng nề

(Laughter)

để dễ dàng đi đến các nơi khác,

Now, you or I might feel relief,

và gánh nặng này tan vào không khí và tạo nên awumbuk.

but in Baining culture,

Và họ đặt một bát nước qua đêm

departing guests are thought to shed a sort of heaviness

để hấp thụ khí này,

so they can travel more easily,

và tờ mờ sáng hôm sau, họ thức dậy và làm nghi thức

and this heaviness infects the air and causes this awumbuk.

và đổ bát nước đi.

And so what they do is leave a bowl of water out overnight

Đây là ví dụ thú vị

về tập tục duy tâm và hiện thực địa lý

to absorb this air,

and then very early the next morning, they wake up and have a ceremony

kết hợp cùng nhau tạo nên một cảm xúc độc đáo

and throw the water away.

Now, here's a good example

và rồi lại làm nó biến mất.

of spiritual practices and geographical realities combining

Một cảm xúc tôi thích là “amae” trong tiếng Nhật.

to bring a distinct emotion into life

and make it disappear again.

Amae là một từ rất phổ biến ở Nhật,

One of my favorite emotions is a Japanese word, "amae."

nhưng khá khó để dịch ra tiếng Anh.

Nó tương tự như niềm vui bạn cảm thấy

khi tạm thời chuyển giao trách nhiệm cuộc đời mình

Amae is a very common word in Japan,

but it is actually quite hard to translate.

cho người khác.

(Cười)

It means something like the pleasure that you get

Các nhà nhân chủng học cho rằng

một lí do từ này được gọi tên và sử dụng ở Nhật Bản

when you're able to temporarily hand over responsibility for your life

to someone else.

là vì văn hóa cộng đồng truyền thống của họ,

(Laughter)

Now, anthropologists suggest

that one reason why this word might have been named and celebrated

trong khi cảm giác phụ thuộc

in Japan

có thể bị lảng tránh bởi những người nói tiếng Anh

is because of that country's traditionally collectivist culture,

vì họ được dạy dỗ cần ưu tiên sự tự lập và chủ nghĩa cá nhân.

whereas the feeling of dependency

may be more fraught amongst English speakers,

Ví dụ này có thể hơi đơn giản quá

nhưng lại hấp dẫn.

who have learned to value self-sufficiency and individualism.

Có thể nào ngôn ngữ cảm xúc không chỉ cho biết cảm xúc của ta,

This might be a little simplistic,

mà còn có cả những giá trị mà ta đề cao nhất?

but it is tantalizing.

What might our emotional languages tell us not just about what we feel,

Hầu hết những người bảo ta hãy quan tâm đến sức khỏe của mình

but about what we value most?

đều nói về tầm quan trọng của việc gọi tên những cảm xúc.

Most people who tell us to pay attention to our well-being

Nhưng những cái tên này không phải là nhãn dán trắng tinh.

Chúng mang các giá trị và mong đợi về văn hóa chúng ta,

talk of the importance of naming our emotions.

và truyền tải ý niệm của ta về bản thân.

But these names aren't neutral labels.

Học các từ ngữ mới và ít phổ biến để mô tả cảm xúc sẽ giúp ta chạm tới

They are freighted with our culture's values and expectations,

and they transmit ideas about who we think we are.

những khía cạnh chi tiết hơn của đời sống nội tâm.

Learning new and unusual words for emotions will help attune us

Hơn nữa, tôi nghĩ những từ này đáng được chú ý

vì chúng gợi cho ta nhớ về sự kết hợp mạnh mẽ

to the more finely grained aspects of our inner lives.

giữa những gì ta suy nghĩ

But more than this, I think these words are worth caring about,

và những gì ta cảm thấy.

Trí thông minh về cảm xúc đòi hỏi ta hiểu

because they remind us how powerful the connection is

between what we think

những yếu tố xã hội, chính trị, văn hóa

and how we end up feeling.

True emotional intelligence requires that we understand

mà đã định hình niềm tin của ta về các cảm xúc,

và hiểu được cách hạnh phúc, hờn ghét, tình yêu, và tức giận

the social, the political, the cultural forces

that have shaped what we've come to believe about our emotions

có thể vẫn đang thay đổi trong hiện tại.

and understand how happiness or hatred or love or anger

Vì nếu muốn đo đạc cảm xúc

hoặc dạy về chúng trong trường học

và nghe chính trị gia trình bày về tầm quan trọng của cảm xúc

might still be changing now.

Because if we want to measure our emotions

thì tốt hơn hết, ta nên hiểu

những giả định của ta về cảm xúc bắt nguồn từ đâu,

and teach them in our schools

and listen as our politicians tell us how important they are,

và liệu hiện tại cảm xúc có đang thành thật với chúng ta không.

then it is a good idea that we understand

Tôi muốn kết thúc với một cảm xúc mà tôi thường gặp khi làm nhà sử học.

where the assumptions we have about them

have come from,

and whether they still truly speak to us now.

Đó là “dépaysement” trong tiếng Pháp.

Nó khơi dậy cảm giác mất phương hướng nhưng lại vui vẻ

I want to end with an emotion I often feel

when I'm working as a historian.

khi bạn đến một nơi xa lạ.

Một trong những điều tôi thích khi làm nhà sử học

It's a French word, "dépaysement."

là khi một điều tôi cho là đương nhiên,

It evokes the giddy disorientation that you feel in an unfamiliar place.

những điều quá đỗi quen thuộc trong đời tôi,

bất chợt trở nên lạ lẫm.

One of my favorite parts of being a historian

Dépaysement có thể đáng lo ngại

is when something I've completely taken for granted,

some very familiar part of my life,

nhưng cũng thật lý thú.

Tôi hy vọng ngay bây giờ bạn đang cảm thấy một chút như thế.

is suddenly made strange again.

Xin cảm ơn.

Dépaysement is unsettling,

(Vỗ tay)

but it's exciting, too.

And I hope you might be having just a little glimpse of it right now.

Thank you.

(Applause)