You don't have to be an expert to solve big problems | Tapiwa Chiwewe

Translator: Hà Vinh Cao Quang Reviewer: Nhi Ho

One winter morning, a couple of years ago,

Một buổi sáng mùa đông, vài năm trước,

tôi đang lái xe đi làm tại Johannesburg, Nam Phi,

I was driving to work in Johannesburg, South Africa,

and noticed a haze hanging over the city.

và phát hiện ra sương mù phủ toàn thành phố.

I make that drive on most days,

Tôi lái xe trên con đường đó hàng ngày,

so it was unusual that I hadn't noticed this before.

nên kì lạ là tôi chưa từng thấy hiện tượng này trước đây.

Johannesburg is known for its distinctive skyline,

Johannesburg được biết đến với đường chân trời độc đáo,

which I could barely see that morning.

điều mà tôi không thể thấy vào sáng hôm đó.

It didn't take long for me to realize that I was looking at an enormous cloud

Không lâu sau để tôi nhận ra là mình đang nhìn vào một đám mây khổng lồ

of air pollution.

của khí thải.

The contrast between the scenic environment I knew

Sự tương phản giữa môi trường trong lành mà tôi biết

and this smog-covered skyline

với đám bụi mù bao phủ đường chân trời kia

stirred up something within me.

đã dấy lên trong tôi vài điều.

Tôi thấy lo sợ trước viễn cảnh thành phố của hoàng hôn rực sáng

I was appalled by the possibility of this city of bright and vivid sunsets

being overrun by a dull haze.

bị bao phủ bởi một bụi mù u tối.

At that moment, I felt an urge to do something about it,

Lúc đó, tôi cảm thấy một sự thôi thúc phải làm gì đó với nó,

nhưng tôi không biết phải làm gì.

but I didn't know what.

All I knew was I couldn't just stand idly by.

Tất cả những gì tôi biết là không thể dửng dưng.

The main challenge was,

Thử thách lớn nhất là

I didn't know much about environmental science

tôi không biết nhiều về môi trường học,

air-quality management

quản lý lượng không khí

or atmospheric chemistry.

hay hóa tính khí quyển.

I am a computer engineer,

Tôi là một kỹ sư máy tính,

and I was pretty sure I couldn't code my way out of this air pollution problem.

và tôi khá chắc mình không thể lập trình để giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Who was I to do anything about this issue?

Tôi là ai mà có thể hành động về vấn đề này chứ?

I was but a citizen.

Tôi chỉ là một công dân bình thường.

In the following years, I learned a very important lesson,

Những năm sau đó, tôi đã học được một bài học rất quan trọng,

a lesson we all need to take to heart if we are to work towards a better future.

một bài học mà ta phải nhớ nằm lòng nếu muốn xây dựng một tương lai tốt hơn.

Even if you're not an expert in a particular domain,

Ngay cả khi bạn không phải chuyên gia trong một lĩnh vực cụ thể,

thì chuyên môn ngoài của bạn vẫn có thể nắm giữ mấu chốt

your outside expertise may hold the key

để giải quyết những vấn đề quan trọng của lĩnh vực đó.

to solving big problems within that domain.

Sometimes the unique perspective you have

Đôi lúc, quan điểm chuyên ngành của bạn

có thể dẫn đến hướng tư duy khác biệt và khả năng làm nên bước ngoặt,

can result in unconventional thinking that can move the needle,

but you need to be bold enough to try.

nhưng bạn cần đủ can đảm để thử.

That's the only way you'll ever know.

Đó là cách duy nhất bạn có thể biết.

What I knew back then

Điều tôi biết khi đó

was that if I was even going to try to make a difference,

là kể cả khi tôi sẽ cố gắng làm một điều gì đó khác biệt,

I had to get smart about air pollution first,

tôi cần phải hiểu rõ về ô nhiễm không khí trước đã,

and so I became a student again.

vì thế tôi trở thành sinh viên một lần nữa.

I did a bit of basic research

Tôi thực hiện vài nghiên cứu căn bản

and soon learned that air pollution

và sớm biết được ô nhiễm không khí

is the world's biggest environmental health risk.

là vấn đề về sức khỏe môi trường lớn nhất thế giới.

Data from the World Health Organization

Dữ liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới

cho thấy gần 14% những ca tử vong trên toàn thế giới năm 2012

shows that almost 14 percent of all deaths worldwide in 2012

có liên quan đến ô nhiễm không khí từ gia đình và khu vực lân cận,

were attributable to household and ambient air pollution,

xảy ra nhiều nhất ở những nước có mức thu nhập thấp hoặc trung bình.

with most occurring in low- and middle-income countries.

Ambient air pollution alone causes more deaths each year

Số ca tử vong do ô nhiễm không khí khu vực lân cận hằng năm

than malaria and HIV/AIDS.

cao hơn so với sốt xuất huyết và HIV/AIDS.

In Africa, premature deaths from unsafe sanitation

Ở châu Phi, số ca tử vong sớm do môi trường vệ sinh không an toàn

hay suy dinh dưỡng ở trẻ em

or childhood malnutrition

pale in comparison to deaths due to air pollution,

rất thấp so với những ca tử vong do ô nhiễm không khí,

and it comes at a huge economic cost:

và tạo nên mất mát kinh tế khổng lồ:

hơn 400 tỷ đô la Mỹ chỉ trong năm 2013,

over 400 billion US dollars as of 2013,

according to a study by the Organisation for Economic Cooperation and Development.

theo một nghiên cứu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế.

Now, in my work,

Trong công việc,

I explore new frontiers for artificial intelligence,

tôi phát hiện những rào cản mới đối với trí tuệ nhân tạo,

where the symbiotic relationship between man and machine

về điểm khi mối quan hệ tương hỗ giữa con người và máy móc

can find a beneficial footing and help us to make better decisions.

có thể tìm ra một nền tảng cơ sở giúp ta có những quyết định tốt hơn.

As I thought about the air pollution problem,

Khi tôi nghĩ về về vấn đề ô nhiễm không khí,

it became clear that we needed to find a way to make better decisions

thì rõ ràng chúng ta cần tìm ra phương pháp để ra những quyết định tốt hơn

about how we manage air pollution,

trong việc đối phó với ô nhiễm không khí,

and given the scale of the problem,

và vì quy mô của vấn đề,

it was necessary to do it in a collaborative way.

việc hợp tác để cùng nhau giải quyết là rất cần thiết.

So I decided I'd better get to know some people working within the field.

Vậy nên tôi quyết định tội nên gặp gỡ vài người trong lĩnh vực này.

I started to speak to officials from the City of Johannesburg

Tôi bắt đầu liên hệ với chính quyền của thành phố Johannesburg

and other surrounding cities,

và các thành phố lân cận,

and I engaged the local scientific community,

và tôi tham gia cộng đồng khoa học tại địa phương,

and I also made a few cold calls.

cũng như thực hiện một vài cuộc gọi ngẫu nhiên.

Cũng chính quá trình tiếp cận này

The process of engagement I embarked upon

helped me to develop a deeper understanding of the problem.

đã giúp tôi hình thành nên hiểu sâu hơn về vấn đề.

It also helped me to avoid the trap

Điều đó cũng giúp tôi tránh đi vào vết xe đổ

people in my profession sometimes fall into when trying to innovate,

của những người trong ngành thường mắc phải khi cố gắng cải tiến,

where we are quick to apply a technology

khi nhanh chóng áp dụng một công nghệ

before we've firmly grasped the problem at hand.

mà ta chưa nắm chắc vấn đề cần giải quyết.

I began to develop an idea

Tôi bắt đầu phát triển một ý tưởng

about what I could do to improve the situation.

về những điều tôi có thể làm để giúp cải thiện tình hình.

I started by simply asking myself

Tôi bắt đầu đơn giản bằng cách tự hỏi mình

làm thế nào để kết hợp một cách hiệu quả

how I could bring together in some meaningful way

my skills in software engineering and artificial intelligence

giữa chuyên môn về kỹ thuật cơ khí và trí tuệ nhân tạo

and the expertise of the people I'd reached out to.

với kiến thức chuyên môn của những vị tôi đã có cơ hội gặp mặt.

I wanted to create an online air-quality management platform

Tôi muốn tạo một nền tảng quản lý chất lượng không khí trực tuyến

that would uncover trends in pollution

để giúp phát hiện xu hướng ô nhiễm

and project into the future

và dự đoán cho tương lai

to determine what outcomes can be expected.

để xác định những khả năng có thể xảy ra.

I was determined to see my idea translate into a practical solution,

Tôi đã quyết tâm để ý tưởng của mình biến thành một giải pháp thực tế,

but I faced uncertainty

nhưng tôi đối diện với sự không chắc chắn

and had no guarantee of success.

và không đảm bảo sẽ thành công.

What I had was a very particular set of engineering skills,

Tất cả những gì tôi có là kỹ năng kỹ thuật thực tế,

skills I'd acquired over my career

những kỹ năng tôi có được từ công việc của mình.

(Laughter)

(Cười)

that were new to people who had been working on the air pollution problem

Việc đó thì mới với những người làm việc về vấn đề ô nhiễm không khí

trong nhiều năm.

for so many years.

What I have come to realize is that sometimes just one fresh perspective,

Nhưng tôi cũng nhận ra rằng đôi khi một góc nhìn mới,

one new skill set,

một kỹ năng mới,

can make the conditions right for something remarkable to happen.

cũng có thể tạo đủ điều kiện để làm nên những thành tựu.

Ý chí và trí tưởng tượng của ta là ánh sáng dẫn lối,

Our willpower and imagination are a guiding light,

enabling us to chart new paths and navigate through obstacles.

cho phép chúng ta vạch ra hướng đi mới và vượt qua rào cản.

Armed with a firmer understanding of the air pollution problem,

Được trang bị những kiến thức mới về vấn đề ô nhiễm không khí,

and having managed to source over a decade's worth of data

và cố gắng phân tích dữ liệu của hơn một thập kỉ

on air pollutant levels

về mức độ ô nhiễm không khí

and the meteorological conditions for in and around Johannesburg,

và điều kiện khí tượng trong và ngoài Johannesburg,

tôi và đồng nghiệp của mình từ Nam Phi cũng như Trung Quốc

my colleagues from South Africa and China and myself

created an air-quality decision support system

đã tạo nên hệ thống hỗ trợ kiểm soát chất lượng không khí

that lives in the cloud.

nằm trên những đám mây.

This software system analyzes historical and real-time data

Hệ thống dữ liệu này phân tích dữ liệu cả cũ lẫn mới

to uncover the spatial-temporal trends in pollution.

đưa ra xu hướng ô nhiễm hiện hành.

We then used new machine learning technology

Sau đó chúng tôi dùng công nghệ Học máy tân tiến

to predict future levels of pollution

để dự đoán được mức độ ô nhiễm

for several different pollutants days in advance.

dưới nhiều dạng khác nhau trước nhiều ngày.

This means that citizens can make better decisions

Điều này cho phép công dân đưa ra những quyết định tốt hơn

about their daily movements

trong những hoạt động hằng ngày

and about where to settle their families.

và về quyết định an cư ở đâu.

We can predict adverse pollution events ahead of time,

Chúng tôi có khả thể dự đoán sự kiện ô nhiễm trước khi xảy ra,

identify heavy polluters,

xác định nguồn gây ô nhiễm,

and they can be ordered by the relevant authorities

và có thể được sử dụng bởi các Bộ Ngành liên quan

to scale back their operations.

để giúp tinh giản bộ máy.

Through assisted scenario planning,

Thông qua những kịch bản mô phỏng hỗ trợ,

city planners can also make better decisions

các nhà quy hoạch có thể ra quyết định tốt hơn

about how to extend infrastructure,

về vấn đề mở rộng cơ sở hạ tầng,

such as human settlements or industrial zones.

ví dụ như vị trí khu dân cư hay các khu công nghiệp.

We completed a pilot of our technology

Chúng tôi đã chạy thử công nghệ mới này

that was run over a period of 120 days,

trong khoảng 120 ngày,

covering all of South Africa.

trên toàn bộ Nam Phi.

Our results were confirmed

Kết quả đã được công nhận

when we demonstrated a tight correlation

khi chúng tôi chỉ ra được mối quan hệ chặt chẽ

between the forecasting data

giữa số liệu dự đoán được

and the data we were getting on the ground.

và số liệu có được từ khí tượng thủy văn.

Through our leadership,

Với sự khởi đầu này,

we have brought cutting-edge, world-leading assets

chúng tôi đã mang đến những cải tiến hàng đầu thế giới

that can perform air-quality forecasting

có thể thực hiện dự báo chất lượng không khí

at an unprecedented resolution and accuracy,

với độ chính xác và chắc chắn chưa từng có,

benefiting the city that I drove into one winter morning not very long ago,

làm lợi cho thành phố tôi mới chuyển đến vào một sáng mùa đông không lâu trước đây,

and thought to myself,

và tôi tự nhủ:

"Something is wrong here. I wonder what can be done?"

"Có điều gì đó không ổn ở đây. Và liệu mình có thể làm gì?"

So here is the point:

Và đây là mấu chốt: điều gì sẽ xảy ra

What if I'd not investigated the problem of air pollution further?

nếu như tôi không nghiên cứu sâu hơn về vấn đề ô nhiễm không khí?

What if I'd not shown some concern for the state of the environment

Nếu như tôi không bày tỏ sự lo lắng về môi trường hiện nay

and just hoped that someone, somewhere, was taking care of the matter?

và cứ mong rằng một ai đó, ở đâu đó, sẽ xử lý vấn đề này?

What I have learned is that,

Điều tôi học được là,

when embarking on a challenging endeavor

khi bắt tay nỗ lực hoàn thành một việc

that advances a cause that we firmly believe in,

xuất phát từ động cơ tích cực mà ta đặt trọn niềm tin,

it is important to focus on the possibility of success

việc tập trung vào khả năng thành công là rất quan trọng

and consider the consequence of not acting.

cũng như cân nhắc hậu quả của việc không hành động.

We should not get distracted by resistance and opposition,

Sự phản đối hay những ý kiến mới không nên làm chúng ta sao lãng

but this should motivate us further.

mà phải dùng chúng làm động lực tiến lên.

So wherever you are in the world,

Cho nên dù bạn đang nơi đâu trên thế giới này,

the next time you find

lần tới nếu bạn nhận thấy

that there's some natural curiosity you have

rằng có một trí tò mò bản năng bên trong bạn

that is being piqued,

ảnh hưởng đến mọi người,

and it's about something you care about,

và đó là vấn đề mà bạn quan tâm,

and you have some crazy or bold ideas,

và bạn có những ý tưởng táo bạo hay điên rồ,

and perhaps it's outside the realm of your expertise,

và có thể ý tưởng đó không thuộc chuyên môn của bạn,

ask yourself this:

hãy tự hỏi mình rằng:

Why not?

Tại sao không?

Why not just go ahead and tackle the problem

Tại sao không tiến tới và giải quyết vấn đề

as best as you can, in your own way?

tốt nhất có thể, theo cách của bạn?

You may be pleasantly surprised.

Bạn có thể bị bất ngờ đấy.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)