How to see past your own perspective and find truth | Michael Patrick Lynch

Translator: Monica Nguyễn Reviewer: Trang Bui

So, imagine that you had your smartphone miniaturized

Hãy tưởng tượng điện thoại thông minh của bạn được thu nhỏ

and hooked up directly to your brain.

và gắn thẳng vào não bạn.

If you had this sort of brain chip,

Nếu bạn có kiểu con chíp não này,

you'd be able to upload and download to the internet

bạn sẽ có thể đăng lên và tải xuống internet

at the speed of thought.

bằng với tốc độ tư duy.

Accessing social media or Wikipedia would be a lot like --

Truy cập mạng xã hội hay Wikipedia sẽ rất giống như --

well, from the inside at least --

ừm, ít nhất là từ bên trong --

like consulting your own memory.

như tra cứu chính trí nhớ của bạn.

It would be as easy and as intimate as thinking.

Nó sẽ dễ và thân thuộc như khi tư duy vậy.

But would it make it easier for you to know what's true?

Nhưng để bạn biết được điều gì là đúng có dễ hơn không?

Just because a way of accessing information is faster

Chỉ vì cách truy cập thông tin là nhanh hơn

it doesn't mean it's more reliable, of course,

không có nghĩa nó đáng tin hơn, tất nhiên rồi,

và không có nghĩa tất cả chúng ta sẽ hiểu nó theo cùng một hướng.

and it doesn't mean that we would all interpret it the same way.

And it doesn't mean that you would be any better at evaluating it.

Và không có nghĩa bạn có thể đánh giá nó tốt hơn.

In fact, you might even be worse,

Thực tế, thậm chí có thể tệ hơn,

because, you know, more data, less time for evaluation.

vì, bạn biết đấy, nhiều dữ liệu hơn, ít thời gian để đánh giá hơn.

Something like this is already happening to us right now.

Ngay giờ đây, điều như vậy đã đang diễn ra với chúng ta rồi.

We already carry a world of information around in our pockets,

Ta mang theo một thế giới thông tin trong túi mình ,

but it seems as if the more information we share and access online,

nhưng có vẻ như, nếu ta càng chia sẻ và truy cập trực tuyến ,

the more difficult it can be for us to tell the difference

thì ta càng khó phân biệt

between what's real and what's fake.

giữa thật và giả.

It's as if we know more but understand less.

Cứ như thể ta biết nhiều hơn nhưng hiểu ít hơn.

Theo tôi thì đó là nét đặc trưng của cuộc sống hiện đại,

Now, it's a feature of modern life, I suppose,

rằng có những cách biệt giữa những người sống trong bong bóng thông tin biệt lập.

that large swaths of the public live in isolated information bubbles.

We're polarized: not just over values, but over the facts.

Chúng ta bị phân cực: không chỉ theo giá trị, mà còn theo các sự thật.

One reason for that is, the data analytics that drive the internet

Một nguyên nhân là do quá trình phân tích dữ liệu thứ chi phối Iternet

đưa đến cho chúng ta không chỉ nhiều thông tin hơn,

get us not just more information,

but more of the information that we want.

mà còn nhiều hơn những gì ta muốn.

Our online life is personalized;

Cuộc sống trực tuyến được cá nhân hóa;

everything from the ads we read

mọi thứ từ quảng cáo chúng ta đọc

to the news that comes down our Facebook feed

tới tin tức trên Facebook feed của chúng ta

is tailored to satisfy our preferences.

được điều chỉnh để thỏa mãn sở thích của chúng ta.

And so while we get more information,

Và trong khi ta có nhiều thông tin hơn,

cuối cùng rất nhiều thứ trong đó phản ánh chính ta

a lot of that information ends up reflecting ourselves

as much as it does reality.

như nó phán ảnh thực tại vậy.

It ends up, I suppose,

Theo tôi, cuối cùng thì nó

inflating our bubbles rather than bursting them.

thổi phồng bong bóng của ta lên hơn là làm chúng vỡ.

And so maybe it's no surprise

Và vậy, có lẽ không ngạc nhiên gì

that we're in a situation, a paradoxical situation,

rằng chúng ta đang trong tình huống, tình huống đầy mâu thuẫn,

of thinking that we know so much more,

khi nghĩ rằng ta biết nhiều hơn rất nhiều,

and yet not agreeing on what it is we know.

mà vẫn chưa nhất trí về điều ta biết là gì.

So how are we going to solve this problem of knowledge polarization?

Vậy chúng ta sẽ giải quyết vấn đề phân cực kiến thức này thế nào?

One obvious tactic is to try to fix our technology,

Một chiến thuật rõ ràng là cố sửa đổi công nghệ của chúng ta,

thiết kế lại các nền tảng kỹ thuật số,

to redesign our digital platforms,

so as to make them less susceptible to polarization.

để khiến chúng đỡ dễ phân cực.

And I'm happy to report

Và tôi mừng khi thông báo

rằng rất nhiều chuyên gia ở Google và Facebook đang cố thực hiện nó.

that many smart people at Google and Facebook are working on just that.

And these projects are vital.

Và các dự án này rất quan trọng.

I think that fixing technology is obviously really important,

Tôi nghĩ rằng sửa đổi công nghệ thực sự là rất quan trọng,

but I don't think technology alone, fixing it, is going to solve the problem

nhưng tôi không nghĩ chỉ riêng công nghệ, việc sửa đổi nó, sẽ giải quyết được vấn đề

of knowledge polarization.

về phân cực kiến thức.

Tôi không nghĩ như vậy vì tôi không nghĩ, cuối cùng thì,

I don't think that because I don't think, at the end of the day,

đó là một vấn đề công nghệ.

it is a technological problem.

I think it's a human problem,

Tôi nghĩ đó là vấn đề về con người,

having to do with how we think and what we value.

liên quan tới cách chúng ta nghĩ và điều chúng ta quý trọng.

In order to solve it, I think we're going to need help.

Để giải quyết được, tôi nghĩ chúng ta sẽ cần sự giúp đỡ.

We're going to need help from psychology and political science.

Ta sẽ cần ự giúp đỡ từ khoa học tâm lý và khoa học chính trị.

But we're also going to need help, I think, from philosophy.

Nhưng ta cũng sẽ cần giúp đỡ từ triết học.

Because to solve the problem of knowledge polarization,

Vì để giải quyết vấn đề phân cực kiến thức,

we're going to need to reconnect

ta sẽ cần tái kết nối

with one fundamental, philosophical idea:

với một nguyên tắc triết học cơ bản:

that we live in a common reality.

là ta sống trong một thực tại chung.

The idea of a common reality is like, I suppose,

Ý tưởng về một thực tại chung, theo tôi thì, rất giống với

a lot of philosophical concepts:

nhiều khái niệm triết học:

easy to state

dễ để nói ra,

but mysteriously difficult to put into practice.

nhưng khó để hiện thực hóa một cách đầy bí ẩn.

Để thực sự chấp nhận nó,

To really accept it,

I think we need to do three things,

tôi nghĩ ta cần phải làm ba điều,

each of which is a challenge right now.

mỗi điều trong đó giờ là một thách thức.

First, we need to believe in truth.

Trước hết, ta cần tin vào sự thật.

You might have noticed

Các bạn có lẽ đã thấy

that our culture is having something of a troubled relationship

rằng văn hóa đang có thứ gì đó rắc rối

with that concept right now.

với khái niệm này.

Cứ như thể ta bất đồng nhiều đến mức,

It seems as if we disagree so much that,

as one political commentator put it not long ago,

như một nhà phân tích chính trị mới đây đã phát biểu,

như thể không còn sự thật nữa vậy.

it's as if there are no facts anymore.

But that thought is actually an expression

Nhưng suy nghĩ đó thực ra là sự biểu lộ

of a sort of seductive line of argument that's in the air.

cho lời lập luận đầy cám dỗ trong không trung.

It goes like this:

Như thế này:

we just can't step outside of our own perspectives;

ta không thể thoát khỏi quan điểm của chính mình;

ta không thể thoát khỏi những định kiến của mình.

we can't step outside of our biases.

Every time we try,

Mỗi lần ta cố,

ta lại có thêm nhiều thông tin từ quan điểm của ta hơn.

we just get more information from our perspective.

So, this line of thought goes,

Nên, dòng suy nghĩ này như sau,

chúng ta cũng có thể sẽ thừa nhận rằng sự thật khách quan là một ảo tưởng,

we might as well admit that objective truth is an illusion,

or it doesn't matter,

hay nó không quan trọng,

because either we'll never know what it is,

vì hoặc ta sẽ không bao giờ biết nó là gì,

hoặc ngay từ đầu nó đã không tồn tại rồi.

or it doesn't exist in the first place.

Đó không phải một suy nghĩ triết học mới --

That's not a new philosophical thought --

skepticism about truth.

lòng hoài nghi về sự thật.

During the end of the last century, as some of you know,

Trong giai đoạn cuối của thập kỷ cuối, như các bạn biết,

it was very popular in certain academic circles.

nó rất phổ biến trong một vài giới học thuật.

But it really goes back all the way to the Greek philosopher Protagoras,

Nhưng thực sự nó xuất phát từ triết gia Hy Lạp Protagoras,

if not farther back.

nếu không phải trước nữa.

Protagoras said that objective truth was an illusion

Protagoras đã nói sự thật khách quan là một ảo tưởng

because "man is the measure of all things."

vì "con người là thước đo của mọi thứ."

Man is the measure of all things.

Con người là thước đo của mọi thứ.

Điều đó có vẻ nâng cao sự thực dụng của con người,

That can seem like a bracing bit of realpolitik to people,

hay giải phóng,

or liberating,

because it allows each of us to discover or make our own truth.

vì nó cho mỗi chúng ta khám phá hay tạo sự thật của riêng mình.

But actually, I think it's a bit of self-serving rationalization

Nhưng thực ra, tôi nghĩ đó là sự hợp lý hóa vì lợi ích cá nhân

disguised as philosophy.

ngụy trang dưới dạng triết học.

It confuses the difficulty of being certain

Nó làm lẫn lộn giữa sự khó khăn của việc chắc chắn

with the impossibility of truth.

với tính bất khả thi của sự thật.

Look --

Nhìn xem --

of course it's difficult to be certain about anything;

đương nhiên rất khó để chắc chắn về điều gì đó;

we might all be living in "The Matrix."

tất cả chúng ta có thể đang sống trong "Ma trận."

Bạn có thể có chíp não trong đầu

You might have a brain chip in your head

đưa đến cho bạn toàn thông tin sai lệch.

feeding you all the wrong information.

But in practice, we do agree on all sorts of facts.

Nhưng trên thực tiễn, chúng ta vẫn nhất trí về nhiều sự thật.

We agree that bullets can kill people.

Chúng ta nhất trí rằng đạn có thể giết người.

We agree that you can't flap your arms and fly.

Chúng ta nhất trí rằng bạn không thể vỗ cánh và bay.

Chúng ta nhất trí -- hay chúng ta nên --

We agree -- or we should --

rằng có một thực tại bên ngoài

that there is an external reality

and ignoring it can get you hurt.

và việc lờ nó đi có thể làm bạn tổn thương.

Nonetheless, skepticism about truth can be tempting,

Tuy nhiên, lòng hoài nghi sự thật rất cám dỗ,

because it allows us to rationalize away our own biases.

vì nó giúp chúng ta hợp lý hóa định kiến của chính mình.

When we do that, we're sort of like the guy in the movie

Khi làm vậy, chúng ta giống với anh chàng trong bộ phim

who knew he was living in "The Matrix"

người biết mình đang sống trong "Ma trận"

but decided he liked it there, anyway.

nhưng quyết định rằng đằng nào anh ta cũng thích ở đó.

Sau tất cả, có được thứ mình muốn khiến ta hạnh phúc.

After all, getting what you want feels good.

Being right all the time feels good.

Lúc nào cũng đúng khiến ta hạnh phúc.

So, often it's easier for us

Nên, thường sẽ dễ hơn để chúng ta

to wrap ourselves in our cozy information bubbles,

bao phủ chính mình trong bong bóng thông tin ấm áp,

sống trong niềm tin tồi tệ,

live in bad faith,

and take those bubbles as the measure of reality.

và sử dụng các bong bóng đó làm thước đo thực tại.

An example, I think, of how this bad faith gets into our action

Theo tôi nghĩ, một ví dụ về việc niềm tin sai lầm tác động hành vi của ta

is our reaction to the phenomenon of fake news.

là phản ứng của ta với tin giả.

The fake news that spread on the internet

Tin giả lan truyền trên internet

during the American presidential election of 2016

trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2016

was designed to feed into our biases,

đã được thiết kế để thúc đẩy các định kiến của ta,

để thổi phồng các bong bóng của ta.

designed to inflate our bubbles.

But what was really striking about it

Nhưng điều thực sự ấn tượng về nó

was not just that it fooled so many people.

không chỉ là do nó đã lừa phỉnh quá nhiều người.

What was really striking to me about fake news,

Điều thực sự ấn tượng với tôi về tin giả,

the phenomenon,

hiện tượng này,

is how quickly it itself became the subject of knowledge polarization;

là chính nó trở thành chủ đề của phân cực kiến thức nhanh thế nào;

so much so, that the very term -- the very term -- "fake news"

nhiều đến mức mà chính thuật ngữ này -- "tin giả"

now just means: "news story I don't like."

giờ đây chỉ có nghĩa: "tin tức mà tôi không thích."

That's an example of the bad faith towards the truth that I'm talking about.

Đó là một ví dụ của niềm tin sai lầm về sự thật mà tôi đang nói tới.

But the really, I think, dangerous thing

Nhưng theo tôi, điều thực sự nguy hiểm

about skepticism with regard to truth

về lòng hoài nghi với sự thật

is that it leads to despotism.

là nó dẫn tới chế độ chuyên quyền.

"Man is the measure of all things"

"Con người là thước đo của mọi vật"

inevitably becomes "The Man is the measure of all things."

không thể tránh khỏi việc trở thành "Người này là thước đo của mọi vật."

Just as "every man for himself"

Cũng như "chính bản thân mỗi người"

always seems to turn out to be "only the strong survive."

luôn phải trở thành "chỉ kẻ mạnh mới tồn tại."

At the end of Orwell's "1984,"

Vào phần cuối cuốn "1984" của Orwell,

người được cho là cảnh sát O'Brien tra tấn nhân vật chính Winston Smith

the thought policeman O'Brien is torturing the protagonist Winston Smith

into believing two plus two equals five.

để anh ấy tin vào việc hai cộng hai bằng năm.

What O'Brien says is the point,

Điều O'Brien nói điểm mấu chốt,

is that he wants to convince Smith that whatever the party says is the truth,

rằng ông ta muốn thuyết phục Smith rằng bất kể điều gì đảng này nói là sự thật,

and the truth is whatever the party says.

và sự thật là bất kể điều gì đảng này nói.

And what O'Brien knows is that once this thought is accepted,

Và điều O'Brien tin là một khi suy nghĩ này được chấp nhận,

critical dissent is impossible.

sự bất đồng quan điểm là không thể.

You can't speak truth to power

Bạn không thể nói sự thật lại quyền lực được

nếu quyền lực chính nó định nghĩa sự thật.

if the power speaks truth by definition.

I said that in order to accept that we really live in a common reality,

Tôi nói vậy để thừa nhận rằng ta thực sống trong thực tại chung,

chúng ta phải làm ba điều.

we have to do three things.

The first thing is to believe in truth.

Điều đầu tiên là tin vào sự thật.

The second thing can be summed up

Điều thứ hai nói cho gọn

bằng câu nói Latinh mà Kant dùng làm khẩu hiệu cho Sự Khai sáng:

by the Latin phrase that Kant took as the motto for the Enlightenment:

"Sapere aude,"

"Sapere aude,"

or "dare to know."

hay "dám biết."

Or as Kant wants, "to dare to know for yourself."

Hay như Kant muốn, "dám biết vì chính mình."

I think in the early days of the internet,

Tôi biết trong thời kỳ đầu của internet,

a lot of us thought

nhiều người nghĩ

that information technology was always going to make it easier

rằng công nghệ thông tin sẽ luôn khiến

for us to know for ourselves,

việc chúng ta hiểu về mình dễ hơn,

và đương nhiên theo nhiều khía cạnh, nó đã làm vậy.

and of course in many ways, it has.

But as the internet has become more and more a part of our lives,

Nhưng khi internet ngày càng trở thành một phần trong cuộc sống chúng ta,

our reliance on it, our use of it,

sự phụ thuộc vào nó, hay việc ta sử dụng nó,

has become often more passive.

đã trở nên bị động hơn.

Much of what we know today we Google-know.

Phần nhiều những gì ta biết ngày nay là từ Google.

We download prepackaged sets of facts

Chúng ta tải về các nhóm sự thật được đóng gói sẵn

và kiểu như là truyền chúng đi qua mạng xã hội.

and sort of shuffle them along the assembly line of social media.

Now, Google-knowing is useful

Thông tin trên Google là hữu ích

precisely because it involves a sort of intellectual outsourcing.

và chính xác vì nó liên quan tới việc huy động trí thức bên ngoài.

Chúng ta trút gánh nặng nỗ lực của mình lên hệ thống người và thuật toán khác.

We offload our effort onto a network of others and algorithms.

And that allows us, of course, to not clutter our minds

Và đương nhiên, điều đó khiến ta không làm não mình bị xáo trộn

with all sorts of facts.

với nhiều sự thật khác nhau.

We can just download them when we need them.

Chúng ta chỉ cần tải chúng xuống khi ta cần.

And that's awesome.

Và điều đó thật tuyệt vời.

But there's a difference between downloading a set of facts

Nhưng có một sự khác biệt giữa tải xuống một loạt các sự thật

and really understanding how or why those facts are as they are.

và thực sự hiểu làm thế nào và vì sao các sự thật đó lại như vậy.

Understanding why a particular disease spreads,

Hiểu vì sao một căn bệnh nào đó lây lan,

or how a mathematical proof works,

hay bằng cách nào một mệnh đề toán học thành công,

or why your friend is depressed,

hay vì sao bạn của bạn buồn phiền,

involves more than just downloading.

liên quan tới nhiều điều hơn là việc chỉ tải xuống.

It's going to require, most likely,

Chắc chắn, việc này đòi hỏi

doing some work for yourself:

bạn tự làm:

having a little creative insight;

có cái nhìn sáng tạo một chút;

using your imagination;

dùng trí tưởng tượng của bạn;

getting out into the field;

đi ra ngoài thực tiễn;

doing the experiment;

làm thí nghiệm;

working through the proof;

tìm hiểu sâu về chứng cứ;

talking to someone.

trò chuyện với ai đó.

Now, I'm not saying, of course, that we should stop Google-knowing.

Đương nhiên, tôi không nói rằng ta nên dừng việc tìm kiếm trên Google.

I'm just saying

Tôi chỉ cho rằng

we shouldn't overvalue it, either.

ta không nên đánh giá nó quá cao.

We need to find ways of encouraging forms of knowing that are more active,

Chúng ta cần tìm cách khuyến khích các hình thức tìm hiểu khác chủ động hơn,

and don't always involve passing off our effort into our bubble.

và không phải lúc nào cùng là việc đẩy nỗ lực của ta vào bong bóng của mình.

Because the thing about Google-knowing is that too often it ends up

Vì việc tìm kiếm trên Google thường xuyên kết thúc

being bubble-knowing.

bằng những hiểu biết trong bong bóng.

And bubble-knowing means always being right.

Và những hiểu biết ấy là luôn đúng.

But daring to know,

Nhưng dám biết,

daring to understand,

dám hiểu,

có nghĩa là mạo hiểm rằng bạn có thể sai.

means risking the possibility that you could be wrong.

It means risking the possibility

Đó có nghĩa là mạo hiểm

that what you want and what's true are different things.

rằng điều bạn muốn và điều đúng là những thứ khác nhau.

Điều này đưa tôi đến điều thứ ba là ta cần hành động

Which brings me to the third thing that I think we need to do

if we want to accept that we live in a common reality.

nếu muốn thừa nhận rằng ta sống trong một thực tại chung.

That third thing is: have a little humility.

Điều thứ ba là: có một chút khiêm tốn.

By humility here, I mean epistemic humility,

Khiêm tốn ở đây, là khiêm tốn về nhận thức,

which means, in a sense,

có nghĩa là, theo một khía cạnh,

knowing that you don't know it all.

bạn biết mình không biết tất cả mọi thứ.

Nhưng nó cũng có nghĩa là thứ gì đó hơn thế.

But it also means something more than that.

It means seeing your worldview as open to improvement

Nó có nghĩa để cách nhìn về thế giới của bạn luôn được cải tạo

by the evidence and experience of others.

bằng các minh chứng và kinh nghiệm của người khác.

Seeing your worldview as open to improvement

Để cách nhìn của bạn luôn sẵn sàng cải thiện

by the evidence and experience of others.

qua dẫn chứng và kinh nghiệm của người khác.

Nó hơn việc sẵn sàng thay đổi.

That's more than just being open to change.

Nó hơn việc chỉ đơn thuần cải thiện bản thân.

It's more than just being open to self-improvement.

It means seeing your knowledge as capable of enhancing

Nó có nghĩa là thấy kiến thức của bạn có khả năng nâng cao

or being enriched by what others contribute.

hay phong phú hơn từ những gì người khác đóng góp.

That's part of what is involved

Điều đó liên quan

in recognizing there's a common reality

tới việc thừa nhận có thực tại chung

rằng bạn cũng có trách nhiệm.

that you, too, are responsible to.

I don't think it's much of a stretch to say

Tôi không nghĩ quá ngoa khi nói

that our society is not particularly great at enhancing or encouraging

rằng xã hội của chúng ta không giỏi nâng cao hay khuyến khích

that sort of humility.

kiểu khiêm tốn đó.

Đó một phần bởi vì,

That's partly because,

well, we tend to confuse arrogance and confidence.

ừm, chúng ta thường lẫn lộn giữa tính kiêu căng và sự tự tin.

And it's partly because, well, you know,

Và đó một phần bởi vì, ừm, bạn biết đấy,

arrogance is just easier.

kiêu căng thì dễ hơn.

It's just easier to think of yourself as knowing it all.

Việc nghĩ rằng bản thân biết tất cả thì dễ hơn.

It's just easier to think of yourself as having it all figured out.

Việc nghĩ rằng bản thân hiểu được tất cả thì dễ hơn.

But that's another example of the bad faith towards the truth

Nhưng đó là một ví dụ khác về niềm tin không tốt với sự thật

that I've been talking about.

mà tôi đang nói tới.

So the concept of a common reality,

Nên khái niệm về một thực tại chung,

like a lot of philosophical concepts,

giống như rất nhiều khái niệm triết lý,

can seem so obvious,

có vẻ quá hiển nhiên,

that we can look right past it

đến mức ta thường bỏ qua nó

and forget why it's important.

và quên vì sao nó quan trọng.

Democracies can't function if their citizens don't strive,

Các nền dân chủ không thể vận hành nếu công dân của họ không phấn đấu,

at least some of the time,

ít nhất vào vài thời điểm,

to inhabit a common space,

để tạo ra một không gian chung,

a space where they can pass ideas back and forth

không gian nơi họ có thể trao đổi ý tưởng qua lại

khi -- và đặc biệt là khi --

when -- and especially when --

they disagree.

họ bất đồng ý kiến.

But you can't strive to inhabit that space

Nhưng bạn không thể phấn đấu sống ở đó

if you don't already accept that you live in the same reality.

nếu bạn không thừa nhận từ trước rằng bạn sống trong cùng một thực tại.

Để chấp nhận nó, ta phải tin vào sự thật,

To accept that, we've got to believe in truth,

we've got to encourage more active ways of knowing.

chúng ta phải khuyến khích những cách hiểu chủ động hơn.

And we've got to have the humility

và chúng ta phải có sự khiêm tốn

to realize that we're not the measure of all things.

để nhận ra rằng chúng ta không phải thước đo của mọi thứ

một ngày nào đó có lẽ chúng ta sẽ thấy viễn cảnh

We may yet one day realize the vision

of having the internet in our brains.

của việc sở hữu mạng lưới kết nối trong bộ não

But if we want that to be liberating and not terrifying,

nhưng nếu chúng ta muốn được giải phóng và không sợ hãi

if we want it to expand our understanding

nếu chúng ta muốn mở rộng tầm hiểu biết

and not just our passive knowing,

và không chỉ là những tri thức thụ động

we need to remember that our perspectives,

chúng ta cần nhớ rằng viễn cảnh của ta

as wondrous, as beautiful as they are,

chúng thật đáng ngạc nhiên, đẹp đẽ

chỉ như vậy --

are just that --

perspectives on one reality.

viễn cảnh trên một thực tại.

Cảm ơn.

Thank you.

(Applause)

(Vỗ tay)