How fashion helps us express who we are -- and what we stand for | Kaustav Dey

Translator: CongMinh Nguyen Reviewer: Thinh Nguyen Tien

I was around 10 when one day,

Vào một ngày khi tôi mười tuổi,

I discovered a box of my father's old things.

tôi tìm thấy một hộp đồ cũ của của bố.

In it, under a bunch of his college textbooks,

Trong đó, bên dưới đống sách giáo trình đại học của ông,

was a pair of black corduroy bell-bottom pants.

là một chiếc quần nhung ống loe màu đen.

These pants were awful --

Cái quần trông rất tệ --

musty and moth-eaten.

cũ rích và bị mốc.

And of course, I fell in love with them.

Và tất nhiên, tôi rất thích nó.

I'd never seen anything like them.

Tôi chưa bao giờ nhìn thấy thứ nào như vậy.

Until that day,

Cho đến hôm đó,

all I'd ever known and worn was my school uniform,

tất cả những gì tôi từng biết và mặc là bộ đồng phục ở trường,

which, in fact, I was pretty grateful for,

mà trên thực tế, tôi rất biết ơn điều này,

because from quite a young age,

vì từ khi còn rất nhỏ,

I'd realized I was somewhat different.

tôi nhận ra mình có điều gì đó khác biệt.

I'd never been one of the boys my age;

Tôi chưa bao giờ giống những cậu bé khác cùng tuổi

terrible at sports,

tôi chơi thể thao rất tệ,

possibly the unmanliest little boy ever.

mà có thể là cậu bé yếu ớt nhất.

(Laughter)

(Cười)

I was bullied quite a bit.

Tôi thường hay bị bắt nạt.

And so, I figured that to survive I would be invisible,

Vì vậy, tôi nghĩ rằng mình cần trở nên vô hình để tồn tại.

and the uniform helped me

Và bộ đồng phục đã giúp tôi

to seem no different from any other child.

trông không khác gì những đứa trẻ khác.

(Laughter)

(Cười)

Well, almost.

Vâng, gần như vậy.

This became my daily prayer:

Tôi cầu nguyện hàng ngày:

"God, please make me just like everybody else."

"Chúa ơi, làm ơn khiến con giống như mọi người khác"

Tôi nghĩ lời cầu nguyện đó đã đi thẳng đến hòm thư thoại của Chúa.

I think this went straight to God's voicemail, though.

(Laughter)

(Cười)

And eventually, it became pretty clear

Và cuối cùng, một điều khá rõ ràng là

that I was not growing up to be the son that my father always wanted.

tôi đã không trở thành đứa con trai như bố tôi hằng mong muốn.

Sorry, Dad.

Xin lỗi, Bố.

No, I was not going to magically change.

Tôi đã không thay đổi một cách thần kỳ.

And over time, I grew less and less sure that I actually wanted to.

Tôi lớn lên và ngày càng mơ hồ về điều mà mình thực sự muốn.

Therefore, the day those black corduroy bell-bottom pants came into my life,

Vì thế, ngày mà chiếc quần ống loe màu đen đến với tôi,

something happened.

điều gì đó đã xảy ra.

I didn't see pants;

Tôi không chỉ tìm thấy một chiếc quần.

I saw opportunity.

Tôi nhìn thấy cơ hội.

The very next day, I had to wear them to school,

Ngày hôm sau, tôi đã mặc nó đến trường

come what may.

mặc kệ chuyện gì xảy ra.

And once I pulled on those god-awful pants and belted them tight,

Ngay khi mặc chiếc quần xấu tệ đó và siết chặt thắt lưng vào,

almost instantly, I developed what can only be called a swagger.

ngay lập tức, tôi thấy huênh hoang một cách lạ thường.

(Laughter)

(Cười)

All the way to school,

Suốt quãng đường tới trường,

and then all the way back because I was sent home at once --

và sau đó là đường về nhà vì ngay lập tức tôi bị trả về nhà --

(Laughter)

(Cười)

I transformed into a little brown rock star.

Tôi đã biến thành một ngôi sao nhạc rock da nâu.

(Laughter)

(Cười)

I finally didn't care anymore that I could not conform.

Tôi không còn bận tâm việc mình đã ăn mặc không đúng mực.

That day, I was suddenly celebrating it.

Ngày hôm ấy, tôi đã ăn mừng vì điều đó.

That day, instead of being invisible,

Ngày hôm ấy, thay vì trở nên vô hình

I chose to be looked at,

tôi chọn cách được chú ý

just by wearing something different.

chỉ bằng việc mặc một thứ khác biệt.

That day, I discovered the power of what we wear.

Ngày hôm ấy, tôi phát hiện ra sức mạnh của thứ chúng ta mặc.

That day, I discovered the power of fashion,

Ngày hôm ấy, tôi khám phá ra sức mạnh của thời trang,

and I've been in love with it ever since.

và tôi đã yêu nó kể từ đó.

Fashion can communicate our differences to the world for us.

Thời trang có thể kết nối những khác biệt của chúng ta với thế giới.

And with this simple act of truth,

Và với sự thật đơn giản đó,

I realized that these differences --

Tôi nhận ra những khác biệt này --

they stopped being our shame.

chúng không còn là sự xấu hổ

They became our expressions,

mà trở thành cách ta thể hiện

expressions of our very unique identities.

những tính cách độc đáo của mình.

And we should express ourselves,

Và chúng ta nên thể hiện bản thân mình,

wear what we want.

mặc cái chúng ta muốn,

What's the worst that could happen?

Điều tồi tệ nhất có thể xảy ra là gì?

The fashion police are going to get you for being so last season?

Cảnh sát thời trang đến bắt bạn vì mặc đồ lỗi mốt?

(Laughter)

(Cười)

Yeah.

Vâng.

Well, unless the fashion police meant something entirely different.

Vâng, trừ khi cảnh sát thời trang có nghĩa hoàn toàn khác.

Nobel Prize laureate Malala survived Taliban extremists

Người đoạt giải Nobel Malala đã thoát khỏi các phần tử cực đoan Taliban

in October 2012.

vào tháng 10 năm 2012.

However, in October 2017, she faced a different enemy,

Tuy nhiên, vào tháng 10 năm 2017, cô ấy đã đối mặt với một kẻ thù khác.

when online trolls viciously attacked the photograph

Khi những kẻ trên mạng trêu đùa về bức ảnh

that showed the 20-year-old wearing jeans that day.

cô gái 20 tuổi mặc quần bò ngày đó.

The comments,

Những lời chế nhạo ấy,

the hatred she received,

sự thù ghét mà cô nhận được,

ranged from "How long before the scarf comes off?"

từ "Khi nào thì cái khăn ấy sẽ rơi?"

to, and I quote,

cho đến, tôi xin trích dẫn,

"That's the reason the bullet directly targeted her head

"Đó là lý do viên đạn đã găm trực tiếp vào đầu cô ta

a long time ago."

thời gian trước đó."

Now, when most of us decide to wear a pair of jeans

Bây giờ, khi hầu hết chúng ta mặc quần bò

someplace like New York, London, Milan, Paris,

ở New York, London, Milan, Paris

we possibly don't stop to think that it's a privilege;

chúng ta có thể không nghĩ rằng đó là một đặc ân;

something that somewhere else can have consequences,

điều gì đó mà ở một nơi khác có thể chịu hậu quả,

something that can one day be taken away from us.

điều gì đó mà một ngày có thể bị tước đoạt.

My grandmother was a woman who took extraordinary pleasure

Bà của tôi là một phụ nữ rất thích tận hưởng niềm vui

in dressing up.

trong việc diện đồ.

Her fashion was colorful.

Gu thời trang của bà khá sặc sỡ.

And the color she loved to wear so much was possibly the only thing

Và màu mà bà rất thích mặc có thể là điều duy nhất

that was truly about her,

thể hiện con người thật của bà,

the one thing she had agency over,

điều duy nhất mà bà được quyền quyết định,

because like most other women of her generation in India,

bởi vì như hầu hết các phụ nữ cùng thế hệ khác ở Ấn Độ,

she'd never been allowed to exist

bà chưa bao giờ được phép tồn tại

beyond what was dictated by custom and tradition.

ngoài những gì thuộc về phong tục và truyền thống.

She'd been married at 17,

Bà lấy chồng năm 17 tuổi,

and after 65 years of marriage, when my grandfather died suddenly one day,

và sau 65 năm kết hôn, khi ông tôi đột ngột qua đời,

her loss was unbearable.

mất mát của bà là rất lớn.

But that day, she was going to lose something else as well,

Nhưng hôm đó, bà đồng thời mất một thứ khác nữa,

the one joy she had:

niềm vui duy nhất của bà:

to wear color.

được mặc đồ sặc sỡ.

In India, according to custom,

Tại Ấn Độ, theo phong tục,

when a Hindu woman becomes a widow,

khi một phụ nữ Hindu trở thành góa phụ,

all she's allowed to wear is white

cô ấy chỉ được phép mặc đồ trắng

from the day of the death of her husband.

kể từ ngày chồng mất.

No one made my grandmother wear white.

Chưa từng ai khiến bà mặc đồ trắng.

However, every woman she'd known who had outlived her husband,

Tuy nhiên, tất cả phụ nữ bà biết, những người sống lâu hơn chồng mình,

including her mother,

trong đó có mẹ của bà,

had done it.

đã làm như vậy.

This oppression was so internalized,

Sự áp đặt này đã ăn sâu,

so deep-rooted,

thấm nhuần,

that she herself refused a choice.

khiến bà từ chối lựa chọn.

She passed away this year,

Bà đã qua đời năm nay,

and until the day she died,

và cho đến ngày bà mất,

she continued to wear only white.

bà tiếp tục chỉ mặc màu trắng.

I have a photograph with her from earlier, happier times.

Tôi có tấm ảnh chụp với bà lúc trước, thời gian ấy bà hạnh phúc hơn.

In it, you can't really see what she's wearing --

Trong đó, bạn không thể nhìn rõ bà đang mặc gì --

the photo is in black and white.

đó là bức ảnh đen trắng.

However, from the way she's smiling in it,

Tuy nhiên, từ nụ cười của bà,

you just know she's wearing color.

bạn biết rằng bà đang diện đồ màu.

This is also what fashion can do.

Đó cũng là cách thời trang có thể làm.

It has the power to fill us with joy,

Nó có sức mạnh khiến chúng ta vui sướng,

the joy of freedom to choose for ourselves how we want to look,

niềm vui tự do lựa chọn cách chúng ta muốn trông ra sao,

how we want to live --

muốn sống thế nào --

a freedom worth fighting for.

một sự tự do đáng để giành lấy.

And fighting for freedom, protest, comes in many forms.

Và đấu tranh cho tự do, sự phản kháng, đến từ nhiều hình thức.

Widows in India like my grandmother, thousands of them,

Các góa phụ ở Ấn độ giống như bà tôi, nghìn người trong số họ,

live in a city called Vrindavan.

sống ở một thành phố gọi là Vrindavan.

And so, it's been a sea of white for centuries.

Màu trắng ở khắp mọi nơi trong nhiều thế kỷ.

However, only as recently as 2013,

Tuy nhiên, thời gian từ 2013 trở lại đây,

the widows of Vrindavan have started to celebrate Holi,

các góa phụ Vrindavan bắt đầu tổ chức Holi,

the Indian festival of color,

lễ hội đầy màu sắc của Ấn Độ,

which they are prohibited from participating in.

nơi mà họ bị cấm tham gia.

On this one day in March,

Vào một ngày tháng ba,

these women take the traditional colored powder of the festival

những phụ nữ này lấy thứ bột màu truyền thống tại lễ hội

and color each other.

và tô màu cho nhau.

With every handful of the powder they throw into the air,

Với mỗi nắm bột sắc màu họ ném vào không trung,

their white saris slowly start to suffuse with color.

bộ sari trắng bắt đầu nhuộm dần màu sắc

And they don't stop until they're completely covered

Và họ không dừng lại cho đến khi hoàn toàn bị phủ

in every hue of the rainbow that's forbidden to them.

trong các sắc màu cầu vồng, thứ mà họ bị ngăn cấm.

The color washes off the next day,

Màu sẽ được giặt sạch vào hôm sau,

however, for that moment in time,

tuy nhiên, trong khoảnh khắc đó,

it's their beautiful disruption.

Đó là giây phút tuyệt vời của họ.

This disruption,

Giây phút này,

any kind of dissonance,

bất kỳ phản ứng nào,

can be the first gauntlet we throw down in a battle against oppression.

đều có thể là bước đầu tiên trong cuộc chiến chống lại sự áp đặt.

And fashion --

Và thời trang --

it can create visual disruption for us --

Có thể tạo ra phản ứng mang tính trực quan --

on us, literally.

trên chúng ta, nghĩa đen.

Lessons of defiance have always been taught

Bài học về sự ngoan cường đã luôn được dạy bởi

by fashion's great revolutionaries:

những nhà thiết kế thời trang vĩ đại:

its designers.

các tác phẩm của họ.

Jean Paul Gaultier taught us that women can be kings.

Jean Paul Gaulter đã cho chúng ta thấy rằng phụ nữ có thể là vua.

Thom Browne --

Thom Browne --

he taught us that men can wear heels.

đã chỉ chúng ta thấy rằng đàn ông có thể đi giày cao gót.

And Alexander McQueen, in his spring 1999 show,

Và Alexander McQueen, trong buổi trình diễn mùa xuân năm 1999,

had two giant robotic arms in the middle of his runway.

với hai cánh tay robot khổng lồ ở giữa sàn diễn.

Và người mẫu, Shalom Harlow bắt đầu xoay giữa ở giữa,

And as the model, Shalom Harlow began to spin in between them,

these two giant arms --

hai cánh tay khổng lồ này --

lúc đầu lén lút và rồi sau đó trở nên quyết liệt,

furtively at first and then furiously,

began to spray color onto her.

để màu phun lên người cô.

McQueen, thus,

McQueen,

trước khi tự kết liễu đời mình,

before he took his own life,

đã dạy chúng ta rằng cơ thể này là một tấm vải bạt,

taught us that this body of ours is a canvas,

a canvas we get to paint however we want.

một tấm vải bạt chúng ta có thể vẽ theo bất kì cách nào ta muốn.

Một người cũng yêu thế giới thời trang,

Somebody who loved this world of fashion

was Karar Nushi.

là Karar Nushi.

Anh từng là sinh viên và diễn viên đến từ Iraq.

He was a student and actor from Iraq.

Là người yêu màu sắc và chiết trung.

He loved his vibrant, eclectic clothes.

Tuy nhiên, anh ấy sớm nhận những lời đe dọa vì cách ăn mặc của mình.

However, he soon started receiving death threats for how he looked.

He remained unfazed.

Không hề nao núng,

He remained fabulous,

anh ấy vẫn luôn tuyệt vời.

until July 2017,

Đến tháng 7/2017,

khi Karar được phát hiện đã chết trên một con phố đông đúc tại Baghdad.

when Karar was discovered dead on a busy street in Baghdad.

He'd been kidnapped.

Anh ấy đã bị bắt cóc,

He'd been tortured.

bị tra tấn,

And eyewitnesses say that his body showed multiple wounds.

và nhiều nhân chứng nói rằng thi thể ông ấy có nhiều vết thương.

Vết dao đâm.

Stab wounds.

Two thousand miles away in Peshawar,

Cách đó hai nghìn dặm tại Peshawar,

nhà hoạt động chuyển giới người Pakistan Alisha bị bắn nhiều phát vào tháng 5/2016.

Pakistani transgender activist Alisha was shot multiple times in May 2016.

She was taken to the hospital,

Cô được đưa tới bệnh viện,

but because she dressed in women's clothing,

Nhưng vì mặc đồ phụ nữ,

she was refused access to either the men's or the women's wards.

cô đã bị từ chối đưa vào khu của đàn ông hay của phụ nữ.

What we choose to wear can sometimes be literally life and death.

Những gì chúng ta mặc đôi khi có thể là sự sống hoặc cái chết.

Và thậm chí trong cái chết, chúng ta đôi khi không được lựa chọn.

And even in death, we sometimes don't get to choose.

Alisha đã chết ngày hôm đó

Alisha died that day

and then was buried as a man.

và sau đó được chôn cất như một người đàn ông.

What kind of world is this?

Thế giới này là sao vậy?

Well, it's one in which it's natural to be afraid,

Vâng, nó là thứ chứa đựng nỗi sợ một cách tự nhiên,

cảm thấy bị đe doạ bởi sự giám sát,

to be frightened of this surveillance,

this violence against our bodies and what we wear on them.

chúng chống lại cơ thể chúng ta và cái chúng ta mặc.

However, the greater fear is that once we surrender,

Tuy nhiên, nỗi sợ hãi lớn hơn là khi chúng ta đầu hàng,

blend in

hòa trộn

and begin to disappear one after the other,

và bắt đầu tan biến vào những người khác,

the more normal this false conformity will look,

chuẩn mực sai lầm này càng phổ biến,

sự áp đặt sẽ càng ít sốc hơn.

the less shocking this oppression will feel.

Với những đứa trẻ chúng ta đang nuôi dạy,

For the children we are raising,

the injustice of today could become the ordinary of tomorrow.

sự bất công ngày hôm nay có thể trở thành bình thường vào ngày mai.

They'll get used to this,

Chúng sẽ quen dần với điều này,

và chúng cũng có thể bắt đầu nhìn nhận những thứ khác biệt như một sự bẩn thỉu,

and they, too, might begin to see anything different as dirty,

something to be hated,

thứ gì đó đáng bị ghét bỏ,

something to be extinguished,

thứ gì đó cần bị tiêu huỷ,

like lights to be put out,

như những ngọn đèn bị tắt,

từng cái một,

one by one,

until darkness becomes a way of life.

cho đến khi bóng tối trở thành một lối sống.

Tuy nhiên, nếu tôi ngày hôm nay,

However, if I today,

then you tomorrow,

và bạn ngày mai,

thậm chí sẽ thêm nhiều người nữa,

maybe even more of us someday,

nếu chúng ta nắm lấy quyền được là chính mình,

if we embrace our right to look like ourselves,

thì trong thế giới bị phủ trắng bạo lực,

then in the world that's been violently whitewashed,

we will become the pinpricks of color pushing through,

Chúng ta sẽ trở thành những mũi tiêm sắc màu,

giống như những góa phụ của Vrindavan.

much like those widows of Vrindavan.

How then, with so many of us,

Khi chúng ta đoàn kết lại

will the crosshairs of a gun

thì liệu tâm ngắm của khẩu súng,

be able to pick out Karar,

liệu có thể nhắm vào Karar,

Malala,

Malala,

Alisha?

Alisha?

Họ có thể giết hết chúng ta không?

Can they kill us all?

The time is now to stand up,

Giờ là lúc chúng ta đứng lên,

to stand out.

để nổi bật.

Where sameness is safeness,

Nơi sự giống nhau đồng nghĩa với an toàn,

with something as simple as what we wear,

với những điều đơn giản như cái ta mặc,

we can draw every eye to ourselves

ta sẽ thu hút mọi ánh nhìn về phía mình

để nói rằng luôn có sự khác biệt trên thế giới này và sẽ luôn luôn có.

to say that there are differences in this world, and there always will be.

Hãy quen với nó.

Get used to it.

And this we can say without a single word.

Và điều này chúng ta có thể không cần nói bằng lời.

Fashion can give us a language for dissent.

Thời trang có thể cho ta ngôn ngữ về sự bất đồng,

It can give us courage.

cho ta sự can đảm.

Fashion can let us literally wear our courage on our sleeves.

Thời trang cho ta khoác sự can đảm lên ống tay áo.

So wear it.

Hãy mặc nó.

Wear it like armor.

Mặc nó như một bộ giáp.

Wear it because it matters.

Mặc nó bởi nó quan trọng.

And wear it because you matter.

Và mặc nó vì bạn quan trọng.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)