How fashion helps us express who we are -- and what we stand for | Kaustav Dey

Tłumaczenie: Karolina Deryło Korekta: Rysia Wand

I was around 10 when one day,

Miałem około 10 lat, kiedy pewnego dnia

I discovered a box of my father's old things.

znalazłem pudło ze starymi rzeczami mojego ojca.

In it, under a bunch of his college textbooks,

W nim, pod stertą szkolnych podręczników,

was a pair of black corduroy bell-bottom pants.

była para czarnych, sztruksowych dzwonów.

These pants were awful --

Te spodnie były okropne,

musty and moth-eaten.

stęchłe i wyjedzone przez mole.

And of course, I fell in love with them.

Oczywiście zakochałem się w nich.

I'd never seen anything like them.

Nigdy nie widziałem nic podobnego.

Until that day,

Do tego dnia

all I'd ever known and worn was my school uniform,

znałem tylko i nosiłem, swój szkolny mundurek,

which, in fact, I was pretty grateful for,

za który byłem naprawdę wdzięczny,

because from quite a young age,

bo już od bardzo młodego wieku

I'd realized I was somewhat different.

wiedziałem, że różnię się od innych.

I'd never been one of the boys my age;

Nigdy nie byłem jak chłopcy w moim wieku.

terrible at sports,

Kiepski w sporcie,

possibly the unmanliest little boy ever.

byłem chyba najmniej męskim chłopcem.

(Laughter)

(Śmiech)

I was bullied quite a bit.

Często mi dokuczano.

And so, I figured that to survive I would be invisible,

Zrozumiałem, że by przetrwać, muszę stać się niewidzialny,

and the uniform helped me

a dzięki mundurkowi

to seem no different from any other child.

nie różniłem się od innych dzieci.

(Laughter)

(Śmiech)

Well, almost.

No, prawie.

This became my daily prayer:

Moja codzienna modlitwa brzmiała:

"God, please make me just like everybody else."

"Boże, spraw, bym był taki sam jak inni".

I think this went straight to God's voicemail, though.

Ale ta prośba trafiła chyba prosto na pocztę głosową.

(Laughter)

(Śmiech)

And eventually, it became pretty clear

W końcu stało się jasne,

that I was not growing up to be the son that my father always wanted.

że nie wyrosnę na takiego syna, jakiego mój ojciec zawsze chciał mieć.

Sorry, Dad.

Wybacz, tato.

No, I was not going to magically change.

Nie miałem przejść magicznej przemiany.

And over time, I grew less and less sure that I actually wanted to.

Z czasem byłem coraz mniej pewny, czy w ogóle chcę się zmienić.

Therefore, the day those black corduroy bell-bottom pants came into my life,

Więc kiedy te czarne, sztruksowe dzwony pojawiły się w moim życiu,

something happened.

coś się stało.

I didn't see pants;

Nie widziałem spodni,

I saw opportunity.

widziałem okazję.

The very next day, I had to wear them to school,

Następnego dnia musiałem założyć je do szkoły,

come what may.

żeby nie wiem co.

And once I pulled on those god-awful pants and belted them tight,

Jak tylko założyłem te wstrętne spodnie i ścisnąłem je mocno paskiem,

almost instantly, I developed what can only be called a swagger.

niemal od razu poczułem się jak szpaner.

(Laughter)

(Śmiech)

All the way to school,

Przez całą drogę do szkoły

and then all the way back because I was sent home at once --

i z powrotem - bo od razu odesłano mnie do domu,

(Laughter)

(Śmiech)

I transformed into a little brown rock star.

zmieniłem się w małą, brązowoskórą gwiazdę rocka.

(Laughter)

(Śmiech)

I finally didn't care anymore that I could not conform.

W końcu przestałem dbać o to, że nie potrafię się wpasować.

That day, I was suddenly celebrating it.

Tamtego dnia zacząłem to świętować.

That day, instead of being invisible,

Tamtego dnia, zamiast być niewidocznym,

I chose to be looked at,

chciałem, żeby na mnie patrzono

just by wearing something different.

tylko dlatego, że założyłem coś innego.

That day, I discovered the power of what we wear.

Tamtego dnia odkryłem siłę ubioru.

That day, I discovered the power of fashion,

Tamtego dnia odkryłem potęgę mody,

and I've been in love with it ever since.

w której jestem zakochany do dziś.

Fashion can communicate our differences to the world for us.

Za pomocą mody możemy przekazać światu nasze różnice.

And with this simple act of truth,

Tym prostym aktem szczerości

I realized that these differences --

uświadomiłem sobie, że te różnice

they stopped being our shame.

przestały być czymś wstydliwym.

They became our expressions,

Stały się wyrazem nas samych,

expressions of our very unique identities.

wyrazem naszych wyjątkowych osobowości.

And we should express ourselves,

Powinniśmy wyrażać samych siebie,

wear what we want.

nosić to, co chcemy.

What's the worst that could happen?

Co w tym złego?

The fashion police are going to get you for being so last season?

Strażnicy mody dopadną was za ciuchy z zeszłego sezonu?

(Laughter)

(Śmiech)

Yeah.

No właśnie.

Well, unless the fashion police meant something entirely different.

Chyba że strażnicy mody są czymś zupełnie innym.

Nobel Prize laureate Malala survived Taliban extremists

Malala, laureatka nagrody Nobla, przeżyła atak talibów

in October 2012.

w październiku 2012 roku.

However, in October 2017, she faced a different enemy,

Jednak w październiku 2017 roku stawiła czoła innemu wrogowi,

when online trolls viciously attacked the photograph

internetowym trollom brutalnie krytykującym zdjęcie

that showed the 20-year-old wearing jeans that day.

dwudziestoletniej Malali ubranej w dżinsy.

The comments,

Komentarze,

the hatred she received,

nienawiść, których padła ofiarą,

ranged from "How long before the scarf comes off?"

zaczęły się od "jak szybko przestanie nosić chustę?",

to, and I quote,

a kończyły na, cytuję:

"That's the reason the bullet directly targeted her head

"To dlatego dostała wtedy kulę prosto w głowę".

a long time ago."

Now, when most of us decide to wear a pair of jeans

Kiedy większość z nas postanawia założyć dżinsy

someplace like New York, London, Milan, Paris,

gdzieś w Nowym Jorku, Londynie, Mediolanie, czy Paryżu,

we possibly don't stop to think that it's a privilege;

raczej nie uważamy tego za przywilej,

something that somewhere else can have consequences,

za coś, co gdzieś indziej może mieć konsekwencje,

something that can one day be taken away from us.

coś, co pewnego dnia może zostać nam odebrane.

My grandmother was a woman who took extraordinary pleasure

Moja babcia czerpała wyjątkową przyjemność

in dressing up.

ze strojenia się.

Her fashion was colorful.

Jej styl był kolorowy.

And the color she loved to wear so much was possibly the only thing

Kolor, który tak uwielbiała nosić, był prawdopodobnie jedyną rzeczą,

that was truly about her,

dzięki której była sobą,

the one thing she had agency over,

i nad którą miała władzę,

because like most other women of her generation in India,

ponieważ, jak większości kobiet jej pokolenia w Indiach,

she'd never been allowed to exist

nigdy nie pozwolono jej istnieć

beyond what was dictated by custom and tradition.

ponad to, co narzucały zwyczaj i tradycja.

She'd been married at 17,

Wyszła za mąż, mając 17 lat,

and after 65 years of marriage, when my grandfather died suddenly one day,

a kiedy po 65 latach małżeństwa mój dziadek nagle zmarł,

her loss was unbearable.

ta strata była dla niej nie do zniesienia.

But that day, she was going to lose something else as well,

Ale tego dnia miała stracić coś jeszcze,

the one joy she had:

swoją jedyną radość,

to wear color.

kolorowy ubiór.

In India, according to custom,

W Indiach, zgodnie ze zwyczajem,

when a Hindu woman becomes a widow,

kiedy hinduistka zostaje wdową,

all she's allowed to wear is white

musi ubierać się wyłącznie na biało

from the day of the death of her husband.

od dnia śmierci męża.

No one made my grandmother wear white.

Nikt nie zmuszał babci do noszenia bieli.

However, every woman she'd known who had outlived her husband,

Jednak każda znana jej kobieta, która przeżyła męża,

including her mother,

w tym jej matka,

had done it.

nosiła biel.

This oppression was so internalized,

Ten przymus był tak zinternalizowany,

so deep-rooted,

tak głęboko zakorzeniony,

that she herself refused a choice.

że sama odmówiła sobie wyboru.

She passed away this year,

Zmarła w tym roku

and until the day she died,

i do dnia śmierci

she continued to wear only white.

ubierała się wyłącznie na biało.

I have a photograph with her from earlier, happier times.

Mam zdjęcie z nią z wcześniejszych, szczęśliwszych czasów.

In it, you can't really see what she's wearing --

Nie widać dokładnie co ma na sobie,

the photo is in black and white.

zdjęcie jest czarno-białe.

However, from the way she's smiling in it,

Ale sądząc po jej uśmiechu

you just know she's wearing color.

musiało to być coś kolorowego.

This is also what fashion can do.

Właśnie to potrafi moda.

It has the power to fill us with joy,

Potrafi wzbudzać w nas radość,

the joy of freedom to choose for ourselves how we want to look,

radość z wolności wyboru tego, jak chcemy wyglądać,

how we want to live --

jak chcemy żyć.

a freedom worth fighting for.

Wolność, o którą warto walczyć.

And fighting for freedom, protest, comes in many forms.

Walka o wolność, protest, przybiera różne formy.

Widows in India like my grandmother, thousands of them,

Wdowy w Indiach, jak moja babcia i tysiące innych,

live in a city called Vrindavan.

mieszkają w mieście Wryndawan.

And so, it's been a sea of white for centuries.

Od wieków miasto wygląda jak morze bieli.

However, only as recently as 2013,

Jednak nie dalej jak w 2013 roku

the widows of Vrindavan have started to celebrate Holi,

wdowy z Wryndawanu zaczęły świętować Holi,

the Indian festival of color,

indyjski festiwal kolorów,

which they are prohibited from participating in.

w którym nie wolno im uczestniczyć.

On this one day in March,

Tego jednego dnia w marcu

these women take the traditional colored powder of the festival

kobiety biorą tradycyjny kolorowy proszek

and color each other.

i malują się nawzajem.

With every handful of the powder they throw into the air,

Z każdą garścią proszku wyrzucaną w powietrze

their white saris slowly start to suffuse with color.

ich białe sari zaczynają powoli nabierać barw.

And they don't stop until they're completely covered

Nie przestają rzucać dopóki nie pokryją się całe

in every hue of the rainbow that's forbidden to them.

wszystkimi odcieniami tęczy, które są dla nich zakazane.

The color washes off the next day,

Kolor spiera się następnego dnia,

however, for that moment in time,

ale przez ten jeden moment

it's their beautiful disruption.

to jest ich piękny bunt.

This disruption,

Ten bunt,

any kind of dissonance,

wszelkie formy sprzeciwu,

can be the first gauntlet we throw down in a battle against oppression.

mogą być pierwszym wyzwaniem rzuconym uciskowi.

And fashion --

A moda,

it can create visual disruption for us --

dzięki niej nasz bunt staje się widoczny,

on us, literally.

mamy go dosłownie na sobie.

Lessons of defiance have always been taught

Od zawsze lekcje przekory dawali nam

by fashion's great revolutionaries:

wielcy rewolucjoniści mody,

its designers.

jej projektanci.

Jean Paul Gaultier taught us that women can be kings.

Jean Paul Gaultier nauczył nas, że kobiety mogą być królami.

Thom Browne --

Thom Browne

he taught us that men can wear heels.

nauczył nas, że mężczyźni mogą nosić szpilki.

And Alexander McQueen, in his spring 1999 show,

Alexander McQueen w pokazie na wiosnę 1999 roku

had two giant robotic arms in the middle of his runway.

ustawił na środku wybiegu dwa ogromne robotyczne ramiona.

And as the model, Shalom Harlow began to spin in between them,

Gdy modelka Shalom Harlow obracała się pomiędzy nimi,

these two giant arms --

te dwa wielkie roboty

furtively at first and then furiously,

na początku niepewnie, a potem jak szalone

began to spray color onto her.

zaczęły spryskiwać ją farbą.

McQueen, thus,

Zatem McQueen,

before he took his own life,

zanim odebrał sobie życie,

taught us that this body of ours is a canvas,

nauczył nas, że nasze ciało jest płótnem,

a canvas we get to paint however we want.

które można dowolnie pomalować.

Somebody who loved this world of fashion

Kimś, kto kochał świat mody,

was Karar Nushi.

był Karar Nushi.

He was a student and actor from Iraq.

Był studentem i aktorem z Iraku.

He loved his vibrant, eclectic clothes.

Uwielbiał swoje jaskrawe, eklektyczne ubrania.

However, he soon started receiving death threats for how he looked.

Ale zaczął otrzymywać groźby śmierci z powodu swojego wyglądu.

He remained unfazed.

Nie przejął się nimi.

He remained fabulous,

Nadal był fantastyczny,

until July 2017,

aż do lipca 2017 roku,

when Karar was discovered dead on a busy street in Baghdad.

kiedy martwego Karara znaleziono na ruchliwej ulicy w Bagdadzie.

He'd been kidnapped.

Został porwany.

He'd been tortured.

Był torturowany.

And eyewitnesses say that his body showed multiple wounds.

Naoczni świadkowie twierdzą, że jego ciało miało liczne rany.

Stab wounds.

Rany po pchnięciu nożem.

Two thousand miles away in Peshawar,

Trzy tysiące kilometrów dalej w Peszawarze

Pakistani transgender activist Alisha was shot multiple times in May 2016.

Alisha, transgenderystka i aktywistka z Pakistanu,

została kilkukrotnie postrzelona w maju 2016 roku.

She was taken to the hospital,

Zabrano ją do szpitala,

but because she dressed in women's clothing,

ale ponieważ miała na sobie damskie ubrania

she was refused access to either the men's or the women's wards.

nie przyjęto jej na męski ani na żeński oddział.

What we choose to wear can sometimes be literally life and death.

To, jak się ubieramy, może być czasem dosłownie sprawą życia lub śmierci.

And even in death, we sometimes don't get to choose.

Czasami nawet w obliczu śmierci nie mamy prawa wyboru.

Alisha died that day

Alisha zmarła tamtego dnia

and then was buried as a man.

i została pochowana jako mężczyzna.

What kind of world is this?

Co to za świat?

Well, it's one in which it's natural to be afraid,

To świat, w którym normalny jest lęk,

to be frightened of this surveillance,

strach przed nadzorem,

this violence against our bodies and what we wear on them.

przemocą wobec naszych ciał i tego, co na nich nosimy.

However, the greater fear is that once we surrender,

Ale bardziej przerażające jest to, że kiedy się poddamy,

blend in

wtopimy się

and begin to disappear one after the other,

i zaczniemy znikać, jeden po drugim,

the more normal this false conformity will look,

im bardziej normalny będzie ten fałszywy konformizm,

the less shocking this oppression will feel.

tym mniej szokujący będzie ucisk.

For the children we are raising,

Dla dzieci, które wychowujemy,

the injustice of today could become the ordinary of tomorrow.

dzisiejsza niesprawiedliwość może stać się jutrzejszą codziennością.

They'll get used to this,

Przywykną do tego

and they, too, might begin to see anything different as dirty,

i również zaczną postrzegać odmienność jako coś złego,

something to be hated,

coś, co należy znienawidzić,

something to be extinguished,

stłumić,

like lights to be put out,

zgasić jak światło,

one by one,

jedno po drugim,

until darkness becomes a way of life.

aż ciemność stanie się naszym życiem.

However, if I today,

Ale jeśli ja dzisiaj,

then you tomorrow,

potem wy jutro,

maybe even more of us someday,

a kiedyś może jeszcze więcej osób,

if we embrace our right to look like ourselves,

jeśli uznamy nasze prawo do tego, by wyglądać, jak chcemy,

then in the world that's been violently whitewashed,

wtedy w świecie, który został brutalnie pozbawiony koloru,

we will become the pinpricks of color pushing through,

będziemy przebijającymi się punkcikami koloru,

much like those widows of Vrindavan.

tak jak wdowy z Wryndawanu.

How then, with so many of us,

Gdy będzie nas tak dużo,

will the crosshairs of a gun

czy celownik pistoletu

be able to pick out Karar,

namierzy Karara,

Malala,

Malalę,

Alisha?

Alishę?

Can they kill us all?

Czy mogą zabić nas wszystkich?

The time is now to stand up,

Nadszedł czas by powstać,

to stand out.

by się wyróżnić.

Where sameness is safeness,

Tam, gdzie identyczność to bezpieczeństwo,

with something as simple as what we wear,

dzięki czemuś tak prostemu jak ubiór,

we can draw every eye to ourselves

można zwrócić na siebie oczy wszystkich,

to say that there are differences in this world, and there always will be.

by powiedzieć, że na świecie istnieją i zawsze będą istnieć różnice.

Get used to it.

Przyzwyczajcie się do tego.

And this we can say without a single word.

Można to powiedzieć bez słów.

Fashion can give us a language for dissent.

Moda może być językiem sprzeciwu.

It can give us courage.

Może dodać nam odwagi.

Fashion can let us literally wear our courage on our sleeves.

Dzięki modzie możemy nosić odwagę dosłownie na sobie.

So wear it.

Więc noście ją.

Wear it like armor.

Noście ją jak zbroję.

Wear it because it matters.

Noście ją, bo to ważne.

And wear it because you matter.

Noście ją, bo wy jesteście ważni.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)