Nancy Etcoff: Happiness and its surprises

Translator: Gwen Nguyen Reviewer: Khanh Do-Bao

This is called Hooked on a Feeling:

Hôm nay chúng ta nói về Cạm bẫy của cảm xúc.

The Pursuit of Happiness and Human Design.

Sự theo đuổi hạnh phúc và sự sắp xếp của con người.

I put up a somewhat dour Darwin,

Tôi dẫn chứng hình ảnh một Darwin khắc khổ

but a very happy chimp up there.

với một con tinh tinh khá là hạnh phúc.

My first point is that the pursuit of happiness is obligatory.

Điểm đầu tiên tôi muốn nói là theo đuổi hạnh phúc là việc bắt buộc

Man wishes to be happy, only wishes to be happy,

Con người khát khao được hạnh phúc, chỉ mong được hạnh phúc thôi,

and cannot wish not to be so.

và không thể không mong muốn như vậy.

We are wired to pursue happiness,

Chúng ta buộc phải theo đuổi hạnh phúc

not only to enjoy it, but to want more and more of it.

không chỉ để hưởng thụ, mà còn mong muốn có được hạnh phúc nhiều hơn.

So given that that's true,

Nếu cho rằng điều này đúng,

how good are we at increasing our happiness?

chúng ta làm tốt việc nâng tầm hạnh phúc của mình cỡ nào?

Well, we certainly try.

À, tất nhiên là chúng ta có cố gắng.

If you look on the Amazon site, there are over 2,000 titles

Nếu bạn xem trên trang Amazon, bạn sẽ thấy hơn 2,000 tựa đề sách

with advice on the seven habits, the nine choices,

toàn là lời khuyên về bảy thói quen, chín lựa chọn,

the 10 secrets,

10 bí mật,

the 14,000 thoughts that are supposed to bring happiness.

khoảng 14,000 suy nghĩ được cho là sẽ đem đến hạnh phúc

Now another way we try to increase our happiness

Cách khác để chúng ta cố gắng tăng cường hạnh phúc

is we medicate ourselves.

là chúng ta tự chữa trị cho mình.

And so there's over 120 million prescriptions out there for antidepressants.

Cho nên có khoảng 120 triệu toa thuốc kê đơn thuốc chống trầm cảm.

Prozac was really the first absolute blockbuster drug.

Prozac là loại thuốc thành công tuyệt đối đầu tiên

It was clean, efficient, there was no high,

Thuốc này rất sạch, hiệu quả, không gây kích thích,

there was really no danger, it had no street value.

không nguy hiểm, và không có tác dụng phụ.

In 1995,

Vào năm 1995,

illegal drugs were a $400 billion business,

các loại thuốc cấm là một ngành công nghiệp đem lại $400 tỷ

representing eight percent of world trade,

chiếm 8% tổng số thương mại của thế giới

roughly the same as gas and oil.

gần giống như xăng và dầu.

These routes to happiness haven't really increased happiness very much.

Những cách này thực sự không làm tăng hạnh phúc lên đáng kể.

One problem that's happening now is,

Một vấn đề xảy ra bây giờ là,

although the rates of happiness

trong khi tỉ lệ hạnh phúc

are about as flat as the surface of the moon,

nằm ngang bằng như bề mặt của mặt trăng,

depression and anxiety are rising.

thì trầm cảm và lo lắng lại tăng lên.

Some people say this is because we have better diagnosis,

Một số người cho rằng điều này là do chúng ta chuẩn đoán tốt hơn,

and more people are being found out.

nên phát hiện nhiều người như vậy hơn.

It isn't just that. We're seeing it all over the world.

Không phải đơn giản là như vậy. Chúng ta đang nhận thấy điều này trên toàn thế giới.

In the United States right now

Ở Mỹ hiện giờ

there are more suicides than homicides.

xảy ra nhiều vụ tự tử hơn là giết người.

There is a rash of suicide in China.

Có hàng loạt vụ tự tử ở Trung Quốc.

And the World Health Organization predicts

Theo dự đoán của Tổ Chức Sức Khỏe Thế Giới

by the year 2020

tới năm 2020

that depression will be

trầm cảm lúc đó sẽ là

the second largest cause of disability.

nguyên nhân lớn thứ hai gây khuyết tật

Now the good news here

Tin vui ở đây là

is that if you take surveys from around the world,

nếu bạn khảo sát khắp nơi trên thế giới,

we see that about three quarters of people

chúng ta sẽ thấy một điều rằng khoảng ba phần tư số người

will say they are at least pretty happy.

nói rằng họ khá là hạnh phúc

But this does not follow any of the usual trends.

Nhưng điều này không đi theo xu hướng thông thường nào hết.

For example, these two show great growth in income,

Ví dụ như, hai biểu đồ này cho thấy thu nhập tăng lên

absolutely flat happiness curves.

nhưng đường hạnh phúc lại tuyệt nhiên bằng phẳng.

My field, the field of psychology,

Ngành tâm lý học, chuyên ngành của tôi

hasn't done a whole lot

vẫn chưa làm được nhiều điều

to help us move forward in understanding human happiness.

giúp chúng ta hiểu hơn về hạnh phúc của con người.

In part, we have the legacy of Freud, who was a pessimist,

Phần nào đó, chúng ta là con cháu của Freud, vốn là một người bi quan.

who said that pursuit of happiness is a doomed quest,

Ông cho rằng việc theo đuổi hạnh phúc là cuộc tìm kiếm vô vọng,

is propelled by infantile aspects of the individual

xuất phát từ khía cạnh trẻ con của mỗi cá nhân

that can never be met in reality.

mà không bao giờ tìm được trong thực tế.

He said, "One feels inclined to say

Ông nói: "Người ta có khuynh hướng nói rằng

that the intention that man should be happy

ý định con người phải được hạnh phúc

is not included in the plan of creation."

không được đề cập trong kế hoạch của tạo hóa."

So the ultimate goal of psychoanalytic psychotherapy

Vì thế mục tiêu cuối cùng của liệu pháp tâm lý

was really what Freud called ordinary misery.

thật ra chính là cái mà Freud gọi là sự đau khổ thông thường.

(Laughter)

(Cười)

And Freud in part reflects

Freud đã phản ánh phần nào

the anatomy of the human emotion system --

cấu trúc của hệ thống cảm xúc con người

which is that we have both a positive and a negative system,

bao gồm mặt tích cực và tiêu cực

and our negative system

và hệ thống tiêu cực

is extremely sensitive.

lại rất nhạy cảm.

So for example, we're born loving the taste of something sweet

Thí dụ dễ hiểu là, chúng ta sinh ra đã thích mùi vị ngọt ngào

and reacting aversively to the taste of something bitter.

nhưng lại phản ứng mạnh đối với mùi vị đắng

We also find that people are more averse to losing

Chúng ta cũng thấy một điều rằng con người hay đối nghịch với việc thua

than they are happy to gain.

hơn là hạnh phúc khi thắng.

The formula for a happy marriage

Công thức để đạt được một cuộc hôn nhân hạnh phúc

is five positive remarks, or interactions,

là năm nhận xét tích cực hoặc giao tiếp,

for every one negative.

cho mỗi biểu hiện tiêu cực.

And that's how powerful the one negative is.

Đủ thấy điều tiêu cực mạnh đến thế nào.

Especially expressions of contempt or disgust,

Đặc biệt đối với những cách thể hiện khinh thường hay ghê tởm,

well you really need a lot of positives to upset that.

bạn cần nhiều điều tích cực để đánh tan nó đi.

I also put in here the stress response.

Tôi cũng muốn nhắc đến phản ứng đối với áp lực,

We're wired for dangers that are immediate,

Chúng ta bị tác động bởi những mối nguy hiểm tức thời

that are physical, that are imminent,

thực tế, và sắp xảy ra,

and so our body goes into an incredible reaction

và khi đó cơ thể có một phản ứng khó tin

where endogenous opioids come in.

khi các nội tiết tố được phóng thích.

We have a system that is really ancient,

Chúng ta có một hệ thống cũ kỹ

and really there for physical danger.

và luôn thường trực khi có nguy hiểm cận kề.

And so over time, this becomes a stress response,

Và theo thời gian, điều này được gọi là phản ứng với áp lực,

which has enormous effects on the body.

áp lực có nhiều tác động lớn đến cơ thể.

Cortisol floods the brain;

Cortisol tràn ngập trong não;

it destroys hippocampal cells and memory,

nó tiêu hủy các tế bào não trước và trí nhớ,

and can lead to all kinds of health problems.

và gây ra đủ loại vấn đề về sức khỏe.

But unfortunately, we need this system in part.

Nhưng không may thay, chúng ta cần hệ thống này một phần nào đó.

If we were only governed by pleasure

Nếu chúng ta chỉ bị điều khiển bởi hệ thống niềm vui

we would not survive.

chúng ta sẽ không sống sót lâu được.

We really have two command posts.

Chúng ta có đến 2 trung tâm chỉ huy.

Emotions are short-lived intense responses

Cảm xúc là những phản ứng mạnh mẽ ngắn ngủi để đáp lại

to challenge and to opportunity.

thách thức và cơ hội.

And each one of them allows us to click into alternate selves

Và mỗi cái cho phép chúng ta chọn lựa những cái tôi khác nhau

that tune in, turn on, drop out

để điều chỉnh, phát triển hay bỏ qua

thoughts, perceptions, feelings and memories.

những suy nghĩ, khái niệm, cảm xúc và kí ức.

We tend to think of emotions as just feelings.

Chúng ta cứ mặc nhiên cho là cảm xúc chỉ là cảm xúc

But in fact, emotions are an all-systems alert

Nhưng thật ra, cảm xúc là một loại báo động theo hệ thống

that change what we remember,

có thể làm thay đổi những gì chúng ta nhớ,

what kind of decisions we make,

cách chúng ta ra quyết định

and how we perceive things.

và cách chúng ta nhận thức sự việc.

So let me go forward to the new science of happiness.

Vì thế tôi sẽ nói thẳng về ngành khoa học mới về hạnh phúc.

We've come away from the Freudian gloom,

Chúng ta đã đi xa khối ảm đạm của Freud,

and people are now actively studying this.

và ngày nay con người thật sự nghiên cứu về điều này.

And one of the key points in the science of happiness

Điểm trọng yếu trong ngành khoa học hạnh phúc

is that happiness and unhappiness

là hạnh phúc và bất hạnh

are not endpoints of a single continuum.

không phải là 2 cực của một thể liên tục duy nhất.

The Freudian model is really one continuum

Mô hình của Freud đúng là một thể liên tục duy nhất

that, as you get less miserable,

rằng, khi bạn bớt đau khổ,

you get happier.

bạn sẽ hạnh phúc hơn.

And that isn't true -- when you get less miserable,

Điều này không đúng - khi bạn ít đau khổ hơn,

you get less miserable.

bạn ít đau khổ hơn.

And that happiness is a whole other end of the equation.

Và rằng hạnh phúc là đầu bên kia của phương trình

And it's been missing. It's been missing from psychotherapy.

Và nó đã bị bỏ quan. Bị bỏ qua trong liệu pháp tâm lý.

So when people's symptoms go away, they tend to recur,

Vì thế khi triệu chứng của con người qua đi, chúng thường hay tái phát lại,

because there isn't a sense of the other half --

Bởi vì ở đây không có khái niệm về nửa kia -

of what pleasure, happiness, compassion, gratitude,

như là vui vẻ, hạnh phúc, trắc ẩn, biết ơn

what are the positive emotions.

những cảm xúc tích cực.

And of course we know this intuitively,

Và dĩ nhiên chúng ta biết điều này theo bản năng,

that happiness is not just the absence of misery.

rằng hạnh phúc không phải là sự thiếu vắng của đau khổ

But somehow it was not put forward until very recently,

Nhưng điều này không được nói đến mãi đến gần đây,

seeing these as two parallel systems.

xem chúng như hai hệ thống song song.

So that the body can both look for opportunity

Nên cơ thể có thể tìm kiếm cơ hội

and also protect itself from danger, at the same time.

và cùng lúc đó, bảo vệ mình khỏi bị nguy hiểm.

And they're sort of two reciprocal

Và chúng dường như hai hệ thống

and dynamically interacting systems.

tương tác hỗ qua lại và năng động.

People have also wanted to deconstruct.

Con người từng luôn muốn tái cấu trúc

We use this word "happy,"

Chúng ta sử dụng từ "hạnh phúc",

and it's this very large umbrella of a term.

là một thuật ngữ lớn

And then three emotions for which there are no English words:

Nó bao gồm ba loại cảm xúc không có từ tiếng Anh tương đương:

fiero, which is the pride in accomplishment of a challenge;

fiero, là điều tự hào khi hoàn thành một cái gì đó mang tính thách thức;

schadenfreude, which is happiness in another's misfortune,

schadenfreude, là niềm vui khi thấy bất hạnh của người khác,

a malicious pleasure;

một niềm vui độc ác;

and naches, which is a pride and joy in one's children.

và cuối cùng là naches, là niềm tự hào và niềm vui đối với trẻ con.

Absent from this list, and absent from any discussions of happiness,

Không có trong danh sách này và cũng không có trong các cuộc thảo luận về hạnh phúc,

are happiness in another's happiness.

là hạnh phúc trước hạnh phúc của người khác.

We don't seem to have a word for that.

Hình như chúng ta không có từ ngữ cho khái niệm này.

We are very sensitive to the negative,

Chúng ta rất nhạy cảm đối với điều tiêu cực,

but it is in part offset by the fact

nhưng điều này phần nào được bù lại

that we have a positivity.

bởi điều tích cực mà chúng ta có.

We're also born pleasure-seekers.

Theo bản năng, chúng ta là người đi tìm khoái lạc.

Babies love the taste of sweet

Trẻ con thường yêu vị ngọt

and hate the taste of bitter.

và ghét vị đắng.

They love to touch smooth surfaces rather than rough ones.

Chúng thích sờ mặt phẳng mịn màng chứ không thích những gì thô ráp.

They like to look at beautiful faces

Chúng thích nhìn những gương mặt xinh đẹp

rather than plain faces.

chứ không thích những khuôn mặt chân phương.

They like to listen to consonant melodies

Chúng thích nghe những giai điệu hòa hợp

instead of dissonant melodies.

chứ không thích nghe giai điệu không hòa hợp.

Babies really are born

Trẻ con thực sự được sinh ra

with a lot of innate pleasures.

với nhiều niềm vui bẩm sinh.

There was once a statement made by a psychologist

Đã từng có nhà tâm lý học nói một câu rằng

that said that 80 percent of the pursuit of happiness

80 phần trăm việc theo đuổi hạnh phúc

is really just about the genes,

chỉ là liên quan đến di truyền

and it's as difficult to become happier as it is to become taller.

và việc trở nên hạnh phúc hơn cũng khó như việc muốn cao hơn.

That's nonsense.

Điều này thật vô lí.

There is a decent contribution to happiness from the genes --

Di truyền đóng góp đáng kể đối với hạnh phúc

about 50 percent --

khoảng 50%

but there is still that 50 percent that is unaccounted for.

nhưng vẫn còn 50% được chưa tính đến.

Let's just go into the brain for a moment,

Hãy xem xét bộ não một chút,

and see where does happiness

để xem hạnh phúc bắt nguồn từ đâu

arise from in evolution.

trong công cuộc tiến hóa.

We have basically at least two systems here,

Chúng ta có ít nhất hai hệ thống ở đây,

and they both are very ancient.

và chúng đều rất cổ.

One is the reward system,

Một là hệ thống phần thưởng,

and that's fed by the chemical dopamine.

được nuôi dưỡng bằng chất dopamine.

And it starts in the ventral tegmental area.

Và nó bắt nguồn từ vùng chỏm não.

It goes to the nucleus accumbens,

Nó đi qua vùng nhân não,

all the way up to the prefrontal cortex, orbital frontal cortex,

đi lên tận vùng vỏ não trán trước, vỏ não trán ổ mắt,

where decisions are made, high level.

nơi đưa ra các quyết định ở mức độ cao.

This was originally seen as a system

Điều này trước đây được xem như là

that was the pleasure system of the brain.

một hệ thống niềm vui của bộ não.

In the 1950s,

Vào những năm 1950,

Olds and Milner put electrodes into the brain of a rat.

Olds và Milner đưa các điện cực vào não chuột.

And the rat would just keep pressing that bar

Và con chuột cứ liên tục ấn vào thanh đó

thousands and thousands and thousands of times.

hàng ngàn hàng vạn lần.

It wouldn't eat. It wouldn't sleep. It wouldn't have sex.

Nó không ăn, không ngủ, không quan hệ tình dục.

It wouldn't do anything but press this bar.

Nó không làm gì cả, ngoài việc nhấn thanh này.

So they assumed

Vì thế họ kết luận rằng

this must be, you know, the brain's orgasmatron.

đây chính là hệ thống tạo khoái lạc của bộ não.

It turned out that it wasn't,

Nhưng hóa ra không phải như vậy,

that it really is a system of motivation,

nó chỉ là hệ thống truyền cảm hứng,

a system of wanting.

hệ thống mong muốn.

It gives objects what's called incentive salience.

Nó làm cho các vật thể thêm tính nổi trội.

It makes something look so attractive

Nó khiến điều gì đó trông hấp dẫn

that you just have to go after it.

đến nỗi bạn phải đuổi theo nó.

That's something different

Nó hơi khác biệt

from the system that is the pleasure system,

với hệ thống khoái lạc

which simply says, "I like this."

chỉ đơn giản ra lệnh "Tôi thích điều này."

The pleasure system, as you see,

Như bạn thấy, hệ thống tạo khoái lạc,

which is the internal opiates, there is a hormone oxytocin,

là nơi các chất giống như thuốc phiện, như oxytocin,

is widely spread throughout the brain.

lan tỏa rộng rãi trong bộ não.

Dopamine system, the wanting system,

Hệ thống chất dopamine, hệ thống mong muốn,

is much more centralized.

tập trung hơn nhiều.

The other thing about positive emotions is that they have a universal signal.

Một điều khác về cảm xúc tích cực là chúng có một dấu hiệu nhận biết phổ thông.

And we see here the smile.

Và chúng ta nhìn thấy nụ cười.

And the universal signal is not just raising the corner of the lips

Và dấu hiệu nhận biết phổ thông không phải chỉ là kéo góc môi

to the zygomatic major.

về phía gò má.

It's also crinkling the outer corner of the eye,

Mà nó còn là nếp nhăn ở đuôi mắt,

the orbicularis oculi.

tạo nên khối cơ vòng quanh mắt.

So you see, even 10-month-old babies, when they see their mother,

Những đứa trẻ sơ sinh 10 tháng tuổi khi trông thấy mẹ của mình

will show this particular kind of smile.

sẽ thể hiện kiểu cười này.

Extroverts use it more than introverts.

Những người hướng ngoại sử dụng điều này nhiều hơn người hướng nội.

People who are relieved of depression

Những người bị thoát khỏi trầm cảm

show it more after than before.

thể hiện điều này nhiều hơn trước đó.

So if you want to unmask a true look of happiness,

Vậy nên nếu bạn muốn thể hiện vẻ hạnh phúc thực sự,

you will look for this expression.

bạn sẽ tìm ra cách thể hiện này.

Our pleasures are really ancient.

Những niềm vui của chúng ta khá cổ xưa.

And we learn, of course, many, many pleasures,

Và tất nhiên là chúng ta học rất nhiều niềm vui,

but many of them are base. And one of them, of course, is biophilia --

đa phần là rất căn bản. Và một trong số chúng, tất nhiên là niềm đam mê với tự nhiên -

that we have a response to the natural world

đó là việc chúng ta phản ứng đối với thế giới thiên nhiên

that's very profound.

điều này rất sâu sắc.

Very interesting studies

Nhiều cuộc nghiên cứu

done on people recovering from surgery,

được thực hiện trên những người hồi phục sau phẫu thuật,

who found that people who faced a brick wall

thấy rằng những người hay đối diện bức tường

versus people who looked out on trees and nature,

so với những người nhìn ra cây cối và thiên nhiên,

the people who looked out on the brick wall

những người nhìn ra bức tường

were in the hospital longer, needed more medication,

thường nằm viện lâu hơn, cần nhiều thuốc hơn

and had more medical complications.

và có nhiều biến chứng y khoa hơn.

There is something very restorative about nature,

Tự nhiên có điều gì đó giúp con người hồi phục,

and it's part of how we are tuned.

và đó là một phần của việc thiên nhiên giúp ta hòa hợp.

Humans, particularly so, we're very imitative creatures.

Con người, đặc biệt là những sinh vật hay bắt chước

And we imitate from almost the second we are born.

Và chúng ta đã bắt chước từ giây phút chúng ta sinh ra.

Here is a three-week-old baby.

Đây là một đứa trẻ ba tuần tuổi.

And if you stick your tongue out at this baby,

Nếu bạn lè lưỡi ra trước đứa bé này,

the baby will do the same.

nó sẽ làm giống như vậy.

We are social beings from the beginning.

Chúng ta là những thực thể xã hội từ bé.

And even studies of cooperation

Và thậm chí những cuộc nghiên cứu về sự hợp tác

show that cooperation between individuals

cho thấy rằng sự hợp tác giữa các cá nhân

lights up reward centers of the brain.

kích thích các khu đền ơn của bộ não.

One problem that psychology has had

Một vấn đề mà tâm lý học đã từng có

is instead of looking at this intersubjectivity --

là thay vì nhìn vào vấn đề tự nhiên này -

or the importance of the social brain

hay sự quan trọng của tính xã hội của bộ não

to humans who come into the world helpless

đối với con người vốn dĩ bất lực trước thế giới

and need each other tremendously --

và cần có nhau một cách khẩn thiết -

is that they focus instead on the self

thì họ lại tập trung vào bản ngã

and self-esteem, and not self-other.

và lòng tự trọng chứ không phải là cái tôi của ai khác.

It's sort of "me," not "we."

Là "tôi", chứ không phải "chúng ta".

And I think this has been a really tremendous problem

Tôi cho rằng đây là một vấn đề to lớn

that goes against our biology and nature,

đi ngược lại sinh học và bản chất

and hasn't made us any happier at all.

và không giúp chúng ta hạnh phúc hơn.

Because when you think about it, people are happiest when in flow,

Vì bạn thử nghĩ xem, con người hạnh phúc nhất khi ở giữa những người khác,

when they're absorbed in something out in the world,

khi họ bị cuốn hút vào điều gì đó ngoài thế giới,

when they're with other people, when they're active,

khi họ ở bên người khác, khi họ năng động,

engaged in sports, focusing on a loved one,

khi họ chơi thế thao, tập trung vào người họ yêu thương,

learning, having sex, whatever.

học tập, quan hệ tình dục, vân vân.

They're not sitting in front of the mirror

Lúc đó họ không ngồi trước gương

trying to figure themselves out,

cố gắng hình dung về bản thân,

or thinking about themselves.

hoặc suy nghĩ về chính họ.

These are not the periods when you feel happiest.

Đây không phải là những lúc bạn thấy hạnh phúc nhất.

The other thing is, that a piece of evidence is,

Vấn đề khác ở đây là, theo một lời khuyên

is if you look at computerized text analysis

là nếu bạn nhìn vào phân tích ngôn ngữ được xử lý trên máy tính

of people who commit suicide,

về những người tự tử

what you find there, and it's quite interesting,

bạn sẽ thấy được điều này, khá là thú vị,

is use of the first person singular --

là việc sử dụng đại từ ngôi thứ nhất số ít

"I," "me," "my,"

"tôi" "của tôi"

not "we" and "us" --

chứ không phải là "chúng ta" "chúng tôi"

and the letters are less hopeless

và những câu chữ rất thất vọng

than they are really alone.

và họ rất cô đơn.

And being alone is very unnatural to the human.

Việc ở một mình là bất thường đối với con người.

There is a profound need to belong.

Có một nhu cầu được thuộc về tập thể.

But there are ways in which our evolutionary history can really trip us up.

Nhưng có nhiều cách lịch sử tiến hóa đã bẫy được chúng ta.

Because, for example, the genes don't care whether we're happy,

Vì, thí dụ như, gene không quan tâm xem chúng ta có hạnh phúc không,

they care that we replicate,

chúng chỉ quan tâm là chúng ta sao chép lại,

that we pass our genes on.

chúng ta truyền lại gene sinh học của mình.

So for example we have three systems

Ví dụ như chúng ta có ba hệ thống

that underlie reproduction, because it's so important.

tạo ra sự sinh sản, vì nó rất quan trọng.

There's lust, which is just wanting to have sex.

Đó là đam mê, có nghĩa là mong muốn quan hệ tình dục.

And that's really mediated by the sex hormones.

Nó bị ảnh hưởng bởi các hóc môn giới tính.

Romantic attraction,

Sự thu hút lãng mạn

that gets into the desire system.

đó là hệ thống khao khát.

And that's dopamine-fed. And that's, "I must have this one person."

Và nó được nuôi dưỡng bởi chất dopamine. Nó có nghĩa là "tôi phải có được người này."

There's attachment, which is oxytocin,

Đó là sự gắn bó, với chất oxytocin,

and the opiates, which says, "This is a long-term bond."

và chất opiate gây nghiện, cho rằng "Đây là một mối quan hệ lâu dài."

See the problem is that, as humans, these three can separate.

Thấy vấn đề ở đây rồi chứ, là con người, 3 điều này có thể tách biệt.

So a person can be in a long term attachment,

Cho nên một người có một mối quan hệ gắn bó lâu dài

become romantically infatuated with someone else,

yêu thương lãng mạn với người khác,

and want to have sex with a third person.

và muốn quan hệ tình dục với một người thứ ba.

The other way in which our genes can sometimes lead us astray

Điều khiến gene nhiều khi đánh lạc hướng chúng ta

is in social status.

chính là địa vị xã hội.

We are very acutely aware of our social status

Chúng ta nhận biết rất rõ về địa vị xã hội của chúng ta

and always seek to further and increase it.

và luôn tìm kiếm nâng cao và tăng cường địa vị.

Now in the animal world, there is only one way to increase status,

Trong thế giới của động vật, chỉ có một cách để nâng cao vị thế,

and that's dominance.

đó là đàn áp.

I seize command by physical prowess,

Tôi nắm quyền ra lệnh bằng sự can đảm

and I keep it by beating my chest,

và tôi giữ nó bằng cách vỗ vào ngực,

and you make submissive gestures.

và bạn phải phục tùng tôi.

Now, the human has a whole other way to rise to the top,

Ngày nay, con người có rất nhiều cách để đứng đầu,

and that is a prestige route,

và đó là một lộ trình vinh quang,

which is freely conferred.

mà ai cũng thực hiện được.

Someone has expertise and knowledge, and knows how to do things,

Nếu ai đó có chuyên môn và kiến thức, và biết cách thực hiện công việc,

and we give that person status.

chúng ta sẽ cho người đó địa vị.

And that's clearly the way for us to create many more niches of status

Và rõ ràng đó là cách chúng ta tạo ra nhiều loại địa vị

so that people don't have to be lower on the status hierarchy

để con người không bị lép vế trong hệ thống địa vị

as they are in the animal world.

như trong thế giới động vật.

The data isn't terribly supportive of money buying happiness.

Các dữ liệu không thể hiện việc dùng tiền mua lấy hạnh phúc.

But it's not irrelevant.

Nhưng không hẳn điều đó là không đúng.

So if you look at questions like this, life satisfaction,

Vì thế nếu bạn đặc biệt quan tâm vấn đề này, sự thỏa mãn cuộc sống,

you see life satisfaction going up with each rung of income.

bạn sẽ thấy sự thỏa mãn cuộc sống sẽ gia tăng cùng với mức tăng thu nhập.

You see mental distress going up with lower income.

Bạn sẽ thấy sự đau khổ gia tăng cùng với mức thu nhập thấp.

So clearly there is some effect.

Rõ rằng có sự ảnh hưởng ở đây.

But the effect is relatively small.

Nhưng sự ảnh hưởng này khá nhỏ.

And one of the problems with money is materialism.

Và một trong những vấn đề liên quan đến tiền là chủ nghĩa vật chất.

What happens when people pursue money too avidly,

Khi con người quá chạy theo đồng tiền

is they forget about the real basic pleasures of life.

họ sẽ quên những nhu cầu cơ bản thực sự trong đời sống.

So we have here, this couple.

Và chúng ta có ở đây, một cặp đôi này.

"Do you think the less-fortunate are having better sex?"

"Bạn có nghĩ rằng những người kém may mắn có đời sống tình dục tốt hơn không?"

And then this kid over here is saying, "Leave me alone with my toys."

Và rằng đứa trẻ này nói rằng "Để mặc tôi với đồ chơi của tôi."

So one of the things is that it really takes over.

Và vấn đề là điều này đã tiếp quản nhiệm vụ.

That whole dopamine-wanting system

Tức là hệ thống mong muốn của chất dopamine

takes over and derails from any of the pleasure system.

tiếp quản và làm thay đổi cả hệ thống vui vẻ.

Maslow had this idea back in the 1950s

Maslow đã từng có ý tưởng về điều này vào những năm 1950,

that as people rise above their biological needs,

đó là khi con người đạt được mức nhu cầu sinh học của mình,

as the world becomes safer

khi thế giới an toàn hơn,

and we don't have to worry about basic needs being met --

và chúng ta không phải lo lắng về các nhu cầu căn bản -

our biological system, whatever motivates us, is being satisfied --

hệ thống sinh học của chúng ta, dù dưới bất kì động cơ nào, được thỏa mãn -

we can rise above them, to think beyond ourselves

chúng ta có thể vượt lên nó, để nghĩ ra ngoài bản thân

toward self-actualization or transcendence,

về sự tự khẳng định và chiêm nghiệm,

and rise above the materialist.

và vượt qua nhu cầu vật chất.

So to just quickly conclude with some brief data

Vì thế để tóm tắt nhanh chóng những nội dung chính

that suggests this might be so.

để chúng ta dễ nắm bắt.

One is people who underwent what is called a quantum change:

Một là con người trải qua quá trình thay đổi lượng tử:

they felt their life and their whole values had changed.

họ cảm thấy cuộc sống và các giá trị của họ đã thay đổi.

And sure enough, if you look at the kinds of values that come in,

Và chắc chắn nếu bạn nhìn vào các loại giá trị có thể đạt được,

you see wealth, adventure, achievement, pleasure, fun, be respected,

bạn thấy sự giàu có, sự mạo hiểm, thành tựu, lạc quan, niềm vui, được tôn trọng,

before the change,

and much more post-materialist values after.

trước khi có sự thay đổi,

thành những giá trị không có tính vật chất hơn nhiều.

Women had a whole different set of value shifts.

Phụ nữ có một bộ các giá trị khác nhau.

But very similarly, the only one that survived there was happiness.

Nhưng điều tương đồng là đều có chung sự hạnh phúc.

They went from attractiveness and happiness and wealth and self-control

Họ đi từ sự hấp dẫn, hạnh phúc, giàu có và tự chủ

to generosity and forgiveness.

đến sự rộng lượng và tha thứ.

I end with a few quotes.

Tôi xin kết thúc bằng vài câu trích dẫn.

"There is only one question:

"Chỉ có một câu hỏi:

How to love this world?"

Yêu thế giới như thế nào?"

And Rilke, "If your daily life seems poor,

"Nếu cuộc sống hàng ngày của bạn có vẻ nghèo nàn,

do not blame it; blame yourself.

đừng đổ thừa cho nó; hãy nhận lỗi về mình.

Tell yourself that you are not poet enough

Nói với mình rằng mình không đủ thi vị

to call forth its riches."

để gọi giàu sang đến." Trích dẫn từ Rilke.

"First, say to yourself what you would be.

"Đầu tiên, hãy nói với bản thân bạn sẽ trở thành điều gì.

Then do what you have to do."

Sau đó làm việc mà bạn phải làm."

Thank you.

Cám ơn đã lắng nghe.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)