Nancy Etcoff: Happiness and its surprises

Tłumaczenie: Joanna W. Korekta: Pawel Kalinowski

This is called Hooked on a Feeling:

Przedstawiam Wam "W niewoli uczucia:

The Pursuit of Happiness and Human Design.

pogoń za szczęściem a konstrukcja człowieka".

I put up a somewhat dour Darwin,

Wstawiłam tu cokolwiek srogiego Darwina,

but a very happy chimp up there.

ale i bardzo zadowolonego szympansa.

My first point is that the pursuit of happiness is obligatory.

Po pierwsze chciałabym powiedzieć, że dążenie do szczęścia jest czymś obligatoryjnym.

Man wishes to be happy, only wishes to be happy,

Człowiek pragnie być szczęśliwy, tego wyłącznie pragnie

and cannot wish not to be so.

i nie może pragnąć czegoś przeciwnego.

We are wired to pursue happiness,

Jesteśmy zaprogramowani, by dążyć do szczęścia,

not only to enjoy it, but to want more and more of it.

nie tylko by się nim cieszyć, ale by pragnąć go coraz więcej.

So given that that's true,

Jeśli założymy, że powyższe jest prawdą,

how good are we at increasing our happiness?

jak nam idzie podnoszenie poziomu naszego szczęścia?

Well, we certainly try.

Coż, staramy się, to pewne.

If you look on the Amazon site, there are over 2,000 titles

Przeglądając stronę Amazon, znajdziemy ponad 2000 tytułów

with advice on the seven habits, the nine choices,

z poradami dotyczącymi siedmiu nawyków, dziewięciu wyborów,

the 10 secrets,

dziesięciu sekretów

the 14,000 thoughts that are supposed to bring happiness.

i 14 tysięcy myśli, które mają nas uszczęśliwić.

Now another way we try to increase our happiness

Staramy się też poczuć szczęśliwsi,

is we medicate ourselves.

aplikując sobie pigułki.

And so there's over 120 million prescriptions out there for antidepressants.

Mamy ponad 120 milionów recept na antydepresanty.

Prozac was really the first absolute blockbuster drug.

Prozac był pierwszym absolutnym bestselerem w kategorii leków.

It was clean, efficient, there was no high,

Przyzwoity, skuteczny, żadnego haju,

there was really no danger, it had no street value.

całkowicie bezpieczny, bezwartościowy na czarnym rynku.

In 1995,

W 1995 r.

illegal drugs were a $400 billion business,

rynek narkotykowy był wart 400 miliardów dolarów,

representing eight percent of world trade,

co stanowiło osiem procent wartości światowej wymiany handlowej,

roughly the same as gas and oil.

mniej więcej tyle co ropa i gaz.

These routes to happiness haven't really increased happiness very much.

Te drogi do szczęścia raczej nie spowodowały jego zbyt wielkiego wzrostu.

One problem that's happening now is,

Jednym z obecnie trapiących nas problemów jest to,

although the rates of happiness

iż mimo że wskaźniki szczęścia

are about as flat as the surface of the moon,

są niemal kompletnie płaskie,

depression and anxiety are rising.

narastają stany lękowe i depresja.

Some people say this is because we have better diagnosis,

Niektórzy mówią, że powodem jest lepsza diagnostyka,

and more people are being found out.

dociera się do większej liczby ludzi.

It isn't just that. We're seeing it all over the world.

Jednak chyba nie tylko o to chodzi. Obserwujemy to zjawisko na całym świecie.

In the United States right now

Obecnie w Stanach Zjednoczonych

there are more suicides than homicides.

notuje się więcej samobójstw niż zabójstw.

There is a rash of suicide in China.

Gwałtownie rośnie liczba samobójstw w Chinach.

And the World Health Organization predicts

A Światowa Organizacja Zdrowia przewiduje,

by the year 2020

że do roku 2020

that depression will be

depresja będzie

the second largest cause of disability.

drugą najważniejszą przyczyną niepełnosprawności.

Now the good news here

Jest i dobra wiadomość -

is that if you take surveys from around the world,

jeśli spojrzeć na badania prowadzone na całym świecie,

we see that about three quarters of people

widać, że około trzech czwartych respondentów

will say they are at least pretty happy.

twierdzi, że jest co najmniej całkiem szczęśliwa.

But this does not follow any of the usual trends.

Ale nie ma to związku z żadnym z podstawowych trendów.

For example, these two show great growth in income,

Przykładowo, w obu tych przypadkach widzimy znaczny przyrost dochodu

absolutely flat happiness curves.

i zupełnie płaskie wykresy szczęścia.

My field, the field of psychology,

Moja domena, psychologia,

hasn't done a whole lot

nie przybliżyła nas za bardzo

to help us move forward in understanding human happiness.

ku zrozumieniu poczucia szczęścia u ludzi.

In part, we have the legacy of Freud, who was a pessimist,

Częściowo ciąży na nas spuścizna Freuda, który był pesymistą,

who said that pursuit of happiness is a doomed quest,

i który twierdził, że poszukiwanie szczęścia skazane jest na niepowodzenie,

is propelled by infantile aspects of the individual

jako dążenie biorące swe źródło w niemowlęcych aspektach jednostki,

that can never be met in reality.

nie do spełnienia w rzeczywistości.

He said, "One feels inclined to say

Powiedział on kiedyś: "Skłonny jestem stwierdzić,

that the intention that man should be happy

iż plan stworzenia nie zawierał

is not included in the plan of creation."

zamysłu uczynienia człowieka szczęśliwym".

So the ultimate goal of psychoanalytic psychotherapy

Zatem ostatecznym celem psychoterapii psychoanalitycznej

was really what Freud called ordinary misery.

było to, co Freud nazywał zwyczajną niedolą.

(Laughter)

(Śmiech)

And Freud in part reflects

Freud częściowo odzwierciedla

the anatomy of the human emotion system --

anatomię ludzkiego systemu emocji -

which is that we have both a positive and a negative system,

który składa się z układu pozytywnego i negatywnego,

and our negative system

a ten negatywny system

is extremely sensitive.

jest niezwykle wrażliwy.

So for example, we're born loving the taste of something sweet

Dla przykładu, rodzimy się z umiłowaniem słodkiego smaku

and reacting aversively to the taste of something bitter.

a wrodzoną reakcją na smak gorzki jest awersja.

We also find that people are more averse to losing

Niechęć do straty jest u ludzi większa,

than they are happy to gain.

niż radość z zysku.

The formula for a happy marriage

Przepis na szczęśliwe małżeństwo brzmi:

is five positive remarks, or interactions,

pięć pozytywnych uwag lub interakcji

for every one negative.

na każdą negatywną.

And that's how powerful the one negative is.

Oto jak potężna jest ta negatywna.

Especially expressions of contempt or disgust,

Szczególnie okazanie pogardy czy obrzydzenia -

well you really need a lot of positives to upset that.

naprawdę potrzeba mnóstwo pozytywnych doznań, żeby to zatrzeć.

I also put in here the stress response.

Wstawiłam tu również reakcję na stres.

We're wired for dangers that are immediate,

Jesteśmy skonstruowani w taki sposób, by reagować

that are physical, that are imminent,

na bezpośrednie, fizyczne zagrożenia,

and so our body goes into an incredible reaction

nasze ciała uruchamiają niesamowitą reakcję,

where endogenous opioids come in.

w której do akcji wkraczają endogenne opioidy.

We have a system that is really ancient,

To naprawdę prastary system,

and really there for physical danger.

świetnie funkcjonujący w czasie fizycznego zagrożenia.

And so over time, this becomes a stress response,

Z czasem jednak ta reakcja na stres

which has enormous effects on the body.

zaczyna mieć bardzo poważny wpływ na organizm.

Cortisol floods the brain;

Kortyzol zalewa mózg,

it destroys hippocampal cells and memory,

niszcząc komórki hipokampa i pamięć,

and can lead to all kinds of health problems.

co może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych.

But unfortunately, we need this system in part.

Niestety, system ten jest nam częściowo potrzebny.

If we were only governed by pleasure

Jeśli kierowalibyśmy się wyłącznie osiąganiem przyjemności,

we would not survive.

nie przeżylibyśmy.

We really have two command posts.

W reczywistości mamy dwa centra dowodzenia.

Emotions are short-lived intense responses

Emocje to krótkotrwałe intensywne reakcje

to challenge and to opportunity.

na wyzwania i możliwości.

And each one of them allows us to click into alternate selves

I każda z nich pozwala nam uruchomić alternatywne wersje nas samych,

that tune in, turn on, drop out

które dostrajają się, włączają, porzucają

thoughts, perceptions, feelings and memories.

myśli, spostrzeżenia, uczucia i wspomnienia.

We tend to think of emotions as just feelings.

Zazwyczaj myślimy o emocjach jedynie jako uczuciach.

But in fact, emotions are an all-systems alert

Ale w rzeczywistości emocje stawiają wszystkie systemy w pogotowiu,

that change what we remember,

wpływają na to, co zapamiętujemy,

what kind of decisions we make,

jakie decyzje podejmujemy,

and how we perceive things.

jak odbieramy otoczenie.

So let me go forward to the new science of happiness.

Pozwólcie zatem, że przejdę do nowej nauki o szczęściu.

We've come away from the Freudian gloom,

Pozostawiliśmy za sobą freudowskie przygnębienie,

and people are now actively studying this.

i właśnie to ludzie aktywnie teraz studiują.

And one of the key points in the science of happiness

Jednym z kluczowych punktów nauki o szczęściu

is that happiness and unhappiness

jest to, że bycie szczęśliwym i nieszczęśliwym

are not endpoints of a single continuum.

nie znajdują się na krańcach jednego kontinuum.

The Freudian model is really one continuum

Model freudowski stanowi kontinuum -

that, as you get less miserable,

w miarę, jak człowiek staje się mniej nieszczęśliwy,

you get happier.

staje się bardziej szczęśliwy.

And that isn't true -- when you get less miserable,

Ale to nieprawda - gdy stajemy się mniej nieszczęśliwi,

you get less miserable.

stajemy się po prostu mniej nieszczęśliwi.

And that happiness is a whole other end of the equation.

Szczęście to zupełnie inny kraniec równania.

And it's been missing. It's been missing from psychotherapy.

I tego właśnie brakuje. Tego brakuje w psychoterapii.

So when people's symptoms go away, they tend to recur,

Kiedy już u pacjentów znikają symptomy, mają one tendencje do powracania,

because there isn't a sense of the other half --

gdyż nadal nie ma wyczucia tej drugiej strony -

of what pleasure, happiness, compassion, gratitude,

tego, czym jest przyjemność, szczęście, współczucie, wdzięczność,

what are the positive emotions.

tego, czym są pozytywne emocje.

And of course we know this intuitively,

Oczywiście intuicyjnie wiemy,

that happiness is not just the absence of misery.

że szczęście nie jest wyłącznie brakiem cierpienia.

But somehow it was not put forward until very recently,

Jednak aż do niedawna nikt nie przezentował tego w ten sposób,

seeing these as two parallel systems.

że są to dwa równoległe systemy.

So that the body can both look for opportunity

Organizm może jednocześnie poszukiwać dobrych okazji

and also protect itself from danger, at the same time.

i w tym samym czasie chronić się przed niebezpieczeństwem.

And they're sort of two reciprocal

To właśnie te dwa układy, które

and dynamically interacting systems.

dynamicznie wzajemnie na siebie oddziałują.

People have also wanted to deconstruct.

Ludzie próbują również rozebrać na części pierwsze

We use this word "happy,"

słowo "szczęśliwy" i to, jak jest używane

and it's this very large umbrella of a term.

jako wiele obejmujące pojęcie - parasol.

And then three emotions for which there are no English words:

I trzy emocje, dla określenia których nie ma słów w angielskim słowniku:

fiero, which is the pride in accomplishment of a challenge;

fiero, czyli duma z osiągnięcia;

schadenfreude, which is happiness in another's misfortune,

schadenfreude, radość z czyjegoś niepowodzenia,

a malicious pleasure;

złośliwa przyjemność;

and naches, which is a pride and joy in one's children.

i naches, duma i radość z własnych dzieci.

Absent from this list, and absent from any discussions of happiness,

Nie ma na tej liście, ani nie przewija się w dyskusjach o szczęściu,

are happiness in another's happiness.

radości z czyjegoś szczęścia.

We don't seem to have a word for that.

Wygląda na to, że nie ma na to słowa.

We are very sensitive to the negative,

Jesteśmy wyczuleni na negatywne aspekty,

but it is in part offset by the fact

ale to, że nosimy w sobie pozytywność,

that we have a positivity.

częściowo ten fakt niweluje.

We're also born pleasure-seekers.

Jesteśmy urodzonymi poszukiwaczami przyjemności.

Babies love the taste of sweet

Niemowlęta uwielbiają słodki smak

and hate the taste of bitter.

i nie znoszą gorzkiego.

They love to touch smooth surfaces rather than rough ones.

Wolą dotykać gładkich powierzchni, niż tych nierównych.

They like to look at beautiful faces

Wolą przyglądać się ładnym twarzom,

rather than plain faces.

niż tym nieatrakcyjnym.

They like to listen to consonant melodies

Wolą harmonijne melodie

instead of dissonant melodies.

od tych pełnych dysonansów.

Babies really are born

Dzieci naprawdę przychodzą na świat

with a lot of innate pleasures.

ze sporymi zasobami wrodzonych przyjemności.

There was once a statement made by a psychologist

Jeden z psychologów orzekł kiedyś,

that said that 80 percent of the pursuit of happiness

że wynik pościgu za szczęściem w 80 procentach

is really just about the genes,

jest kwestią samych genów,

and it's as difficult to become happier as it is to become taller.

zatem równie trudno stać się szczęśliwszym, co wyższym.

That's nonsense.

Bzdura.

There is a decent contribution to happiness from the genes --

Geny w sporej mierze przyczyniają się do szczęścia -

about 50 percent --

ten wpływ szacuje się na około 50 procent -

but there is still that 50 percent that is unaccounted for.

ale pozostaje nam 50 procent, dla których nie ma wyjaśnienia.

Let's just go into the brain for a moment,

Zajrzyjmy na moment do mózgu,

and see where does happiness

zobaczmy, jakie są

arise from in evolution.

ewolucyjne źródła szczęścia.

We have basically at least two systems here,

Zasadniczo mamy tu co najmniej dwa systemy,

and they both are very ancient.

obydwa ewolucyjnie bardzo stare.

One is the reward system,

Jeden z nich to układ nagrody,

and that's fed by the chemical dopamine.

który zasila związek chemiczny - dopamina.

And it starts in the ventral tegmental area.

Rozpoczyna się w polu brzusznym nakrywki,

It goes to the nucleus accumbens,

przenika do jądra półleżącego,

all the way up to the prefrontal cortex, orbital frontal cortex,

a potem w górę, do kory przedczołowej, kory oczodołowo-czołowej,

where decisions are made, high level.

gdzie podejmowane są decyzje, i to wysokiej wagi.

This was originally seen as a system

Początkowo właśnie ten układ uważano

that was the pleasure system of the brain.

za ośrodek przyjemności mózgu.

In the 1950s,

W latach 50. XX wieku

Olds and Milner put electrodes into the brain of a rat.

Olds i Milner wprowadzili elektrody do mózgu szczura,

And the rat would just keep pressing that bar

w efekcie szczur cały czas naciskał dźwignię,

thousands and thousands and thousands of times.

setki, tysiące razy i tak w kółko.

It wouldn't eat. It wouldn't sleep. It wouldn't have sex.

Nie chciał jeść. Przestał spać. Nie ciągnęło go do seksu.

It wouldn't do anything but press this bar.

Nic innego by nie robił, tylko przyciskał dźwignię.

So they assumed

Naukowcy założyli więc,

this must be, you know, the brain's orgasmatron.

że znaleźli, że się tak wyrażę, orgazmotron w mózgu.

It turned out that it wasn't,

Okazało się jednak, że tak nie jest,

that it really is a system of motivation,

że w rzeczywistości jest to system motywacyjny,

a system of wanting.

system pożądania.

It gives objects what's called incentive salience.

Zachęcająco uwydatnia obiekty pragnień.

It makes something look so attractive

Sprawia, że rzeczy wydają się tak pociągające,

that you just have to go after it.

że musimy się starać je zdobyć.

That's something different

To coś zupełnie odmiennego

from the system that is the pleasure system,

od takiego układu, jak układ przyjemności,

which simply says, "I like this."

który wysyła po prostu informację "lubię to".

The pleasure system, as you see,

Układ przyjemności, jak widać,

which is the internal opiates, there is a hormone oxytocin,

na który składają się wewnętrzne opiaty, mamy tu hormon oksytocynę,

is widely spread throughout the brain.

jest rozproszony w całym mózgu.

Dopamine system, the wanting system,

System dopaminowy, układ pożądania,

is much more centralized.

jest znacznie bardziej scentralizowany.

The other thing about positive emotions is that they have a universal signal.

W odniesieniu do pozytwnych emocji należy też powiedzieć, iż mają uniwersalne sygnały.

And we see here the smile.

Widzimy tutaj uśmiech.

And the universal signal is not just raising the corner of the lips

Ten uniwersalny sygnał to nie tylko uniesienie kącika ust

to the zygomatic major.

przez mięsień jarzmowy większy.

It's also crinkling the outer corner of the eye,

To również zmarszczenie zewnętrznego kącika oczu,

the orbicularis oculi.

przez mięsień okrężny oka.

So you see, even 10-month-old babies, when they see their mother,

Nawet 10-miesięczne dzieci, kiedy widzą swoją matkę,

will show this particular kind of smile.

uśmiechną się właśnie w ten szczególny sposób.

Extroverts use it more than introverts.

Ekstrowertycy uśmiechają się w ten sposób częściej niż introwertycy.

People who are relieved of depression

Ludzie, którzy wyszli z depresji,

show it more after than before.

uśmiechają się tak częściej, niż przedtem.

So if you want to unmask a true look of happiness,

Jeśli chcecie ujrzeć prawdziwe oblicze szczęścia,

you will look for this expression.

szukajcie tego wyrazu twarzy.

Our pleasures are really ancient.

Nasze przyjemności sięgają daleko wstecz.

And we learn, of course, many, many pleasures,

Wielu z nich oczywiście się uczymy,

but many of them are base. And one of them, of course, is biophilia --

ale wiele jest zupełnie podstawowych. Jedną z nich jest biofilia -

that we have a response to the natural world

fakt, że nasza reakcja na świat naturalny

that's very profound.

jest bardzo silna.

Very interesting studies

Bardzo ciekawe badania,

done on people recovering from surgery,

przeprowadzone na pacjentach w trakcie rehabilitacji po operacji,

who found that people who faced a brick wall

dowiodły, że osoby, które leżały naprzeciw ściany,

versus people who looked out on trees and nature,

w porównaniu do osób, które miały widok na drzewa i przyrodę,

the people who looked out on the brick wall

te osoby, które musiały patrzeć w ceglany mur,

were in the hospital longer, needed more medication,

przebywały w szpitalu dłużej i potrzebowały więcej leków,

and had more medical complications.

i miały więcej komplikacji zdrowotnych.

There is something very restorative about nature,

W przyrodzie jest coś regenerującego,

and it's part of how we are tuned.

tak już jesteśmy zaprogramowani.

Humans, particularly so, we're very imitative creatures.

Jako istoty ludzkie mamy tę szczególną cechę naśladownictwa.

And we imitate from almost the second we are born.

Imitujemy niemal od momentu narodzin.

Here is a three-week-old baby.

Widzimy tu trzytygodniowe niemowlę.

And if you stick your tongue out at this baby,

Jeśli pokaże się takiemu dziecku język,

the baby will do the same.

zrobi dokładnie to samo.

We are social beings from the beginning.

Od samego początku jesteśmy istotami społecznymi.

And even studies of cooperation

Nawet badania nad współpracą

show that cooperation between individuals

wykazują, że współpraca między jednostkami

lights up reward centers of the brain.

pobudza centra nagrody w mózgu.

One problem that psychology has had

Jednym z problemów, z którymi boryka się psychologia

is instead of looking at this intersubjectivity --

jest to, że zamiast przyjrzeć się międzypodmiotowości -

or the importance of the social brain

czyli wadze umysłu społecznego

to humans who come into the world helpless

dla istot ludzkich, które przychodzą na świat bezbronne

and need each other tremendously --

i bardzo potrzebują siebie nawzajem -

is that they focus instead on the self

zamiast tego skupiają się na jednostce,

and self-esteem, and not self-other.

jej osobowości i poczuciu wartości, a nie na interakcji z innymi.

It's sort of "me," not "we."

Takie "ja" a nie "my".

And I think this has been a really tremendous problem

Sądzę, że ta sprzeczna z naszą naturą i biologią tendencja

that goes against our biology and nature,

stanowi naprawdę bardzo poważny problem

and hasn't made us any happier at all.

i wcale nie sprawia, że jesteśmy szczęśliwsi.

Because when you think about it, people are happiest when in flow,

Jeśli się nad tym zastanowić, ludzie są najszczęśliwsi, gdy ich życie toczy się wartko,

when they're absorbed in something out in the world,

kiedy absorbuje ich świat zewnętrzny,

when they're with other people, when they're active,

gdy są wśród innych, gdy są aktywni,

engaged in sports, focusing on a loved one,

uprawiają sport, koncentrują się na ukochanej osobie,

learning, having sex, whatever.

uczą się, kochają i tak dalej.

They're not sitting in front of the mirror

Nie wtedy, gdy siedzą naprzeciw lustra,

trying to figure themselves out,

i próbują się rozgryźć

or thinking about themselves.

czy myślą o samych sobie.

These are not the periods when you feel happiest.

To nie są okresy, które można zaliczyć do najszczęśliwszych.

The other thing is, that a piece of evidence is,

Jeszcze jedno i niech to będzie dowód,

is if you look at computerized text analysis

dokonując komputerowej analizy tekstu

of people who commit suicide,

listów samobójców

what you find there, and it's quite interesting,

odkryjemy niezwykle interesującą rzecz,

is use of the first person singular --

mianowicie użycie pierwszej osoby liczby pojedynczej -

"I," "me," "my,"

"ja", "mnie", "moje",

not "we" and "us" --

a nie "my", "nas" -

and the letters are less hopeless

listy te bardziej obrazują prawdziwą samotność,

than they are really alone.

niż brak nadziei.

And being alone is very unnatural to the human.

Stan samotności jest dla człowieka zupełnie nienaturalny.

There is a profound need to belong.

Jest w nas naturalna potrzeba przynależności.

But there are ways in which our evolutionary history can really trip us up.

Ale nasza ewolucyjna historia potrafi płatać nam prawdziwe figle.

Because, for example, the genes don't care whether we're happy,

Genów, na przykład, wcale nie obchodzi, czy jesteśmy szczęśliwi,

they care that we replicate,

zależy im na tym, żebyśmy się rozmnażali,

that we pass our genes on.

żebyśmy przekazywali nasze geny.

So for example we have three systems

Mamy zatem trzy systemy,

that underlie reproduction, because it's so important.

odpowiedzialne za rozmnażanie - właśnie dlatego, że jest ono priorytetowe.

There's lust, which is just wanting to have sex.

Żądza, czyli ochota na seks.

And that's really mediated by the sex hormones.

Rządzą nią hormony płciowe.

Romantic attraction,

Romantyczne przyciąganie,

that gets into the desire system.

związane z pożądaniem,

And that's dopamine-fed. And that's, "I must have this one person."

napędzane dopaminą. To takie "Muszę mieć właśnie tę osobę".

There's attachment, which is oxytocin,

Jest przywiązanie, zależne od oksytocyny

and the opiates, which says, "This is a long-term bond."

i opiatów, które stwierdza "to związek na dłużej".

See the problem is that, as humans, these three can separate.

Problem polega na tym, że u ludzi te trzy układy mogą być rozdzielne.

So a person can be in a long term attachment,

Zatem dana osoba może być jednocześnie w długofalowym związku,

become romantically infatuated with someone else,

ulec romantycznej fascynacji kimś innym,

and want to have sex with a third person.

a zarazem pragnąć pójść do łóżka z jeszcze inną osobą.

The other way in which our genes can sometimes lead us astray

Nasze geny mogą nas zmylić w jeszcze inny sposób,

is in social status.

mianowicie przez status społeczny.

We are very acutely aware of our social status

Jesteśmy bardzo świadomi naszego statusu społecznego

and always seek to further and increase it.

i stale staramy się osiągać coraz wyższe jego szczeble.

Now in the animal world, there is only one way to increase status,

W świecie zwierząt jest tylko jeden sposób na poprawę miejsca w hierarchii,

and that's dominance.

to dominacja.

I seize command by physical prowess,

Przewodzę dzięki sprawności fizycznej,

and I keep it by beating my chest,

podtrzymuję przywództwo waląc pięściami w klatkę piersiową,

and you make submissive gestures.

a wy demonstrujecie gesty uległości.

Now, the human has a whole other way to rise to the top,

Ludzie podążają na szczyt zupełnie inną drogą,

and that is a prestige route,

ścieżką prestiżu,

which is freely conferred.

który jest przyznawany w nieskrępowany sposób.

Someone has expertise and knowledge, and knows how to do things,

Jeśli ktoś ma wiedzę i jest ekspertem w danej dziedzinie, zna się na rzeczy,

and we give that person status.

przyznajemy mu określony status.

And that's clearly the way for us to create many more niches of status

To oczywisty ludzki sposób na tworzenie statusowych nisz,

so that people don't have to be lower on the status hierarchy

dzięki któremu ludzie nie muszą być niżej w hierarchii,

as they are in the animal world.

jak to ma miejsce w świecie zwierząt.

The data isn't terribly supportive of money buying happiness.

Nie ma danych jednoznacznie potwierdzających, że szczęście można kupić.

But it's not irrelevant.

Ale pieniądze nie są zupełnie pozbawione znaczenia.

So if you look at questions like this, life satisfaction,

Przyjrzyjmy się takim oto kwestiim, jak życiowa satysfakcja,

you see life satisfaction going up with each rung of income.

zauważmy, że zadowolenie z życia wzrasta z każdym szczeblem przyrostu dochodu.

You see mental distress going up with lower income.

Spadek dochodu powoduje, że coraz bardziej się zamartwiamy.

So clearly there is some effect.

Zatem oczywiście istnieje pewien związek.

But the effect is relatively small.

Ale efekt ten jest względnie niewielki.

And one of the problems with money is materialism.

Jednym z problemów związanych z pieniędzmi jest materializm.

What happens when people pursue money too avidly,

Kiedy ludzie zbyt zachłannie dążą do powiększenia majątku,

is they forget about the real basic pleasures of life.

zapominają o prawdziwych, prostych przyjemnościach życia.

So we have here, this couple.

Mamy tutaj taką oto parę.

"Do you think the less-fortunate are having better sex?"

"Myślisz, że tym, którym się gorzej powodzi, lepiej układa się w łóżku?"

And then this kid over here is saying, "Leave me alone with my toys."

I to dziecko, stwierdzające: "Zostaw mnie w spokoju z moimi zabawkami".

So one of the things is that it really takes over.

Jednym z efektów jest to, że rzeczywiście cały ten dopaminowy układ,

That whole dopamine-wanting system

system pożądania, przejmuje kontrolę.

takes over and derails from any of the pleasure system.

Przejmuje kontrolę i zupełnie odłącza się od innych układów.

Maslow had this idea back in the 1950s

Maslow wysunął w latach 50. teorię,

that as people rise above their biological needs,

że ludzie sięgają poza swoje biologiczne potrzeby

as the world becomes safer

w miarę wzrostu bezpieczeństwa środowiska,

and we don't have to worry about basic needs being met --

kiedy nie musimy się martwić o zaspokojenie podstawowych potrzeb -

our biological system, whatever motivates us, is being satisfied --

nasz układ biologiczny, czy cokolwiek nas motywuje, jest zaspokojone -

we can rise above them, to think beyond ourselves

możemy wyjść poza nie, sięgać myślą poza naszą istotę,

toward self-actualization or transcendence,

w kierunku samorealizacji, czy też transcendencji,

and rise above the materialist.

wybić się ponad materializm.

So to just quickly conclude with some brief data

Podsumuję krótko podając trochę danych,

that suggests this might be so.

które sugerują, że tak właśnie jest.

One is people who underwent what is called a quantum change:

Po pierwsze ludzie, którzy przeszli tak zwaną diametralną przemianę,

they felt their life and their whole values had changed.

którzy mają poczucie, że całe ich życie i wszystkie wartości uległy zmianie.

And sure enough, if you look at the kinds of values that come in,

Przed zmianą, jak można się spodziewać, znajdziemy takie wartości, jak

you see wealth, adventure, achievement, pleasure, fun, be respected,

finansowy dobrobyt, przygoda, osiągnięcia, przyjemność, zabawa, szacunek,

before the change,

przed przemianą,

and much more post-materialist values after.

natomiast po niej znacznie więcej wartości post-materialistycznych.

Women had a whole different set of value shifts.

U kobiet dostrzeżemy znowu inną zmianę priorytetów.

But very similarly, the only one that survived there was happiness.

Podobnie jednak jak w poprzednim przykładzie, przy zmianie ocaleje poczucie szczęścia.

They went from attractiveness and happiness and wealth and self-control

Pozostawiając za sobą kwestie atrakcyjności, szczęścia, bogactwa i bycia panią samej siebie,

to generosity and forgiveness.

kobiety przykładały wagę do hojności i umiejętności przebaczenia.

I end with a few quotes.

Na zakończenie przytoczę kilka cytatów.

"There is only one question:

"Jest tylko jedno pytanie:

How to love this world?"

jak kochać ten świat?"

And Rilke, "If your daily life seems poor,

Rilke powiedział: "Jeśli twoje życie codzienne wydaje ci się ubogie,

do not blame it; blame yourself.

nie obwiniaj życia, wiń siebie samego.

Tell yourself that you are not poet enough

Powiedz sobie, iż za mało w tobie poety,

to call forth its riches."

by obudzić wszystkie jego bogactwa".

"First, say to yourself what you would be.

"Najpierw powiedz sobie, kim mógłbyś być.

Then do what you have to do."

Następnie zabierz się do roboty".

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)