Dambisa Moyo: Is China the new idol for emerging economies?

Dambisa Moyo: Trung Quốc, hình mẫu mới cho những nền kinh tế mới nổi ?

Translator: Huyen Le Reviewer: Nhu PHAM

"Give me liberty or give me death."

"Cho tôi tự do hay cho tôi cái chết."

When Patrick Henry, the governor of Virginia,

Khi Patrick Henry, thống đốc Virginia,

said these words in 1775,

thốt lên những lời này vào năm 1775,

he could never have imagined

ông không bao giờ ngờ rằng

just how much they would come to resonate

câu nói này còn vang dội

with American generations to come.

đến những thế hệ người Mỹ sau này.

At the time, these words were earmarked

Lúc đó, những lời này được dành

and targeted against the British,

để chống lại người Anh,

but over the last 200 years, they've come to embody

nhưng trong 200 năm qua, chúng đã thể hiện được

what many Westerners believe,

điều mà người phương Tây hằng tin tưởng,

that freedom is the most cherished value,

rằng không có gì quý hơn tự do

and that the best systems of politics and economics

và rằng hệ thống chính trị và kinh tế tốt nhất

have freedom embedded in them.

gắn liền với tự do.

Who could blame them?

Ai có thể trách họ cơ chứ ?

Over the past hundred years, the combination

Suốt hàng trăm năm nay, sự kết hợp

of liberal democracy and private capitalism

giữa chủ nghĩa dân chủ tự do và chủ nghĩa cá nhân tư bản

has helped to catapult the United States

đã thúc đẩy Mỹ

and Western countries

và các nước phương Tây

to new levels of economic development.

phát triển kinh tế vươn đến tầm cao mới .

In the United States over the past hundred years,

Hàng trăm năm qua ở Mỹ,

incomes have increased 30 times,

thu nhập đã tăng gấp 30 lần,

and hundreds of thousands of people

và hàng trăm ngàn người

have been moved out of poverty.

đã thoát khỏi đói nghèo.

Meanwhile, American ingenuity and innovation

Sự khéo léo và sáng tạo của người Mỹ

has helped to spur industrialization

thúc đẩy công nghiệp hóa

and also helped in the creation and the building

tạo ra và xây dựng những thứ

of things like household appliances

như thiết bị gia dụng

such as refrigerators and televisions,

tủ lạnh và ti vi,

motor vehicles and even the mobile phones in your pockets.

xe ô tô, thậm chí là điện thoại di động.

It's no surprise, then, that even at the depths

Không có gì bất ngờ khi mà ở sâu cùng

of the private capitalism crisis,

của khủng hoảng chủ nghĩa tư bản,

President Obama said,

Tổng thống Obama đã nói,

"The question before us is not whether the market

"Câu hỏi cho chúng ta không phải là

is a force for good or ill.

liệu thị trường có phải là nguồn lượng tốt.

Its power to generate wealth and to expand freedom

Không có gì sánh với sức mạnh tạo ra của cải

is unmatched."

và mở rộng tự do của nó"

Thus, there's understandably

Vì vậy, cũng dễ hiểu khi biết rằng

a deep-seated presumption among Westerners

có một giả định ăn sâu vào đầu óc phương Tây

that the whole world will decide to adopt

rằng cả thế giới sẽ áp dụng

private capitalism as the model of economic growth,

chủ nghĩa tư bản tư nhân như là mô hình tăng trưởng kinh tế,

liberal democracy, and will continue

dân chủ tự do, và sẽ tiếp tục

to prioritize political rights over economic rights.

ưu tiên quyền chính trị lên trên quyền kinh tế.

However, to many who live in the emerging markets,

Tuy nhiên, với người dân tại các thị trường mới nổi,

this is an illusion, and even though

đây là một ảo tưởng và mặc dù

the Universal Declaration of Human Rights,

Tuyên ngôn nhân quyền quốc tế

which was signed in 1948,

được ký kết vào năm 1948,

was unanimously adopted,

đã được nhất trí thông qua,

what it did was to mask a schism

những gì nó đã làm là che dấu sự phân ly

that has emerged between developed and developing countries,

giữa các nước phát triển và đang phát triển,

and the ideological beliefs

những niềm tin mang tính tư tưởng

between political and economic rights.

giữa quyền chính trị và kinh tế.

This schism has only grown wider.

Sự phân ly này ngày một rộng hơn.

Today, many people who live in the emerging markets,

Ngày nay, người dân tại các thị trường mới nổi,

where 90 percent of the world's population lives,

chiếm 90 phần trăm dân số thế giới,

believe that the Western obsession

tin rằng ám ảnh của phương Tây

with political rights is beside the point,

về quyền chính trị là "trật quẻ"

and what is actually important

điều thực sự quan trọng

is delivering on food, shelter,

là việc cung cấp thực phẩm, chỗ ở,

education and healthcare.

giáo dục và dịch vụ sức khỏe.

"Give me liberty or give me death"

"Cho tôi tự do hoặc cho tôi cái chết"

is all well and good if you can afford it,

chỉ tốt khi bạn có đủ khả năng chi trả.

but if you're living on less than one dollar a day,

Khi sống với ít hơn một đô la/ngày,

you're far too busy trying to survive

bạn bận rộn xoay sở

and to provide for your family

chu cấp cho gia đình

than to spend your time going around

hơn là dạo quanh thành phố

trying to proclaim and defend democracy.

tuyên truyền và bảo vệ nền dân chủ.

Now, I know many people in this room

Tôi biết nhiều người trong phòng

and around the world will think,

và trên toàn thế giới sẽ nghĩ

"Well actually, this is hard to grasp,"

"Vâng, trên thực tế, điều này là khó nắm bắt"

because private capitalism and liberal democracy

bởi vì riêng tư bản tư nhân và dân chủ tự do

are held sacrosanct.

được giữ cho bất khả xâm phạm.

But I ask you today, what would you do

Nhưng tôi hỏi bạn hôm nay, bạn sẽ làm gì

if you had to choose?

nếu phải chọn ?

What if you had to choose

Giả sử bạn phải chọn

between a roof over your head

giữa mái nhà trên đầu

and the right to vote?

và quyền bỏ phiếu ?

Over the last 10 years,

Trong 10 năm qua,

I've had the privilege to travel to over 60 countries,

tôi đã đi đến hơn 60 quốc gia,

many of them in the emerging markets,

nhiều trong số đó là các thị trường mới nổi,

in Latin America, Asia,

ở châu Mỹ Latin, châu Á,

and my own continent of Africa.

và cả châu Phi của tôi.

I've met with presidents, dissidents,

Tôi đã gặp gỡ tổng thống, những người chống đối,

policymakers, lawyers, teachers,

những nhà hoạch định, luật sư, giáo viên,

doctors and the man on the street,

bác sĩ và cả người bình thường trên phố,

and through these conversations,

qua các cuộc hội thoại,

it's become clear to me

tôi cảm nhận rõ ràng hơn rằng

that many people in the emerging markets

nhiều người ở các thị trường mới nổi

believe that there's actually a split occurring

tin rằng thực sự có sự phân chia

between what people believe ideologically

giữa những gì mọi người tin về mặt tư tưởng

in terms of politics and economics in the West

vào chính trị và kinh tế ở phương Tây

and that which people believe in the rest of the world.

và điều mà họ tin vào phần còn lại của thế giới.

Now, don't get me wrong.

Đừng hiểu sai ý của tôi.

I'm not saying people in the emerging markets

Tôi không nói rằng

don't understand democracy,

họ không hiểu về nền dân chủ,

nor am I saying that they wouldn't ideally

cũng không nói rằng họ sẽ không

like to pick their presidents or their leaders.

chọn Chủ tịch nước hoặc lãnh đạo theo lý tưởng.

Of course they would.

Tất nhiên họ sẽ làm như thế.

However, I am saying that on balance,

Tuy nhiên, tôi đang nói về sự cân bằng,

they worry more about

họ lo lắng hơn về

where their living standard improvements are going to come from,

những cải thiện trong đời sống

and how it is their governments can deliver for them,

và cách mà chính phủ của họ sẽ tạo ra chúng

than whether or not the government

hơn là việc chính phủ

was elected by democracy.

có được bầu chọn một cách dân chủ hay không.

The fact of the matter

Thực tế là

is that this has become a very poignant question

điều này đã trở thành một câu hỏi nhức nhối

because there is for the first time in a long time

vì lần đầu tiên trong một thời gian dài

a real challenge to the Western ideological systems

có một thách thức thật sự cho hệ thống tư tưởng phương Tây

of politics and economics,

về chính trị và kinh tế,

and this is a system that is embodied by China.

một hệ thống được đại diện bởi Trung Quốc.

And rather than have private capitalism, they have state capitalism.

Thay vì một chế độ tư bản tư nhân, họ đã có một chế độ tư bản quốc gia

Instead of liberal democracy, they have de-prioritized the democratic system.

Thay vì theo chế độ dân chủ tự do, họ đã không ưu tiên hệ thống dân chủ

And they have also decided to prioritize

Họ quyết định ưu tiên

economic rights over political rights.

quyền kinh tế hơn là quyền chính trị.

I put it to you today that it is this system

Hôm nay, tôi sẽ cho các bạn thấy rằng hệ thống này

that is embodied by China

tại Trung Quốc

that is gathering momentum amongst people

tập hợp động lực từ người dân

in the emerging markets as the system to follow,

tại thị trường mới nổi là một mẫu hình để theo đuổi,

because they believe increasingly

bởi vì họ ngày càng tin rằng

that it is the system

đó là một hệ thống

that will promise the best and fastest improvements

hứa hẹn những cải thiện về mức sống tốt nhất và nhanh nhất

in living standards in the shortest period of time.

trong thời gian ngắn nhất.

If you will indulge me, I will spend a few moments

Nếu các bạn cho phép, tôi sẽ dành vài phút

explaining to you first

để giải thích trước hết

why economically they've come to this belief.

tại sao trên khía cạnh kinh tế họ lại tin tưởng vào điều này .

First of all, it's China's economic performance

Trước hết là do tình hình kinh tế

over the past 30 years.

của Trung Quốc trong 30 năm qua.

She's been able to produce record economic growth

Trung Quốc đã tăng trưởng kinh tế vượt bậc

and meaningfully move many people out of poverty,

đưa nhiều người dân thoát khỏi đói nghèo,

specifically putting a meaningful dent in poverty

chính xác là giảm hẳn nghèo đói

by moving over 300 million people

bằng cách đưa hơn 300 triệu người

out of indigence.

thoát khỏi bần cùng.

It's not just in economics,

Không chỉ ở phương diện kinh tế,

but it's also in terms of living standards.

mà còn trên phương diện mức sống.

We see that in China, 28 percent of people

Trước đây ở Trung Quốc, 28% dân số

had secondary school access.

được phổ cập trung học.

Today, it's closer to 82 percent.

Ngày nay, con số này lên đến gần 82%.

So in its totality, economic improvement

Nhìn chung, sự cải thiện kinh tế

has been quite significant.

là khá lớn.

Second, China has been able

Thứ hai, Trung Quốc đã cải thiện

to meaningfully improve its income inequality

sự bất bình đẳng trong thu nhập

without changing the political construct.

mà không phải thay đổi hệ thống chính trị.

Today, the United States and China

Ngày nay, Mỹ và Trung Quốc

are the two leading economies in the world.

là hai nền kinh tế hàng đầu.

They have vastly different political systems

Họ có hệ thống chính trị khác nhau

and different economic systems,

và hệ thống kinh tế khác nhau,

one with private capitalism,

một với chủ nghĩa tư bản tư nhân, một với chủ nghĩa tư bản quốc gia.

another one broadly with state capitalism.

However, these two countries

Tuy nhiên, hai quốc gia này

have the identical GINI Coefficient,

có hệ số GINI về bình đăng thu nhập

which is a measure of income equality.

giống hệt nhau.

Perhaps what is more disturbing

Điều đáng nói hơn

is that China's income equality

là bình đẳng thu nhập của Trung Quốc

has been improving in recent times,

càng được cải thiện thời gian gần đây,

whereas that of the United States

trong khi đó ở Mỹ

has been declining.

con số này giảm dần.

Thirdly, people in the emerging markets

Thứ ba, người dân tại các thị trường mới nổi

look at China's amazing and legendary

xem Trung Quốc là một sự triển khai cơ sở hạ tầng

infrastructure rollout.

huyền thoại và đáng kinh ngạc.

This is not just about China

Không chỉ về việc Trung Quốc

building roads and ports and railways

xây dựng đường giao thông cảng và đường sắt

in her own country --

trên chính đất nước họ.

she's been able to build 85,000 kilometers

Trung Quốc còn có thể xây dựng 85.000 km

of road network in China

mạng lưới đường bộ

and surpass that of the United States --

vượt qua cả mạng lưới đường tại Mỹ

but even if you look to places like Africa,

ngay cả khi bạn nhìn vào những nơi như châu Phi,

China has been able to help tar the distance

Trung Quốc đã có thể giúp rút ngắn

of Cape Town to Cairo,

khoảng 9.000 dặm khoảng cách

which is 9,000 miles,

giữa thị trấn Cape tới Cairo,

or three times the distance of New York to California.

bằng ba lần khoảng cách từ New York đến California.

Now this is something that people can see and point to.

Đây là chính là thứ mà ta có thể nhìn thấy và nói đến.

Perhaps it's no surprise

Chẳng bất ngờ gì

that in a 2007 Pew survey, when surveyed,

khi trong một khảo sát Pew 2007,

Africans in 10 countries said

người dân châu Phi tại 10 quốc gia

they thought that the Chinese were doing

nghĩ rằng Trung Quốc đã làm

amazing things to improve their livelihoods

những điều tuyệt vời để cải thiện cuộc sống

by wide margins, by as much as 98 percent.

một mức đáng kể lên đến 98%.

Finally, China is also providing innovative solutions

Cuối cùng, Trung Quốc cũng cung cấp các giải pháp sáng tạo

to age-old social problems that the world faces.

cho các vấn đề xa xưa của xã hội mà thế giới phải đối mặt.

If you travel to Mogadishu, Mexico City or Mumbai,

Khi du lịch đến thành phố Mogadishu, Mexico hoặc Mumbai,

you find that dilapidated infrastructure and logistics

bạn có thể nhận thấy cơ sở hạ tầng và kho bãi dột nát

continue to be a stumbling block

tiếp tục là chướng ngại cho việc

to the delivery of medicine and healthcare

phân phối thuốc và dịch vụ sức khỏe

in the rural areas.

tới những khu vực nông thôn.

However, through a network of state-owned enterprises,

Tuy nhiên, qua mạng lưới các doanh nghiệp nhà nước,

the Chinese have been able to go into these rural areas,

người Trung Quốc đã có thể đi vào khu vực nông thôn,

using their companies

bằng cách sử dụng các công ty này

to help deliver on these healthcare solutions.

để cung cấp các giải pháp chăm sóc sức khỏe.

Ladies and gentlemen, it's no surprise

Thưa quý vị, chẳng có gì ngạc nhiên

that around the world, people are pointing at what China is doing and saying,

khi toàn thế giới nhìn vào những gì Trung quốc đang làm và nói

"I like that. I want that.

"Tôi thích điều đó. Tôi muốn điều đó.

I want to be able to do what China's doing.

những điều mà Trung Quốc đang làm.

That is the system that seems to work."

Đó là một hệ thống có hiệu quả."

I'm here to also tell you

Tôi ở đây để nói với các bạn rằng

that there are lots of shifts occurring

có rất nhiều thay đổi đang diễn ra

around what China is doing

xung quanh những gì Trung Quốc đang làm

in the democratic stance.

trên lập trường dân chủ.

In particular, there is growing doubt

Có một nghi ngờ dấy lên

among people in the emerging markets,

trong tại thị trường mới nổi,

when people now believe that democracy

khi người ta giờ tin rằng

is no longer to be viewed

hệ dân chủ không còn được xem

as a prerequisite for economic growth.

như là điều kiện tiên quyết cho tăng trưởng kinh tế.

In fact, countries like Taiwan, Singapore, Chile,

Trên thực tế, các nước như Đài Loan, Singapore, Chile

not just China, have shown that actually,

chứ không chỉ Trung Quốc, đã chỉ ra rằng trên thực tế,

it's economic growth that is a prerequisite

tăng trưởng kinh tế mới là điều kiện tiên quyết

for democracy.

cho hệ dân chủ.

In a recent study, the evidence has shown

Trong một nghiên cứu gần đây, bằng chứng cho thấy

that income is the greatest determinant

thu nhập là yếu tố quyết định

of how long a democracy can last.

cho sự tồn tại của hệ dân chủ.

The study found that if your per capita income

rằng nếu thu nhập bình quân đầu người

is about 1,000 dollars a year,

khoảng 1.000 đô la một năm,

your democracy will last about eight and a half years.

nền dân chủ sẽ kéo dài được 8 năm rưỡi.

If your per capita income is between

Nếu thu nhập đầu người của bạn

2,000 and 4,000 dollars per year,

khoảng 2.000 đến 4.000 đô la một năm,

then you're likely to only get 33 years of democracy.

nền dân chủ sẽ kéo dài 33 năm.

And only if your per capita income

chỉ khi thu nhập bình quân đầu người

is above 6,000 dollars a year

trên 6.000 đô la một năm

will you have democracy come hell or high water.

dù thế nào chăng nữa vẫn sẽ có nền dân chủ.

What this is telling us

Điều này cho ta biết rằng,

is that we need to first establish a middle class

đầu tiên cần thiết lập một tầng lớp trung lưu

that is able to hold the government accountable.

có ảnh hưởng đến chính phủ.

But perhaps it's also telling us

Nó cũng nói với ta rằng

that we should be worried about going

ta nên lo lắng về việc

around the world and shoehorning democracy,

đi khắp thế giới và thích ứng với nền dân chủ,

because ultimately we run the risk

bởi cuối cùng ta đang chịu rủi ro

of ending up with illiberal democracies,

về một nền dân chủ không tự do,

democracies that in some sense

nền dân chủ mà ở khía cạnh nào đó

could be worse than the authoritarian governments

có thể tồi tệ hơn cả chế độ độc tài

that they seek to replace.

The evidence around illiberal democracies

Chứng cứ về nền dân chủ không tự do

is quite depressing.

khá là đáng thất vọng.

Freedom House finds that although 50 percent

Tổ chức Freedom House nhận thấy rằng dù 50%

of the world's countries today are democratic,

các nước trên thế giới ngày nay theo đuổi chủ nghĩa dân chủ,

70 percent of those countries are illiberal

70% trong số đó là phi tự do

in the sense that people don't have free speech

không có tự do ngôn luận

or freedom of movement.

hay tự do khởi xướng phong trào.

But also, we're finding from Freedom House

Ngoài ra, chúng tôi còn tìm thấy

in a study that they published last year

từ một nghiên cứu mà Freedom House

that freedom has been on the decline

công bố năm ngoái về sự tiêu giảm tự do

every year for the past seven years.

trong suốt bảy năm qua.

What this says

Điều này có nghĩa là

is that for people like me

với những người quan tâm

who care about liberal democracy,

về chủ nghĩa dân chủ tự do như tôi,

is we've got to find a more sustainable way

ta phải tìm một cách bền vững hơn

of ensuring that we have a sustainable form

để đảm bảo hình thức dân chủ

of democracy in a liberal way,

bền vững theo một cách tự do,

and that has its roots in economics.

và thứ đó bắt nguồn từ kinh tế.

But it also says that as China moves

Điều đó cũng nói rằng Trung Quốc tiến lên

toward being the largest economy in the world,

nền kinh tế lớn nhất thế giới,

something that is expected to happen

đìều mà chuyên gia dự đoán

by experts in 2016,

sẽ xảy ra vào năm 2016,

that this schism between the political

sự phân ly giữa tư tưởng về mặt chính trị

and economic ideologies of the West and the rest

và kinh tế ở phương Tây và phần còn lại của thế giới

is likely to widen.

sẽ ngày càng nở rộng.

What might that world look like?

Thế giới lúc đó sẽ như thế nào ?

Well, the world could look like

Có thể có nhiều hơn

more state involvement and state capitalism;

can thiệp của chính phủ và chủ nghĩa tư bản quốc gia;

greater protectionisms of nation-states;

chủ nghĩa bảo vệ lớn mạnh hơn;

but also, as I just pointed out a moment ago,

nhưng như tôi đã đề cập vài phút trước,

ever-declining political rights

có cả sự suy giảm quyền chính trị

and individual rights.

và quyền cá nhân.

The question that is left for us in general

Câu hỏi còn lại là nhìn chung,

is, what then should the West be doing?

các nước phương Tây nên làm gì?

And I suggest that they have two options.

Tôi đưa ra cho họ hai lựa chọn

The West can either compete or cooperate.

cạnh tranh hoặc hợp tác.

If the West chooses to compete with the Chinese model,

Nếu chọn cạnh tranh với Trung Quốc,

and in effect go around the world

kết quả là đi khắp thế giới

and continue to try and push an agenda

cố gắng thúc đẩy

of private capitalism and liberal democracy,

chủ nghĩa tư bản cá nhân và dân chủ tự do,

this is basically going against headwinds,

điều này về cơ bản là đi ngược chiều gió,

but it also would be a natural stance

đó cũng sẽ là lập trường tự nhiên

for the West to take

mà các nước phương Tây sẽ chọn

because in many ways it is the antithesis

bởi đó là cách đối đầu

of the Chinese model

với mô hình không ưu tiên dân chủ

of de-prioritizing democracy, and state capitalism.

và chủ nghĩa tư bản quốc gia của Trung Quốc.

Now the fact of the matter is,

Thực tế là,

if the West decides to compete,

Quyết định cạnh tranh,

it will create a wider schism.

sẽ tạo ra sự phân ly lớn hơn.

The other option is for the West to cooperate,

Một lựa chọn khác là hợp tác,

and by cooperating I mean

ý tôi muốn nói là

giving the emerging market countries the flexibility

cho các quốc gia mới nổi

to figure out in an organic way

sự linh hoạt để tìm ra

what political and economic system

hệ thống chính trị và kinh tế

works best for them.

tốt nhất cho họ.

Now I'm sure some of you in the room

Tôi chắc vài người trong phòng

will be thinking, well, this is like ceding to China,

sẽ nghĩ, điều này giống như đầu hàng Trung Quốc,

and this is a way, in other words,

đó là một cách, hay nói cách khác,

for the West to take a back seat.

là các nước phương Tây nhượng bộ.

But I put it to you

that if the United States and European countries

Nếu Mỹ và châu Âu

want to remain globally influential,

muốn giữ nguyên tầm ảnh hưởng toàn cầu,

they may have to consider cooperating

họ cần xem xét hợp tác ngắn hạn

in the short term in order to compete,

để cạnh tranh,

and by that, they might have to focus

bằng cách đó, có thể tập trung

more aggressively on economic outcomes

hơn vào phát triển kinh tế

to help create the middle class

nhằm tạo ra tầng lớp trung lưu

and therefore be able to hold government accountable

để hỗ trợ chính phủ

and create the democracies that we really want.

và tạo ra nền dân chủ mà chúng ta thực sự muốn.

The fact of the matter is that

Thay vì đi khắp thế giới

instead of going around the world

and haranguing countries for engaging with China,

hô hào cho các quốc gia liên quan với Trung Quốc,

the West should be encouraging its own businesses

phương Tây nên khuyến khích các doanh nghiệp

to trade and invest in these regions.

giao dịch và đầu tư vào những vùng này.

Instead of criticizing China for bad behavior,

Thay vì chỉ trích hành vi xấu của Trung Quốc,

the West should be showing how it is

ta nên chỉ ra

that their own system of politics and economics

hệ thống chính trị và kinh tế của họ

is the superior one.

xuất sắc như thế nào.

And instead of shoehorning democracy

Thay vì nhồi nhét sự dân chủ

around the world,

trên khắp thế giới,

perhaps the West should take a leaf

có lẽ phương Tây nên

out of its own history book

thoát khỏi lịch sử của chính mình

and remember that it takes a lot of patience

ghi nhớ rằng cần rất nhiều kiên nhẫn

in order to develop the models

để phát triển được mô hình

and the systems that you have today.

và hệ thống ngày hôm nay.

Indeed, the Supreme Court Justice Stephen Breyer

Thật vậy, Tòa án tối cao Stephen Breyer

reminds us that it took the United States

nhắc nhở chúng ta rằng nước Mỹ phải mất

nearly 170 years

gần 170 năm

from the time that the Constitution was written

từ khi Hiến pháp được viết ra

for there to be equal rights in the United States.

để đem lại quyền bình đẳng tại Mỹ.

Some people would argue that today

Một số người cho rằng

there is still no equal rights.

ngày nay vẫn không có bình đẳng.

In fact, there are groups who would argue

Có những nhóm người sẽ tranh luận

that they still do not have equal rights under the law.

rằng họ không còn quyền bình đẳng theo pháp luật.

At its very best,

trên hết, chính mô hình

the Western model speaks for itself.

của phương Tây đã nói lên tất cả.

It's the model that put food on the table.

Đó là mô hình đặt thức ăn lên bàn

It's the refrigerators.

là tủ lạnh

It put a man on the moon.

là đưa người lên mặt trăng.

But the fact of the matter is,

Nhưng thực tế là,

although people back in the day

mặc dù người ta ngày xưa

used to point at the Western countries and say,

đã từng chỉ vào phương Tây và nói

"I want that, I like that,"

"Tôi muốn điều đó, tôi thích điều đó"

there's now a new person in town

giờ thì chính Trung Quốc

in the form of a country, China.

lại ngồi vào vị trí đó.

Today, generations are looking at China

Giờ đây, các thế hệ nhìn vào Trung Quốc

and saying, "China can produce infrastructure,

và nói, "Trung Quốc có thể tạo ra cơ sở hạ tầng,

China can produce economic growth,

tạo tăng trưởng kinh tế,

and we like that."

Chúng tôi thích điều này."

Because ultimately, the question before us,

Bởi vì rút cục thì câu hỏi trước mắt,

and the question before

và câu hỏi cho

seven billion people on the planet

7 tỷ người trên hành tinh này là

is, how can we create prosperity?

làm thế nào tạo ra sự thịnh vượng ?

People who care and will pivot towards the model

Những người quan tâm sẽ xoay mô hình

of politics and economics

chính trị và kinh tế

in a very rational way,

một cách rất lý trí

to those models that will ensure

tới đến những mô hình đảm bảo rằng

that they can have better living standards

họ có thể có mức sống tốt hơn

in the shortest period of time.

trong khoảng thời gian ngắn nhất.

As you leave here today,

Tôi muốn các bạn khi rời khỏi đây

I would like to leave you

hôm nay, mang theo

with a very personal message,

một thông điệp rất cá nhân,

which is what it is that I believe

điều mà tôi tin tưởng

we should be doing as individuals,

rằng chúng ta nên hành động như một cá nhân

and this is really about being open-minded,

và hãy cởi mở với sự thật rằng

open-minded to the fact that our hopes and dreams

những hy vọng và giấc mơ của chúng ta

of creating prosperity for people around the world,

về thịnh vượng cho người dân trên khắp thế giới,

creating and meaningfully putting a dent in poverty

giảm đói nghèo

for hundreds of millions of people,

cho hàng trăm triệu người,

has to be based in being open-minded,

phải dựa trên một tư duy cởi mở,

because these systems have good things

bởi vì hệ thống này có cả

and they have bad things.

những điều tốt và xấu.

Just to illustrate,

Để minh họa,

I went into my annals of myself.

tôi đã tìm lại kỉ yếu

That's a picture of me.

Đó là tôi.

Awww. (Laughter)

Awwwww. (Tiếng cười)

I was born and raised in Zambia in 1969.

Tôi sinh ra ở Zambia năm 1969.

At the time of my birth,

Thời đó, người da đen

blacks were not issued birth certificates,

không được có giấy khai sinh,

and that law only changed in 1973.

bộ luật đó chỉ được thay đổi vào năm 1973.

This is an affidavit from the Zambian government.

Đây là một bản tuyên thệ từ chính phủ Zambia.

I bring this to you to tell you that in 40 years,

Tôi mang thứ này đến để chỉ ra rằng trong 40 năm,

I've gone from not being recognized as a human being

tôi đã đi từ vị trí không có quyền công dân

to standing in front of the illustrious TED crowd today

đến chỗ này đây trước các khản giả của TED

to talk to you about my views.

chia sẻ về quan điểm của chính mình.

In this vein, we can increase economic growth.

Theo cách này, ta có thể gia tăng tốc độ tăng trưởng kinh tế.

We can meaningfully put a dent in poverty.

Chúng ta có thể giảm nghèo đói một cách có ý nghĩa.

But also, it's going to require

Ngoài ra, còn cần phải

that we look at our assumptions,

xem xét những giả định và phê phán

assumptions and strictures that we've grown up with

mà chúng ta đã lớn lên cùng với chúng

around democracy, around private capitalism,

về chủ nghĩa dân chủ, tư bản cá nhân

around what creates economic growth

về thứ tạo nên phát triển kinh tế

and reduces poverty and creates freedoms.

giảm đói nghèo và đem lại tự do.

We might have to tear those books up

Ta có thể phải xé toang sách vở

and start to look at other options

và bắt đầu xem xét những lựa chọn khác

and be open-minded to seek the truth.

thật sự rộng mở để tìm kiếm sự thật.

Ultimately, it's about transforming the world

Trên hết, là để thay đổi thế giới

and making it a better place.

biến nó thành một nơi tốt đẹp hơn.

Thank you very much.

Cảm ơn mọi người rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)