Alex Wissner-Gross: A new equation for intelligence

Alex Wissner-Gross: Zekâ için yeni bir denklem

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Sevkan Uzel

Intelligence -- what is it?

Zekâ nedir?

If we take a look back at the history

Eğer zekânın nasıl algılandığı konusunda

of how intelligence has been viewed,

tarihe göz atarsak,

one seminal example has been

yaratıcı bir örnek,

Edsger Dijkstra's famous quote that

Edsger Dijkstra'nın şu ünlü deyişidir:

"the question of whether a machine can think

"Bir makinenin düşünüp düşünemeyeceği sorusu,

is about as interesting

hemen hemen bir denizaltının

as the question of whether a submarine

yüzüp yüzemeyeceği sorusu

can swim."

kadar ilginçtir."

Now, Edsger Dijkstra, when he wrote this,

Edsger Dijkstra bunu

intended it as a criticism

Alan Turing gibi,

of the early pioneers of computer science,

bilgisayar biliminin öncülerine

like Alan Turing.

yönelik bir eleştiri olarak yazmıştı.

However, if you take a look back

Ancak, geriye dönüp bakar

and think about what have been

ve yüzen yapay makineler

the most empowering innovations

ile uçan yapay makineleri

that enabled us to build

yapmamızı sağlayan

artificial machines that swim

en faydalı buluşların

and artificial machines that [fly],

neler olduğunu düşünürseniz,

you find that it was only through understanding

yalnızca yüzme ve uçmanın altında yatan

the underlying physical mechanisms

fiziksel mekanizmaları anlayabilmemiz

of swimming and flight

sebebiyle bu makineleri

that we were able to build these machines.

yapabildiğimizi görürsünüz.

And so, several years ago,

Ben de birkaç yıl önce

I undertook a program to try to understand

zekânın altında yatan

temel fiziksel mekanizmaları anlayabilmek için

the fundamental physical mechanisms

underlying intelligence.

bir program üstlendim.

Let's take a step back.

Bir durup düşünelim.

Let's first begin with a thought experiment.

Önce bir düşünce deneyiyle başlayalım.

Pretend that you're an alien race

Dünya biyolojisi, dünya nöroloji bilimi veya

that doesn't know anything about Earth biology

dünya zekâsı hakkında hiçbir şey

or Earth neuroscience or Earth intelligence,

bilmeyen bir uzaylı olduğunuzu düşünün.

but you have amazing telescopes

Ancak inanılmaz teleskoplarınız var

and you're able to watch the Earth,

ve dünyayı seyredebiliyorsunuz.

and you have amazingly long lives,

Aynı zamanda çok uzun hayatlarınız var,

so you're able to watch the Earth

böylece dünyayı milyonlarca, hatta milyarlarca

over millions, even billions of years.

yıl seyredebiliyorsunuz.

And you observe a really strange effect.

Ve çok garip bir sonuç gözlemliyorsunuz.

You observe that, over the course of the millennia,

Şunu gözlemliyorsunuz: 1000 yıl boyunca

Earth is continually bombarded with asteroids

dünya sürekli göktaşı yağmuru altındayken

up until a point,

bir an geliyor ve

kabaca bizim zamanımızdaki,

and that at some point,

corresponding roughly to our year, 2000 AD,

M.S.2000 senesindeki o andan itibaren,

asteroids that are on

yörüngesi Dünya'nın

a collision course with the Earth

yörüngesi ile çakışan, dolayısıyla

that otherwise would have collided

çarpması beklenen göktaşları

mysteriously get deflected

dünyaya çarpmadan, esrarengiz bir şekilde

or they detonate before they can hit the Earth.

yön değiştiriyor veya patlıyorlar.

Now of course, as earthlings,

Elbette, dünyalılar olarak

we know the reason would be

biz biliyoruz ki, bunun nedeni

that we're trying to save ourselves.

kendimizi korumaya çalışıyor olmamız.

We're trying to prevent an impact.

Bir çarpışmayı engellemeye çalışıyoruz.

But if you're an alien race

Ama eğer bunların hiçbirinden haberdar olmayan,

who doesn't know any of this,

dünya zekâsı ile ilgili hiçbir fikre sahip olmayan

doesn't have any concept of Earth intelligence,

bir uzaylı iseniz,

you'd be forced to put together

belli bir noktaya kadar

a physical theory that explains how,

bir gezegenin yüzeyini tahrip eden göktaşlarının

up until a certain point in time,

esrarengiz bir şekilde bundan vazgeçmesi üzerine,

asteroids that would demolish the surface of a planet

bunun nasıl olduğunu açıklayan fiziksel bir kuram

mysteriously stop doing that.

ortaya koymaya mecbur olursunuz.

And so I claim that this is the same question

Ben de, bu sorunun zekânın fiziki yapısını

as understanding the physical nature of intelligence.

anlamakla aynı soru olduğunu iddia ediyorum.

So in this program that I undertook several years ago,

İşte yıllar önce başladığım bu programda,

I looked at a variety of different threads

bilimdeki, çeşitli dsiplinlerdeki

across science, across a variety of disciplines,

farklı bağlantı çeşitlerine baktım

that were pointing, I think,

ki bence bunlar

towards a single, underlying mechanism

zekânın altyapısını oluşturan tek bir mekanizmaya

for intelligence.

işaret ediyor.

In cosmology, for example,

Örneğin evrenbilimde

there have been a variety of different threads of evidence

pek çok kanıt gösteriyor ki, evrenimiz

that our universe appears to be finely tuned

zekânın gelişmesi için, özellikle de

for the development of intelligence,

olası gelecek çeşitliliğini

and, in particular, for the development

en yüksek sayıya ulaştıracak

of universal states

evren durumlarının

that maximize the diversity of possible futures.

gelişmesi için özenle ayarlanmıştır.

In game play, for example, in Go --

Go oyunu gibi bazı oyunlarda --

everyone remembers in 1997

satrançta IBM bilgisayar Deep Blue'nun

when IBM's Deep Blue beat Garry Kasparov at chess --

Garry Kasparov'u yendiğini herkes hatırlar --

fewer people are aware

çok az insan farkında olsa da,

that in the past 10 years or so,

yaklaşık son 10 senedir,

the game of Go,

daha fazla sayıda

arguably a much more challenging game

dallanma olasılığına sahip olması nedeniyle

because it has a much higher branching factor,

daha zor kabul edilen Go oyunu da

has also started to succumb

bilgisayarlar karşısında

to computer game players

aynı nedenden dolayı

for the same reason:

yenik düşmeye başlamıştır:

the best techniques right now for computers playing Go

Şu anda Go oynayan bilgisayarların en iyi teknikleri,

are techniques that try to maximize future options

oyun esnasında olası gelecek sayısını en yükseğe

during game play.

ulaştırmayı deneyen tekniklerdir.

Finally, in robotic motion planning,

Nihayet, robotik hareket planlamada,

there have been a variety of recent techniques

karmaşık görevlerin başarılması amacıyla

that have tried to take advantage

robotların becerilerini kullanarak,

of abilities of robots to maximize

gelecek hareket özgürlüğü olasılıklarını

future freedom of action

en yüksek sayıya ulaştıracak

in order to accomplish complex tasks.

çok çeşitli yeni teknikler bulunmaktadır.

And so, taking all of these different threads

Böylece, bütün bu bağlantıları alıp

and putting them together,

bir araya getirerek,

I asked, starting several years ago,

yıllar önce şu soruyu sordum:

is there an underlying mechanism for intelligence

Zekâ için bütün bu farklı bağlantıları

that we can factor out

göz önüne alabileceğimiz

of all of these different threads?

temel bir mekanizma bulunuyor mu?

Is there a single equation for intelligence?

Zekâ için tek bir denklem var mı?

And the answer, I believe, is yes. ["F = T ∇ Sτ"]

Ve yanıt, bence, evettir. ["F = T ∇ Sτ"]

What you're seeing is probably

Bu gördüğünüz, muhtemelen

the closest equivalent to an E = mc²

zekâ için bir E = mc² formülüne

for intelligence that I've seen.

en yakın olandır, benim bildiğim kadarıyla.

So what you're seeing here

Bu gördüğünüz ifade

is a statement of correspondence

şuna karşılık geliyor:

that intelligence is a force, F,

Zekâ bir F kuvveti olup, etkisi

that acts so as to maximize future freedom of action.

gelecek hareket özgürlüğü sayısını yükseltmektir.

It acts to maximize future freedom of action,

Etkisi, olası erişilebilir gelecek çeşitliliği S olmak üzere,

or keep options open,

tau zamanına dek, T gücü ile

with some strength T,

gelecek hareket özgürlüğü miktarını

with the diversity of possible accessible futures, S,

en yükseğe ulaştırmak veya

up to some future time horizon, tau.

seçenekleri açık tutmaktır.

In short, intelligence doesn't like to get trapped.

Kısacası, zekâ kısıtlanmayı sevmez.

Intelligence tries to maximize future freedom of action

Zekâ, gelecekteki hareket özgürlüğünü en yükseğe çıkarmaya

and keep options open.

ve seçenekleri açık tutmaya çalışır.

And so, given this one equation,

Bu yüzden, bu denkleme bakıp

it's natural to ask, so what can you do with this?

bununla ne yapılabilir, diye sormak doğaldır.

How predictive is it?

Ne kadar öngürü sağlar?

Does it predict human-level intelligence?

İnsan düzeyindeki zekâyı mı öngörür?

Does it predict artificial intelligence?

Yapay zekâyı mı öngörür?

So I'm going to show you now a video

Şimdi size göstereceğim video

that will, I think, demonstrate

bence, bu tek denklemin

some of the amazing applications

nefes kesen uygulamalarından

of just this single equation.

bazılarını gösteriyor.

(Video) Narrator: Recent research in cosmology

(Video) Sunucu: Yeni bir evrenbilim araştırması,

has suggested that universes that produce

ömürleri boyunca daha fazla

more disorder, or "entropy," over their lifetimes

düzensizlik ya da "entropi" üreten evrenlerin

should tend to have more favorable conditions

bizim gibi akıllı varlıkların var olması için

for the existence of intelligent beings such as ourselves.

daha uygun koşullara sahip olmaya yatkın olduğunu öne sürdü.

But what if that tentative cosmological connection

Ancak entropi ve zekâ arasındaki bu belirsiz

between entropy and intelligence

kozmolojik bağlantı ya daha derin

hints at a deeper relationship?

bir ilişkiye işaret ediyorsa?

What if intelligent behavior doesn't just correlate

Ya zeki davranış, uzun süreli entropi üretimi

with the production of long-term entropy,

ile sadece ilişkili olmayıp,

but actually emerges directly from it?

aslında doğrudan oradan doğuyorsa?

To find out, we developed a software engine

Bunu bulmak üzere Entropica adında

called Entropica, designed to maximize

bir yazılım motoru geliştirdik.

the production of long-term entropy

İçinde bulunduğu her sistemde uzun süreli entropi

of any system that it finds itself in.

üretimini maksimize etmek üzere tasarlandı.

Amazingly, Entropica was able to pass

Şaşılacak şekilde, Entropica

multiple animal intelligence tests, play human games,

hayvanlara yönelik birçok zekâ testini geçti, insanlara yönelik oyunlar oynadı

and even earn money trading stocks,

ve hatta hisse senetleri alıp satarak para kazandı,

all without being instructed to do so.

bunların hepsini talimat almadan yaptı.

Here are some examples of Entropica in action.

İşte Entropica iş başındayken bazı örnekler.

Just like a human standing upright without falling over,

Tıpkı düşmeden ayakta duran bir insan gibi,

here we see Entropica

Entropica'nın tekerlekli aracı kullanarak

automatically balancing a pole using a cart.

çubuğu dengede tutmaya çalıştığını görüyoruz.

This behavior is remarkable in part

Bu davranış bir açıdan dikkate değer,

because we never gave Entropica a goal.

çünkü Entropica'ya hiç bir amaç vermemiştik.

It simply decided on its own to balance the pole.

Kendi kendine direği dengelemeye karar verdi.

This balancing ability will have appliactions

Bu dengeleme becerisinin

for humanoid robotics

insansı robotlar ve

and human assistive technologies.

insan destekleme teknolojileri için uygulamaları olacaktır.

Just as some animals can use objects

Bazı hayvanların dar alanlara

in their environments as tools

ulaşmak için çevrelerindeki nesneleri

to reach into narrow spaces,

alet olarak kullanabilmelerine benzer şekilde,

here we see that Entropica,

burada Entropica'yı

again on its own initiative,

yine kendi inisiyatifiyle,

was able to move a large disk representing an animal

bir hayvanı temsil eden büyük disk ile,

bir aracı temsil eden küçük diski kapalı bir alana

around so as to cause a small disk,

representing a tool, to reach into a confined space

ulaşmasını sağlamak üzere hareket ettirerek,

holding a third disk

üçüncü bir diski tutup

and release the third disk from its initially fixed position.

baştaki sabit pozisyonundan kurtarabildiğini görüyoruz.

This tool use ability will have applications

Bu alet kullanma becerisinin

for smart manufacturing and agriculture.

akıllı imalat ve tarım için uygulamaları olacaktır.

In addition, just as some other animals

Buna ilaveten, aynen bazı hayvanların

are able to cooperate by pulling opposite ends of a rope

yiyeceği serbest bırakmak için bir halatın iki ucunu

at the same time to release food,

aynı anda tutarak işbirliği yapabilmeleri gibi,

here we see that Entropica is able to accomplish

burada Entropica'nın bu görevin model versiyonunu

a model version of that task.

başarabildiğini görüyoruz.

This cooperative ability has interesting implications

Bu işbirliği kabiliyetinin iktisadi planlama ve

for economic planning and a variety of other fields.

pek çok başka alana ilginç etkileri bulunmaktadır.

Entropica is broadly applicable

Entropica, çok çeşitli alanlara

to a variety of domains.

yaygın olarak uygulanabilir.

For example, here we see it successfully

Örneğin, burada kendi kendine

playing a game of pong against itself,

başarılı bir şekilde pinpon oynadığın görüyoruz.

illustrating its potential for gaming.

Bu da oyunlar için potansiyelini göstermektedir.

Here we see Entropica orchestrating

Burada Entropica'nın, arkadaşların

new connections on a social network

durmadan bağlantıyı kopardığı bir sosyal ağda

where friends are constantly falling out of touch

yeni bağlantılar kurmasını

and successfully keeping the network well connected.

ve ağında bağlantılarını başarılı şekilde sürdürmesini izliyoruz.

This same network orchestration ability

Bu ağ düzenleme kabiliyetinin,

also has applications in health care,

sağlık, enerji ve zekâ alanında

energy, and intelligence.

uygulamaları bulunmaktadır.

Here we see Entropica directing the paths

Burada, Entropica'nın gemi filosunun

of a fleet of ships,

rotasını ayarlamasını,

successfully discovering and utilizing the Panama Canal

erişimini küresel olarak Atlantik'ten Pasifik'e

to globally extend its reach from the Atlantic

genişletmek için Panama Kanalı'nı

to the Pacific.

keşfedip yararlanmasını görüyoruz.

By the same token, Entropica

Bu kapsamda, Entropica

is broadly applicable to problems

otonom savunma, lojistik ve ulaşımdaki

in autonomous defense, logistics and transportation.

sorunlar için kapsamlı olarak kullanılabilir.

Finally, here we see Entropica

Son olarak burada, Entropica'yı

spontaneously discovering and executing

temsili alım satımı yapılan çeşitli hisse senetlerini

a buy-low, sell-high strategy

kendiliğinden keşfedip, düşük fiyata alıp yüksek fiyata satma

on a simulated range traded stock,

stratejisiyle değerlendirmesini,

yönetimindeki varlıkları başarılı bir şekilde

successfully growing assets under management

exponentially.

katlayarak büyütmesini izliyoruz.

This risk management ability

Bu risk yönetimi kabiliyetinin

will have broad applications in finance

finans ve sigorta alanında geniş uygulamaları

and insurance.

olacaktır.

Alex Wissner-Gross: Biraz önce gördükleriniz,

Alex Wissner-Gross: So what you've just seen

is that a variety of signature human intelligent

alet kullanımı, ayakta yürümek

ve sosyal işbirliği gibi

cognitive behaviors

such as tool use and walking upright

insana özgü zeki bilişsel davranışın

and social cooperation

çeşitli örnekleri olup,

all follow from a single equation,

tümü gelecekteki hareket özgürlüğünü

which drives a system

maksimize etme amaçlı bir sistemi yöneten

to maximize its future freedom of action.

tek bir denklemden çıkmaktadır.

Now, there's a profound irony here.

Burada derin bir ironi var.

Going back to the beginning

Robot teriminin ilk kullanıldığı zamana

of the usage of the term robot,

geri dönersek,

the play "RUR,"

yani R.U.R. oyununa,

there was always a concept

baştan beri hep şu görüş vardı:

that if we developed machine intelligence,

Eğer makine zekâsı geliştirecek olursak,

there would be a cybernetic revolt.

sibernetik bir isyan çıkacaktır.

The machines would rise up against us.

Makineler bize karşı ayaklanacaklardır.

One major consequence of this work

Bu çalışmanın en önemli sonuçlarından biri şu:

is that maybe all of these decades,

Belki de bu onlarca yıl boyunca

we've had the whole concept of cybernetic revolt

sibernetik isyan kavramının bütününü

in reverse.

tersinden alıyorduk.

It's not that machines first become intelligent

Makinelerin önce zeka sahibi olmaları

and then megalomaniacal

ve ardından megalomanyaklaşıp

and try to take over the world.

dünyayı ele geçirmeleri değildi.

It's quite the opposite,

Tam tersine, yani,

that the urge to take control

olası tüm gelecekleri

of all possible futures

kontrol etme dürtüsü,

is a more fundamental principle

zekanınkinden daha temel

than that of intelligence,

bir ilke,

that general intelligence may in fact emerge

genel anlamda zeka aslında doğrudan

directly from this sort of control-grabbing,

bu tür kontrol düşkünlüğünden doğabilir,

rather than vice versa.

tersinden ziyade.

Another important consequence is goal seeking.

Diğer bir önemli sonuç, amaç arayışıdır.

I'm often asked, how does the ability to seek goals

Bana sıkça şu soruluyor: Amaca yönelme becerisi

follow from this sort of framework?

bu çeşit bir yapıdan nasıl ortaya çıkar?

And the answer is, the ability to seek goals

Amaca yönelme becerisinin doğrudan

will follow directly from this

bunun sonucu oluşu

in the following sense:

şöyle açıklanabilir:

just like you would travel through a tunnel,

Sonradan pek çok başka hedefe ulaşabilir

a bottleneck in your future path space,

olmak amacıyla, önünüzdeki yollar arasındaki

in order to achieve many other

sıkıntı verici tünellerden

diverse objectives later on,

geçmeyi seçmeniz gibi,

or just like you would invest

ya da uzun vadede

in a financial security,

birikiminizi arttırmak için

reducing your short-term liquidity

kısa vadede harcamalarınızı azaltarak

in order to increase your wealth over the long term,

finansal güvence yatırımı yapmanız gibi,

goal seeking emerges directly

amaç arayışı da doğrudan,

from a long-term drive

gelecekteki hareket özgürlüğünü arttırmak amaçlı

to increase future freedom of action.

uzun vadeye yönelik bir dürtüden kaynaklanır.

Finally, Richard Feynman, famous physicist,

Son olarak, ünlü fizikçi Richard Feynman

once wrote that if human civilization were destroyed

bir zamanlar şöyle yazmıştı: Eğer insan uygarlığı

and you could pass only a single concept

yok olsaydı ve gelecek nesile uygarlığı

on to our descendants

tekrar kurmaları için sadece bir

to help them rebuild civilization,

düşünce iletilebilecek olaydı,

that concept should be

bu kavram şu olmalıydı:

that all matter around us

Çevremizdeki bütün maddeler

is made out of tiny elements

ayrıyken birbirlerini çeken,

that attract each other when they're far apart

fakat yakınken birbirlerini iten

but repel each other when they're close together.

küçük yapı taşlarından oluşmuştur.

My equivalent of that statement

Gelecek nesillerin yapay zeka

to pass on to descendants

yapılandırmasına ya da

to help them build artificial intelligences

insan zekasını anlamalarına yardımcı olmak için,

or to help them understand human intelligence,

onlara iletmek istediğim

kendi eşdeğer ifadem ise şudur:

is the following:

Intelligence should be viewed

Zekâ, gelecekteki hareket özgürlüğü miktarını

as a physical process

en yüksekte tutmaya ve

that tries to maximize future freedom of action

kısıtlamalardan kaçınmaya çalışan

and avoid constraints in its own future.

fiziksel bir süreç olarak görülmelidir.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)