Hunting for dinosaurs showed me our place in the universe | Kenneth Lacovara

Çeviri: Alperen CÜCİOĞLU Gözden geçirme: Ramazan Şen

How do you find a dinosaur?

Bir dinozoru nasıl bulursunuz?

Sounds impossible, doesn't it?

Kulağa imkansız geliyor, değil mi?

It's not.

Ama değil.

And the answer relies on a formula that all paleontologists use.

Ve cevabı tüm paleontologların kullandığı bir formülde gizli.

And I'm going to tell you the secret.

Ben de size bu sırrı açıklayacağım.

First, find rocks of the right age.

Öncelikle, uygun dönemin taşlarını bulun.

Second, those rocks must be sedimentary rocks.

İkinci olarak, bu taşlar tortul kayaç şeklinde olmalı.

And third, layers of those rocks must be naturally exposed.

Ve üçüncü olarak, bu taşların katmanları doğal şekilde açıkta olmalı.

That's it.

Bu kadar.

Find those three things and get yourself on the ground,

Bu üçlüyü bulun ve işe koyulun,

chances are good that you will find fossils.

büyük ihtimalle fosil bulursunuz.

Now let me break down this formula.

Şimdi, bu formülü biraz daha ayrıntılandırayım.

Organisms exist only during certain geological intervals.

Organizmalar sadece belirli jeolojik dönemlerde var olmuştur.

So you have to find rocks of the right age,

Yani ihtiyacınıza göre,

depending on what your interests are.

doğru dönemin kayaçlarını bulmalısınız.

If you want to find trilobites,

Trilobit arıyorsanız,

you have to find the really, really old rocks of the Paleozoic --

yarım - çeyrek milyar yıl öncesinden,

rocks between a half a billion and a quarter-billion years old.

çok eski Paleozoik taşlar bulmalısınız.

Now, if you want to find dinosaurs,

Dinozor bulmak istiyorsanız

don't look in the Paleozoic, you won't find them.

Paleozoik döneme bakmayın, bulamazsınız.

They hadn't evolved yet.

Henüz ortada yoktular.

You have to find the younger rocks of the Mesozoic,

Meseozoik dönemden, daha genç kayalara bakmalısınız.

and in the case of dinosaurs,

Dinozor özelinde,

between 235 and 66 million years ago.

235 - 66 milyon yıl öncesinden taşlar.

Now, it's fairly easy to find rocks of the right age at this point,

İlgili dönem taşlarını bulmak nispeten kolay.

because the Earth is, to a coarse degree,

Çünkü dünya genel hatlarıyla,

geologically mapped.

jeolojik olarak haritalandı.

This is hard-won information.

Bu zor yoldan elde edilmiş bir bilgi.

The annals of Earth history are written in rocks,

Dünya tarihi kayalara yazılmış durumda,

bir bölüm diğerinin üzerine

one chapter upon the next,

such that the oldest pages are on bottom

öyle ki, en eskiler en altta

yenilerse yukarıda.

and the youngest on top.

Now, were it quite that easy, geologists would rejoice.

Çözülmesi o kadar kolay olsaydı, jeologlar bayram ederlerdi.

It's not.

Ama değil.

The library of Earth is an old one.

Dünya kütüphanesi çok eski.

Ve sıralayacak bir kütüphanecisi yok.

It has no librarian to impose order.

Çok uzun bir süredir gerçekleşen

Operating over vast swaths of time,

myriad geological processes offer every possible insult

jeolojik süreçler, dönemsel kayaçlara

bir çok zarar verdi.

to the rocks of ages.

Most pages are destroyed soon after being written.

Bir çok belge yazıldıktan kısa süre sonra yok oldu.

Some pages are overwritten,

Bazısının üzerine başkaları yazıldı,

creating difficult-to-decipher palimpsests of long-gone landscapes.

çoktan yok olmuş bir yerin, yarı silinmiş parşömenleri.

Pages that do find sanctuary under the advancing sands of time

Zamanın kumlarını mabet edinmiş sayfalar,

hiç bir zaman tam güvende değiller.

are never truly safe.

Unlike the Moon -- our dead, rocky companion --

Ay'ın aksine -- ölü, kayalık dostumuz --

the Earth is alive, pulsing with creative and destructive forces

dünyanın canlı, jeolojik metabolizmasını

that power its geological metabolism.

harekete geçiren yaratıcı ve yok edici güçleri var.

Lunar rocks brought back by the Apollo astronauts

Apollo astronotlarının getirdiği Ay taşları,

all date back to about the age of the Solar System.

Güneş Sistemi ile aynı yaşta.

Moon rocks are forever.

Zamanın başından beri varlar.

Earth rocks, on the other hand, face the perils of a living lithosphere.

Dünya kayaları ise, canlı bir taş kürede olmanın tehlikelerini yaşıyor.

Baskı, bükme, koparma ve sıcaktan

All will suffer ruination,

through some combination of mutilation, compression,

oluşan bir kombinasyon tarafından,

folding, tearing, scorching and baking.

hepsi zarar görüyor.

Ayrıca Dünya tarihine dair bilgimiz eksik ve karmakarışık.

Thus, the volumes of Earth history are incomplete and disheveled.

Kütüphane engin ve büyüleyici.

The library is vast and magnificent --

but decrepit.

Fakat yıkık dökük.

And it was this tattered complexity in the rock record

Kayaları okumayı, yakın döneme kadar

zorlaştıran bu kompleks yanıydı.

that obscured its meaning until relatively recently.

Doğa jeologlara bir katalog sunmuyor,

Nature provided no card catalog for geologists --

this would have to be invented.

baştan oluşturulması gerekti.

Sümerler'in kil tabletlere düşüncelerini yazmaya başladığı

Five thousand years after the Sumerians learned to record their thoughts

on clay tablets,

5.000 yıl öncesinden bugüne,

the Earth's volumes remained inscrutable to humans.

bu volüm insanlara esrarengiz geldi.

We were geologically illiterate,

Jeolojik okur yazarlığımız yok,

unaware of the antiquity of our own planet

gezegenimizin tarihinden,

and ignorant of our connection

ve geçmiş zamanlara bağımızdan

to deep time.

bihaberiz.

19. yüzyıla kadar da

It wasn't until the turn of the 19th century

that our blinders were removed,

körlükten kurtulamadık.

first, with the publication of James Hutton's "Theory of the Earth,"

Önce, James Hutton'ın Dünya'nın

bir başlangıç ve bitiş sunmadığını söyleyen

in which he told us that the Earth reveals no vestige of a beginning

and no prospect of an end;

"Dünya'nın Teorisi" kitabı,

and then, with the printing of William Smith's map of Britain,

sonra William Smith'in ilk tüm ülkeyi gösteren

the first country-scale geological map,

İngiltere haritası

giving us for the first time

bize bazı kaya tiplerini

nerede görebileceğimize dair öngörü sundu.

predictive insight into where certain types of rocks might occur.

After that, you could say things like,

Sonra "Şuraya gidersek Jurassic'te oluruz"

"If we go over there, we should be in the Jurassic,"

ya da "Şu tepede Cretaceous bulabiliriz."

or, "If we go up over that hill, we should find the Cretaceous."

gibi şeyler söylemeye başladık.

Şu anda, trilobit bulmak isterseniz

So now, if you want to find trilobites,

kendinize iyi bir jeolojik harita edinin

get yourself a good geological map

ve Paleozoik kayaların olduğu yere gidin.

and go to the rocks of the Paleozoic.

Ya da benim gibi dinozor bulmak istiyorsanız,

If you want to find dinosaurs like I do,

find the rocks of Mesozoic and go there.

Mesozoik kayaları bulun ve oraya gidin.

Now of course, you can only make a fossil in a sedimentary rock,

Tabi fosiller sadece tortul kayaçlarda oluşuyor,

a rock made by sand and mud.

kum ve çamurdan kayalar.

You can't have a fossil

Magma ya da granit

in an igneous rock formed by magma, like a granite,

gibi sert kayalarda ya da ısıtılmış, sıkıştırılmış

metamorfik kayalarda fosil bulamazsınız.

or in a metamorphic rock that's been heated and squeezed.

And you have to get yourself in a desert.

Ve bir çöle gitmeniz gerekir.

It's not that dinosaurs particularly lived in deserts;

Dinozorlar çölde yaşadığı için değil,

they lived on every land mass

her büyük toprak parçası

ve ortamda vardılar.

and in every imaginable environment.

It's that you need to go to a place that's a desert today,

Şu anda çöl olan bir yere gitmelisiniz;

a place that doesn't have too many plants covering up the rocks,

kayaları örten bitki örtüsünün olmadığı

and a place where erosion is always exposing new bones at the surface.

ve erozyonun yeni kemikleri yüzeye çıkarttığı.

So find those three things:

Kısaca şu üçlüyü bulun;

rocks of the right age,

Doğru döneme ait, çölde olan,

that are sedimentary rocks, in a desert,

tortul kayaçlar

and get yourself on the ground,

ve yola koyulun.

Kum arasında gözüken

and you literally walk

until you see a bone sticking out of the rock.

bir kemik bulana kadar yürüyün.

Here's a picture that I took in Southern Patagonia.

İşte Güney Patagonya'da çektiğim bir fotoğraf.

Every pebble that you see on the ground there

Yerde gördüğünüz her küçük parça

bir dinozor kemiği parçası.

is a piece of dinosaur bone.

So when you're in that right situation,

Doğru yerdeyseniz,

it's not a question of whether you'll find fossils or not;

soru fosil bulup bulamama değil,

fosil bulursunuz.

you're going to find fossils.

The question is: Will you find something that is scientifically significant?

Soru, bilimsel değeri olan bir parça bulabilecek misiniz?

And to help with that, I'm going to add a fourth part to our formula,

Buna yardım etmek için, formülümüze dördüncü bir kısım ekleyeceğim,

which is this:

o da şu:

get as far away from other paleontologists as possible.

diğer paleontologlardan olabildiğince uzaklaşın.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It's not that I don't like other paleontologists.

Diğer paleontologları sevmediğimden değil.

When you go to a place that's relatively unexplored,

Daha az keşfedilmiş bir yere gittiğinizde,

you have a much better chance of not only finding fossils

yeni fosilden öte, bilimsel olarak yeni

but of finding something that's new to science.

bir şey bulma ihtimaliniz artıyor.

So that's my formula for finding dinosaurs,

Kısaca, dinozor bulmak için formülüm bu

and I've applied it all around the world.

ve tüm dünyada uyguladım.

In the austral summer of 2004,

2004'ün Güney Yarımküre yazında,

I went to the bottom of South America,

Güney Amerika'nın ucuna gittim,

to the bottom of Patagonia, Argentina,

Patagonya, Arjantin'in ucuna kadar,

to prospect for dinosaurs:

dinozor aramak için.

a place that had terrestrial sedimentary rocks of the right age,

Doğru döneme ait tortul kayaçları olan,

in a desert,

çölde,

a place that had been barely visited by paleontologists.

paleontologların pek ziyaret etmediği.

Ve bunu bulduk.

And we found this.

This is a femur, a thigh bone,

Bu bir femur; bitki yiyen,

of a giant, plant-eating dinosaur.

dev bir dinozorun kasık kemiği.

That bone is 2.2 meters across.

Kemiğin boyu 2.2 metre.

That's over seven feet long.

2 metreden uzun.

Now, unfortunately, that bone was isolated.

Maalesef, kemik tek başınaydı.

We dug and dug and dug, and there wasn't another bone around.

Etrafını kazıdık ama başka kemik bulamadık.

But it made us hungry to go back the next year for more.

Ama bir sonraki sene için iştahımızı açtı.

And on the first day of that next field season,

Bir sonraki sezonun ilk gününde,

I found this: another two-meter femur,

başka bir 2 metrelik femur buldum.

only this time not isolated,

Ve bu sefer tek değildi.

this time associated with 145 other bones

Etrafında dev bitki yiyenin

of a giant plant eater.

145 kemiği daha vardı.

3 zorlu sezondan sonra

And after three more hard, really brutal field seasons,

the quarry came to look like this.

alan böyle bir görüntü aldı.

And there you see the tail of that great beast wrapping around me.

Etrafımı saran bu dev yaratığın kuyruğunu görebilirsiniz.

The giant that lay in this grave, the new species of dinosaur,

Burada yatan yaratığı, yeni bir dinozor türünü,

we would eventually call "Dreadnoughtus schrani."

"Dreadnoughtus schrani." olarak adlandırdık.

Dreadnoughtus was 85 feet from snout to tail.

Hortumundan kuyruğuna kadar 26 metre uzunluğundaymış.

Omuz hizasında 2.5 katlık bir bina kadar,

It stood two-and-a-half stories at the shoulder,

and all fleshed out in life, it weighed 65 tons.

ve tamamen gelişmiş, 65 ton ağırlığında.

People ask me sometimes, "Was Dreadnoughtus bigger than a T. rex?"

Bazen T.rex'ten daha mı büyük diye soruyorlar.

That's the mass of eight or nine T. rex.

8-9 T.rex ağırlığındaydı.

Now, one of the really cool things about being a paleontologist

Paleontolog olmanın en havalı yanlarından biri

is when you find a new species, you get to name it.

yeni tür bulduğunda, isim verebilmek.

And I've always thought it a shame that these giant, plant-eating dinosaurs

Hep bu dev otçul dinozorlara

are too often portrayed as passive, lumbering platters of meat

genellikle çevrenin pasif, hantal et tabağı olarak

on the landscape.

imaj çizilmesine üzülürdüm.

(Gülüşmeler)

(Laughter)

They're not.

Değiller.

Big herbivores can be surly, and they can be territorial --

Dev otçullar aksi ve sahiplenici olabilir.

you do not want to mess with a hippo or a rhino or a water buffalo.

Bir hippopotamla, gergedanla veya deniz bizonuyla uğraşmak istemezsiniz.

The bison in Yellowstone injure far more people than do the grizzly bears.

Yellowstone'daki bizonlar, boz ayılardan daha zararlı.

So can you imagine a big bull, 65-ton Dreadnoughtus

Şimdi, Siz 65 ton ağırlığında yavrulama

döneminde bölgesini korumaya çalışan

in the breeding season,

defending a territory?

büyük bir boğa hayal edebilir misiniz?

That animal would have been incredibly dangerous,

Bu boğa, çevresi için inanılmaz derecede

a menace to all around, and itself would have had nothing to fear.

tehlikeli, tehdit yayan ve hiç bir şeyden korkmayan bir hayvan olur.

And thus the name, "Dreadnoughtus,"

İşte bu yüzden adı da "Dreadnoughtus"

or, "fears nothing."

ya da "korkusuz."

Şimdi, Dreadnoughtus gibi

Now, to grow so large,

an animal like Dreadnoughtus would've had to have been

bu kadar büyük bir hayvanın

a model of efficiency.

verim modeli olması lazım.

O uzun boyun ve uzun kuyruk hayvanın sıcağı çevresine yaymasına yardım ediyor,

That long neck and long tail help it radiate heat into the environment,

passively controlling its temperature.

pasif şekilde sıcaklığı kontrol ediyor.

And that long neck also serves as a super-efficient feeding mechanism.

Ayrıca bu uzun boyun ona süper bir yemek mekanizması olarak hizmet eder.

Dreadnoughtus could stand in one place and with that neck

Dreadnoughtus'lar o boyunla bir yerdeki

clear out a huge envelope of vegetation,

kocaman bir bitki örtüsünü silip süpürebilir.

Vücuduna binlerce kalori alırken çok az bir kısmını harcar.

taking in tens of thousands of calories while expending very few.

And these animals evolved a bulldog-like wide-gait stance,

Bunun gibi hayvanlar bulldog gibi duruş ve yürüyüş biçiminde benzeşirler.

giving them immense stability,

Bu onlara çok büyük bir dayanıklılık verir.

because when you're 65 tons, when you're literally as big as a house,

Çünkü eğer siz 65 tonsanız, teknik olarak bir ev kadar iseniz,

the penalty for falling over

yere düşmenizin cezası

is death.

ölümdür.

Yeah, these animals are big and tough,

Evet, bu hayvanlar büyük ve sertler.

but they won't take a blow like that.

Fakat böyle bir darbeyi kaldıramazlar.

Dreadnoughtus'lar düşer, kaburgalar kırılır ve ciğer oyulur.

Dreadnoughtus falls over, ribs break and pierce lungs.

Organları patlar.

Organs burst.

If you're a big 65-ton Dreadnoughtus,

65 tonluk bir Dreadnoughtus iseniz,

you don't get to fall down in life -- even once.

hayatınızda hiç düşememelisiniz, bir kere bile.

Now, after this particular Dreadnoughtus carcass was buried

Bu özel Dreadnoughtus ölüsü gömüldükten sonra,

and de-fleshed by a multitude of bacteria, worms and insects,

bakteriler, solucanlar ve böcekler tarafından kemiklerine ayrıldıktan sonra

its bones underwent a brief metamorphosis,

kemikleri kısa bir metamorfoza uğrar,

yeraltı sularıyla molekül değişimi yaparlar

exchanging molecules with the groundwater

and becoming more and more like the entombing rock.

ve daha çok kayaya benzemeye başlarlar.

As layer upon layer of sediment accumulated,

Katman üstüne katmana çökelti biriktikçe,

her taraftan basınç artarak ağırlaşır.

pressure from all sides weighed in like a stony glove

whose firm and enduring grip held each bone in a stabilizing embrace.

Her bir kemiğin stabil kalmasına yardımcı olur.

And then came the long ...

Ve uzun bir süre...

hiç bir şey olmadı.

nothing.

Epoch after epoch of sameness,

Hep aynı çağlar sonrasında

nonevents without number.

sayısız önemsiz olaylar.

All the while, the skeleton lay everlasting and unchanging

Bütün bu süreçte, bu iskelet ebedi ve değişmeyecek bir şekilde

in perfect equilibrium

taş mezarlığında

within its rocky grave.

mükemmel bir dengededir.

Meanwhile, Earth history unfolded above.

Bu sırada, Dünya tarihi göz önüne serilir.

Dinozorlar 12 milyon yıl daha hüküm sürdü.

The dinosaurs would reign for another 12 million years

before their hegemony was snuffed out in a fiery apocalypse.

Egemenlikleri, ateşli bir kıyamet tarafından yok edilmeden hemen önce.

The continents drifted. The mammals rose.

Kıtalar ayrıldı. Memeliler yükseldi.

The Ice Age came.

Buz Devri geldi.

And then, in East Africa,

Ve sonra, Doğu Afrika'da

an unpromising species of ape evolved the odd trick of sentient thought.

Maymunların ümitsiz bir türünden duygulu bir tür evrimleşti.

These brainy primates were not particularly fast or strong.

Bu beyinli primatlar özel olarak hızlı veya güçlü değillerdi.

Ama onlar yeri kaplamada baskın çıkmışlardı.

But they excelled at covering ground,

Ve dikkat çekici bir şekilde dünyaya dağılmışlardı.

and in a remarkable diaspora

surpassing even the dinosaurs' record of territorial conquest,

Dinozorların bölgesel yarışlarına rağmen baskın çıkmışlardı.

they dispersed across the planet,

Gezegenin dört bir yanına dağıldılar,

ravishing every ecosystem they encountered,

girdikleri her ekosistemin düzenini bozarak.

along the way, inventing culture and metalworking and painting

Bütün yol boyunca, kültür, metal çalışmaları, boyama,

and dance and music

dans ve müzik

and science

ve bilim

and rocket ships that would eventually take 12 particularly excellent apes

ve nihayetinde 12 adet seçkin maymunu Ay'ın yüzeyine

to the surface of the Moon.

fırlatacak roketi icat ederek.

With seven billion peripatetic Homo sapiens on the planet,

Dünya üzerindeki yedi milyar Homo Sapiens ile birlikte

belki de kaçınılmaz olan şey

it was perhaps inevitable

that one of them would eventually trod on the grave of the magnificent titan

onlardan birinin er geç Güney Patagonya'nın çorak arazilerine gömülmüş

buried beneath the badlands of Southern Patagonia.

görkemli titanyumun mezarına basacak olmasıydı.

I was that ape.

İşte o Maymun bendim.

Çölde yapayalnız dikilirken

And standing there, alone in the desert,

it was not lost on me

bir kişinin

that the chance of any one individual entering the fossil record

fosil kayıtlara geçme olasılığının neredeyse sıfır olduğu

is vanishingly small.

beni etkilememişti.

Ama Dünya çok, çok eski.

But the Earth is very, very old.

Ve çok, çok uzun zaman geçerse, imkansız imkanlıya dönüşür.

And over vast tracts of time, the improbable becomes the probable.

That's the magic of the geological record.

İşte bu da jeolojik kayıtların sihridir.

Bundan dolayı, bu gezegende ölen ve yaşayan varlıklar

Thus, multitudinous creatures living and dying on an old planet

leave behind immense numbers of fossils,

arkasında sayısız fosiller bırakırlar.

each one a small miracle,

Her biri küçük bir mucizedir.

but collectively, inevitable.

Ama toplu olarak bu, kaçınılmazdı.

Sixty-six million years ago, an asteroid hits the Earth

66 Milyon yıl önce, bir asteroit Dünya'ya çarptı

and wipes out the dinosaurs.

ve dinozorları yok etti.

This easily might not have been.

Bu kolayca gerçekleşmeyebilirdi.

But we only get one history, and it's the one that we have.

Ama biz elimizde sadece bir tarih var ve o da şu anda sahip olduğumuz.

But this particular reality was not inevitable.

Ama bu gerçeklik kaçınılmaz değildi.

The tiniest perturbation of that asteroid far from Earth

O asteroitteki en küçük bir karışıklık

would have caused it to miss our planet by a wide margin.

gezegeni çok büyük bir mesafeyle kaçırmasına sebep olabilirdi.

The pivotal, calamitous day during which the dinosaurs were wiped out,

Dinozorların yok olduğu bu önemli, vahim gün

bizim bildiğimiz modern dünya için sahneyi hazırlıyordu.

setting the stage for the modern world as we know it

didn't have to be.

Olmak zorunda değildi.

It could've just been another day --

Başka herhangi bir gün de olabilirdi --

a Thursday, perhaps --

bir Perşembe günü mesela --

among the 63 billion days already enjoyed by the dinosaurs.

Dinozorların keyif aldıkları 63 milyar yıl içinde bir gün.

But over geological time,

Ama Jeolojik zaman geçtikçe,

improbable, nearly impossible events

olası olmayan, neredeyse imkansız olaylar

do occur.

gerçekleşir.

Along the path from our wormy, Cambrian ancestors

Kurtlu, Kambriya dönemi atalarımızdan

to primates dressed in suits,

giyinmiş primatlara giden yolda,

innumerable forks in the road led us to this very particular reality.

sayısız yol ayrımları bizi bu çok özel gerçekliğe getirdi.

The bones of Dreadnoughtus lay underground for 77 million years.

Dreadnoughtus'ların kemikleri 77 milyar yıldır yerin altında duruyor.

Who could have imagined

Kim hayal ederdi ki,

dinozorlar çağında kayaların

that a single species of shrew-like mammal

çatlakları içerisinde yaşayan

living in the cracks of the dinosaur world

faremsi bir memeli türünün, korkmaları gereken dinazorları

would evolve into sentient beings

capable of characterizing and understanding

karakterize edip anlayacak duyarlı bireylere

the very dinosaurs they must have dreaded?

evrilebileceğini?

I once stood at the head of the Missouri River

Bir kere, Mizuri Nehri başında dikilmiş

ve ona yukarıdan bakmıştım.

and bestraddled it.

Orada, çağlayan bir nehirden başka bir şey yoktu.

There, it's nothing more than a gurgle of water

that issues forth from beneath a rock in a boulder in a pasture,

Bitterroot Dağları'nın yüksek kesimlerinde

otlak alandaki büyük bir kayanın altından çıkıyordu.

high in the Bitterroot Mountains.

Onun yanındaki akarsu, bir kaç yüz metre devam ediyor

The stream next to it runs a few hundred yards

and ends in a small pond.

ve küçük bir gölette son buluyor.

Those two streams -- they look identical.

Bu iki akarsu -- birbirinin aynısı.

But one is an anonymous trickle of water,

Ama biri bilinmeyen bir su sızıntısı.

and the other is the Missouri River.

diğeri ise Mizuri Nehri.

Now go down to the mouth of the Missouri, near St. Louis,

Şimdi St. Louis'in yanından Mizuri'nin ağzına inin.

and it's pretty obvious that that river is a big deal.

Bu nehrin çok önemli olduğu aşikâr.

But go up into the Bitterroots and look at the Missouri,

Ama Bitterroots'a çıkıp Mizuri'ye baktığınızda,

and human prospection does not allow us to see it as anything special.

insan perspektifi bunu özel bir şey olarak görmemize izin vermiyor.

Şimdi Kratese Dönemine dönelim

Now go back to the Cretaceous Period

ve ufacık, minicik atalarımıza bakalım.

and look at our tiny, fuzzball ancestors.

You would never guess

Özel bir şey olacaklarını

that they would amount to anything special,

asla tahmin edemezdiniz.

Ve o belalı asteroid olmasaydı

and they probably wouldn't have,

were it not for that pesky asteroid.

muhtemelen olmayacaklardı da.

Now, make a thousand more worlds and a thousand more solar systems

Şimdi, binlerce yeni dünya ve binlerce yeni güneş sistemi yapın

and let them run.

ve bırakın koşsunlar.

Aynı sonucu elde edemeyeceksiniz.

You will never get the same result.

No doubt, those worlds would be both amazing and amazingly improbable,

Hiç şüphe yok ki onlar da akıllara ziyan ve olasılıksız olacaklar.

but they would not be our world and they would not have our history.

Ama onlar ne bizim geçmişimiz ne de bizim dünyamız değiller.

There are an infinite number of histories that we could've had.

Sahip olabileceğimiz sonsuz sayıda geçmişimiz olabilir.

We only get one, and wow, did we ever get a good one.

Bir tane aldık ve gerçekten güzel bir tane almışız.

Dinosaurs like Dreadnoughtus were real.

Dreadnoughtus gibi dinozorlar gerçekti.

Mosasaur gibi deniz canavarları gerçekti.

Sea monsters like the mosasaur were real.

Dragonflies with the wingspan of an eagle and pill bugs the length of a car

Kartal kadar kanat boyu olan yusufçuklar ve araba uzunluğunda tespih böcekleri

really existed.

gerçekten vardı.

Why study the ancient past?

Peki neden Antik geçmişe çalışalım?

Because it gives us perspective

Çünkü bu bize bakış açısı

Ve tevazu kazandırdı.

and humility.

The dinosaurs died in the world's fifth mass extinction,

Dinozorlar Dünyadaki beşinci kütlesel yok oluşta öldüler,

snuffed out in a cosmic accident through no fault of their own.

onların hatası olmayan kozmik bir kazada yok oldular.

Bunun geleceğini göremediler ve başka şansları da yoktu.

They didn't see it coming, and they didn't have a choice.

Bizim, tam tersine, şansımız var.

We, on the other hand, do have a choice.

And the nature of the fossil record tells us that our place on this planet

Bütün bu fosil kayıtları bizlere, bu gezegendeki yerimizin

is both precarious and potentially fleeting.

istikrarsız ve kısa süreli olacağını söylüyor.

Şu anda, bizim türümüz çevresel bir felaketi yayıyor.

Right now, our species is propagating an environmental disaster

of geological proportions that is so broad and so severe,

Çok engin ve geniş olan bu jeolojik boyutlar

it can rightly be called the sixth extinction.

altıncı yok oluş olarak adlandırılabilir.

Only unlike the dinosaurs,

Dinozorların aksine

biz bunun geleceğini görebiliriz.

we can see it coming.

And unlike the dinosaurs,

Dinozorların aksine,

we can do something about it.

bunun hakkında bir şeyler yapabiliriz.

That choice is ours.

Bu seçim bizlere ait.

Thank you.

Teşekkür Ederim.

(Applause)

(Alkışlar)