Jennifer Golbeck: The curly fry conundrum: Why social media "likes" say more than you might think

Çeviri: Yasemin Yelbay Gözden geçirme: Dadlez Sabak

If you remember that first decade of the web,

Çevrimiçi ağın ilk on yılını düşündüğünüzde,

it was really a static place.

çok durağan bir yer olduğunu görürsünüz.

You could go online, you could look at pages,

Çevrimiçi olurdunuz, ve sayfalara bakardınız,

and they were put up either by organizations

bu sayfalar

who had teams to do it

ya bunu yaptıracak ekipleri olan kuruluşlar

or by individuals who were really tech-savvy

ya da o zamana göre

for the time.

gerçekten teknoloji meraklısı bireyler tarafından yapılırdı.

And with the rise of social media

2000li yılların başlarında

and social networks in the early 2000s,

sosyal medyanın ve sosyal ağın gelişmesi ile birlikte,

the web was completely changed

çevrimiçi ağ tamamen değişti

to a place where now the vast majority of content

ve etkileşimde olduğumuz içeriğin büyük çoğunluğu

we interact with is put up by average users,

ortalama kullanıcılar tarafından

either in YouTube videos or blog posts

Youtube videoları ya da blog yazıları

or product reviews or social media postings.

ürün eleştirileri ya da sosyal medya mesajları şeklinde hazırlanır oldu.

And it's also become a much more interactive place,

Ayrıca, insanların yalnızca okumadığı,

where people are interacting with others,

birbirleriyle etkileştiği,

they're commenting, they're sharing,

paylaştığı ve yorum yazdığı

they're not just reading.

çok daha etkileşimli bir ortam haline geldi.

So Facebook is not the only place you can do this,

Facebook bunu yapabileceğiniz tek platform değil

but it's the biggest,

ancak hem en büyüğü,

and it serves to illustrate the numbers.

hem de rakamlarla konuşmamıza olanak tanıyor.

Facebook has 1.2 billion users per month.

Facebook'un ayda 1.2 milyar kullanıcısı var.

So half the Earth's Internet population

yani dünyanın internet kullanıcı nüfusunun yarısı

is using Facebook.

Facebook kullanıyor.

They are a site, along with others,

Diğerleri gibi bu site de

that has allowed people to create an online persona

çok az teknik bilgi gereksinimi ile

with very little technical skill,

online bir kişilik oluşturmalarına olanak sağladı

and people responded by putting huge amounts

ve insanlar da çok miktarda

of personal data online.

kişisel bilgiyi online olarak yayınladılar.

So the result is that we have behavioral,

Sonuç olarak tarihte daha önce görülmemiş bir şekilde

preference, demographic data

yüzlerce milyon insanın

for hundreds of millions of people,

davranışsal, tercihsel ve demografik

which is unprecedented in history.

bilgilerine ulaştık.

And as a computer scientist, what this means is that

Bir bilgisayar bilimcisi olarak bu benim,

I've been able to build models

siz paylaştığınızın

that can predict all sorts of hidden attributes

farkına bile varmadan

for all of you that you don't even know

sizin her türlü saklı özelliğinizi tahmin eden

you're sharing information about.

modeller tasarlamam anlamına gelmektedir.

As scientists, we use that to help

Bilim insanları olarak bizler bu bilgileri

the way people interact online,

insanların online iletişimine destek amaçlı kullanırız

but there's less altruistic applications,

ancak böyle fedakar olmayan uygulamalar da var

and there's a problem in that users don't really

ve problem, kullanıcıların bu tekniklerin

understand these techniques and how they work,

nasıl işlediğini çok iyi anlamamaları,

and even if they did, they don't have a lot of control over it.

anlasalar dahi bunları kontrol edememeleridir.

So what I want to talk to you about today

Bu nedenle bugün sizlerle

is some of these things that we're able to do,

yapabildiğimiz şeylerden bazılarını paylaşmak

and then give us some ideas of how we might go forward

ve kullanıcıların eline biraz daha fazla kontrol vermek için

to move some control back into the hands of users.

neler yapılabileceği hakkında fikirler vermek istiyorum.

So this is Target, the company.

Bu Target, bir şirket.

I didn't just put that logo

Bu zavallı hamile kadının karnına bu logoyu

on this poor, pregnant woman's belly.

öylesine koymadım.

You may have seen this anecdote that was printed

Daha önce Forbes dergisinde

in Forbes magazine where Target

bu anekdotu görmüşsünüzdür.

sent a flyer to this 15-year-old girl

Target, 15 yaşındaki bu kıza

with advertisements and coupons

kendisi daha anne ve babasına hamile

for baby bottles and diapers and cribs

olduğunu söylemeden iki hafta önce

two weeks before she told her parents

içinde biberon, bebek bezi ve bebek yatağı reklam ve kuponlarının olduğu

that she was pregnant.

bir broşür göndermişti.

Yeah, the dad was really upset.

Evet haliyle baba sinirlenmişti.

He said, "How did Target figure out

"Nasıl olur da Target liseli bir kızın hamile olduğunu

that this high school girl was pregnant

o anne ve babasına

before she told her parents?"

söylemeden önce bilebilir!"di.

It turns out that they have the purchase history

Belli oldu ki, yüzlerce, binlerce müşterinin

for hundreds of thousands of customers

alışveriş geçmişi hakkında bilgileri vardı ve

and they compute what they call a pregnancy score,

hamilelik puanı adı verilen bir değeri hesaplayarak,

which is not just whether or not a woman's pregnant,

bir kadının sadece hamile olup olmadığını değil,

but what her due date is.

ne zaman doğum yapacağını da biliyorlardı.

And they compute that

Ve bu hesaplamaları,

not by looking at the obvious things,

kızın bebek yatağı ya da bebek kıyafetleri alması gibi

like, she's buying a crib or baby clothes,

zaten bariz olan şeylere bakarak değil,

but things like, she bought more vitamins

normalden daha fazla

than she normally had,

vitamin satın alması

or she bought a handbag

ya da bebek bezi konulabilecek kadar büyük

that's big enough to hold diapers.

bir el çantası alması gibi şeyere bakarak yapıyorlar.

And by themselves, those purchases don't seem

Bu satın almalar kendi başlarına

like they might reveal a lot,

çok da bir şey ifade eder gibi değiller

but it's a pattern of behavior that,

ancak bu davranış kalıpları

when you take it in the context of thousands of other people,

binlerce diğer insan bağlamında düşünüldüğünde

starts to actually reveal some insights.

gerçekten bazı öngörüler sunmaya başlıyor.

So that's the kind of thing that we do

İşte sosyal medyada sizler hakkında tahminler yürütürken

when we're predicting stuff about you on social media.

bizim de yaptığımız bu.

We're looking for little patterns of behavior that,

Milyonlarca insanla kıyaslanıp bulunduğunda

when you detect them among millions of people,

her tür bilgiyi bize sunan

lets us find out all kinds of things.

küçük davranış kalıpları ararız.

So in my lab and with colleagues,

Laboratuarımızda ben ve iş arkadaşlarım

we've developed mechanisms where we can

sizin siyasi tercihinizi, kişilik puanınızı

quite accurately predict things

cinsiyetinizi, cinsel tercihinizi

like your political preference,

dininizi, yaşınızı, zekanızı

your personality score, gender, sexual orientation,

ve bunlara ek olarak

religion, age, intelligence,

tanıdığınız insanlara ne kadar güvendiğinizi

along with things like

ve bu ilişkilerinizin ne kadar güçlü olduğunu

how much you trust the people you know

gayet doğru şekilde tahmin eden

and how strong those relationships are.

bir mekanizma geliştirdik.

We can do all of this really well.

Bütün bunları çok iyi şekilde yapabiliyoruz.

And again, it doesn't come from what you might

Ve bütün bunlar, sizlerin de bariz olarak adlandıramayacağı

think of as obvious information.

şeylerden derleniyor.

So my favorite example is from this study

Benim en sevdiğim örnek

that was published this year

Ulusal Akademi Konferansında geçen yıl yayımlanan

in the Proceedings of the National Academies.

bir araştırmadan.

If you Google this, you'll find it.

Google'da ararsanız bulursunuz.

It's four pages, easy to read.

Dört sayfalık kolay okunan bir metin.

And they looked at just people's Facebook likes,

İnsanların Facebook'ta neleri beğendiklerine bakıp

so just the things you like on Facebook,

sadece beğendikleri şeylere bakarak bu bilgiyle

and used that to predict all these attributes,

bütün bu özellikleri

along with some other ones.

ve başka özellikleri tahmin etmişler.

And in their paper they listed the five likes

Makalelerinde yüksek zekanın en iyi göstergesi olan

that were most indicative of high intelligence.

beş beğeniyi listelemişler.

And among those was liking a page

ve bunların arasında

for curly fries. (Laughter)

kıvrık patates kızartmasının beğenildiği bir sayfa da bulunuyor (gülüşmeler)

Curly fries are delicious,

Kıvrık patates kızartması nefistir

but liking them does not necessarily mean

ama onları seviyor olmanız

that you're smarter than the average person.

ortalama bir insandan daha zeki olduğunuz anlamına gelmez.

So how is it that one of the strongest indicators

Peki nasıl oluyor da

of your intelligence

zekanızın en iyi göstergesi

is liking this page

içeriği ölçülen özellikle

when the content is totally irrelevant

hiç bir ilgisi olmayan

to the attribute that's being predicted?

bir sayfayı beğenmek oluyor?

And it turns out that we have to look at

Görülüyor ki bunun nasıl yapıldığını anlamak için

a whole bunch of underlying theories

altta yatan

to see why we're able to do this.

pek çok teoriye bakmak gerekecek.

One of them is a sociological theory called homophily,

Bunlardan bir tanesi homofili adı verilen sosyolojik bir teoridir

which basically says people are friends with people like them.

ve temelde insanların kendileri gibi olan kişilerle dost olduklarını söyler.

So if you're smart, you tend to be friends with smart people,

Yani eğer zekiyseniz zeki insanlarla dost olma eğilimindesinizdir,

and if you're young, you tend to be friends with young people,

gençseniz genç insanlarla dost olma eğiliminiz vardır

and this is well established

ve bu yüzyıllardır

for hundreds of years.

yerleşik olan bir bilgidir.

We also know a lot

Biz bilginin de

about how information spreads through networks.

ağlarda nasıl yayıldığını biliyoruz.

It turns out things like viral videos

Gördük ki viral videolar,

or Facebook likes or other information

Facebook beğenileri ya da diğer bilgiler

spreads in exactly the same way

sosyal ağlarda hastalıkların yayılması ile

that diseases spread through social networks.

aynı şekilde yayılıyor.

So this is something we've studied for a long time.

Bu uzun zamandır üzerinde çalıştığımız bir konu.

We have good models of it.

Bunun için iyi modellerimiz var.

And so you can put those things together

Bütün bu bilgileri bir araya getirerek

and start seeing why things like this happen.

böyle şeylerin neden olduğunu görmeye başlayabilirsiniz.

So if I were to give you a hypothesis,

Size bir hipotez verecek olsam

it would be that a smart guy started this page,

bu sayfayı zeki bir insanın başlattığını ve

or maybe one of the first people who liked it

bunu ilk beğenen kişilerden birinin de

would have scored high on that test.

bu testte iyi puan aldığını söylerdim.

And they liked it, and their friends saw it,

Onlar beğendiler, arkadaşları bunu gördü,

and by homophily, we know that he probably had smart friends,

ve homofili sayesinde onun da zeki arkadaşlarının olduğunu biliyoruz

and so it spread to them, and some of them liked it,

böylece bu onlara da yayıldı ve onların da bazıları beğendi

and they had smart friends,

ve onların da zeki arkadaşları vardı

and so it spread to them,

and so it propagated through the network

ve bu onlara da yayıldı

böylece bu ağ boyunca

to a host of smart people,

zeki insanlar arasında yayılmış oldu

so that by the end, the action

sonunda

of liking the curly fries page

kıvrık patatesi beğenme sayfası

is indicative of high intelligence,

yüksek zekanın göstergesi haline geldi

not because of the content,

içeriği için değil ama,

but because the actual action of liking

beğenme eylemini

reflects back the common attributes

gerçekleştiren kişilerin

of other people who have done it.

ortak özelliklerinden dolayı.

So this is pretty complicated stuff, right?

Epeyce karmaşık bir şey değil mi?

It's a hard thing to sit down and explain

Ortalama bir kullanıcıyla oturup

to an average user, and even if you do,

bunu onlara anlatmak zor olacaktır,

what can the average user do about it?

zaten anlatılsa bile ortalama kullanıcının yapabileceği ne var ki?

How do you know that you've liked something

Beğendiğiniz bir şeyin

that indicates a trait for you

o beğndiğiniz şeyin içeriğiyle hiç alakası olmayan

that's totally irrelevant to the content of what you've liked?

bir özelliğinize işaret ettiğini nasıl bilebilirsiniz?

There's a lot of power that users don't have

Kullanıcıların bilgilerin nasıl kullanılacağına dair

to control how this data is used.

üzerinde hiç bir kontrolü olmayan pek çok veri var.

And I see that as a real problem going forward.

Ve ben bunu devam eden çok büyük bir sorun olarak görüyorum.

So I think there's a couple paths

Eğer kullanıcılara bu verilerin

that we want to look at

nasıl kullanılacağına dair biraz

if we want to give users some control

kontrol vermek istiyorsak

over how this data is used,

bakılması gereken bazı seçenekler var,

because it's not always going to be used

çünkü bu veriler her zaman

for their benefit.

onların yararına kullanılmayacaktır.

An example I often give is that,

Sık verdiğim bir örnek,

if I ever get bored being a professor,

eğer bir gün profesörlükten bıkarsam,

I'm going to go start a company

takım içinde nasıl çalıştığınız

that predicts all of these attributes

uyuşturucu kullanıp kullanmadığınız, alkolik olup olmadığınız

and things like how well you work in teams

gibi özelliklere bakacağım

and if you're a drug user, if you're an alcoholic.

bir şirket kurma isteğimdir.

We know how to predict all that.

Bunların hepsini nasıl tahmin edeceğimizi biliyoruz.

And I'm going to sell reports

Bu bilgileri, sizi işe almak isteyen

to H.R. companies and big businesses

insan kaynakları şirketlerine ve büyük firmalara

that want to hire you.

satacağım.

We totally can do that now.

Bunların hepsini yapabiliyoruz.

I could start that business tomorrow,

Yarın bir şirket açabilirim

and you would have absolutely no control

ve sizin, size ait bu bilgileri nasıl kullanacağım üzerinde

over me using your data like that.

hiç bir kontrolünüz olmaz.

That seems to me to be a problem.

Bu bana bir sorun gibi görünüyor.

So one of the paths we can go down

Bakacağımız seçeneklerden biri

is the policy and law path.

politika ve hukuk seçeneğidir.

And in some respects, I think that that would be most effective,

Bence bazı açılardan bu en etkilisidir

but the problem is we'd actually have to do it.

ancak sorun bununla gerçekten uğraşmanız gerektiğidir.

Observing our political process in action

Şu andaki politik süreçlerimize baktığımda

makes me think it's highly unlikely

bir kaç vekilin oturup, bunları öğrenip

that we're going to get a bunch of representatives

ve sonra da Amerikan hukukunun

to sit down, learn about this,

fikir mülkiyeti alanında geniş içerikli

and then enact sweeping changes

değişiklikler yaparak

to intellectual property law in the U.S.

kullanıcıların verilerini kontrol etmelerini sağlama

so users control their data.

ihtimalleri bana düşük görünüyor.

We could go the policy route,

Politika seçeneğine bakabiliriz,

where social media companies say,

burada da sosyal medya şirketleri size

you know what? You own your data.

elbette verileriniz size aittir

You have total control over how it's used.

nasıl kullanıldığının kontrolü tamamen sizdedir diyeceklerdir ancak

The problem is that the revenue models

sorun şu ki

for most social media companies

çoğu sosyal medya şirketinin gelir modeli

rely on sharing or exploiting users' data in some way.

kullanıcı verilerinin bir şekilde paylaşılması ya da kullanılmasına dayanıyor.

It's sometimes said of Facebook that the users

Bazen Facebook kullanıcıların müşteri değil

aren't the customer, they're the product.

ürünün kendisi olduğunu söylüyor.

And so how do you get a company

O zaman bir firmanın

to cede control of their main asset

en temel kazancından feragat ederek

back to the users?

bunu kullanıcılara geri vermesini nasıl beklersiniz?

It's possible, but I don't think it's something

Bu mümkündür tabii ancak

that we're going to see change quickly.

yakın zamanda değişecek bir şey olduğunu düşünmüyorum.

So I think the other path

O nedenle daha etkili olan

that we can go down that's going to be more effective

diğer seçeneği

is one of more science.

bilim seçeneğine bakmayı öneriyorum.

It's doing science that allowed us to develop

Bütün bu kişisel verilerin bu mekanizmalarla

all these mechanisms for computing

hesaplananabilmesine en başta olanak tanıyan şey

this personal data in the first place.

bilim oldu.

And it's actually very similar research

Kullanıcıya "Az önce gerçekleştirdiğin eylemin riski şudur"

that we'd have to do

diyebilecek bir mekanizma

if we want to develop mechanisms

yaratmak istiyorsak

that can say to a user,

ilk baştakine çok benzer

"Here's the risk of that action you just took."

araştırmalar yapmak gerekir.

By liking that Facebook page,

O Facebook sayfasını beğenerek

or by sharing this piece of personal information,

ya da diğer insanlarla şu bilgiyi paylaşarak

you've now improved my ability

uyuşturucu kullanıp kullanmadığını

to predict whether or not you're using drugs

ya da iş yerinde insanlar iyi geçinip geçinmediğini

or whether or not you get along well in the workplace.

tahmin etmemi kolaylaştırdın.

And that, I think, can affect whether or not

Bu durum, insanların bir şeyi paylaşıp paylaşmamalarını

people want to share something,

kendilerine saklamalarını, ya da tamamen çevrimdışı tutmalarını

keep it private, or just keep it offline altogether.

bence etkileyecektir.

We can also look at things like

İnsanların yükledikleri verileri

allowing people to encrypt data that they upload,

şifrelemelerine izin vermek de bir seçenektir

so it's kind of invisible and worthless

böylece Facebook gibi siteler

to sites like Facebook

ya da üçüncü şahıslar için

or third party services that access it,

bu veriler görünmez ya da yararsız olacak ve

but that select users who the person who posted it

yükleyen kişi

want to see it have access to see it.

kimlerin bu verileri göreceğini ve erişimi olacağını seçebilecektir.

This is all super exciting research

Entellektüel açıdan bu

from an intellectual perspective,

süper heyecan verici bir araştırmadır

and so scientists are going to be willing to do it.

ve bilim insanları bunu yapmak isteyecektir.

So that gives us an advantage over the law side.

Bu hukuk seçeneğine göre bize daha fazla avantaj sağlar.

One of the problems that people bring up

Bundan bahsettiğimde

when I talk about this is, they say,

insanların öne sürdükleri bir sorun,

you know, if people start keeping all this data private,

eğer herkes verilerini gizli tutarsa

all those methods that you've been developing

sizin geliştirdiğiniz tüm tahminle ilgili tüm metodların

to predict their traits are going to fail.

başarısız olacağıdır.

And I say, absolutely, and for me, that's success,

Ben de evet kesinlikle diyorum ve bence bu bir başarıdır

because as a scientist,

çünkü bir bilim insanı olarak,

my goal is not to infer information about users,

benim amacım kullanıcılar hakkında çıkarımarda bulunmak değil,

it's to improve the way people interact online.

insanların online olarak etkileşimlerini geliştirmek.

And sometimes that involves inferring things about them,

Bazen bu onlar hakkında çıkarımlar yapılmasını da gerektiriyor

but if users don't want me to use that data,

ancak eğer kullanıcılar bu verileri kullanmama izin vermezlerse

I think they should have the right to do that.

buna hakları olması gerektiğini düşünüyorum.

I want users to be informed and consenting

Ben kullanıcıların geliştirdiğimiz araçları

users of the tools that we develop.

hakkında bilgisi olan ve buna izin veren kullanıcılar olmasını istiyorum.

And so I think encouraging this kind of science

Bence bu bilimin gelişmesini desteklemek

and supporting researchers

kontrolün bir kısmından feragat ederek

who want to cede some of that control back to users

ve sosyal medya şirketlerinden geri alarak

and away from the social media companies

kullanıcıya iade etmek isteyen

means that going forward, as these tools evolve

araştırmacıları desteklemek

and advance,

ilerlemek anlamına gelecektir

means that we're going to have an educated

ve bu araçlar gelişip evrim geçirdikçe eğitimli,

and empowered user base,

ve güç sahibi bir kullanıcı tabanımız olacak

and I think all of us can agree

ve sanırım hepimiz bunun ilerleme yolunda bir ideal

that that's a pretty ideal way to go forward.

olduğu konusunda hemfikirizdir.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)