Sebastian Deterding: What your designs say about you

Çeviri: Elif Azaklı Gözden geçirme: Can Boysan

We are today talking about moral persuasion:

Bugün ahlaki iknadan bahsedeceğiz:

What is moral and immoral in trying to change people's behaviors

Teknoloji ve tasarımı kullanarak insanların davranışlarını değiştirmekte,

by using technology and using design?

ne ahlakidir, ne ahlak dışıdır?

And I don't know what you expect,

Aslında ne beklediğinizi bilmiyorum

but when I was thinking about that issue,

ama konu hakkında düşünürken,

I early on realized what I'm not able to give you are answers.

sorularınıza yanıt veremeyeceğimi çoktan fark ettim.

I'm not able to tell you what is moral or immoral,

Neyin ahlaki, neyin ahlak dışı olduğunu söyleyemem.

because we're living in a pluralist society.

Çünkü çoğulcu bir toplumda yaşıyoruz.

My values can be radically different from your values,

Benim değerlerim sizinkilerden tamamen farklı olabilir,

which means that what I consider moral or immoral based on that

yani benim ahlaki ya da ahlak dışı olarak değerlendirmelerim,

might not necessarily be what you consider moral or immoral.

sizin değerlendirmelerinizden farklı olabilir.

But I also realized there is one thing that I could give you,

Ama yine de sizlere verebileceğim bir şeyler olduğunu fark ettim,

and that is what this guy behind me gave the world --

bu da arkamdaki bu adamın dünyaya verdiğidir --

Socrates.

Sokrates.

It is questions.

Sorular.

What I can do and what I would like to do with you

Özünüzde neyin ahlaki, neyin ahlak dışı olduğunu anlamak için,

is give you, like that initial question,

ilk sorudaki gibi "Sizinle ne yapabilirim?”

a set of questions to figure out for yourselves,

ya da “Ne yapmak isterdim?” sorularıyla

layer by layer, like peeling an onion,

sizi tıpkı bir soğan gibi katman katman soyarak

getting at the core of what you believe is moral or immoral persuasion.

ne olduğunuzu fark edeceğiniz birtakım sorular vereceğim.

And I'd like to do that with a couple of examples of technologies

İnsanlara bir şeyler yaptırmak için oyun unsurlarının kullanıldığı

where people have used game elements to get people to do things.

birkaç teknoloji örneğiyle bunu anlatmak istiyorum.

So it's at first a very simple, very obvious question

İlk olarak, çok basit

ve çok açık bir soru vermek istiyorum:

I would like to give you:

What are your intentions if you are designing something?

Bir şeyler tasarlıyorken niyetleriniz nelerdir?

And obviously, intentions are not the only thing,

Açıkçası niyetler tek başına değildir.

so here is another example for one of these applications.

İşte burada, bu tarz uygulamalardan bir örnek daha.

There are a couple of these kinds of Eco dashboards right now --

Burada, sizi yakıt tasarruflu araç kullanmaya teşvik için

dashboards built into cars --

which try to motivate you to drive more fuel-efficiently.

bir tür eko gösterge paneli görüyorsunuz.

This here is Nissan's MyLeaf,

İşte, sizin sürüş tarzınızla

where your driving behavior is compared with the driving behavior

bir diğerinin sürüş tarzını kıyaslayan Nissan MyLeaf.

of other people,

Böylece, aynı güzergâhta kimin daha tasarruflu

so you can compete for who drives a route the most fuel-efficiently.

araç kullandığıyla ilgili yarışabilirsiniz.

And these things are very effective, it turns out --

Hatta bu şeyler öyle etkili bir hale gelmiş ki,

so effective that they motivate people to engage in unsafe driving behaviors,

insanları kırmızı ışıkta durmayacak kadar

like not stopping at a red light,

tehlikeli araba kullanacak hale getirmişler.

because that way you have to stop and restart the engine,

Çünkü motoru durdurup tekrar başlatmak

and that would use quite some fuel, wouldn't it?

motorun yakıt tüketimini arttırabilir.

So despite this being a very well-intended application,

Her ne kadar iyi niyetli bir uygulama dahi olsa,

obviously there was a side effect of that.

Görünen o ki, yan etkileri de var.

Here's another example for one of these side effects.

Bu yan etkilere bir başka örnek de, Commendable.

Commendable: a site that allows parents to give their kids little badges

Bu, ailelerin çocuklarından ayakkabılarını kendilerinin bağlaması gibi

for doing the things that parents want their kids to do,

yapmalarını istedikleri şeyleri yaptıklarında

çocuklarına küçük rozetler vermelerini sağlayan bir site.

like tying their shoes.

And at first that sounds very nice,

very benign, well-intended.

İlk olarak kulağa hoş geliyor,

çok sevimli ve iyi niyetli.

But it turns out, if you look into research on people's mindset,

Fakat insanların niyetleriyle ilgili araştırmalara baktığınızda,

caring about outcomes,

sonuçları önemsenin,

caring about public recognition,

halkın algısını önemsemenin,

caring about these kinds of public tokens of recognition

bu tür sembolik takdirleri önemsemenin,

is not necessarily very helpful

uzun vadede sağlıklı bir psikoloji için

for your long-term psychological well-being.

çok da yararlı olmayacağı görülüyor.

It's better if you care about learning something.

Bir şeyler öğrenmeyi önemsemeniz daha iyi.

It's better when you care about yourself

İnsanlar arasında nasıl göründüğünüzden daha ziyade,

than how you appear in front of other people.

kendinizle ilgilenmeniz daha yararlı olacaktır.

So that kind of motivational tool that is used actually, in and of itself,

Gerçekten bu tarz motive edici araçlar kullanıldığında

kendi içinde uzun vadede yan etkileri bulunuyor.

has a long-term side effect,

in that every time we use a technology

Teknolojiyi kullandığımız her an,

that uses something like public recognition or status,

aslında halk arasında tanınma ya da statü gibi şeylerden faydalanmış oluyoruz.

we're actually positively endorsing this

Bunu normal ve iyi bir şeymiş gibi gördüğümüz için,

as a good and normal thing to care about --

gerçekten de olumlu olarak desteklemiş oluyoruz.

that way, possibly having a detrimental effect

Bu nedenle, bir kültür olarak

on the long-term psychological well-being of ourselves as a culture.

muhtemelen kendi uzun dönem psikolojik sağlığımız

üzerinde de yan etkileri vardır.

So that's a second, very obvious question:

İkinci açık bir soru da şu:

What are the effects of what you're doing --

Yaptığınız şeyin etkileri nelerdir?

the effects you're having with the device, like less fuel,

Cihazlara sahip olduğunuzda sizi etkileyen şeyler, mesela daha az yakıt.

as well as the effects of the actual tools you're using

Bunun yanı sıra, insanlara bir şeyler yaptırmak için kullandığınız

to get people to do things --

elinizdeki araçların etkileri.

public recognition?

Tüm herkesin sizi fark etmesi mi?

Now is that all -- intention, effect?

Hepsi bu kadar mı? Niyet, etki?

Well, there are some technologies which obviously combine both.

Açıkça her ikisini birleştiren bazı teknolojiler var.

Both good long-term and short-term effects

Hem uzun, hem kısa vadeli etkiler,

and a positive intention like Fred Stutzman's "Freedom,"

tıpkı Fred Stutszman'ın "Freedom"daki olumlu niyeti gibi,

where the whole point of that application is --

ki orada, uygulamanın asıl gayesi

well, we're usually so bombarded with constant requests by other people,

insanların bu cihazlarla

sizleri sürekli olarak istek yağmuruna tutması.

with this device,

you can shut off the Internet connectivity of your PC of choice

Bazı işlerinizi tamamlamak için

for a pre-set amount of time,

önceden belirlediğiniz bir süre boyunca

to actually get some work done.

bilgisayarınızın internet bağlantısını kapatabilirsiniz.

And I think most of us will agree that's something well-intended,

Bence çoğumuz bunun iyi niyetli, hatta güzel sonuçlar doğuran

and also has good consequences.

bir şey olduğu konusunda hemfikiriz.

In the words of Michel Foucault,

it is a "technology of the self."

Michel Foucault'un deyimiyle:

"Benlik Teknolojisi."

It is a technology that empowers the individual

Bu teknoloji, bireyin yaşam yolunu belirlemek

to determine its own life course,

ve kendini şekillendirmek için

to shape itself.

bireyselliği güçlendiren bir teknolojidir.

But the problem is, as Foucault points out,

Fakat tıpkı Foucault'un işaret ettiği üzere, sorun şu ki,

that every technology of the self

her öz teknolojinin diğer tarafında

has a technology of domination as its flip side.

hakim bir teknoloji vardır.

As you see in today's modern liberal democracies,

Günümüz modern liberal demokrasilerinde gördüğünüz gibi,

the society, the state, not only allows us to determine our self,

toplum, devlet, yalnızca kendimizi düzenlememize

ve şekillendirmemize izin vermiyor,

to shape our self,

it also demands it of us.

bunu bizden talep de ediyor.

It demands that we optimize ourselves,

Kendimizi optimize etmemizi,

that we control ourselves,

kontrol etmemizi,

that we self-manage continuously,

sürekli kendimizi yönetmemizi bizden talep ediyor.

because that's the only way in which such a liberal society works.

Çünkü böylesi bir ideal toplumun işlemesinin tek yolu bu.

These technologies want us to stay in the game

Bu teknolojiler,

toplumun bizim için planladığı oyunda kalmamızı istiyor.

that society has devised for us.

They want us to fit in even better.

Hatta daha fazla uymamızı istiyorlar.

They want us to optimize ourselves to fit in.

Buna uymamız için kendimizi geliştirmemizi istiyorlar.

Now, I don't say that is necessarily a bad thing;

Bu ille de kötüdür demiyorum.

I just think that this example points us to a general realization,

Sadece, bence bu örnek genel bir farkındalığa işaret ediyor.

and that is: no matter what technology or design you look at,

Baktığınız teknoloji veya dizayn

even something we consider as well-intended

ya da iyi niyet olarak gördüğünüz şeyler önemli değildir.

and as good in its effects as Stutzman's Freedom,

Bunlar, Stutzman'ın Özgürlük etkisinde olduğu gibi

comes with certain values embedded in it.

içine yerleştirildiği belirli değerlerle anılır.

And we can question these values.

Bu değerleri sorgulayabiliriz.

We can question: Is it a good thing

Şu soruyu sorabiliriz:

that all of us continuously self-optimize ourselves

Hepimizin topluma daha iyi uyum sağlaması için

to fit better into that society?

sürekli kendini geliştirmesi iyi bir şey midir?

Or to give you another example:

Size başka bir örnek vermek istiyorum.

What about a piece of persuasive technology

Ya bazı ikna edici teknolojilerin

that convinces Muslim women to wear their headscarves?

Müslüman kadınları eşarp takmaya ikna etmesine ne dersiniz?

Is that a good or a bad technology

Niyetlerine ve sonuçlarına göre

in its intentions or in its effects?

iyi veya kötü teknolojiler midir?

Well, that basically depends on the kind of values you bring to bear

Aslında bu tür yargılarda bulunmak,

to make these kinds of judgments.

dayanmak zorunda olduğun değerlerin türüne göre değişir.

So that's a third question:

Üçüncü bir soru şu:

What values do you use to judge?

Yargılamak için ne tür değerler kullanıyorsunuz?

And speaking of values:

Değerlerden bahsedecek olursak

I've noticed that in the discussion about moral persuasion online

internetteki ahlaki ikna tartışmalarında

and when I'm talking with people,

insanlarla konuştuğumda

more often than not, there is a weird bias.

çoğunlukla tuhaf bir ön yargıları olduğunu fark ettim.

And that bias is that we're asking:

Sorduğumuz ön yargı şu:

Is this or that "still" ethical?

Bu mu, şu mu daha ahlaki?

Is it "still" permissible?

Buna yine de izin verilebilir mi?

We're asking things like:

Şu tarz şeyler soruyoruz:

Is this Oxfam donation form,

Bu, miktarı önceden belirlenmiş

where the regular monthly donation is the preset default,

aylık düzenli ödeme olan Oxfam bağış formu mu?

Belki buna niyeti olmayan insanların, bir kez verecekleri bağış yerine

and people, maybe without intending it,

are encouraged or nudged into giving a regular donation

düzenli olarak verecekleri bir bağış için

instead of a one-time donation,

cesaretlendirilmesi ya da dürtülmesi

is that "still' permissible?

daha mı hoş görülebilir?

Is it "still" ethical?

We're fishing at the low end.

Bu yine de ahlaki mi?

En uçtaki balıkları tutuyoruz.

But in fact, that question, "Is it 'still' ethical?"

Aslında bu soru, etik konusunda

"Hâlâ etik mi?" sorusuna bakmanın bir yoludur.

is just one way of looking at ethics.

Because if you look at the beginning of ethics in Western culture,

Eğer batı toplumunda ahlakın başlangıcına bakarsak

you see a very different idea of what ethics also could be.

etiğin ne olabileceği konusunda farklı fikirler görürsünüz.

For Aristotle, ethics was not about the question,

Aristoteles'e göre, ahlak soruyla alakalı değildir:

"Is that still good, or is it bad?"

"Hangisi daha iyi veya kötü?"

Ethics was about the question of how to live life well.

Ahlak, hayatı daha iyi nasıl yaşarım sorusuyla ilgilidir.

And he put that in the word "arête,"

Aristoteles bunu "arete" olarak

which we, from [Ancient Greek], translate as "virtue."

yani Antik Yunan'daki haliyle "erdem" olarak çevrildi.

But really, it means "excellence."

Aslında, "mükemmel" anlamındadır.

It means living up to your own full potential as a human being.

Tüm potansiyelini insan olma gayesiyle yaşamaktır.

And that is an idea that, I think,

Bence bu fikri, Paul Richard Buchanan

Paul Richard Buchanan put nicely in a recent essay,

en son makalesinde çok güzel ifade etti:

where he said, "Products are vivid arguments

"Ürünler, yaşamı nasıl yaşamamız konusundaki canlı argümanlardır."

about how we should live our lives."

Tasarımlarımız, ahlaki veya ahlak dışı ikna etme vasıtası olarak kullanılan

Our designs are not ethical or unethical

in that they're using ethical or unethical means of persuading us.

ahlaki ya da ahlak dışı unsurlar değildir.

They have a moral component

Bize sundukları iyi bir tür yaşama arzusunun

just in the kind of vision and the aspiration of the good life

ve vizyonunun ahlaki bileşenlerdir.

that they present to us.

And if you look into the designed environment around us

Bu tarz bir objektifle,

with that kind of lens,

çevrenizdeki tasarımlara bakıp şunu sorarsanız:

asking, "What is the vision of the good life

"Ürünlerimizde, tasarımımızda

that our products, our design, present to us?",

bize sunulan iyi yaşamın vizyonu nedir?"

then you often get the shivers,

Sonrasında sıklıkla ürperirsiniz.

because of how little we expect of each other,

Çünkü birbirimizden ne kadar az şey umuyoruz

of how little we actually seem to expect of our life,

ve gerçekte yaşamdan umduğumuz şeylerden ne kadar azı gibi görünüyoruz.

and what the good life looks like.

İyi yaşam olarak görülen şey ne?

So that's a fourth question I'd like to leave you with:

Dördüncü soruyu sizlere bırakmak istiyorum.

What vision of the good life do your designs convey?

Tasarımlarınız, iyi yaşam vizyonunuzu ifade ediyor mu?

And speaking of design,

Tasarımdan bahsedecek olursak

you'll notice that I already broadened the discussion,

tartışmayı çoktan genişlettiğimin farkına varacaksınız.

because it's not just persuasive technology that we're talking about here,

Çünkü burada bahsettiğimiz yalnızca ikna edici teknoloji değildir.

it's any piece of design that we put out here in the world.

Bu, dünyaya bıraktığımız tasarımların her parçasıdır.

I don't know whether you know

60'lı yılların başında, harika iletişim araştırmacısı

the great communication researcher Paul Watzlawick who, back in the '60s,

Paul Watzlawick'ın iletişim kuramayacağımızla ilgili

made the argument that we cannot not communicate.

savunduğu görüşü bilip bilmediğinizi bilmiyorum.

Even if we choose to be silent, we chose to be silent,

Eğer biz sessiz olmayı seçiyorsak sessiz olmayı seçmişizdir.

and we're communicating something by choosing to be silent.

Sessizlik yolunu seçerek bir şeylerle iletişim kuruyoruzdur

And in the same way that we cannot not communicate,

ya da yine aynı yolla iletişim kurmuyoruzdur.

we cannot not persuade:

whatever we do or refrain from doing,

İkna edemeyiz,

yaptığımız veya yapmaktan kaçtığımız şey her ne ise,

whatever we put out there as a piece of design, into the world,

dünyaya bir parça tasarım olarak koyduğumuz şey her ne ise,

has a persuasive component.

ikna edici içeriğe sahiptir.

It tries to affect people.

İnsanları etkilemeye çalışırlar.

It puts a certain vision of the good life out there in front of us,

Hollandalı teknoloji filozofu

which is what Peter-Paul Verbeek,

Peter Paul Verbeek'in dediği gibi:

the Dutch philosopher of technology, says.

"Önümüze iyi yaşamın belirli bir vizyonunu sunar.

No matter whether we as designers intend it or not,

Tasarımcının onu niyet edip etmemesi önemli değildir."

we materialize morality.

Ahlakı maddeleştiririz.

We make certain things harder and easier to do.

Bazı şeyleri daha zor ve daha kolay yapıyoruz.

We organize the existence of people.

İnsanların varlığını düzenliyoruz.

We put a certain vision

Dünyada, orada koyduğumuz her şeyle

of what good or bad or normal or usual is

insanlara ne iyi, ne kötü

in front of people,

ne normal, ne anormal

by everything we put out there in the world.

diye bazı kesin bakış açıları koyuyoruz.

Even something as innocuous as a set of school chairs

Hatta zararsız olarak görülen okuldaki bir dizi sandalye dahi

is a persuasive technology,

ikna edici bir teknolojidir.

because it presents and materializes a certain vision of the good life --

Çünkü iyi yaşamın belli vizyonunu sunar ve maddeleştirir.

a good life in which teaching and learning and listening

Öğrettiğimiz, öğrendiğimiz ve dinlediğimiz iyi yaşam,

is about one person teaching, the others listening;

birinin öğrettiği, diğerinin dinlediği bir yaşamdır.

in which it is about learning-is-done-while-sitting;

Aslında bu, siz otururken öğrenme tamamlanmış olur.

in which you learn for yourself;

Aslında kendi kendinize öğrenirsiniz.

in which you're not supposed to change these rules,

Ve bu kuralları değiştirmeyi dahi düşünmezsiniz.

because the chairs are fixed to the ground.

Çünkü sandalyeler yere sabitlenmiştir.

And even something as innocuous as a single-design chair,

Bunun gibi Arne Jacobsen tarafından

like this one by Arne Jacobsen,

tek olarak tasarlanan sandalyeler bile

is a persuasive technology,

ikna edici teknolojidir.

because, again, it communicates an idea of the good life:

Çünkü yine iyi bir hayat fikriyle bağlantı kurar.

a good life -- a life that you, as a designer, consent to by saying,

İyi yaşam, senin olduğun bir yaşam bir tasarımcı olarak şunu söyler:

"In a good life, goods are produced as sustainably or unsustainably

"İyi bir yaşamda eşyalar,

bu sandalye gibi sürdürülebilir veya sürdürülemez olarak üretilir.

as this chair.

Workers are treated as well or as badly

İşçilere iyi veya kötü muamele edildi,

as the workers were treated that built that chair."

işçiler de bu muameleye göre bu sandalyeyi oluşturdular."

The good life is a life where design is important

İyi yaşam, nerede tasarlandığının önemli olduğu bir yaşamdır.

because somebody obviously took the time and spent the money

Çünkü birisi, böyle iyi tasarlanmış bir sandalye için

for that kind of well-designed chair;

parasını harcıyor ve açıkça zamanını veriyor.

where tradition is important,

Geleneğin önemli olduğu yerlerde bu önemlidir.

because this is a traditional classic and someone cared about this;

and where there is something as conspicuous consumption,

Çünkü bu geleneksel bir klasiktir ve biri bununla ilgilenir.

Böyle devasa paraların harcanmasında sorun olmayan

where it is OK and normal to spend a humongous amount of money

gösterişli tüketimin olduğu bir yerde

on such a chair,

bu tarz bir sandalye, diğer insanlara

to signal to other people what your social status is.

sosyal statünüzle ilgili sinyaller verir.

So these are the kinds of layers, the kinds of questions

Bu tür seviyelerdeki bu tür sorular:

I wanted to lead you through today;

size bugün eşlik etmek istiyorum.

the question of: What are the intentions that you bring to bear

Bu tarz bir şeyi tasarlarken neyle karşılaşmayı niyet ediyordunuz?

when you're designing something?

What are the effects, intended and unintended, that you're having?

Planlı ya da plansız sahip olduğunuz kişisel eşyalar nelerdir?

Bunları yargılamak için kullandığın değerler nedir?

What are the values you're using to judge those?

What are the virtues, the aspirations

Burada gerçekten ifade ettiğiniz

that you're actually expressing in that?

erdemler ve tutkular nelerdir?

And how does that apply,

Bunları yalnızca ikna edici teknoloji için değil,

not just to persuasive technology,

tasarladığınız her şeye nasıl uygulayabilirsiniz?

but to everything you design?

Do we stop there?

Burada durmalı mıyız?

Hiç zannetmiyorum.

I don't think so.

Bence tüm bu şeylerin hepsi özünden bilgilendirilir

I think that all of these things are eventually informed

ve bu yaşamın kendinden başka bir şey değildir.

by the core of all of this,

and this is nothing but life itself.

Why, when the question of what the good life is

İyi yaşam nedir sorusunun cevabını neden tasarımlarımızdan öğreniyoruz?

informs everything that we design,

Tasarım yapmayı mı durdurmalıyız?

should we stop at design and not ask ourselves:

Kendinize şunu sormayın:

How does it apply to our own life?

Bunu yaşamlarımıza nasıl uygulayabiliriz?

"Why should the lamp or the house be an art object,

Michel Foucault'nun dediği gibi:

but not our life?"

"Neden bir lamba ya da ev, bizim hayatımız değil de sanat eseri olmalı?"

as Michel Foucault puts it.

Just to give you a practical example of Buster Benson.

This is Buster setting up a pull-up machine

Bu, insanların "Sağlıklı Ay" gibi diğer uygulamaları

at the office of his new start-up, Habit Labs,

kurmaya çalıştıkları Alışkanlık Laboratuvar adında,

where they're trying to build other applications like "Health Month"

yeni başlangıç ofisindeki

barfiks aletinin kurulumu.

for people.

And why is he building a thing like this?

Neden böyle bir şey kuruyorlar?

Well, here is the set of axioms

Temel dayanağı şu:

that Habit Labs, Buster's start-up, put up for themselves

Buster'ın açılışında, Alışkanlık Laboratuvarlarını kendileri için koydular

on how they wanted to work together as a team

bir takım olarak,

birlikte nasıl çalışmak istediklerine,

when they're building these applications --

bu uygulamayı kurduklarında

a set of moral principles they set themselves

onların birlikte çalışmasını sağlayan bir dizi ahlak kuralı var.

for working together --

one of them being,

"Biz kendi sağlığımızla ilgilenir ve tükenmişliğimizi yönetiriz."

"We take care of our own health and manage our own burnout."

Because ultimately, how can you ask yourselves

Çünkü en nihayetinde, nasıl kendi kendine arayabilip

güzel hayat algısı nedir sorusuna yanıt buluyorsanız

and how can you find an answer on what vision of the good life

tasarımlarınızı soru sormadan oluşturabilir

you want to convey and create with your designs

ve ifade edebilirsiniz.

without asking the question:

What vision of the good life do you yourself want to live?

Kendinizin yaşamak istediği güzel hayat algısı nedir?

Son olarak,

And with that,

I thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)