The four fish we're overeating -- and what to eat instead | Paul Greenberg

Çeviri: Elif Oluk Gözden geçirme: Yunus ASIK

So when I was a kid ...

Ben çocukken...

this was my team.

bu benim takımımdı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I stunk at sports.

Sporla aram iyi değildi.

I didn't like to play them, I didn't like to watch them.

Oynamayı sevmezdim, izlemeyi sevmezdim.

So this is what I did. I went fishing.

Dolayısıyla yaptığım şey, balığa gitmekti.

And for all of my growing up I fished on the shores of Connecticut,

Tüm çocukluğum boyunca, Connecticut kıyılarında balık avladım

and these are the creatures that I saw on a regular basis.

ve bunlar, düzenli olarak gördüğüm yaratıklardır.

But after I grew up and went to college,

Ancak büyüyüp üniversiteye başladıktan sonra

and I came home in the early 90's,

ve 90'ların başında eve döndüğümde,

this is what I found.

bulduğum şey buydu.

My team had shrunk.

Takımım küçülmüştü.

It was like literally having your roster devastated.

Bu tam anlamıyla harap edilmiş nöbet listesine sahip olmak gibiydi.

And as I sort of looked into that,

Bir şekilde içine baktığımda,

from a very personal point of view as a fisherman,

balıkçı olarak, çok kişisel bir görüş noktasından,

I started to kind of figure out,

az çok anlamaya başladım.

well, what was the rest of the world thinking about it?

Peki, dünyanın geri kalanı bunun hakkında ne düşünüyordu?

First place I started to look was fish markets.

Bakmaya başladığım ilk yer balık pazarlarıydı.

And when I went to fish markets,

Balık pazarlarına gittiğimde,

in spite of where I was --

bulunduğum yere rağmen,

whether I was in North Carolina, or Paris, or London, or wherever --

ister Kaliforniya'da, ister Paris'te, isterse Londra'da olayım önemi yok --

I kept seeing this weirdly repeating trope of four creatures,

Dört yaratıkla ilgili mecazı tekrarlayarak,

garip bir şekilde bunu görmeyi sürdürdüm.

again and again --

tekrar ve tekrar --

on the menus, on ice --

menülerde, buz üzerinde --

shrimp, tuna, salmon and cod.

karides, tuna balığı, somon ve morina.

And I thought this was pretty strange,

Bunun oldukça garip olduğunu düşündüm

and as I looked at it, I was wondering,

ve buna baktığımda merak ediyordum;

did anyone else notice this sort of shrinking of the market?

başka birisi pazardaki bu azalmayı fark etti mi?

Well, when I looked into it,

Bunu araştırdığımda,

I realized that people didn't look at it as their team.

insanların, bunu takımları olarak görmediklerini fark ettim.

Ordinary people, the way they looked at seafood was like this.

Sıradan insanların deniz mahsüllerine bakma tarzı bunun gibiydi.

It's not an unusual human characteristic

Doğal dünyayı birkaç elemente düşürmek,

to reduce the natural world down to very few elements.

sıradışı bir insan özelliği değildir.

We did it before, 10,000 years ago, when we came out of our caves.

Bunu daha önce, 10.000 yıl önce, mağaralarımızdan çıktığımızda yaptık.

If you look at fire pits from 10,000 years ago,

10 bin yıl önceden gelen ateş oyuklarına baktığınızda,

you'll see raccoons, you'll see, you know, wolves,

rakunları göreceksiniz, kurtları göreceksiniz,

you'll see all kinds of different creatures.

tüm farklı yaratık türlerini göreceksiniz.

But if you telescope to the age of -- you know, 2,000 years ago,

Ama 2.000 yıl önceye teleskopla bakarsanız,

you'll see these four mammals:

bu dört memeliyi görürsünüz.

pigs, cows, sheep and goats.

Domuzlar, inekler, koyunlar ve keçiler.

It's true of birds, too.

Kuşlar için de aynı şekilde.

You look at the menus in New York City restaurants

New York'ta restoranların menülerine bakın,

150 years ago, 200 years ago,

150 yıl önce, 200 yıl önce,

you'll see snipe, woodcock, grouse, dozens of ducks, dozens of geese.

su çulluğu, çulluk, bağırtlak, düzinelerce ördek, düzinelerce kaz görürsünüz.

Ama teleskopla modern hayvancılığın yapıldığı çağa bakarsanız,

But telescope ahead to the age of modern animal husbandry,

and you'll see four:

dört tane göreceksiniz:

turkeys, ducks, chicken and geese.

Hindiler, ördekler, tavuklar ve kazlar.

Bu yönde ilerlemiş olmamız mantıklı geliyor.

So it makes sense that we've headed in this direction.

Ama nasıl bu yöne sevk olduk?

But how have we headed in this direction?

Pekâlâ...

Well ...

Öncelikle bu çok, çok yeni bir problem.

first it's a very, very new problem.

Son 50 yıldır okyanusta bu şekilde balıkçılık yapıyoruz.

This is the way we've been fishing the oceans over the last 50 years.

World War II was a tremendous incentive to arm ourselves in a war against fish.

2. Dünya Savaşı, balığa karşı bir savaşta silahlanmak için muazzam bir teşvikti.

2. Dünya Savaşı'nda mükemmelleştirdiğimiz tüm teknoloji --

All of the technology that we perfected during World War II --

su altı radarı, hafif polimerler --

sonar, lightweight polymers --

tüm bunlar yeniden balıklara doğrultulmuştu.

all these things were redirected towards fish.

Görüyorsunuz balıkçılık kapasitesindeki bu muazzam artış,

And so you see this tremendous buildup in fishing capacity,

2. Dünya Savaşı'nın sonundan bugüne kadar

quadrupling in the course of time,

from the end of World War II to the present time.

dört katı artışı gösteriyor.

And right now that means

Bu, şu an her yıl denizden

we're taking between 80 and 90 million metric tons out of the sea every year.

80 ila 90 milyon metrik ton arasında aldığımızı gösteriyor.

That's the equivalent of the human weight of China

Her yıl denizden çıkarılan,

Çin'in insan ağırlığına eş değerdir.

taken out of the sea every year.

Çin'i örnek olarak kullanmam bir tesadüf değil,

And it's no coincidence that I use China as the example

çünkü Çin şu anda Dünya'da en çok balıkçılık yapan ülke.

because China is now the largest fishing nation in the world.

Bu, sadece hikâyenin yarısı.

Well, that's only half the story.

The other half of the story

Hikâyenin diğer kısmı,

is this incredible boom in fish farming and aquaculture,

balık üretimi ve su kültüründeki inanılmaz artış,

ki şu son 1 ya da 2 yıldır

which is now, only in the last year or two,

ürettiğimiz yaban balığı miktarını aşmaya başladı.

starting to exceed the amount of wild fish that we produce.

So that if you add wild fish and farmed fish together,

Yani eğer yaban balığı ve çiftlik balığını toplasanız,

you get the equivalent of two Chinas created from the ocean

istisnasız her yıl okyanustan iki Çin yaratmaya

eş değer oluyor.

each and every year.

And again, it's not a coincidence that I use China as the example,

Tekrar Çin'i örnek olarak kullanmam bir tesadüf değil,

because China, in addition to being the biggest catcher of fish,

çünkü Çin, en büyük balıkçı olmasının yanında

is also the biggest farmer of fish.

ayrıca en büyük balık çiftçisi.

So let's look though at the four choices we are making right now.

Hadi şimdi, şu anda yaptığımız dört seçime bakalım.

The first one --

İlki --

by far the most consumed seafood in America and in much of the West,

açık ara farkla Amerika ve Batı'nın büyük çoğunluğunda tüketilen deniz ürünü,

is shrimp.

karides.

Shrimp in the wild -- as a wild product --

Yabandaki karides, yabani bir ürün olarak

berbat bir ürün.

is a terrible product.

5, 10, 15 pounds of wild fish are regularly killed

Markete 1 libre (0,45 kg) karides getirebilmek için

5, 10, 15 libre yabani balık düzenli olarak öldürülüyor.

to bring one pound of shrimp to the market.

They're also incredibly fuel inefficient to bring to the market.

Aynı zamanda markete getirmek de yakıt açısından oldukça verimsiz.

In a recent study that was produced out of Dalhousie University,

Dalhousie Üniversitesi'nin yaptığı son çalışmalara göre,

it was found that dragging for shrimp

karides için deniz taramanın, balıkçılık yapmak için

is one of the most carbon-intensive ways of fishing that you can find.

kullanılabilecek en karbon yoğunluklu yol olduğu bulundu.

So you can farm them,

Yani onları yetiştirebilirsiniz

ve insanlar bunu yapıyor

and people do farm them,

and they farm them a lot in this very area.

ve özellikle yoğun olarak bu alanda.

Problem is ...

Problem şu ki,

the place where you farm shrimp is in these wild habitats --

karideslerin yetiştiği çiftlikler yaban habitatlarda --

in mangrove forests.

Mangrov ormanlarında.

Now look at those lovely roots coming down.

Şu sevimli köklere bakın.

Bunlar toprağı bir arada tutan şeyler, sahili koruyorlar,

Those are the things that hold soil together,

protect coasts, create habitats for all sorts of young fish, young shrimp,

çeşitli genç balıklar için habitat oluşturuyorlar, genç karidesler,

bu çevre için önemli olan her çeşit şeyi.

all sorts of things that are important to this environment.

Bu pek çok kıyısal mangrov ormanın başına geliyor.

Well, this is what happens to a lot of coastal mangrove forests.

Son 30-40 yılda milyonlarca dönüm

We've lost millions of acres of coastal mangroves

kıyısal mangrov kaybettik.

over the last 30 or 40 years.

That rate of destruction has slowed,

Yıkımın oranları yavaşladı

ama hâlâ büyük bir mangrov açığımız var.

but we're still in a major mangrove deficit.

The other thing that's going on here

Burada olan bir başka şey de

is a phenomenon that the filmmaker Mark Benjamin called "Grinding Nemo."

film yapımcısı Mark Benjamin'in "Nemo'yu Öğütmek" adlı fenomeni.

This phenomenon is very, very relevant

Bu fenomen, tropikal resiflerde

to anything that you've ever seen on a tropical reef.

gördüğünüz her şeyle çok çok ilgili.

Because what's going on right now,

Çünkü şu an olan şey,

karidesler için küçük trol balıkçı gemilerimiz var,

we have shrimp draggers dragging for shrimp,

catching a huge amount of bycatch,

büyük miktarlarda yan av da yakalanıyor

that bycatch in turn gets ground up and turned into shrimp food.

ve bu yan avlar da karides yemine dönüyor.

And sometimes, many of these vessels --

Bazen, kölelerle doldurulmuş

manned by slaves --

gemilerin çoğu

bu, "çöp balık" diye adlandırılan

are catching these so-called "trash fish,"

resiflerde görmek isteyeceğimiz balıkları

fish that we would love to see on a reef,

grinding them up

yakalıyor, öğütüyor

ve onları karides yemine dönüştürüyorlar--

and turning them into shrimp feed --

an ecosystem literally eating itself and spitting out shrimp.

kelimenin tam anlamıyla kendini yiyip karides tüküren bir ekosistem.

Amerika'da en çok tüketilen bir diğer deniz ürünü

The next most consumed seafood in America,

and also throughout the West,

ve ayrıca Batı'nın da tamamında,

is tuna.

ton balığı.

So tuna is this ultimate global fish.

Ton, en temel global balıktır.

Bu koca işletme alanı, ton balığının iyi

These huge management areas have to be observed

yönetilmesi için gözlenmek zorunda.

in order for tuna to be well managed.

Our own management area,

Kendi işletme alanımız,

bir Yöresel Balıkçılık Yönetim Organizasyonu deniyor,

called a Regional Fisheries Management Organization,

is called ICCAT,

ICCAT olarak isimlendiriliyor,

the International Commission for the Conservation of Atlantic Tunas.

Uluslararası Atlantik Tunalarını Koruma Komisyonu.

Büyük doğa bilimci Carl Safina bunu bir keresinde,

The great naturalist Carl Safina once called it,

"The International Conspiracy to Catch all the Tunas."

"Tüm Tunaları Yakalamak için Uluslararası Komplo" diye adlandırmıştı.

Of course we've seen incredible improvement

Tabii ki, son yıllarda ICCAT'te

in ICCAT in the last few years,

inanılmaz gelişmeler gördük.

there is total room for improvement,

Gelişim için çok alan mevcut ama

but it remains to be said that tuna is a global fish,

hâlâ ton balığının global olduğu söyleniyor

ve bunu yönetmek için dünyayı yönetmek zorundayız.

and to manage it, we have to manage the globe.

Ton yetiştirmeyi de deneyebiliriz

Well, we could also try to grow tuna

but tuna is a spectacularly bad animal for aquaculture.

ama ton, su kültürü için nefes keser bir biçimde kötü.

Many people don't know this but tuna are warm-blooded.

Çoğu insan bunu bilmez ama ton balıkları sıcak kanlıdır.

They can heat their bodies 20 degrees above ambient temperature,

Bedenlerini çevre ısısının 20 derece üstüne çıkartabilirler.

Saatte 40 mil (64 km)'den fazla yüzebilirler.

they can swim at over 40 miles an hour.

Yani, bu aşağı yukarı balık yetiştirmenin

So that pretty much eliminates

all the advantages of farming a fish, right?

tüm avantajlarını saf dışı bırakıyor, değil mi?

A farmed fish is --

Bir çiftlik balığı ya da balık

or a fish is cold-blooded, it doesn't move too much.

soğuk kanlıdır, çok hareket etmez.

Protein yetiştirmek için iyi bir şeydir.

That's a great thing for growing protein.

Ama eğer bu kadar çılgın, yabani bir yaratık

But if you've got this crazy, wild creature

that swims at 40 miles an hour and heats its blood --

saatte 40 mil (64 km) yüzüyor ve kendi kanını ısıtıyorsa,

balık yetiştiriciliği için iyi bir aday değildir.

not a great candidate for aquaculture.

The next creature --

Amerika'da ve baştan başa Batı'da

most consumed seafood in America and throughout the West --

en çok tüketilen gelecek deniz canlısı,

somon.

is salmon.

Somon da kendi yağmalamasına sahip

Now salmon got its plundering, too,

but it didn't really necessarily happen through fishing.

ama bu kesinlikle balıkçılık nedeniyle olmadı.

Bu benim memleketim Connecticut.

This is my home state of Connecticut.

Connecticut used to be home to a lot of wild salmon.

Connecticut geçmişte pek çok yabani somona ev sahipliği yapıyordu.

But if you look at this map of Connecticut,

Ama eğer Connecticut'un bu haritasına bakarsanız,

every dot on that map is a dam.

haritadaki tüm noktalar birer barajdır.

There are over 3,000 dams in the state of Connecticut.

Connecticut eyaletinde 3.000'den fazla baraj var.

Sık sık Connecticut insanının fazla tutucu olmasının nedeninin bu olduğunu söylerim.

I often say this is why people in Connecticut are so uptight --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

If somebody could just unblock Connecticut's chi,

Eğer birisi Connecticut'un "chi" blokajını açabilseydi,

hissediyorum ki, son derece daha iyi bir dünyaya sahip olabilirdik.

I feel that we could have an infinitely better world.

But I made this particular comment

Ama bu hususi yorumumu bir keresinde,

at a convention once of national parks officers,

Milli Parklar Görevlileri Kongresi'nde dile getirmiştim

and this guy from North Carolina sidled up to me, he says,

ve Kuzey Karolina'dan bir adam yanıma sokulup:

"You know, you oughtn't be so hard on your Connecticut,

"Biliyorsun, kendi Connecticut'ına karşı bu kadar kötü davranmamalısın,

çünkü biz burada, Kuzey Karolina'da, 35.000 baraja sahibiz."

cause we here in North Carolina, we got 35,000 dams."

So it's a national epidemic, it's an international epidemic.

Bu bir ulusal salgın, uluslararası bir salgın.

And there are dams everywhere,

Her yerde barajlar var

ve bu barajlar açık olarak yaban somonunun

and these are precisely the things

that stop wild salmon from reaching their spawning grounds.

yumurta bırakma alanına ulaşmasını engelleyen şeyler.

So as a result, we've turned to aquaculture,

Sonuç olarak balık yetiştiriciliğine döndük

and salmon is one the most successful, at least from a numbers point of view.

ve en azından birtakım görüşlere göre, somon en başarılı olanı.

When they first started farming salmon,

Somon yetiştiriciliğine ilk başladıklarında,

it could take as many as six pounds of wild fish

1 libre (0,45) somon üretmek, 6 libreye kadar

to make a single pound of salmon.

yaban balığına mal olabiliyordu.

The industry has, to its credit, greatly improved.

Endüstri, kendi hesabına oldukça gelişti.

They've gotten it below two to one,

Bu biraz hileli de olsa

although it's a little bit of a cheat

1 için 2'den aza indirdiler

because if you look at the way aquaculture feed is produced,

çünkü eğer balık yetiştiriciliği yeminin nasıl üretildiğine bakarsanız,

they're measuring pellets --

peletleri ölçüyorlar --

pounds of pellets per pound of salmon.

libre somon başına libre pelet.

Peletler azaltılmış balıktır.

Those pellets are in turn reduced fish.

So the actual -- what's called the FIFO, the fish in and the fish out --

Gerçekte -- FIFO denen şey, giren balık çıkan balık --

söylemesi zor.

kind of hard to say.

But in any case,

Ama her halükarda,

endüstriye hakkını vermek lazım

credit to the industry,

it has lowered the amount of fish per pound of salmon.

libre somon başına kullanılan balık miktarını azalttılar.

Problem is we've also gone crazy

Problem şu ki, ürettiğimiz somon miktarı

with the amount of salmon that we're producing.

konusunda da kafayı sıyırdık.

Aquaculture is the fastest growing food system on the planet.

Balık çiftçiliği, gezegendeki en hızlı gelişen gıda sistemi.

It's growing at something like seven percent per year.

Yılda %7 civarında büyüyor.

And so even though we're doing less per fish

Markete getirmek için balık başına,

daha az balık öldürsek de hâlâ daha

to bring it to the market,

we're still killing a lot of these little fish.

pek çok küçük balık öldürüyoruz.

Sadece balığı balıkla beslemiyoruz,

And it's not just fish that we're feeding fish to,

we're also feeding fish to chickens and pigs.

tavuk ve domuzları da balıkla besliyoruz.

So we've got chickens and they're eating fish,

Yani balık yiyen tavuklarımız var,

but weirdly, we also have fish that are eating chickens.

ama tuhaf bir şekilde tavuk yiyen balıklarımız da var.

Because the byproducts of chickens -- feathers, blood, bone --

Çünkü kan, kemik ve tüy gibi tavuğun yan ürünleri

get ground up and fed to fish.

öğütülüp balıklara yem olarak veriliyor.

So I often wonder,

Bu yüzden sıkça merak ederim,

is there a fish that ate a chicken that ate a fish?

balık yemiş tavuğu yiyen bir balık var mı?

It's sort of a reworking of the chicken and egg thing. Anyway --

Bu bir çeşit tavuk-yumurta şeyinin yeniden işlenmesi, her neyse-

(Laughter)

(Gülüşmeler)

All together, though, it results in a terrible mess.

Hep birlikte bu korkunç bir karmaşayla sonuçlanıyor.

Konuştuğunuz şey,

What you're talking about

is something between 20 and 30 million metric tons of wild creatures

20 ila 30 milyon metrik ton yabani canlının

okyanustan alınıp öğütülmesi.

that are taken from the ocean and used and ground up.

Bu, istisnasız her yıl denizden çıkarılan

That's the equivalent of a third of a China,

or of an entire United States of humans

3'te 1 Çin'e ya da ABD halkına

that's taken out of the sea each and every year.

eş değerdir.

Dördüncü yani sonuncusuysa biraz biçimsiz bir şey,

The last of the four is a kind of amorphous thing.

It's what the industry calls "whitefish."

endüstri "beyaz balık" olarak adlandırır.

Bu beyaz balık şeyine çevrilen pek çok balık var

There are many fish that get cycled into this whitefish thing

ama bence bu hikâyeyi anlatmanın yolu,

but the way to kind of tell the story, I think,

klasik bir parça Amerikan aşçılık inovasyonu

is through that classic piece of American culinary innovation,

the Filet-O-Fish sandwich.

Filet-O-Fish sandviçini anlatmaktan geçiyor.

So the Filet-O-Fish sandwich actually started as halibut.

Filet-O-Fish sandviçi aslında pisi balığıyla başladı.

And it started because a local franchise owner

Çünkü yerli bir franchise sahibi, Cuma günleri McDonald's

found that when he served his McDonald's on Friday, nobody came.

servis edince kimsenin gelmediğini fark etti.

Because it was a Catholic community, they needed fish.

Çünkü Katolik bir topluluktu ve balığa ihtiyaçları vardı.

So he went to Ray Kroc and he said,

Bu yüzden Ray Kroc'a gitti ve "Sana pisi balığından

"I'm going to bring you a fish sandwich, going to be made out of halibut."

yapılmış bir balık sandviçi getireceğim" dedi.

Ray Kroc ise, "Başarılı olacağını sanmıyorum.

Ray Kroc said, "I don't think it's going to work.

Bir Hula Burger yapmak istiyorum

I want to do a Hula Burger,

and there's going to be a slice of pineapple on a bun.

ve çöreğin üzerinde de bir dilim ananas olacak.

But let's do this, let's have a bet.

Ama hadi bunu yapalım ve bir iddiaya girelim.

Whosever sandwich sells more, that will be the winning sandwich."

Kimin sandviçi daha çok satarsa, o kazanan sandviç olacak." dedi.

Well, it's kind of sad for the ocean that the Hula Burger didn't win.

Hula Burger'in kazanamamış olması okyanus için üzücü.

Dolayısıyla pisi balığı sandviçini yaptı.

So he made his halibut sandwich.

Unfortunately though, the sandwich came in at 30 cents.

Maalesef yine de sandviç, 30 sente mal oldu.

Ray, sandviçi 25 sente mal etmek istiyordu.

Ray wanted the sandwich to come in at 25 cents,

so he turned to Atlantic cod.

Bu yüzden Atlantik morinasına döndü.

We all know what happened to Atlantic cod in New England.

Atlantik morinasına, New England'da ne olduğunu hepimiz biliyoruz.

So now the Filet-O-Fish sandwich is made out of Alaska pollock,

Dolayısıyla şimdi Filet-O-Fish sandviçi, Alaska kömür balığından yapılıyor,

it's the largest fin fish fishery in the United States,

Amerika'daki en büyük yüzgeçli balık balıkçılığı,

2 to 3 billion pounds of fish taken out of the sea every single year.

her yıl denizden 2 ila 3 milyar libre balık çıkartılıyor.

Eğer kömür balığını geçersek,

If we go through the pollock,

the next choice is probably going to be tilapia.

gelecek tercih büyük ihtimalle tatlısu çipurası olur.

Tatlısu çipurası, 20 yıl önce kimsenin adını duymadığı balıklardan biri.

Tilapia is one of those fish nobody ever heard of 20 years ago.

It's actually a very efficient converter of plant protein into animal protein,

Aslında bitki proteinini hayvan proteinine çevirmek için çok verimli

and it's been a godsend to the third world.

ve 3. Dünya ülkelerine bir ganimet.

It's actually a tremendously sustainable solution,

Aslında bu şahane sürdürülebilir bir çözüm,

it goes from an egg to an adult in nine months.

yumurtadan yetişkinliğe dokuz ayda geçiyor.

Problem, Batı'ya doğru baktığınızda.

The problem is that when you look about the West,

Batı'nın yapmasını istediği şeyi yapmıyor.

it doesn't do what the West wants it to do.

It really doesn't have what's called an oily fish profile.

Gerçekten yağlı balık profiline uymuyor.

Sonsuza kadar yaşamamızı sağlayacağını düşündüğümüz,

It doesn't have the EPA and DHA omega-3s

that we all think are going to make us live forever.

EPA, DHA ve Omega-3'lere sahip değil.

Peki, biz ne yapıyoruz?

So what do we do?

I mean, first of all, what about this poor fish, the clupeids?

Demeye çalıştığım, öncelikle bu zavallı balıklara ne oluyor, hamsigillere?

The fish that represent a huge part of that 20 to 30 million metric tons.

20 ila 30 milyon metrik tonun büyük bir kısmını temsil eden balığa?

Well, one possibility that a lot of conservationists have raised

Pek çok çevrecinin ortaya attığı olasılık:

is could we eat them?

Onları yiyebilir miyiz?

Could we eat them directly instead of feeding them to salmon?

Somon beslemek için kullanmak yerine onları direkt yiyebilir miyiz?

There are arguments for it.

Bunun için argümanlar var.

They are tremendously fuel efficient to bring to market,

Pazara getirmek için muazzam bir şekilde yakıt tasarruflu,

a fraction of the fuel cost of say, shrimp,

karidesin yakıt tüketimine göre

and at the very top of the carbon efficiency scale.

karbon verimlilik ölçeğinin en tepesinde.

They also are omega-3 rich, a great source for EPA and DHA.

Ayrıca Omega-3 zengini ve iyi bir EPA ve DHA kaynağı.

Bu yüzden bir potansiyeli var.

So that is a potential.

And if we were to go down that route what I would say is,

Eğer işin bu tarafından gidersek,

1 libreye dolarlar vermek yerine ya da 1 tona gerçekten de --

instead of paying a few bucks a pound -- or a few bucks a ton, really --

bunu suda yem yapmaktansa

and making it into aquafeed,

avı yarıya indirip, balıkçıya iki kat para verebiliriz

could we halve the catch and double the price for the fishermen

and make that our way of treating these particular fish?

ve bunu, bu özel balığı işleme şeklimiz yapabiliriz.

Daha ilginç olan bir diğer olasıklıksa,

Other possibility though, which is much more interesting,

is looking at bivalves, particularly mussels.

çift kabuklu yumuşakçalar, özellikle midyeler.

Midyeler, EPA ve DHA açısından çok zengin, konserve tona benziyorlar.

Now, mussels are very high in EPA and DHA, they're similar to canned tuna.

Ziyadesiyle yakıt tasarruflular.

They're also extremely fuel efficient.

To bring a pound of mussels to market

Markete 1 libre midye getirmek,

markete sığır eti getirmenin gerektirdiği karbonun 30'da 1'i.

is about a thirtieth of the carbon as required to bring beef to market.

They require no forage fish,

Balık yemine ihtiyaçları yok.

they actually get their omega-3s by filtering the water of microalgae.

Aslında Omega-3'lerini de mikroalglerin suyunu filtreleyerek elde ediyorlar.

In fact, that's where omega-3s come from, they don't come from fish.

Aslında Omega-3'lerin geldiği yer de orası,

Omega-3'ler balıklardan gelmiyorlar.

Microalgae make the omega-3s, they're only bioconcentrated in fish.

Omega-3'ü mikroalgler yapar, balıklar da sadece biyoyoğunlaşır.

Mussels and other bivalves

Midyeler ve diğer çift kabuklu yumuşakçalar,

do tremendous amounts of water filtration.

muazzam ölçüde su filtre ederler.

A single mussel can filter dozens of gallons every single day.

Tek bir midye her gün düzinelerce galon su filtre edebilir.

And this is incredibly important when we look at the world.

Dünya'ya baktığımızda bu oldukça önemli.

Right now, nitrification, overuse of phosphates in our waterways

Şu anda, nitrifikasyon, fosatların aşırı kullanımı, su yollarımızda

muazzam alg çoğalmasına yol açıyor.

are causing tremendous algal blooms.

Over 400 new dead zones have been created in the last 20 years,

Son 20 yılda, 400'ün üzerinde ölü alan yaratıldı.

tremendous sources of marine life death.

Deniz yaşamının muazzam kaynakları ölüyor.

We also could look at not a fish at all.

Ayrıca hiç bir balığa bakmayabiliriz de.

We could look at a vegetable.

Bitkilere de bakabiliriz.

We could look at seaweed, the kelps,

Su yosununa, esmer su yosununa,

all these different varieties of things that can be high in omega-3s,

Omega-3'leri yüksek olan pek çok şeye bakabiliriz,

proteinleri yüksek olabilir,

can be high in proteins,

tremendously good things.

muazzam iyi şeyler.

They filter the water just like mussels do.

Midyeler gibi onlar da suyu filtre ediyorlar.

And weirdly enough,

Yeterince garipçe,

aslında bunun inekler için yem olabileceği ortaya çıkıyor.

it turns out that you can actually feed this to cows.

Now, I'm not a big fan of cattle.

Büyük baş hayvanların hayranı değilim ama

But if you wanted to keep growing cattle

eğer su kaynaklarının sınırlı olduğu bir yer ve zamanda

in a time and place where water resources are limited,

büyük baş hayvan üretimine devam etmek istiyorsanız,

you're growing seaweed in the water, you don't have to water it --

dikkate şayan bir nokta var,

yosunu suda yetiştirirken sulamanıza gerek yok.

major consideration.

And the last fish is a question mark.

Son balık bir soru işareti.

We have the ability to create aquacultured fish

Deniz proteininden net kazanç elde etmemizi sağlayan

çiftlik balığı yetiştirebiliyoruz.

that creates a net gain of marine protein for us.

This creature would have to be vegetarian,

Bu canlının vejeteryan olması gerekiyor,

it would have to be fast growing,

hızlı büyümesi gerekiyor,

it would have to be adaptable to a changing climate

iklim değişikliklerine adapte olabilmesi gerekiyor

ve aradığımız EPA, DHA, Omega-3, yağ asitlerine sahip

and it would have to have that oily fish profile,

that EPA, DHA, omega-3 fatty acid profile that we're looking for.

yağlı balık profiline uyması gerekiyor.

This exists kind of on paper.

Bu kâğıt üzerinde var oluyor sayılır.

I have been reporting on these subjects for 15 years.

Bu konuları 15 yıldır anlatıyorum.

Her yeni hikâye anlatışımda, birisi bana:

Every time I do a new story, somebody tells me,

"Bunların hepsini yapabiliriz. Yapabiliriz. Hepsini düşündük.

"We can do all that. We can do it. We've figured it all out.

We can produce a fish

Deniz proteininden net kazançlı ve Omega-3'leri olan

that's a net gain of marine protein and has omega-3s."

bir balık üretebiliriz."

Great.

Harika!

It doesn't seem to be getting scaled up.

Bu büyüyormuş gibi görünmüyor.

Bunu büyütmenin zamanı geldi.

It is time to scale this up.

If we do,

Eğer yaparsak,

30 milyon metrik ton deniz ürünü, dünya avının 3'te 1'i

30 million metric tons of seafood, a third of the world catch,

stays in the water.

suda kalacak.

So I guess what I'm saying is this is what we've been going with.

Sanırım söylemek istediğim, şimdiye kadar bu şekilde geldiğimiz.

We tend to go with our appetites rather than our minds.

Aklımızı takip etmek yerine iştahımızı takip etmeye meyilliyiz.

But if we went with this, or some configuration of it,

Ama eğer bununla devam edersek ya da bunun bir şekliyle,

we might have a little more of this.

bunlardan biraz daha fazlasına sahip olabiliriz.

Teşekkürler.

Thank you.

(Applause)

(Alkışlar)