Let’s Make the World Wild Again | Kristine McDivitt Tompkins | TED

Transcriber: Ivana Korom Reviewer: Krystian Aparta

Çeviri: Murat Mutlu Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

My siblings and I grew up on our great-grandfather's farm

Kardeşlerim ve ben California'da büyük büyükbabamızın çiftliğinde büyüdük.

in California.

It was a landscape of our family and our home.

O, ailemizin ve evimizin bir tabiatıydı.

When it was clear that nobody in our generation

Bizim neslimizdeki kimsenin

wanted to take on the heavy burden of ranching,

ağır çiftçilik yükünü üstlenmek istemediği açıkça görünüyorken

the ranch was sold to a neighbor.

çiftlik bir komşumuza satıldı.

The anchor of our lives was cut,

Hayatımızın çapası kesilmişti

and we felt adrift in the absence of that land.

ve arazinin yokluğunda başıboş hissettik.

For the first time, I came to understand

İlk kez

değerli bir şeyin onun varlığıyla değil de

that something valuable can be best understood

yokluğuyla en iyi şekilde anlaşılabileceğini anladım.

not by its presence,

but by its absence.

It was impossible to know then

O zamanlar

just how powerful the absence of those things we love

sevdiğimiz şeylerin yokluğunun

would have an impact far into my future.

geleceğimde ne kadar etkili olacağını bilmek imkansızdı.

For 23 years, my working life was with Yvon Chouinard.

23 yıl boyunca çalışma hayatım Yvon Chouinard'la geçti.

Ventura'daki demiryolu raylarının yakınındaki teneke bir kulübede

I started when he was designing and manufacturing

technical rock and ice climbing equipment

kaya ve buz tırmanış ekipmanı tasarlayıp üretiyorken

in a tin shed near the railroad tracks in Ventura.

onunla çalışmaya başladım.

And when Yvon decided to start making clothes for climbers

Yvon dağcılar için kıyafet yapmaya karar verdiğinde

and call this business Patagonia,

ve bu işi Patagonia olarak adlandırınca

I became one of the first six employees,

ilk altı çalışandan biri oldum,

later becoming CEO

daha sonra CEO oldum

and helping build a company

ve sadece bir slogandan daha fazlası olan

where creating the best products and doing good by the world

en iyi ürünlerin üretildiği ve dünyaya yararı dokunan

was more than just a tagline.

bir şirket kurmaya yardım ettim.

Doug Tompkins, who would become my husband years later,

Yıllar sonra kocam olacak Doug Tompkins

was an old friend and climbing companion of Yvon's

Yvon'un eski bir arkadaşı ve tırmanış refakatçisiydi

and also an entrepreneur.

ve ayrıca bir girişimciydi.

He cofounded The North Face and Esprit company.

The North Face ve Esprit şirketini kurdu.

All three of these businesses

Bu işletmelerin üçü de

were created by people who had grown up through the '60s,

60'lı yıllarda büyüyen insanlar tarafından yaratıldı

shaped by the civil rights, antiwar, feminist and peace movements.

ve sivil haklar, savaş karşıtı, feminist ve barış hareketleriyle şekillendi.

And those values were picked up in those years

Bu değerler o yıllarda gelişti

and carried throughout the values of these companies.

ve şirketlerin itibarları sayesinde başarı kazandı.

By the end of the 1980s,

1980'lerin sonunda

Doug decided to leave business altogether

Doug işten tamamen ayrılmaya karar verdi

and commit the last third of his life to what he called

ve hayatının son üçte birini "gezegende yaşamak için kirasını ödemek"

"paying his rent for living on the planet."

olarak adlandırdığı şeye bağlıyor.

At nearly the same time, when I hit 40,

O sırada 40 yaşıma geldiğimde

I was ready to do something completely new with my life.

hayatımda tamamen yeni bir şeyler yapmaya hazırdım.

The day after retiring from the Patagonia company,

Patagonia şirketinden emekli olduktan sonraki gün

I flew 6,000 miles to Patagonia the place

Patagonya'ya gitmek için yaklaşık 10 bin km uçtum

and joined Doug as he started what was the first conservation project

ve hayatının üçte birine ilk kez sahip çıkma projesine başladığında

of that third of his life.

Doug'a katıldım.

There we were, refugees from the corporate world,

Kurumsal dünyadan mülteciler olarak oradaydık.

holed up in a cabin on the coast in southern Chile,

Binlerce yıl boyunca alerce ağaçların yaşayabileceği

surrounded by primaeval rainforest

ilkel yağmur ormanları ile çevrili

where alerce trees can live for thousands of years.

Güney Şili kıyısındaki bir kulübede inzivaya çekildik.

We were in the middle of a great wilderness

Fairbanks, Alaska ve Cape Horn arasındaki

that forms one of the only two gaps in the Pan-American highway,

Pan-Amerikan karayolunda sadece iki boşluktan birini oluşturan

between Fairbanks, Alaska, and Cape Horn.

büyük bir vahşi doğanın ortasındaydık.

A radical change to our daily lives

Günlük yaşamlarımızda radikal bir değişiklik

spurred on as we had begun to recognize

güzelliğin ve çeşitliliğin hemen hemen her yerde nasıl yok edildiğini

how beauty and diversity were being destroyed

fark etmeye başlamamızı sağladı.

pretty much everywhere.

The last wild protected places on earth

Dünyada korunan son vahşi yerler

were still wild

hâlâ vahşiler

mostly because the relentless front lines of development

çünkü gelişimin acımasız cephe hattı

simply hadn't arrived there yet.

henüz oraya varamamıştı.

Doug and I were in one of the most remote parts on earth,

Doug ve ben yeryüzünün en ücra köşelerinden birindeydik

and still around the edges of Pumalín Park,

ve hâlâ Pumalín Parkı'nın kenarlarında

our first conservation effort,

ilk koruma çabamız olan bu yerde

industrial aquaculture was growing like a malignancy.

endüstriyel su ürünleri yetiştiriciliği habis gibi büyüyordu.

Before too long, other threats arrived to the Patagonia region.

Çok uzun zaman önce Patagonya'ya başka tehditler de geldi.

Gold mining, dam projects on pristine rivers

Altın madenciliği, bozulmamış nehirlerde baraj projeleri

and other growing conflicts.

ve diğer büyüyen çatışmalar.

The vibration of stampeding economic growth worldwide

Dünya genelinde ekonomik büyümenin damgalanmış titreşimi

could be heard even in the highest latitudes of the Southern Cone.

Güney Koni'nin en yüksek enlemlerinde bile duyulabilir.

I know that progress is viewed, generally, in very positive terms,

Gelişmenin genel olarak çok olumlu koşullarla anıldığını biliyorum,

as some sort of hopeful evolution.

bir tür umutlu evrim gibi.

But from where we sat,

Ama oturduğumuz yerden

we saw the dark side of industrial growth.

endüstriyel büyümenin karanlık tarafını gördük.

And when industrial worldviews are applied to natural systems

Ve endüstriyel dünya görüşleri tüm yaşamı destekleyen

that support all life,

doğal sistemlere uygulandığında

we begin to treat the Earth

Dünya'yı ihtiyacımız olan her şeyi ürettiğini düşündüğümüz

as a factory that produces all the things that we think we need.

bir fabrika olarak görmeye başlarız.

As we're all painfully aware,

Hepimiz acılarla farkında olduğumuz için

the consequences of that worldview are destructive to human welfare,

bu dünya görüşünün sonuçları insan refahı,

our climate systems and to wildlife.

iklim sistemlerimiz ve vahşi yaşam için yıkıcıdır.

Doug called it the price of progress.

Doug bunu gelişmenin bedeli olarak adlandırdı.

That's how we saw things,

İşleri bu şekilde gördük

and we wanted to be a part of the resistance,

ve tüm bu eğilimlere karşı çıkarak

pushing up against all of those trends.

direnişin bir parçası olmak istedik.

The idea of buying private land and then donating it

Özel arazi alma ve daha sonrasında

millî parklar oluşturmak için bağış yapma fikri

to create national parks

isn't really new.

gerçekten yeni değil.

Anyone who has ever enjoyed the views of Teton National Park in Wyoming

Wyoming'deki Teton Millî Parkı'nın manzarasını seyreden

or camped in Acadia National Park in Maine

veya Maine Acadia Millî Parkı'nda kamp yapan herkes

has benefited from this big idea.

bu büyük fikirden faydalandı.

Through our family foundation,

Aile vakfımız sayesinde

we began to acquire wildlife habitat in Chile and Argentina.

Şili ve Arjantin'de doğal yaşam alanı oluşturmaya başladık.

Being believers in conservation biology,

Koruma biyolojisine inananlar olarak

we were going for big, wild and connected.

büyük, vahşi ve bağlantılı olacaktık.

Areas that were pristine, in some cases,

Yeniden doğal olmaya ihtiyacı olan diğerlerinin

and others that would need time to heal,

ve bazı durumlardaki el değmemiş alanların

that needed to be rewild.

iyileşmek için zamana ihtiyacı olacaktı.

Eventually, we bought more than two million acres

Sonunda gönüllü satıcılardan

iki milyon dönümden fazla arazi satın aldık,

from willing sellers,

assembling them into privately managed protected areas,

bunları özel idareli koruma alanlarıyla birleştirirken

while building park infrastructure as camp grounds and trails

kamp zemini için park altyapısı ve gelecekte herkesin kullanması için

for future use by the general public.

yürüyüş parkurları inşa ettik.

All were welcome.

Hepsi hoş karşılandı.

Our goal was to donate all of this land in the form of new national parks.

Amacımız bu arazinin tamamını yeni millî parklar şeklinde bağışlamaktı.

You might describe this as a kind of capitalist jujitsu move.

Bunu bir tür kapitalist jujitsu hareketi olarak tanımlayabilirsiniz.

We deployed private wealth from our business lives

İş hayatımızdan özel servetler ortaya koyduk

and deployed it to protect nature

ve bunu küresel ekonominin elinde doğanın harabeye çevrilmesini

from being devoured by the hand of the global economy.

korumak için yaptık.

It sounded good,

Kulağa hoş geliyordu

but in the early '90s in Chile,

fakat 90'ların başında Şili'de

where wildlands philanthropy, which is what we called it,

vahşi hayat hayırseverliği olarak adlandırdığımız şey

was completely unknown,

tamamen bilinmiyordu.

we faced tremendous suspicion,

Büyük bir şüphe

and from many quarters, downright hostility.

ve birçok alanda doğrudan düşmanlıkla karşılaştık.

Over time, largely by doing what we said we were doing,

Zamanla söylediğimiz şeyleri yaparak

we began to win people over.

insanları kazanmaya başladık.

Over the last 27 years,

Son 27 yılda,

we've permanently protected nearly 15 million acres

yaklaşık 15 milyon dönümü kalıcı olarak koruduk;

of temperate rainforest,

ılıman yağmur ormanlarını,

Patagonian step grasslands,

Patagonya step otlaklarını,

coastal areas,

kıyı bölgelerini,

freshwater wetlands,

tatlı su alanlarını.

and created 13 new national parks.

On üç yeni millî park oluşturduk.

All comprised of our land donations

Hepsi toprak bağışlarımızdan oluşuyordu

and federal lands adjoining those territories.

ve federal araziler bu bölgelerle birleşiyordu.

After Doug's death following a kayaking accident

Doug'un dört yıl önceki bir kano kazasındaki ölümünden sonra

four years ago,

the power of absence hit home again.

yokluğun gücü yuvayı tekrar vurdu.

But we at Tompkins Conservation leaned in to our loss

Ama Tompkins Conservation olarak kaybımızı başka bir şeye yönelttik

and accelerated our efforts.

ve çabalarımızı hızlandırdık.

Among them, in 2018,

Bunlar arasında, 2018'de

creating new marine national parks covering roughly 25 million acres

Güney Atlantik Okyanusu'nda yaklaşık 25 milyon dönümlük

in the southern Atlantic Ocean.

yeni deniz millî parkları yaptık.

No commercial fishing or extraction of any kind.

Ticari balıkçılık veya herhangi bir ürün çıkartmak yok.

In 2019, we finalized the largest private land gift in history,

2019 yılında Şili'deki son milyon dönümlük koruma alanımız hükûmete geçtiğinde

when our last million acres of conservation land in Chile

tarihin en büyük özel arazi armağanını sonuçlandırdık.

passed to the government.

A public-private partnership

Kamu-özel sektör ortaklığı

that created five new national parks and expanded three others.

beş yeni milli park oluşturdu ve üç parkı daha genişletti.

This ended up being an area larger than Switzerland.

Bu, İsviçre'den daha büyük bir alan hâline geldi.

All of our projects are the results of partnerships.

Tüm projelerimiz ortaklıkların sonucu.

First and foremost with the governments of Chile and Argentina.

İlk ve başta gelen hükûmetler Şili ve Arjantin'di.

And this requires leadership

Bu ülkelerinin mücevherlerini korumanın değerini anlayan liderlik gerektirir;

who understands the value of protecting the jewels of their countries,

not just for today, but long into the future.

sadece bugün için değil gelecek için de.

Partnerships with like-minded conservation philanthropists as well

Hemfikir olduğumuz koruma hayırseverleriyle olan ortaklıklar da

played a role in everything we've done.

başardığımız her şeyde rol oynadı.

Fifteen years ago,

On beş yıl önce

we asked ourselves,

kendimize sorduk,

"Beyond protecting landscape,

"Tabiatı korumanın ötesinde

what do we really have to do to create fully functioning ecosystems?"

bütün yanlarıyla işleyen ekosistemler oluşturmak için ne yapmamız gerekiyor?"

And we began to ask ourselves, wherever we were working,

Nerede çalışırsak çalışalım kendimize sormaya başladık,

who's missing,

kim kayıp,

what species had disappeared

hangi türler kayboldu

or whose numbers were low and fragile.

veya hangi türlerin sayıları düşük ve tehlikede.

We also had to ask,

Ayrıca sormak zorundaydık,

"How do we eliminate the very reason

"Bu türlerin en başta soyu tükenmiş olma nedenini

that these species went extinct in the first place?"

nasıl ortadan kaldırabiliriz?"

What seems so obvious now

Şu an apaçık görünen şey

was a complete thunderbolt for us.

bizim için tam bir yıldırım oldu.

And it changed the nature of everything we do,

Ve yaptığımız her şeyin tamamen doğasını değiştirdi.

completely.

Unless all the members of the community are present and flourishing,

Topluluğun tüm üyeleri mevcut olmadıkça ve gelişmedikçe

it's impossible for us to leave behind fully functioning ecosystems.

bütün yanlarıyla işleyen ekosistemleri geride bırakmak bizim için imkânsız.

Since then, we've successfully reintroduced several native species

O zamandan beri, birkaç yerli türü

to the Iberá Wetlands:

Iberá Sulak Alanları'na yeniden kazandırdık:

giant anteaters,

dev karıncayiyenler,

pampas deer,

pampa geyiği,

peccaries

pekariler

and finally, one of the most difficult, the green-winged macaws,

ve en zoru 100 yıldan fazla bir süredir bu ekosistemde kaybolan

who've gone missing for over 100 years in that ecosystem.

yeşil kanatlı makaw papağanları.

And today, they're back, flying free, dispensing seeds,

Ve bugün geri döndüler, özgürce uçuyorlar, tohum dağıtıyorlar,

playing out their lives as they should be.

hayatlarını olması gerektiği gibi yaşıyorlar.

The capstone of these efforts in Iberá

İberá'daki bu çabaların son dokunuşu

is to return the apex carnivores to their rightful place.

tepe etoburlarını meşru yerlerine geri döndürmektir.

Jaguars on the land, giant otters in the water.

Karada jaguarlar, suda dev su samurları.

Several years of trial and error produced young cubs

Yıllarca süren deneme yanılma ile ortaya çıkan yavrular

who will be released

yarım asırdan fazla bir sürede

for the first time in over half a century

ilk kez Iberá sulak alanlarına salınacak.

into Iberá wetlands,

and now, the 1.7-million-acre Iberá Park will provide enough space

Şimdi de 1,7 milyon dönümlük Iberá Park'ı komşu çiftliklerle

for recovering jaguar populations with low risk of conflict

mücadele riski düşük olan jaguar popülasyonlarını kurtarmak için

with neighboring ranchers.

yeterli alan sağlayacak.

Our rewilding projects in Chile

Şili'deki doğallaştırma projelerimiz

are gaining ground on low numbers of several key species

Patagonya bölgesindeki çok sayıdaki önemli türün

in the Patagonia region.

zeminini oluşturuyor.

The huemul deer that is truly nearly extinct,

Neredeyse nesli tükenmiş olan huemul geyiğinin

the lesser rheas

az sayıdaki amerikan deve kuşunun

and building the puma and fox populations back up.

ve puma ve tilki popülasyonlarını yeniden artırmak istiyoruz.

You know, the power of the absent can't help us

Yokluğun gücü nostaljiye veya umutsuzluğa yol açarsa

if it just leads to nostalgia or despair.

bize yardım edemez.

To the contrary,

Aksine

it's only useful if it motivates us

sadece bizi kaybolanı geri getirmek için

toward working to bring back what's gone missing.

motive ediyorsa yararlı olur.

Of course, the first step in rewilding

Doğallaşmanın ilk adımı

is to be able to imagine that it's possible in the first place.

ilk etapta mümkün olanı hayal edebilmek.

That wildlife abundance recorded in journals

Dergilerde yer alan vahşi yaşam bolluğu

aren't just stories from some old dusty books.

sadece bazı eski ve tozlu kitaplardan hikâyeler değildir.

Can you imagine that?

Bunu hayal edebiliyor musunuz?

Do you believe the world could be more beautiful,

Dünyanın daha güzel olabileceğine,

more equitable?

daha adaletli olabileceğine inanıyor musunuz?

I do.

Ben inanıyorum.

Because I've seen it.

Çünkü ben bunu gördüm.

Here's an example.

İşte bir örnek.

When we purchased one of the largest ranches

2004 yılında Şili ve Patagonya'daki

in Chile and Patagonia, in 2004,

en büyük çiftliklerden birini satın aldığımızda

it looked like this.

böyle görünüyordu.

For a century, this land had been overgrazed by livestock,

Bir yüzyıl boyunca bu arazi hayvancılık nedeniyle aşırı derecede kullanılmıştı,

like most grasslands around the world.

dünyadaki çoğu otlak alan gibi.

Soil erosion was rampant,

Toprak erozyonu çok yaygındı,

hundreds of miles of fencing

yüzlerce kilometrelik çit duvarı

kept wildlife and its flow corralled.

vahşi yaşamı korudu ve akışı ağıla alındı.

And that was with the little wildlife that was left.

Küçük bir vahşi alan geriye kaldı.

The local mountain lions and foxes had been persecuted for decades,

Yerel dağ aslanları ve tilkiler onlarca yıl zulüm gördü

leaving their numbers very low.

ve sayıları düşük kaldı.

Today, those lands are the 763,000-acre Patagonian National Park,

Bugün bu topraklar 763.000 dönümlük Patagonya Ulusal Parkı oldu

and it looks like this.

ve böyle görünüyor.

And Arcelio, the former gaucho,

Ve Arcelio

whose job was to first find and kill mountain lions in the years past,

işi yıllar önce dağ aslanlarını bulmak ve öldürmek olan eski çoban Arcelio'da

today is the head tracker for the park's wildlife team,

bugün parkın vahşi yaşam ekibinin baş katılımcısı

and his story captures the imagination of people around the world.

ve hikayesi dünyadaki insanların hayal gücünü büyülüyor.

What is possible.

Ne mümkün.

I share these thoughts and images with you not for self-congratulations,

Bu düşünceleri ve görüntüleri sizinle tebrik etmeniz için değil

but to make a simple point

basit bir noktaya değinmek

and propose an urgent challenge.

ve acil bir meydan okuma için paylaşıyorum.

If the question is survival,

Soru eğer

survival of life's diversity and human dignity

yaşam çeşitliliğinin ve insan itibarının hayatta kalması

and healthy human communities,

ve sağlıklı insan toplulukları ise

then the answer must include rewilding the Earth.

o zaman cevap Dünya'yı yeniden doğallaştırmayı içermelidir.

As much and as quickly as possible.

Mümkün olduğunca çabuk.

Everyone has a role to play in this,

Herkesin bu konuda alması gereken bir rol var

but especially those of us with privilege,

ama özellikle ayrıcalığımız

with political power,

siyasi güç ile,

wealth,

zenginlik ile,

where, let's face it, for better, for worse,

gerçekçi olalım, iyi günde kötü günde,

that's where the chess game of our future is played out.

geleceğimizin satranç oyununun bitirildiği yer ile.

And this gets to the core of the question.

Bu, sorunun temeline iner.

Are we prepared to do what it takes to change the end of this story?

Bu hikayenin sonunu değiştirmek için gerekenleri yapmaya hazır mıyız?

The changes the world has made in the past few months

COVID-19'un yayılmasını durdurmak için

to stop the spread of COVID-19

dünyanın son birkaç ayda yaptığı değişiklikler

are so promising to me,

bana çok umut vaat ediyor

because it shows we can join forces under desperate circumstances.

çünkü umutsuz durumlar altında güç birliği yapabileceğeimizi gösteriyor.

What we're going through now could be a precursor

Şimdi yaşadığımız şey iklim krizinin bir sonucu olarak

to the broader potential damage as a result of the climate crisis.

daha geniş potansiyel hasarın öncüsü olabilir.

But without warning,

Ama uyarısız dahi

globally, we're learning to work together in ways we could never have imagined.

küresel çapta hayal edemediğimiz şekilde birlikte çalışmayı öğreniyoruz.

Having watched young people from around the world

Dünyanın dört bir yanında suçluluğumuzu hatırlatmak

rising up and going out into the streets

ve durgunluğumuzu cezalandırmak için

to remind us of our culpability and chastising us for our inaction

isyan eden ve sokaklara dökülen gençleri izlemiş olmak

are the ones who really inspire me.

bana gerçekten ilham veriyor.

I know, you've heard all of this before.

Daha önce bütün bunları duydunuz.

But if there was ever a moment to awaken to the reality

Fakat her şeyin diğer her şeyle bağlantılı olduğu gerçeğine

that everything is connected to everything else,

uyanmak için bir an olsa

it's right now.

o şu an olur.

Every human life is affected by the actions

Her insan hayatı dünyadaki diğer tüm insan yaşamlarının

of every other human life around the globe.

eylemlerinden etkilenir.

And the fate of humanity is tied to the health of the planet.

Ve insanlığın kaderi gezegenin sağlığına bağlı.

We have a common destiny.

Ortak bir kaderimiz var.

We can flourish

Gelişebiliriz

or we can suffer ...

ya da acı çekebiliriz...

But we're going to be doing it together.

Ama bunu birlikte yapacağız.

So here's the truth.

İşte gerçek bu.

We're so far past the point when individual action is an elective.

Bireysel eylemin seçime bağlı olduğu noktayı çoktan geçtik.

In my opinion, it's a moral imperative

Bence her birimizin

yaşam döngüsündeki yerimizi yeniden canlandırmak için

that every single one of us

steps up to reimagine our place in the circle of life.

adım atması ahlâki bir zorunluluk.

Not in the center, but as part of the whole.

Merkezde değil bütünün bir parçası olarak.

We need to remember

Hatırlamamız gerek,

that what we do reflects who we choose to be.

yaptıklarımız, kim olmayı seçtiğimizi yansıtır.

Let's create a civilization

Tüm yaşamın içsel değerini onurlandıran

that honors the intrinsic value of all life.

bir medeniyet yaratalım.

No matter who you are,

Kim olursanız olun,

no matter what you have to work with,

ne ile çalışmak zorunda olursanız olun,

get out of bed every single morning,

her sabah yataktan kalkın

and do something that has nothing to do with yourself,

sevdiğiniz şeyleri yapmaktan ziyade

but rather having everything to do with those things you love.

kendinizle ilgisi olmayan bir şey yapın.

With those things you know to be true.

Doğru olduğunuzu bildiğiniz şeylerle.

Be someone who imagines human progress

İnsan gelişimini hayal eden biri olun,

to be something that moves us toward wholeness.

bizi bütünlüğe taşıyan bir şey olun.

Toward health.

Sağlığa doğru.

Toward human dignity.

İnsan itibarına doğru.

And always,

Ve her zaman

and forever,

ve sonsuza dek

wild beauty.

vahşi güzelliktir.

Thank you.

Teşekkürler.