Tim Berners-Lee: The next Web of open, linked data

Tim Berners-Lee: Bir Sonraki Ağ Üzerine

Çeviri: Gani Simsek Gözden geçirme: osman oguz ahsen

Time flies.

Zaman akıyor.

It's actually almost 20 years ago

Bilgiyi kullanma ve birlikte çalışma

when I wanted to reframe the way we use information,

yolumuzu yeniden düzenlemek için Dünya Çapında Ağ'ı

the way we work together: I invented the World Wide Web.

icat etmemin üzerinden neredeyse 20 yıl geçmiş.

Now, 20 years on, at TED,

Şimdi, 20 yıl sonra, TED'de

I want to ask your help in a new reframing.

yeni bir düzenleme için yardımınızı istiyorum.

So going back to 1989,

1989'a döndüğümüzde, ben

I wrote a memo suggesting the global hypertext system.

global hipermetin sistemini öneren bir bildiri yazdım.

Nobody really did anything with it, pretty much.

Neredeyse hiç kimse ilgilenmedi.

But 18 months later -- this is how innovation happens --

Fakat, 18 ay sonra -- ki yenilikler böyle olur --

18 months later, my boss said I could do it on the side,

18 ay sonra, patronum, bunu yeni bilgisayarımız üzerinde

as a sort of a play project,

test etmek için, bir tür

kick the tires of a new computer we'd got.

yan uğraş olarak yapabileceğimi söyledi.

And so he gave me the time to code it up.

Ve bana onu kodlamam için zaman tanıdı.

So I basically roughed out what HTML should look like:

Temelde HTML'in nasıl olması gerektiğini karaladım,

hypertext protocol, HTTP;

hipermetin protokolü -- HTTP --

the idea of URLs, these names for things

URL'ler fikri -- şeyler için isimler

which started with HTTP.

HTTP ile başladı.

I wrote the code and put it out there.

Kodu yazdım ve ortaya koydum.

Why did I do it?

Neden yaptım?

Well, it was basically frustration.

Aslında temeli kafa karışıklığıydı.

I was frustrated -- I was working as a software engineer

Kafam karışmıştı -- O ilginç ve kocaman laboratuvarda

in this huge, very exciting lab,

bir yazılım mühendisiydim,

lots of people coming from all over the world.

dünyanın her yanından birçok insan geliyordu.

They brought all sorts of different computers with them.

Her türden farklı bilgisayarları kendileriyle getiriyorlardı.

They had all sorts of different data formats,

Herbirinin farklı veri formatları vardı.

all sorts, all kinds of documentation systems.

Her türden farklı dökümantasyon sistemleri.

So that, in all that diversity,

Tüm bu çeşitlilik içinde

if I wanted to figure out how to build something

ne zaman bir parça şundan bir parça bundan

out of a bit of this and a bit of this,

bir şeyler oluşturmak istesem

everything I looked into, I had to connect to some new machine,

baktığım her şeyde, yeni bir makineye bağlanmak, yeni bir programın

I had to learn to run some new program,

nasıl çalışacağını öğrenmek zorundaydım,

I would find the information I wanted in some new data format.

bana gereken bilgiyi farklı bir veri formatında buluyordum.

And these were all incompatible.

Ve hepsi birbiriyle uyumsuzdu.

It was just very frustrating.

Çok sinir bozucuydu.

The frustration was all this unlocked potential.

Tüm bu kafa karışıklığı bu potansiyelin kilidini açtı.

In fact, on all these discs there were documents.

Aslında tüm o disklerin üzerinde dokümanlar vardı.

So if you just imagined them all

Yani hepsinin uzayda, büyük,

being part of some big, virtual documentation system in the sky,

sanal bir dokümantasyon sisteminin, farz edin ki internetin,

say on the Internet,

bir parçası olduğunu

then life would be so much easier.

düşünürseniz, hayat daha kolay olurdu.

Well, once you've had an idea like that it kind of gets under your skin

Aklınıza böyle bir fikir girdikten sonra rahat durmanız mümkün değil

and even if people don't read your memo --

hatta insanlar bildirinizi okumasa bile --

actually he did, it was found after he died, his copy.

aslında okudu, o öldükten sonra onun kopyası bulundu.

He had written, "Vague, but exciting," in pencil, in the corner.

Köşeye şöyle yazmıştı: "Muğlak, ama heyecan verici".

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But in general it was difficult -- it was really difficult to explain

Ama genelde zordu, ağın neye benzediğini açıklamak

what the web was like.

gerçekten zordu.

It's difficult to explain to people now that it was difficult then.

Şimdilerde insanlara anlatmak ne kadar zorsa o zaman da öyleydi.

But then -- OK, when TED started, there was no web

Fakat yine de -- pekala, TED başladığında ağ yoktu

so things like "click" didn't have the same meaning.

Tıklamak gibi şeyler bir anlam ifade etmiyordu.

I can show somebody a piece of hypertext,

Birine bir hipermetin gösterebilirim,

a page which has got links,

linkleri olan bir sayfa,

and we click on the link and bing -- there'll be another hypertext page.

ve linke tıkladığımızda, hop -- başka bir hipermetin sayfası açılır.

Not impressive.

Etkileyici değil.

You know, we've seen that -- we've got things on hypertext on CD-ROMs.

Biliyorsunuz biz bunu daha önce gördük, CDler üzerinde hipermetin vardı.

What was difficult was to get them to imagine:

Zor olan onları şöyle hayal etmekti.

so, imagine that that link could have gone

Farz edin ki bu bağlantı gerçekte

to virtually any document you could imagine.

aklınıza gelebilecek her dokümanda olabilsin.

Alright, that is the leap that was very difficult for people to make.

Pekala, işte insanlar için yapması çok zor olan sıçrayış buydu.

Well, some people did.

Doğrusu, bazıları yaptı.

So yeah, it was difficult to explain, but there was a grassroots movement.

Buna rağmen, evet, açıklaması zordu ama tabandan gelen bir hareket vardı.

And that is what has made it most fun.

İşte onu eğlenceli yapan buydu.

That has been the most exciting thing,

En heyecanlı kısmı buydu,

not the technology, not the things people have done with it,

teknolojinin kendisi değil, insanların o teknolojiyle yaptıkları değil,

but actually the community, the spirit of all these people

aslında topluluktu, biraraya gelen, epostalar yollayan

getting together, sending the emails.

tüm o insanların şevkiydi.

That's what it was like then.

O zamanlar böyleydi.

Do you know what? It's funny, but right now it's kind of like that again.

Biliyor musunuz? Çok komik, ama şimdi durum yine aynen öyle.

I asked everybody, more or less, to put their documents --

Aşağı yukarı herkese, dokümanlarını koymalarını söyledim --

I said, "Could you put your documents on this web thing?"

Dedim ki "Dokümanlarını internete koyar mısınız?"

And you did.

Ve koydunuz.

Thanks.

Teşekkürler.

It's been a blast, hasn't it?

Harika zamanlardı, değil mi?

I mean, it has been quite interesting

Demek istediğim, çok ilginçti

because we've found out that the things that happen with the web

çünkü internetle birlikte olanlar bizi gerçekten

really sort of blow us away.

son derece şaşırttı.

They're much more than we'd originally imagined

Başladığımız ilk web sitesini açtıktan sonra

when we put together the little, initial website

olanlar aslen hayal ettiğimizden

that we started off with.

çok daha fazlasıydı.

Now, I want you to put your data on the web.

Şimdi verilerinizi internete koymanızı istiyorum.

Turns out that there is still huge unlocked potential.

Görünen o ki halen açılmayı bekleyen büyük bir potansiyel var.

There is still a huge frustration

Halen insanların kafası çok karışık

that people have because we haven't got data on the web as data.

çünkü internete koyduğumuz veri veri değil

What do you mean, "data"? What's the difference -- documents, data?

Ne demek bu şimdi? Fark nedir -- dokümanlar, veri?

Well, documents you read, OK?

Dokümanları okursunuz, değil mi?

More or less, you read them, you can follow links from them, and that's it.

Öyle ya da böyle, okursunuz, üzerlerine takip linkleri koyarsınız ve bundan ibarettir.

Data -- you can do all kinds of stuff with a computer.

Veri -- bilgisayarla her türlü şeyi yapabilirsiniz.

Who was here or has otherwise seen Hans Rosling's talk?

İçinizden kimler Hans Rosling'in konuşmasını duydu veya izledi?

One of the great -- yes a lot of people have seen it --

Çok harika -- evet bir çok insan onu görmüş --

one of the great TED Talks.

çok harika bir TED konuşmasıdır.

Hans put up this presentation

Hans bir sunum yaptı,

in which he showed, for various different countries, in various different colors --

o sunumda farklı ülkeler için farklı renklerde

he showed income levels on one axis

bir eksende gelir düzeylerini

and he showed infant mortality, and he shot this thing animated through time.

diğerinde bebek ölümlerini ve bunların zaman içindeki değişimini gösterdi.

So, he'd taken this data and made a presentation

Yani o veri topladı ve bir sunum yaptı

which just shattered a lot of myths that people had

ve bu sunum insanların gelişen dünya ekonomisi ile

about the economics in the developing world.

ilgili fikirlerini yerle bir etti.

He put up a slide a little bit like this.

Buna benzer bir şeydi.

It had underground all the data

Tabanında sadece veriler vardı.

OK, data is brown and boxy and boring,

Veri kahverengi, kutu gibi ve sıkıcıdır,

and that's how we think of it, isn't it?

ve biz onu öyle görüyoruz, değil mi?

Because data you can't naturally use by itself

Çünkü doğal olarak veriyi olduğu haliyle kullanamazsınız.

But in fact, data drives a huge amount of what happens in our lives

Fakat aslında, veriler hayatımızda olan biten çok şeyi yönlendirir

and it happens because somebody takes that data and does something with it.

ve öyle olur çünkü birileri bu veriyi alır ve onunla bir şeyler yapar.

In this case, Hans had put the data together

Bu durumda Hans, Birleşik Devletlerdeki

he had found from all kinds of United Nations websites and things.

birçok siteden ve ordan burdan bu verileri toplayıp bir araya getirdi.

He had put it together,

Onları bir araya koydu,

combined it into something more interesting than the original pieces

ve orijinal bileşenlerinden daha ilginç bir şey oluşturdu

and then he'd put it into this software,

ve onu sanırım ilk kez oğlunun

which I think his son developed, originally,

geliştirdiği bu yazılımın içine koydu,

and produces this wonderful presentation.

ve o harika sunumu üretti.

And Hans made a point

Ve Hans bir noktaya değindi

of saying, "Look, it's really important to have a lot of data."

"Bakın, birçok verinin olması gerçekten önemlidir."

And I was happy to see that at the party last night

Ve geçen akşamki partide onu gördüğümde onun halen,

that he was still saying, very forcibly, "It's really important to have a lot of data."

zorla da olsa, "Birçok verinin olması gerçekten önemlidir" demesi beni mutlu etti.

So I want us now to think about

Şimdi kafa yormanızı istediğim şey,

not just two pieces of data being connected, or six like he did,

iki parça veya O'nun yaptığı gibi altı parça verinin bağlanması değil,

but I want to think about a world where everybody has put data on the web

düşünmek istediğim, herkesin internete veri koyduğu bir dünya

and so virtually everything you can imagine is on the web

ve böylece aslında aklınıza gelen her şeyin internette olması,

and then calling that linked data.

ve buna "bağlı veri" demektir.

The technology is linked data, and it's extremely simple.

Teknoloji bağlı veridir ve son derece basittir.

If you want to put something on the web there are three rules:

Eğer internete bir şey koymak istiyorsanız, üç kural var:

first thing is that those HTTP names --

ilki, bu HTTP isimleri --

those things that start with "http:" --

"http:" ile başlayan o şeyler --

we're using them not just for documents now,

artık onları sadece dokümanlar için değil,

we're using them for things that the documents are about.

dokümanların ne hakkında olduğu için de kullanacağız.

We're using them for people, we're using them for places,

Onları insanlar için ve mekanlar için kullanacağız,

we're using them for your products, we're using them for events.

ürünler için kullanacağız, etkinlikler için kullanacağız.

All kinds of conceptual things, they have names now that start with HTTP.

Tüm kavramsal şeyler, onların artık HTTP ile başlayan isimleri olacak.

Second rule, if I take one of these HTTP names and I look it up

İkinci kural, eğer ben bu HTTP isimlerinden birini alıp, arayıp

and I do the web thing with it and I fetch the data

ve onunla bağlama şeyini yapıp ve veriyi

using the HTTP protocol from the web,

HTTP protokolünü kullanarak alırsam

I will get back some data in a standard format

standart formatta bir veri elde edeceğim

which is kind of useful data that somebody might like to know

ve bu birilerinin bu şey, bu etkinlik hakkında bilmek isteyeceği

about that thing, about that event.

işe yarar bir veri olacak.

Who's at the event? Whatever it is about that person,

Kim vardı etkinlikte? O kişinin nerede doğduğu

where they were born, things like that.

gibi ne kadar veri filan varsa.

So the second rule is I get important information back.

Yani ikinci kural bilgiyi geri alıyorum.

Third rule is that when I get back that information

Üçüncü kural, ben bu bilgiyi geri aldığımda

it's not just got somebody's height and weight and when they were born,

o sadece birinin boyu, kilosu ve nerede doğduğu bilgisinden ibaret değil,

it's got relationships.

onun bağları olmalı.

Data is relationships.

Veriler bağlardır.

Interestingly, data is relationships.

İlginç biçimde, veriler bağlardır.

This person was born in Berlin; Berlin is in Germany.

Bu kişi Berlin'de doğdu, Berlin Almanya'da.

And when it has relationships, whenever it expresses a relationship

Ve bağlar olduğunda, ne zaman bir bağ bilgisi içerse

then the other thing that it's related to

bağlı olduğu diğer şeyin de

is given one of those names that starts HTTP.

bu HTTP ile başlayan bir ismi olmalıdır.

So, I can go ahead and look that thing up.

Yani gidip bu şeyi arayabilmeliyim.

So I look up a person -- I can look up then the city where they were born; then

Böyle bir insanı aradığımda -- doğduğu ili, ilin içinde olduğu bölgeyi

I can look up the region it's in, and the town it's in,

ilin ilçesini ve il nüfusunu,

and the population of it, and so on.

ve benzeri şeyleri arayabilirim.

So I can browse this stuff.

Yani şeyleri tarayabilirim.

So that's it, really.

Aslında bundan ibaret.

That is linked data.

Bu bağlı veridir.

I wrote an article entitled "Linked Data" a couple of years ago

Birkaç yıl önce "Bağlı Veri" başlıklı bir makale yazdım

and soon after that, things started to happen.

ve ondan sonra bir şeyler olmaya başladı.

The idea of linked data is that we get lots and lots and lots

Bağlı veri fikri, Hans gibi bizim de bu kutulara

of these boxes that Hans had,

ve onlardan filizlenen

and we get lots and lots and lots of things sprouting.

çok ama birçok şeylere sahip olduğumuzdur.

It's not just a whole lot of other plants.

Sadece diğer bitkilerden bir demet değildir.

It's not just a root supplying a plant,

Sadece filizlenen bir fidan değildir,

but for each of those plants, whatever it is --

fakat tüm bu bitkiler, onlar her neyse artık,

a presentation, an analysis, somebody's looking for patterns in the data --

bir sunum, bir analiz, birilerinin veride kalıplar araması --

they get to look at all the data

onların tüm veriye bakmaları

and they get it connected together,

ve onları bir araya getirmeleri,

and the really important thing about data

ve veriyle ilgili en önemli şey,

is the more things you have to connect together, the more powerful it is.

ne kadar çok bir araya getirirseniz, o kadar güçlü olduğudur.

So, linked data.

İşte, bağlı veri.

The meme went out there.

Bu mem öylece yayıldı.

And, pretty soon Chris Bizer at the Freie Universitat in Berlin

Bir süre sonra Berlindeki Freie Üniversitesi'nden

who was one of the first people to put interesting things up,

ilginç şeyleri dile getiren ilk kişilerden biri olan Chris Bizer,

he noticed that Wikipedia --

Vikipedi'yi fark etti --

you know Wikipedia, the online encyclopedia

Vikipedi'yi bilirsiniz, çevrimiçi ansiklopedi

with lots and lots of interesting documents in it.

onun içinde birçok ilginç dokümanlar var.

Well, in those documents, there are little squares, little boxes.

Bu dokümanların içinde, ufak kareler var, ufak kutucuklar.

And in most information boxes, there's data.

Ve bilgi kutucuklarının çoğunda veriler var.

So he wrote a program to take the data, extract it from Wikipedia,

Ve O Vikipedi'den bu verileri toplayan bir program yazdı

and put it into a blob of linked data

ve onu internette dbpedia adını verdiği

on the web, which he called dbpedia.

bir bağlı veri havuzuna koydu

Dbpedia is represented by the blue blob in the middle of this slide

Dbpedia bu slaytın ortasındaki mavi damla ile gösterilmiştir

and if you actually go and look up Berlin,

ve eğer gerçekten gidip Berlin'i ararsanız,

you'll find that there are other blobs of data

başka veri damlaları olduğunu görürsünüz

which also have stuff about Berlin, and they're linked together.

ve onlarda da Berlin hakkında şeyler var ve birbirine bağlılar.

So if you pull the data from dbpedia about Berlin,

Yani eğer Dbpedia'dan Berlin hakkında veri çekerseniz

you'll end up pulling up these other things as well.

diğer bütün şeyleri de çekmiş olursunuz.

And the exciting thing is it's starting to grow.

Ve işin heyecanlı kısmı o giderek büyüyor.

This is just the grassroots stuff again, OK?

Bu yine tabandan hareket olayı, değil mi?

Let's think about data for a bit.

Biraz veri hakkında düşünelim.

Data comes in fact in lots and lots of different forms.

Veri çok çok farklı formatlarda geliyor

Think of the diversity of the web. It's a really important thing

İnternetin çeşitliliğini düşünün, internete her türlü veriyi

that the web allows you to put all kinds of data up there.

koyabilmeniz gerçekten çok önemli bir şeydir.

So it is with data. I could talk about all kinds of data.

İşte veri var. Her tür veri hakkında konuşabilirim.

We could talk about government data, enterprise data is really important,

Hükümet verileri hakkında konuşabiliriz, kurumsal veri gerçekten önemlidir,

there's scientific data, there's personal data,

bilimsel veriler var, kişisel veriler var,

there's weather data, there's data about events,

hava verileri var, etkinlikler hakkında

there's data about talks, and there's news and there's all kinds of stuff.

konuşmalar hakkında veri var, haberler var ve bu gibi birçok şey.

I'm just going to mention a few of them

Sadece birkaçına değineceğim

so that you get the idea of the diversity of it,

yani ne kadar çeşitli olduğunu anladınız,

so that you also see how much unlocked potential.

ve ne kadar çok gizli potansiyeli olduğunu gördünüz.

Let's start with government data.

Hükümet verileri ile başlayalım.

Barack Obama said in a speech,

Barack Obama, konuşmasında

that he -- American government data would be available on the Internet

Amerikan hükümeti verilerinin internette erişilebilir formatlarda

in accessible formats.

yer alacağını söyledi.

And I hope that they will put it up as linked data.

Ve umuyorum onu bağlı veri olarak koyarlar.

That's important. Why is it important?

Bu önemlidir. Bu neden önemlidir?

Not just for transparency, yeah transparency in government is important,

Sadece saydamlık için değil, evet hükümette saydamlık önemlidir,

but that data -- this is the data from all the government departments

fakat bu verinin -- tüm hükümet birimlerinden toplanan bu verinin --

Think about how much of that data is about how life is lived in America.

ne kadarının Amerikadaki yaşam hakkında olduğunu bir düşünün.

It's actual useful. It's got value.

Gerçekten faydalıdır. Değerlidir.

I can use it in my company.

Onu şirketimde kullanabilirim.

I could use it as a kid to do my homework.

Öğrenci olarak ödevimi yaparken kullanabilirim.

So we're talking about making the place, making the world run better

Yani bu veriyi elverişli kılarak dünyayı daha iyi bir

by making this data available.

yer yapmaktan söz ediyoruz.

In fact if you're responsible -- if you know about some data

Eğer bu işteyseniz -- yani bir bakanlıktaki verilerin

in a government department, often you find that

birazını biliyorsanız, çoğu kez bu insanların

these people, they're very tempted to keep it --

bu veriyi saklamak istediklerini görürsünüz.

Hans calls it database hugging.

Hans buna veritabanı kucaklama diyor.

You hug your database, you don't want to let it go

Veritabanını kucaklarsan ve ona güzel bir site

until you've made a beautiful website for it.

yapana kadar gitmesine izin vermezsin.

Well, I'd like to suggest that rather --

Açıkçası bunun yerine,

yes, make a beautiful website,

tamam, yap bir güzel site,

who am I to say don't make a beautiful website?

ben kimim ki güzel site yapmayın diyorum?

Make a beautiful website, but first

Güzel bir site yap ama önce

give us the unadulterated data,

bize el değmemiş veriyi ver,

we want the data.

veriyi istiyoruz.

We want unadulterated data.

El değmemiş, saf veriyi istiyoruz.

OK, we have to ask for raw data now.

Artık ham veriyi istemek zorundayız.

And I'm going to ask you to practice that, OK?

Ve bunu denemenizi istiyorum, anlaştık mı?

Can you say "raw"?

"Ham" diyin

Audience: Raw.

Seyirciler: Ham

Tim Berners-Lee: Can you say "data"?

Tim Berners-Lee: "Veri" der misiniz?

Audience: Data.

Seyirciler: Veri

TBL: Can you say "now"?

TBL: "Şimdi" der misiniz?

Audience: Now!

Seyirciler: Şimdi!

TBL: Alright, "raw data now"!

TBL: Pekala, şimdi ham veri!

Audience: Raw data now!

Seyirciler: Şimdi ham veri!

Practice that. It's important because you have no idea the number of excuses

Deneyin bunu. Bu önemlidir çünkü vatandaş olarak vergi vermenize rağmen

people come up with to hang onto their data

onların bu verileri elde tutmak ve size vermemek

and not give it to you, even though you've paid for it as a taxpayer.

için ne kadar çok mazeret ürettiğini tahmin bile edemezsiniz.

And it's not just America. It's all over the world.

Ve bu sadece Amerika değil, tüm dünyada böyle.

And it's not just governments, of course -- it's enterprises as well.

Ve bu sadece hükümetlerde böyle değil tabii ki, kurumlar da öyle.

So I'm just going to mention a few other thoughts on data.

Veri üzerine birkaç düşünceye daha değineceğim.

Here we are at TED, and all the time we are very conscious

Burada TED'deyiz ve insanlığın karşılaştığı çok büyük

of the huge challenges that human society has right now --

sorunlar için her daim bilinçliyiz: kanserin tedavisi

curing cancer, understanding the brain for Alzheimer's,

Alzheimer hastalarının beynini anlamak,

understanding the economy to make it a little bit more stable,

biraz daha istikrarlı yapmak için ekonomiyi anlamak,

understanding how the world works.

dünyanın nasıl işlediğini anlamak.

The people who are going to solve those -- the scientists --

Bunları çözecek olan insanlar -- bilim insanları --

they have half-formed ideas in their head,

kafalarında düşünceyi yarıladılar,

they try to communicate those over the web.

bunları internet üzerinden iletmeye çalışıyorlar.

But a lot of the state of knowledge of the human race at the moment

Fakat şu anda insan ırkının sahip olduğu bilgi birikimi

is on databases, often sitting in their computers,

veritabanlarında, bilgisayarlarda öylece duruyor,

and actually, currently not shared.

ve gerçekten şu an paylaşılmıyor.

In fact, I'll just go into one area --

Aslında bir alana değineceğim --

if you're looking at Alzheimer's, for example,

Alzheimer'a baktığınızda, örneğin,

drug discovery -- there is a whole lot of linked data which is just coming out

ilaç keşfi -- yeni yeni ortaya çıkan çok fazla bağlı veri var

because scientists in that field realize

çünkü bu alandaki bilim insanları

this is a great way of getting out of those silos,

bu yığınlardan bir şeyler çıkarmanın harika bir yolu

because they had their genomics data in one database

olduğunu fark ettiler, çünkü bir veritabanında genler

in one building, and they had their protein data in another.

başka bir veritabanında protein verileri var.

Now, they are sticking it onto -- linked data --

Ve şimdi buna yapıştılar -- bağlı veri --

and now they can ask the sort of question, that you probably wouldn't ask,

ve muhtemelen sormayacağınız soruları artık sorabiliyorlar.

I wouldn't ask -- they would.

Ben değil -- onlar soracak.

What proteins are involved in signal transduction

Sinyal transdüksiyonunda yer alan ve ayrıca

and also related to pyramidal neurons?

piramitsel nöronlara bağlı proteinler hangileridir?

Well, you take that mouthful and you put it into Google.

Bu ağız dolusu lafları alın ve Google'da aratın.

Of course, there's no page on the web which has answered that question

Tabii ki bu sorunun cevabını içeren hiçbir sayfa bulamazsınız

because nobody has asked that question before.

çünkü daha önce kimse sormadı bu soruyu.

You get 223,000 hits --

223,000 tane sonuç --

no results you can use.

ama hiçbirini kullanamazsınız.

You ask the linked data -- which they've now put together --

Şimdi bir araya getirdikleri bağlı veriye sorarsınız

32 hits, each of which is a protein which has those properties

32 sonuç, herbiri bu özelliklere sahip proteinlerdir ve bunları

and you can look at.

inceleyebilirsiniz.

The power of being able to ask those questions, as a scientist --

Bir bilim insanı olarak farklı disiplinleri bir araya getiren

questions which actually bridge across different disciplines --

bu soruları sorabilme gücünüzün olması gerçekten

is really a complete sea change.

başlı başına bir değişim.

It's very very important.

Bu çok çok önemlidir.

Scientists are totally stymied at the moment --

Şu anda bilim insanlarının yoluna tamamen

the power of the data that other scientists have collected is locked up

taş konulmuş durumda, diğer bilim insanlarının topladığı veriler kilitli

and we need to get it unlocked so we can tackle those huge problems.

ve tüm bu büyük insanlık sorunlarını çözmek için bu kilidi açmalıyız.

Now if I go on like this, you'll think that all the data comes from huge institutions

Eğer böyle devam edersem, tüm verilerin büyük kurumlardan geldiğini ve

and has nothing to do with you.

sizinle hiç ilgisi olmadığını sanacaksınız.

But, that's not true.

Ama bu doğru değil.

In fact, data is about our lives.

Aslında veri hayatımızdadır.

You just -- you log on to your social networking site,

Gidip favori sosyal ağınıza bağlanırsınız,

your favorite one, you say, "This is my friend."

ve "Bu benim arkadaşım." dersiniz.

Bing! Relationship. Data.

Hop! Bağlantı. Veri.

You say, "This photograph, it's about -- it depicts this person. "

Dersiniz ki "Bu fotoğraf, bu kişiyi gösteriyor."

Bing! That's data. Data, data, data.

Hop! Bu veridir. Veri, veri, veri.

Every time you do things on the social networking site,

Sosyal ağ sitenizde ne zaman bir şeyler yapsanız,

the social networking site is taking data and using it -- re-purposing it --

o sosyal ağ sitesi bu veriyi alır ve kullanır -- onu yeniden amaçlar --

and using it to make other people's lives more interesting on the site.

ve o sitedeki diğer insanların hayatını daha ilginç hale getirir.

But, when you go to another linked data site --

Fakat başka bir bağlı veri sitesine gittiğinizde

and let's say this is one about travel,

ve farz edin ki bu seyahat ile ilgili bir site,

and you say, "I want to send this photo to all the people in that group,"

dersiniz ki, "Bu fotoyu bu gruptaki herkese göndermek istiyorum,"

you can't get over the walls.

o vakit duvarları aşamazsınız.

The Economist wrote an article about it, and lots of people have blogged about it --

Ekonomist dergisi bu konuda bir makale yazdı ve birçok insan bloglarında değindi

tremendous frustration.

olağanüstü bir karmaşa.

The way to break down the silos is to get inter-operability

Yığınları ayırmanın yolu sosyal ağ sitelerinin

between social networking sites.

birbiriyle uyumlu olmasını sağlamaktır.

We need to do that with linked data.

Bunu bağlı veri ile yapmalıyız.

One last type of data I'll talk about, maybe it's the most exciting.

Son bir veri türünden bahsedeceğim, belki de en heyecan verici olanı.

Before I came down here, I looked it up on OpenStreetMap

Buraya gelmeden önce, OpenStreetMap'te yerine baktım

The OpenStreetMap's a map, but it's also a Wiki.

OpenStreetMap bir haritadır ama aynı zamanda bir vikidir.

Zoom in and that square thing is a theater -- which we're in right now --

Odaklan ve oradaki karemsi şey bir tiyatro -- şu an bulunduğumuz alan --

The Terrace Theater. It didn't have a name on it.

Terrace Tiyatrosu . Onun bir adı yoktu.

So I could go into edit mode, I could select the theater,

Düzenle moduna girebilirim, tiyatroyu seçebilirim,

I could add down at the bottom the name, and I could save it back.

altına isim ekleyebilirim ve ardından kaydedebilirim.

And now if you go back to the OpenStreetMap. org,

ve şimdi OpenStreetMap.org sitesine giderseniz

and you find this place, you will find that The Terrace Theater has got a name.

ve bu mekanı bulursanız, Terrace Tiyatrosunun artık bir ismi olduğunu göreceksiniz.

I did that. Me!

Ben yaptım. Ben.

I did that to the map. I just did that!

Haritada yaptım onu, ben yaptım!

I put that up on there. Hey, you know what?

Onu oraya ekledim. Ve, ne biliyor musunuz?

If I -- that street map is all about everybody doing their bit

O sokak haritası herkesin üzerine düşen parçayı yapmasından ibaret

and it creates an incredible resource

ve muazzam bir kaynak oluşturur

because everybody else does theirs.

çünkü herkes kendi sokağını ekliyor.

And that is what linked data is all about.

Ve işte bağlı veri tamamen bundan ibarettir.

It's about people doing their bit

İnsanların üzerine düşeni yapması

to produce a little bit, and it all connecting.

ufak bir katkı sağlaması ve hepsinin bağlanmasıdır.

That's how linked data works.

Bağlı veri böyle işler.

You do your bit. Everybody else does theirs.

Siz üzerinize düşeni yaparsanız, diğer herkes kendisinin.

You may not have lots of data which you have yourself to put on there

Oraya koyacak çok fazla veriye sahip olmayabilirsiniz ama nasıl

but you know to demand it.

talep edeceğinizi biliyorsunuz.

And we've practiced that.

Ve biz bunu denedik.

So, linked data -- it's huge.

Yani, bağlı veri -- muazzamdır.

I've only told you a very small number of things

Ben size sadece birkaç ufak kısmını anlattım.

There are data in every aspect of our lives,

Hayatımızın her anında veri var,

every aspect of work and pleasure,

çalışma ve keyfin her yönünde,

and it's not just about the number of places where data comes,

ve bu sadece verinin geldiği yerlerin sayısından ibaret değildir,

it's about connecting it together.

onları bağlamak da önemlidir.

And when you connect data together, you get power

Ve veriyi bağladığınızda, sadece internet ve

in a way that doesn't happen just with the web, with documents.

dokümanlardan ibaret olmayan bir güç elde edersiniz.

You get this really huge power out of it.

Ondan çıkan bu muazzam güce kavuşursunuz.

So, we're at the stage now

Şimdi bunun harika bir fikir

where we have to do this -- the people who think it's a great idea.

olduğunu düşünen insanlar olarak bunu yapmamız gereken bir noktadayız.

And all the people -- and I think there's a lot of people at TED who do things because --

Ve tüm insanlar -- ve eminim TED'de hemen bir geri dönüş alınmazsa bile --

even though there's not an immediate return on the investment

bu çalışmaya katkı sağlayacak insanlar var,

because it will only really pay off when everybody else has done it --

çünkü esas fayda herkes bunu yapmaya başladığında ortaya çıkacaktır

they'll do it because they're the sort of person who just does things

onlar bunu yapacaktır çünkü onlar başkaları da yaptığında

which would be good if everybody else did them.

güzel olan işleri yapmakta öncüdürler.

OK, so it's called linked data.

İşte buna bağlı veri diyoruz.

I want you to make it.

Yapmanızı istiyorum.

I want you to demand it.

Talep etmenizi istiyorum.

And I think it's an idea worth spreading.

Ve bence bu yaymaya değer bir fikir.

Thanks.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)