How fear of nuclear power is hurting the environment | Michael Shellenberger

Çeviri: Hüseyin ÖZKAY Gözden geçirme: Yunus ASIK

Have you heard the news?

Haberi duydunuz mu?

We're in a clean energy revolution.

Temiz enerji devrimindeyiz.

And where I live in Berkeley, California,

Yaşadığım yer olan Berkeley, Kaliforniya'da,

it seems like every day I see a new roof with new solar panels going up,

sanki her gün yeni güneş panelleri takılmış bir çatı,

electric car in the driveway.

yollarda elektrikli arabalar görüyorum.

Germany sometimes gets half its power from solar,

Almanya, bazen enerjisinin yarısını güneş enerjisinden elde ediyor

and India is now committed to building 10 times more solar

ve şimdi Hindistan, 2022'ye kadar Kaliforniya'da sahip olduğumuzdan

than we have in California,

10 kat daha fazla güneş enerji santrali

by the year 2022.

inşa etmeye kendisini adadı.

Even nuclear seems to be making a comeback.

Nükleer bile geri dönüş yapıyor gibi görünüyor.

Bill Gates is in China working with engineers,

Bill Gates Çin'de mühendislerle birlikte çalışıyor,

there's 40 different companies that are working together

dayanıklı, kömürden daha ucuz,

to try to race to build the first reactor that runs on waste,

ve atıklarla çalışan ilk reaktörü inşa etmek için

that can't melt down

yarışmaya çabalayan

and is cheaper than coal.

birlikte çalışan 40 farklı firma var.

And so you might start to ask:

Ve bu nedenle sormaya başlayabilirsiniz:

Is this whole global warming problem

Bu bütün küresel ısınma problemini çözmek

going to be a lot easier to solve than anybody imagined?

kimsenin tahmin etmediğinden çok daha kolay olacak mı?

That was the question we wanted to know,

Bu bilmek istediğimiz soruydu,

so my colleagues and I decided to take a deep dive into the data.

meslektaşlarım ve ben eldeki verileri derinlemesine incelemeye karar verdik.

We were a little skeptical of some parts

Biz temiz enerji devrimi hikayesinin

of the clean energy revolution story,

bazı kısımlarına karşı biraz şüpheciydik,

but what we found really surprised us.

fakat bulduklarımız bizi gerçekten şaşırttı.

The first thing is that clean energy has been increasing.

İlk şey temiz enerjinin artmakta olduğuydu.

This is electricity from clean energy sources over the last 20 years.

Bu son 20 yıl boyunca temiz enerji kaynaklarından gelen elektrik.

But when you look at the percentage of global electricity

Fakat temiz enerji kaynaklarından gelen küresel elektiriğin

from clean energy sources,

yüzdesine bakarsanız,

it's actually been in decline from 36 percent to 31 percent.

aslında yüzde 36'dan yüzde 31'e düşmüş durumdadır.

And if you care about climate change,

Ve iklim değişikliği sizi ilgilendiriyorsa,

you've got to go in the opposite direction

mümkün oldukça süratle elektriğimizin

to 100 percent of our electricity from clean energy sources,

yüzde 100'ünü temiz enerji kaynaklarından elde etmek için

as quickly as possible.

tam ters istikamete gitmeliyiz.

Now, you might wonder,

Şimdi, merak edebilirsiniz,

"Come on, how much could five percentage points of global electricity be?"

"Hadi canım, küresel elektiriğin nasıl yüzde 5 puanı olabilir?"

Well, it turns out to be quite a bit.

Peki, bu ki biraz az gözüktü.

It's the equivalent of 60 nuclear plants

Bu Kaliforniya'nın son nükleer santrali

the size of Diablo Canyon, California's last nuclear plant,

Diablo Kanyon gibi 60 nükleer santrale eş

or 900 solar farms the size of Topaz,

ya da Kaliforniya'daki kesinlikle bizim en büyük,

dünyadaki ise en büyük güneş tarlalarından biri olan Topaz boyutlarında

which is one of the biggest solar farms in the world,

and certainly our biggest in California.

900 güneş enerji santraline eş.

A big part of this is simply that fossil fuels are increasing

Bunun büyük bir kısmı fosil yakıtların temiz enerjiden

faster than clean energy.

daha hızlı arttığıdır.

And that's understandable.

Ve bu anlaşılır bir şey.

There's just a lot of poor countries

Temel enerji kaynağı olarak

that are still using wood and dung and charcoal

hala odun, kömür ve

tezek kullanan bir sürü fakir ülke var

as their main source of energy,

ve bunlar temiz yakıtlara ihtiyaç duyuyorlar.

and they need modern fuels.

But there's something else going on,

Fakat başka bir şey oluyor ki

which is that one of those clean energy sources in particular

bu temiz enerji kaynaklarından biri

has actually been on the decline in absolute terms,

göreceli olarak değil mutlak veriler ışığında

not just relatively.

özellikle düşüşte.

And that's nuclear.

Ve bu nükleer enerjidir.

You can see its generation has declined seven percent

Son on yılda onun üretiminin yüzde yedi

over the last 10 years.

azaldığını görebilirsin.

Now, solar and wind have been making huge strides,

Şimdi, güneş ve rüzgar büyük atılım yapmakta,

so you hear a lot of talk about how it doesn't really matter,

bu yüzden hiç de fark etmez gibi konuşmalar duyarsınız,

because solar and wind is going to make up the difference.

çünkü güneş ve rüzgar fark yaratacaktır.

But the data says something different.

Fakat veriler farkı şeyler söylüyor.

When you combine all the electricity from solar and wind,

Güneş ve rüzgardan elde edilen enerjinin tamamını toplasan,

you see it actually barely makes up half of the decline from nuclear.

nükleerden azalan miktarın ancak yarısı yapıyor olduğunu görürsün.

Let's take a closer look in the United States.

ABD'de buna daha detaylı bir şekilde bakalım.

Over the last couple of years -- really 2013, 2014 --

Son birkaç yılda –- gerçekten 2013, 2014--

we prematurely retired four nuclear power plants.

biz nükleer santralleri daha ömrü dolmadan tedavülden kaldırdık.

They were almost entirely replaced with fossil fuels,

Onların yeri tamamen fosil yakıtlarca alındı

and so the consequence was that we wiped out

ve bu yüzden sonuç şu ki neredeyse güneşten aldığımız

almost as much clean energy electricity that we get from solar.

temiz enerji elektriği kadarını yok ettik.

And it's not unique to us.

Ve bu bize has bir şey değil.

İnsanlar Kaliforniya'yı bir temiz enerji ve iklim lideri olarak görüyor,

People think of California as a clean energy and climate leader,

but when we looked at the data,

fakat verilere baktığımızda

what we found is that, in fact,

bulduğumuz şey şu ki aslında

California reduced emissions more slowly than the national average,

Kaliforniya 2000 ile 2015 arasında ulusal ortalamadan daha yavaş bir şekilde

between 2000 and 2015.

What about Germany?

Peki Almanya'dan ne haber?

They're doing a lot of clean energy.

Çok fazla miktarda temiz enerji üretiyorlar.

But when you look at the data,

Fakat verilere baktığında,

German emissions have actually been going up since 2009,

2009'dan beri Almanya'da emisyonlarda bir artış olduğudur

and there's really not anybody who's going to tell you

ve gerçekten 2020 iklim taahhütlerini yakalayacaklarını

that they're going to meet their climate commitments in 2020.

söylebilecek bir Allah'ın kulunu bulamazsınız.

The reason isn't hard to understand.

Sebebini anlamak zor değil.

Solar and wind provide power about 10 to 20 percent of the time,

Güneş ve rüzgar zamanın yüzde 10 ile 20 arasında güç sağlıyor,

which means that when the sun's not shining,

ki bu şu demek güneş olmadığında,

the wind's not blowing,

rüzgar esmediğinde,

you still need power for your hospitals,

sizin hastaneleriniz, evleriniz, şehirleriniz

your homes, your cities, your factories.

ve fabrikalarınız için hâlâ enerjiye ihtiyacınız olacak.

And while batteries have made some really cool improvements lately,

Son zamanlarda pillerde harika ilerlemeler olmuş olmasına rağmen,

the truth is, they're just never going to be as efficient

gerçek şu ki onlar hiçbir zaman elektrik şebekesi kadar

as the electrical grid.

randımanlı olmayacaklar.

Every time you put electricity into a battery and take it out,

Elektriği pile koyduğun ve çıkarttığın her zaman

you lose about 20 to 40 percent of the power.

gücün yaklaşık yüzde 20 ile 40'ını kaybedersin.

That's why when, in California,

İşte bu yüzden biz Kaliforniya'da

aktif hale getirdiğimiz güneş enerjisiyle ilgilenmeye çalışıyoruz--

we try to deal with all the solar we've brought online --

we now get about 10 percent of electricity from solar --

şu an elektriğin yaklaşık yüzde 10'unu güneşten elde ediyoruz-

when the sun goes down, and people come home from work

güneş battığında, ve insanlar işten eve döndüğünde

and turn on their air conditioners and their TV sets,

ve klimalarını, televizyonlarını

and every other appliance in the house,

ve evdeki diğer bütün aletleri çalıştırdığında,

we need a lot of natural gas backup.

çok miktarda doğal gaz desteğine ihtiyacımız olur.

So what we've been doing

Şimdiye kadar yaptığımız şey

is stuffing a lot of natural gas into the side of a mountain.

dağın bir tarafına çok miktarda doğal gaz depolamak.

And that worked pretty well for a while,

Bu bir süre gayet güzel çalıştı,

but then late last year, it sprung a leak.

fakat geçen senenin sonunda sızdırmaya başladı.

This is Aliso Canyon.

Bu Aliso Kanyonu.

So much methane gas was released,

Çok fazla metan gazı çıkışı oldu,

it was the equivalent of putting half a million cars on the road.

bu, yollardaki yarım milyon arabanın deposunu dolduracak kadara eşitti.

It basically blew through all of our climate commitments for the year.

Bu bizim yıl için olan iklim taahhütlerimizden uçtu gitti.

Well, what about India?

Peki, Hindistan'dan ne haber?

Sometimes you have to go places to really get the right data,

Bazen gerçekten doğru veriler için o yerlere gitmeniz gerekiyor,

so we traveled to India a few months ago.

bu yüzden birkaç ay önce Hindistan'a gittik.

We met with all the top officials -- solar, nuclear, the rest --

Güneş, nükleer, diğer enerjilerin en üst düzey yetkilileri ile buluştuk

and what they told us is,

ve bize dediler ki,

"We're actually having more serious problems

"Bizim Hem Almanya'dan hem de Kaliforniya'dan daha ciddi

than both Germany and California.

problemlerimiz var.

We don't have backup; we don't have all the natural gas.

Bizde yedek yok, doğal gaz hiç yok.

And that's just the start of it.

Ve bu sadece başlangıç.

Say we want to get to 100 gigawatts by 2022.

2022'e kadar 100 milyar vat elde etmek istiyoruz.

But last year we did just five,

Fakat geçen sene sadece beş

and the year before that, we did five."

ve bir önceki yıl da beş yapabildik."

So, let's just take a closer look at nuclear.

Nükleere daha yakından bakalım o zaman.

The United Nations Intergovernmental Panel on Climate Change

Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği hakkındaki Paneli

has looked at the carbon content of all these different fuels,

farklı yakıtlardaki karbon oranını inceledi

and nuclear comes out really low -- it's actually lower even than solar.

ve nükleerde gerçekten çok düşük çıktı, bu aslında güneş enerjisinden bile az.

And nuclear obviously provides a lot of power --

Ve nükleer açıkça günün 24 saati,

24 hours a day, seven days a week.

haftanın yedi günü çok miktarda güç sağlıyor.

During a year, a single plant can provide power 92 percent of the time.

Bir santral zamanın yüzde 92'lik kısmında güç sağlayabiliyor.

What's interesting is that when you look at countries

İlginç olan şey farklı çeşitlerde

that have deployed different kinds of clean energies,

temiz enerjinin yaygın olduğu ülkelere baktığımızda,

there's only a few that have done so

iklim kriziyle mücadelede istikrarlı bir hız sağlamış

at a pace consistent with dealing with the climate crisis.

sadece birkaç ülke var.

Bu yüzden nükleer gayet güzel bir seçenek olarak gözüküyor,

So nuclear seems like a pretty good option,

but there's this big problem with it,

fakat bunun da bir problemi var,

which all of you, I'm sure, are aware of,

ki eminim ki hepinizin farkında olduğu

which is that people really don't like it.

insanlar bunu pek sevmiyor.

There was a study, a survey done of people around the world,

Yaklaşık bir buçuk yıl önce dünya genelinde insanlarla yapılmış,

not just in the United States or Europe,

--sadece ABD'de veya Avrupa'da değil

about a year and a half ago.

And what they found

Buldukları şey

is that nuclear is actually one of the least popular forms of energy.

nükleerin gerçekten en az popüler olan enerji çeşidi olduğuydu.

Even oil is more popular than nuclear.

Petrol bile nükleerden da popüler.

And while nuclear kind of edges out coal, the thing is,

Kömürle neredeyse eşit olsa da,

people don't really fear coal in the same way they fear nuclear,

insanlar nükleerden korktukları kadar kömürden korkmuyorlar,

which really operates on our unconscious.

ki bu bilinçsiz olduğumuzu gösteriyor.

So what is it that we fear?

Peki korktuğumuz şey ne o zaman?

There's really three things.

Aslında üç şey var.

There's the safety of the plants themselves --

Santrallerin kendi güvenliği—

the fears that they're going to melt down and cause damage;

yıkılacakları veya zarara neden olacakları;

there's the waste from them;

onlardan çıkan atıklar

and there's the association with weapons.

ve silahları çağrıştırıyor olması.

And I think, understandably,

Ve sanırım, anlaşılır bir şekilde,

engineers look at those concerns and look for technological fixes.

mühendisler bu çekinceleri dikkate alıyor ve teknolojik çözümler araştırıyorlar.

That's why Bill Gates is in China developing advanced reactors.

İşte bu yüzden Bill Gates Çin'de ileri reaktör geliştiriyor.

That's why 40 different entrepreneurs are working on this problem.

İşte bu yüzden 40 farklı girişimci bu problem üzerinde çalışıyor.

And I, myself, have been very excited about it.

Ben kendi adıma,bunun hakkında çok heyecanlıyım.

We did a report: "How to Make Nuclear Cheap."

Bir rapor hazırladık:“Nükleeri Nasıl Ucuza Yaparız?” diye.

In particular, the thorium reactor shows a lot of promise.

Özellikle toryum reaktörü gelecek vaat ediyor.

So when the climate scientist, James Hansen,

İklim bilimci James Hansen

asked if I wanted to go to China with him

bana onunla birlikte Çin'e gitmek

ve Çin'in ileri nükleer programını incelemek isteyip istemediğimi sorduğunda,

and look at the Chinese advanced nuclear program,

I jumped at the chance.

olaya balıklama atladım.

We were there with MIT and UC Berkeley engineers.

Orada MIT ve UC Berkeley' in mühendisleriyle birlikteydik.

And I had in my mind

Çinlilerin yaptıkları birçok şeyde olduğu gibi

that the Chinese would be able to do with nuclear

nükleeri de yapabileceklerine dair

what they did with so many other things --

bir yargı vargı kafamda—

start to crank out small nuclear reactors on assembly lines,

fabrika bantlarında çok sayıda küçük nükleer reaktörler üretmek,

ship them up like iPhones or MacBooks and send them around the world.

onları iPhonelar yada MacBooklar gibi yüklemek ve dünyanın her yerine göndermek.

I would get one at home in Berkeley.

Berkeley de evde bir tane alabilirdim.

But what I found was somewhat different.

Fakat orada bulduğum şey oldukça farklıydı.

The presentations were all very exciting and very promising;

Sunumlar heyecan verici ve gelecek vaat ediciydi;

they have multiple reactors that they're working on.

üzerinde çalıştıkları çoklu reaktörler var.

The time came for the thorium reactor, and a bunch of us were excited.

Toryum reaktörüne sıra gelince, aramızdan bir grup heyecanlandı.

They went through the whole presentation, they got to the timeline,

Tüm sunumu yaptılar, zamana riayet ettiler

and they said,

ve dediler ki,

"We're going to have a thorium molten salt reactor

"2040 yılına kadar toryum erimiş tuz reaktörünü

ready for sale to the world

dünyaya satmaya

by 2040."

hazır olacağız."

And I was like, "What?"

Ve ben "Yok artık!" dedim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I looked at my colleagues and I was like,

Meslektaşlarıma baktım ve

"Excuse me --

"Afedersiniz--

şu işi biraz daha hızlandıramaz mısınız? "der gibi oldum.

can you guys speed that up a little bit?

Because we're in a little bit of a climate crisis right now.

Çünkü şu an iklim krizinin biraz içindeyiz de.

And your cities are really polluted, by the way."

Bu arada şehirleriniz çok kirli."

And they responded back, they were like,

Ve cevap verdiler,

"I'm not sure what you've heard about our thorium program,

"Bizim toryum programımız hakkında ne duyduğunuzdan emin değiliz,

but we don't have a third of our budget,

fakat bunu yapmak için kaynağın üçte biri yok,

and your department of energy hasn't been particularly forthcoming

ve sizin enerji departmanınız deneme reaktörleri hakkındaki

with all that data you guys have on testing reactors."

sahip olduğu verilerle özellikle hazır değildi.

And I said, "Well, I've got an idea.

"O zaman bir fikrim var, dedim.

You know how you've got 10 years where you're demonstrating that reactor?

Sunumunu yeni yaptığınız reaktör için 10 yılınız olduğunu nasıl biliyorsunuz?

Let's just skip that part,

Haydi bu kısmı geçelim,

and let's just go right to commercializing it.

haydi direkt bunu ticarileştirmeye geçelim.

That will save money and time."

Bu para ve zaman kazandırır."

And the engineer just looked at me and said,

Ve bir mühendis bana baktı ve dedi ki,

"Let me ask you a question:

"Bir soru sarabilir miyim:

Would you buy a car that had never been demonstrated before?"

Hiç tanıtımı yapılmamış olan bir araba satın alır mıydınız?

So what about the other reactors?

Diğer reaktörlerden ne haber o zaman?

There's a reactor that's coming online now, they're starting to sell it.

Sanal bir reaktör var şimdi, onlar bunu satmaya başlıyorlar.

It's a high-temperature gas reactor.

Bu yüksek sıcaklıklı gaz reaktörü.

It can't melt down.

Kaza ihtimali yok.

But it's really big and bulky, that's part of the safety,

Fakat bu çok büyük ve hantal, bu güvenlik kısmı

and nobody thinks it's going to ever get cheaper

ve hiç kimse onun sahip olduğumuz reaktörlerden

than the reactors that we have.

daha ucuz olacağını düşünmüyor.

The ones that use waste as fuel are really cool ideas, but the truth is,

Yakıt olarak atıkları kullananlar harika fikir, fakat gerçek şu ki

we don't actually know how to do that yet.

henüz bunun nasıl yapılacağını bilmiyoruz.

There's some risk that you'll actually make more waste,

Aslında daha fazla atık yapma gibi biraz riski var

and most people think that if you're including

ve bir çok insan bu atıkları

that waste part of the process,

sürece dahil ederseniz,

it's just going to make the whole machine a lot more expensive,

bu bütün makineyi daha pahalı yapacak,

it's just adding another complicated step.

bu sadece başka bir zor adım eklemek olur diyecekler.

The truth is,

Gerçek şu ki,

there's real questions about how much of that we're going to do.

bizim bundan ne kadar yapacağımızla alakalı ciddi sorular var.

I mean, we went to India and asked about the nuclear program.

Hindistan'a gittik ve nükleer programı sorduk demek istiyorum.

The government said before the Paris climate talks

Hükümet Paris iklim görüşmelerinden önce

that they were going to do something like 30 new nuclear plants.

30 tane falan nükleer santral yapacaklarını söyledi.

But when we got there and interviewed people

Fakat oraya gidip insanlarla görüştüğümüzde

and even looked at the internal documents,

ve hatta iç dökümanlara baktığımızda,

they're now saying they're going to do about five.

şimdi diyorlar ki sadece beş adet yapacaklar.

And in most of the world, especially the rich world,

Ve dünyanın bir çok yerinde, özellikle de zengin ülkelerde

they're not talking about building new reactors.

yeni reaktör inşa etmeyi konuşmuyorlar.

We're actually talking about taking reactors down

Aslinda daha ömrünü doldurmadan reaktörlerin

before their lifetimes are over.

yıkılmasını konuşuyoruz.

Germany's actually pressuring its neighbors to do that.

Özellikle Almanya komşularına bunu yapmaları için bastırıyor.

I mentioned the United States --

ABD'de gelecek 15 yıl içinde

we could lose half of our reactors over the next 15 years,

reaktörlerimizin yarısını kaybedebileceğimizden bahsetmiştim,

which would wipe out 40 percent of the emissions reductions

ki bu Temiz Enerji Planı çerçevesindeki emisyonların

we're supposed to get under the Clean Power Plan.

azaltımının yüzde 40'ını bitirecek.

Tabi ki Japonya'da, nükleer santrallerin faaliyetlerini askıya aldılar,

Of course, in Japan, they took all their nuclear plants offline,

replaced them with coal, natural gas, oil burning,

onları kömür, doğal gaz, petrol ile değiştirdiler

and they're only expected to bring online about a third to two-thirds.

ve onlar sadece reaktörlerin 1/3 veya 2/3'ünü aktif hale getirecekler.

So when we went through the numbers,

Rakamlara baktığımızda

and just added that up --

ve onları üst üste koyduğumuzda--

how much nuclear do we see China and India bringing online

gelecek 15 yıl içinde Çin ve Hindistan'da

ne kadar nükleerin aktif olacağını,

over the next 15 years,

how much do we see at risk of being taken offline --

ne kadarının durdurulma riski olduğunu görüyoruz—

this was the most startling finding.

işte bu en ürkütücü bulgu.

What we found is that the world is actually at risk

Bulduğumuz şu ki dünya son 10 yılda kaybettiğimizden

of losing four times more clean energy than we lost over the last 10 years.

dört kat fazla temiz enerjiyi kaybetme riskiyle karşı karşıya.

In other words: we're not in a clean energy revolution;

Diğer bir ifadeyle, temiz enerji devriminde değiliz;

we're in a clean energy crisis.

temiz enerji krizindeyiz.

So it's understandable that engineers would look for a technical fix

Mühendislerin insanların nükleer korkusuna

teknik çözümler arayacak olması anlaşılır bir durum.

to the fears that people have of nuclear.

But when you consider that these are big challenges to do,

Bunların hakkından gelinmesi güç şeyler olduğunu,

that they're going to take a long time to solve,

çözmek için uzun bir vakit alacağını düşünürseniz,

there's this other issue, which is:

burada başka bir konu var,

Are those technical fixes really going to solve people's fears?

ki bu teknik çözümler insanların korkularının üstesinden gelecek mi?

Let's take safety.

Haydi güvenliği ele alalım.

You know, despite what people think,

Biliyorsunuz insanlar ne düşünürlerse düşünsünler,

it's hard to figure out how to make nuclear power much safer.

nükleer gücün nasıl daha güvenli yapılacağını anlamak zor iş.

Demek istiyorum ki bununla ilgilenen her tıp dergisi—

I mean, every medical journal that looks at it --

this is the most recent study from the British journal, "Lancet,"

bu dünyanın en çok saygı duyulanlarından biri olan

one of the most respected journals in the world --

İngiliz dergisi Lancet' ten en son çalışma,--

nuclear is the safest way to make reliable power.

nükleer güvenilir güç için en güvenli yol.

Everybody's scared of the accidents.

Herkes kazalardan korkuyor.

So you go look at the accident data --

Öyleyse gidip kaza verilerine bir bakın--

Fukushima, Chernobyl --

Fukişima, Çernobil—

the World Health Organization finds the same thing:

Dünya Sağlık Örgütü de aynı şeyi buluyor:

the vast majority of harm is caused by people panicking,

zararın büyük bir kısmı insanların panik yapmasından kaynaklanıyor,

and they're panicking because they're afraid.

panikliyorlar çünkü korkuyorlar.

In other words,

Diğer bir ifadeyle

the harm that's caused isn't actually caused by the machines

zarar aslında makinelerden veya radyasyondan

or the radiation.

meydana gelmiyor.

It's caused by our fears.

Korkularımızdan meydana geliyor.

And what about the waste?

Atıklardan ne haber?

Everyone worries about the waste.

Herkes atıklardan endişe ediyor.

Well, the interesting thing about the waste

İlginç olan şey aslında atıkların

is how little of it there is.

ne kadar da az olduğudur.

This is just from one plant.

Bu sadece bir santralden.

If you take all the nuclear waste we've ever made in the United States,

ABD'de bu güne kadar elde edilen atıkların hepsini

put it on a football field, stacked it up,

bir futbol stadyumuna koyun, yığın,

it would only reach 20 feet high.

sadece 6 metre yüksekliğe ancak ulaşacaktır.

And people say it's poisoning people or doing something --

İnsanlar, insanları zehirlediğinden, başka şeyler yaptığından bahsediyorlar—

it's not, it's just sitting there, it's just being monitored.

öyle değil, onlar orada sadece duruyor. Onlar izleniyor.

There's not very much of it.

Onlardan çok yok.

By contrast, the waste that we don't control from energy production --

Aksine, enerji üretiminden çıkan kontrol etmediğimiz atıklar—

we call it "pollution," and it kills seven million people a year,

buna "kirlilik" diyoruz, yılda yedi milyon insanı öldürüyor

and it's threatening very serious levels of global warming.

ve küresel ısınma seviyelerini çok ciddi tehdit ediyor.

And the truth is that even if we get good at using that waste as fuel,

Ve gerçek şu ki atığı yakıt olarak kullanmada iyi olsak bile,

there's always going to be some fuel left over.

mutlaka her zaman biraz artan yakıt olacak.

That means there's always going to be people that think it's a big problem

Bu demek oluyor ki gerçek atık miktarını bilmemeleri gibi

for reasons that maybe don't have as much to do with the actual waste

nedenlerden dolayı her zaman bunun büyük bir problem olduğunu düşünen

as we think.

insanlar olacaktır.

Well, what about the weapons?

Peki silahlardan ne haber?

Maybe the most surprising thing is that we can't find any examples

Belki de en şaşırtıcı şey nükleer gücü olan ve

of countries that have nuclear power

haydi bir silahımız olsun diyen

and then, "Oh!" decide to go get a weapon.

hiçbir ülke örneği bulamayız.

In fact, it works the opposite.

Aslında bu tam ters şekilde işliyor.

What we find is the only way we know

Bulduğumuz şey nükleer silahların çoğundan kurtulmanın

how to get rid large numbers of nuclear weapons

tek yolunun nükleer enerji santrallerimizde

is by using the plutonium in the warheads

savaş başlıklarındaki plutonyumun yakıt olarak

as fuel in our nuclear power plants.

kullanılmasıyla olabileceğidir.

And so, if you are wanting to get the world rid of nuclear weapons,

Yani, daha fazla nükleer silahtan kurtulmak istiyorsak,

then we're going to need a lot more nuclear power.

o zaman daha fazla nükleer santrale ihtiyacımız var demektir.

(Applause)

(Alkışlar)

As I was leaving China,

Çin'den ayrılırken,

the engineer that brought Bill Gates there kind of pulled me aside,

Bill Gates'in oraya götürdüğü mühendislerden biri beni kenara çekip

and he said, "You know, Michael, I appreciate your interest

dedi ki, "Michael, Biliyorsun, bütün farklı nükleer kaynak

in all the different nuclear supply technologies,

teknolojilerine olan ilgini takdir ediyorum,

but there's this more basic issue,

fakat burada daha basit bir mesele var,

which is that there's just not enough global demand.

bunun için küresel çapta bir talep yok.

I mean, we can crank out these machines on assembly lines,

Demek istiyorum ki bu makinaları bantlarda çok sayıda üretebilirsin,

we do know how to make things cheap,

nasıl ucuza yapıldığını da biliyoruz,

but there's just not enough people that want them."

fakat bunu isteyen insan sayısı yeterli değil.

And so, let's do solar and wind and efficiency and conservation.

Bu yüzden biz güneş ve rüzgara, enerji verimliliği ve korunmasına eğilelim.

Let's accelerate the advanced nuclear programs.

Haydi ileri nükleer programları hızlandıralım.

I think we should triple the amount of money we're spending on it.

Bence ona harcadığımız paranın miktarını üçe katlamalıyız.

But I just think the most important thing,

Fakat en önemli şeyin,

if we're going to overcome the climate crisis,

iklim kriziyle baş edeceksek,

is to keep in mind that the cause of the clean energy crisis

aklımızda tutmalıyız ki temiz enerji krizi

isn't from within our machines,

makinalardan kaynaklanmıyor,

it's from within ourselves.

kendimizden kaynaklanıyor olduğunu düşünüyorum.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)