How fear of nuclear power is hurting the environment | Michael Shellenberger

Translator: Ly Nguyen Reviewer: Vi Anh Tô

Have you heard the news?

Các bạn đã nghe tin gì chưa?

We're in a clean energy revolution.

Một cuộc cách mạng năng lượng sạch đang diễn ra.

And where I live in Berkeley, California,

Và ở nơi tôi sống Berkeley, California,

it seems like every day I see a new roof with new solar panels going up,

dường như mỗi ngày lại có 1 tấm pin mặt trời được lắp đặt,

electric car in the driveway.

xe điện trên các lối vào nhà.

Germany sometimes gets half its power from solar,

Có lúc lượng điện của Đức lấy một nửa từ năng lương mặt trời,

Ấn Độ cũng cam kết sản xuất năng lượng mặt trời gấp 10 lần

and India is now committed to building 10 times more solar

than we have in California,

lượng hiện có ở California,

by the year 2022.

vào năm 2022.

Even nuclear seems to be making a comeback.

Thậm chí năng lượng hạt nhân cũng trở lại.

Bill Gates is in China working with engineers,

Bill Gates đang hợp tác với các kĩ sư ở Trung Quốc,

there's 40 different companies that are working together

có tới 40 công ty cùng bắt tay

to try to race to build the first reactor that runs on waste,

để tạo ra lò phản ứng hạt nhân chạy bằng chất thải,

không bị rò rỉ

that can't melt down

and is cheaper than coal.

và rẻ hơn than đá.

And so you might start to ask:

Và bạn có thể băn khoăn:

Is this whole global warming problem

Vấn đề nóng lên toàn cầu

going to be a lot easier to solve than anybody imagined?

sẽ được giải quyết dễ dàng hơn ta nghĩ?

That was the question we wanted to know,

Đó là câu hỏi mà chúng ta đang thắc mắc,

so my colleagues and I decided to take a deep dive into the data.

vì thế tôi và các đồng nghiệp đã nghiên cứu sâu các dữ liệu.

We were a little skeptical of some parts

Chúng tôi đã hơi hoài nghi về một số mặt

of the clean energy revolution story,

của cuộc cách mạng năng lượng sạch,

but what we found really surprised us.

nhưng những gì chúng tôi tìm thấy rất đáng ngạc nhiên.

The first thing is that clean energy has been increasing.

Điều đầu tiên là năng lượng sạch đang tăng lên.

This is electricity from clean energy sources over the last 20 years.

Đây là lượng điện từ năng lượng sạch 20 năm qua.

Nhưng tỉ lệ phần trăm lượng điện toàn cầu

But when you look at the percentage of global electricity

from clean energy sources,

từ nguồn năng lượng sạch,

lại giảm từ 36% xuống còn 31%.

it's actually been in decline from 36 percent to 31 percent.

And if you care about climate change,

Và nếu bạn quan tâm đến biến đổi khí hậu,

you've got to go in the opposite direction

thì phải đi theo hướng ngược lại

tiến đến 100% điện từ năng lượng sạch,

to 100 percent of our electricity from clean energy sources,

as quickly as possible.

nhanh nhất có thể.

Now, you might wonder,

Bạn có thể tự hỏi,

"Come on, how much could five percentage points of global electricity be?"

"5% lượng điện toàn cầu đáng bao nhiêu chứ?"

Well, it turns out to be quite a bit.

Đó thực chất là một số lượng lớn.

Tương đương với 60 nhà máy hạt nhân

It's the equivalent of 60 nuclear plants

the size of Diablo Canyon, California's last nuclear plant,

cỡ Diablo Canyon, nhà máy hạt nhân của California,

or 900 solar farms the size of Topaz,

hoặc 900 trang trại năng lượng mặt trời cỡ Topaz,

which is one of the biggest solar farms in the world,

1 trong những trang trại năng lượng mặt trời lớn nhất thế giới,

and certainly our biggest in California.

và chắc chắn là lớn nhất California.

A big part of this is simply that fossil fuels are increasing

Lý do chính là đơn giản vì năng lượng hóa thạch đang tăng

faster than clean energy.

nhanh hơn năng lượng sạch.

Điều này cũng dễ hiểu.

And that's understandable.

There's just a lot of poor countries

Rất nhiều nước nghèo trên thế giới

vẫn sử dụng gỗ, phân bón và than củi

that are still using wood and dung and charcoal

as their main source of energy,

làm nguồn năng lượng chính,

and they need modern fuels.

và họ cần nhiên liệu hiện đại.

But there's something else going on,

Nhưng có một vấn đề khác là,

which is that one of those clean energy sources in particular

1 nguồn cụ thể trong số các nguồn năng lượng sạch đó

has actually been on the decline in absolute terms,

đang giảm rất mạnh,

chứ không chỉ giảm vừa.

not just relatively.

And that's nuclear.

Năng lượng hạt nhân.

You can see its generation has declined seven percent

Bạn có thể thấy sản lượng của nó giảm 7%

over the last 10 years.

trong 10 năm qua.

Now, solar and wind have been making huge strides,

Năng lượng mặt trời và gió đã tạo bước tiến lớn,

nên họ hay nói rằng năng lượng hạt nhân không quan trọng,

so you hear a lot of talk about how it doesn't really matter,

vì năng lượng mặt trời và gió sẽ bù đắp khoảng cách.

because solar and wind is going to make up the difference.

But the data says something different.

Nhưng dữ liệu cho thấy một điều khác.

When you combine all the electricity from solar and wind,

Tổng lượng điện kết hợp từ năng lượng mặt trời và gió,

you see it actually barely makes up half of the decline from nuclear.

còn chưa đến một nửa sự suy giảm điện hạt nhân.

Let's take a closer look in the United States.

Hãy xem xét kĩ hơn ở nước Mỹ.

Trong vài năm gần đây, 2013, 2014

Over the last couple of years -- really 2013, 2014 --

we prematurely retired four nuclear power plants.

chúng ta đã tạm dừng 4 nhà máy điện hạt nhân.

They were almost entirely replaced with fossil fuels,

và gần như thay thế bằng nhiên liệu hóa thạch,

and so the consequence was that we wiped out

nên kết quả là chúng ta đã xóa sổ

almost as much clean energy electricity that we get from solar.

lượng điện sạch gần bằng sản xuất từ năng lượng mặt trời.

And it's not unique to us.

Và nó không phải là duy nhất cho chúng ta.

California được cho là nơi đi đầu về năng lượng sạch và khí hậu,

People think of California as a clean energy and climate leader,

but when we looked at the data,

nhưng khi nhìn vào dữ liệu,

what we found is that, in fact,

cái ta thấy là trên thực tế,

California reduced emissions more slowly than the national average,

California giảm khí thải chậm hơn tốc độ trung bình cả nước,

between 2000 and 2015.

từ năm 2000 đến 2015.

What about Germany?

Còn Đức thì sao?

They're doing a lot of clean energy.

Họ đang sản xuất nhiều năng lượng sạch.

But when you look at the data,

Nhưng khi bạn nhìn vào dữ liệu,

German emissions have actually been going up since 2009,

Chất thải của Đức đã tăng lên từ năm 2009,

and there's really not anybody who's going to tell you

và không ai nói với bạn rằng

that they're going to meet their climate commitments in 2020.

họ có thể đáp ứng cam kết về khí hậu vào năm 2020.

Lý do không khó để hiểu.

The reason isn't hard to understand.

Solar and wind provide power about 10 to 20 percent of the time,

Mặt trời và gió cung cấp năng lượng 10-20% thời gian,

which means that when the sun's not shining,

có nghĩa là khi mặt trời không chiếu sáng,

the wind's not blowing,

gió không thổi,

you still need power for your hospitals,

vẫn cần điện cho bệnh viện,

your homes, your cities, your factories.

nhà, thành phố, nhà máy.

And while batteries have made some really cool improvements lately,

Dù pin đã có nhiều cải tiến mới gần đây,

the truth is, they're just never going to be as efficient

sự thực là chúng sẽ không bao giờ hiệu quả

as the electrical grid.

như lưới điện.

Every time you put electricity into a battery and take it out,

Mỗi khi bạn sạc pin rồi rút ra,

you lose about 20 to 40 percent of the power.

nó sẽ mất khoảng 20-40% năng lượng.

That's why when, in California,

Đó là lí do tại sao ở California,

chúng ta phải xử lí đống pin mặt trời đang có --

we try to deal with all the solar we've brought online --

we now get about 10 percent of electricity from solar --

chúng ta mới có được 10% điện từ năng lượng mặt trời

when the sun goes down, and people come home from work

khi mặt trời lặn, mọi người đi về nhà

and turn on their air conditioners and their TV sets,

bật điều hòa, tivi,

and every other appliance in the house,

và mọi thiết bị khác trong nhà,

we need a lot of natural gas backup.

chúng ta cần khí đốt tự nhiên dự trữ.

So what we've been doing

Vậy chúng ta đang

is stuffing a lot of natural gas into the side of a mountain.

chất đống khí tự nhiên bên cạnh ngọn núi.

And that worked pretty well for a while,

Việc đó vẫn ổn trong một thời gian,

but then late last year, it sprung a leak.

nhưng rồi cuối năm ngoái nó đã rò rỉ.

This is Aliso Canyon.

Đây là Aliso Canyon.

So much methane gas was released,

Rất nhiều khí metan đã thoát ra,

it was the equivalent of putting half a million cars on the road.

Tương đương nửa triệu xe ô tô trên đường.

Nó coi như đã thổi bay mọi cam kết về khí hậu của năm.

It basically blew through all of our climate commitments for the year.

Well, what about India?

Thế còn Ấn Độ?

Đôi khi phải đi nhiều nơi để có được dữ liệu chính xác,

Sometimes you have to go places to really get the right data,

so we traveled to India a few months ago.

nên chúng tôi đến Ấn Độ vài tháng trước,

We met with all the top officials -- solar, nuclear, the rest --

Gặp các quan chức cấp cao -- năng lượng mặt trời, hạt nhân --

and what they told us is,

và họ nói,

" Chúng tôi đang gặp vấn đề nghiêm trọng hơn

"We're actually having more serious problems

cả Đức và California.

than both Germany and California.

We don't have backup; we don't have all the natural gas.

Chúng tôi không có dự trữ khí tự nhiên.

And that's just the start of it.

Và đó mới là bắt đầu.

Say we want to get to 100 gigawatts by 2022.

Chúng tôi muốn đạt 100 GW vào năm 2022.

But last year we did just five,

Nhưng năm ngoái chúng tôi chỉ đạt 5GW,

and the year before that, we did five."

và năm trước đó cũng 5 GW."

So, let's just take a closer look at nuclear.

Hãy xem xét kỹ hơn năng lượng hạt nhân.

The United Nations Intergovernmental Panel on Climate Change

Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc

đã xem xét hàm lượng carbon của các loại nhiên liệu khác nhau,

has looked at the carbon content of all these different fuels,

và năng lượng hạt nhân thải ra rất ít, thậm chí ít hơn năng lượng mặt trời.

and nuclear comes out really low -- it's actually lower even than solar.

And nuclear obviously provides a lot of power --

Rõ ràng năng lượng hạt nhân cung cấp rất nhiều năng lượng --

24 hours a day, seven days a week.

24 giờ 1 ngày, 7 ngày 1 tuần.

During a year, a single plant can provide power 92 percent of the time.

Trong 1 năm, 1 nhà máy có thể cung cấp năng lượng 92% thời gian.

What's interesting is that when you look at countries

Điều thú vị là khi bạn nhìn vào các nước

đã triển khai các nguồn năng lượng sạch khác nhau,

that have deployed different kinds of clean energies,

there's only a few that have done so

có rất ít nước làm được như vậy

at a pace consistent with dealing with the climate crisis.

ở tiến độ phù hợp để đối phó với biến đổi khí hậu.

So nuclear seems like a pretty good option,

Năng lượng hạt nhân có vẻ là lựa chọn tốt,

but there's this big problem with it,

nhưng có một vấn đề lớn,

which all of you, I'm sure, are aware of,

cái mà tôi chắc chắn các bạn đều biết,

which is that people really don't like it.

đó là mọi người thực sự không thích nó.

There was a study, a survey done of people around the world,

Có 1 nghiên cứu, 1 cuộc khảo sát trên toàn thế giới,

not just in the United States or Europe,

không chỉ ở Mỹ hay Châu Âu,

khoảng một năm rưỡi trước đây.

about a year and a half ago.

And what they found

Và điều họ thấy là

hạt nhân là 1 trong những loại năng lượng ít phổ biến nhất.

is that nuclear is actually one of the least popular forms of energy.

Even oil is more popular than nuclear.

Thậm chí dầu còn phổ biến hơn hạt nhân.

And while nuclear kind of edges out coal, the thing is,

Dù hạt nhân tốt hơn than đá,

people don't really fear coal in the same way they fear nuclear,

mọi người không sợ than như sợ hạt nhân,

which really operates on our unconscious.

điều đó hoạt động trên vô thức của chúng ta.

So what is it that we fear?

Vậy chúng ta sợ điều gì?

There's really three things.

Có 3 thứ.

Sự an toàn của các nhà máy --

There's the safety of the plants themselves --

the fears that they're going to melt down and cause damage;

lo ngại về sự rò rỉ và gây thiệt hại;

chất thải từ nhà máy;

there's the waste from them;

and there's the association with weapons.

và cả mối liên hệ với vũ khí.

And I think, understandably,

Tôi nghĩ, một cách dễ hiểu,

các kĩ sư xem xét vấn đề này và tìm cách sửa chữa kĩ thuật.

engineers look at those concerns and look for technological fixes.

Đó là lí do Bill Gates ở Trung Quốc xây lò phản ứng tiên tiến.

That's why Bill Gates is in China developing advanced reactors.

và 40 doanh nghiệp đang xử lý vấn đề này.

That's why 40 different entrepreneurs are working on this problem.

And I, myself, have been very excited about it.

Bản thân tôi rất vui. Chúng tôi có báo cáo:

We did a report: "How to Make Nuclear Cheap."

"Làm sao để năng lượng hạt nhân rẻ?"

In particular, the thorium reactor shows a lot of promise.

Cụ thể, lò phản ứng thorium cho thấy nhiều hứa hẹn.

So when the climate scientist, James Hansen,

Khi nhà khí hậu học James Hansen hỏi

asked if I wanted to go to China with him

liệu tôi có muốn đến Trung Quốc với anh ấy xem

chương trình hạt nhân tiên tiến của Trung Quốc,

and look at the Chinese advanced nuclear program,

I jumped at the chance.

Tôi đã đồng ý.

We were there with MIT and UC Berkeley engineers.

Chúng tôi ở đó với các kĩ sư MIT và UC Berkeley.

And I had in my mind

Và tôi đã nghĩ rằng

that the Chinese would be able to do with nuclear

Trung Quốc có thể làm được năng lượng hạt nhân

what they did with so many other things --

như họ đã làm được với nhiều thứ khác --

sản xuất lò phản ứng hạt nhân nhỏ trên dây chuyền,

start to crank out small nuclear reactors on assembly lines,

ship them up like iPhones or MacBooks and send them around the world.

vận chuyển như Iphones hay MacBooks và đưa đi toàn thế giới.

I would get one at home in Berkeley.

Tôi sẽ mua một cái ở nhà tại Berkeley.

Nhưng cái mà tôi thấy hoàn toàn khác xa.

But what I found was somewhat different.

Các bài phát biểu rất thú vị và đầy hứa hẹn;

The presentations were all very exciting and very promising;

họ đang làm việc với nhiều lò phản ứng.

they have multiple reactors that they're working on.

The time came for the thorium reactor, and a bunch of us were excited.

Đến khi thử lò phản ứng thorium, chúng tôi đều háo hức.

They went through the whole presentation, they got to the timeline,

Sau bài thuyết trình, họ nói đến lịch trình,

and they said,

và họ nói,

"We're going to have a thorium molten salt reactor

"Chúng tôi sẽ có 1 lò phản ứng thorium muối

sẵn sàng bán cho toàn thế giới

ready for sale to the world

by 2040."

vào năm 2040."

And I was like, "What?"

Tôi như kiểu: "Cái gì?"

(Laughter)

(Cười)

I looked at my colleagues and I was like,

Tôi nhìn đồng nghiệp kiểu,

"Excuse me --

"Xin lỗi --

các bạn có thể nhanh hơn không?

can you guys speed that up a little bit?

Because we're in a little bit of a climate crisis right now.

Vì chúng ta đang ở trong cuộc khủng hoảng khí hậu.

And your cities are really polluted, by the way."

Nhân tiện thành phố của bạn đang rất ô nhiễm đấy."

And they responded back, they were like,

Và họ đã trả lời kiểu,

"I'm not sure what you've heard about our thorium program,

"Tôi không chắc anh nghe được gì về chương trình thorium,

but we don't have a third of our budget,

nhưng chúng tôi không có 1/3 ngân sách,

and your department of energy hasn't been particularly forthcoming

và cục năng lượng của anh thì không sẵn sàng

with all that data you guys have on testing reactors."

với những dữ liệu các anh có về lò phản ứng thử nghiệm."

And I said, "Well, I've got an idea.

Và tôi nói:" Tôi có một ý tưởng.

You know how you've got 10 years where you're demonstrating that reactor?

Anh biết anh mất đến 10 năm mô tả lò phản ứng chứ?

Let's just skip that part,

Hãy bỏ qua phần đó,

and let's just go right to commercializing it.

và thương mại hóa nó ngay.

That will save money and time."

Tiết kiệm tiền và thời gian đấy."

And the engineer just looked at me and said,

Người kĩ sư nhìn tôi và nói,

"Let me ask you a question:

"Để tôi hỏi bạn một câu hỏi:

Would you buy a car that had never been demonstrated before?"

Bạn có mua 1 chiếc xe khi chưa nghe mô tả không?"

So what about the other reactors?

Các lò phản ứng khác thì sao?

There's a reactor that's coming online now, they're starting to sell it.

Có 1 lò phản ứng đang đưa vào hoạt động và họ sắp bán nó.

Đó là 1 lò phản ứng khí nhiệt độ cao

It's a high-temperature gas reactor.

It can't melt down.

Nó không bị rò rỉ.

But it's really big and bulky, that's part of the safety,

Nhưng nó lớn và cồng kềnh, 1 phần của sự an toàn,

and nobody thinks it's going to ever get cheaper

và không ai nghĩ nó sẽ rẻ hơn

than the reactors that we have.

những lò phản ứng chúng ta có.

The ones that use waste as fuel are really cool ideas, but the truth is,

Những cái chạy bằng rác thải là ý tưởng hay nhưng sự thật là,

we don't actually know how to do that yet.

chúng ta chưa biết làm nó thế nào.

Rủi ro là nó sẽ tạo nhiều chất thải hơn,

There's some risk that you'll actually make more waste,

and most people think that if you're including

và phần lớn nghĩ là nếu bao gồm cả

that waste part of the process,

chất thải của quá trình,

it's just going to make the whole machine a lot more expensive,

sẽ chỉ làm chiếc máy đắt hơn,

it's just adding another complicated step.

chỉ thêm một bước phức tạp nữa.

The truth is,

Sự thật là,

there's real questions about how much of that we're going to do.

chúng ta sẽ làm được bao nhiêu trong số đó.

I mean, we went to India and asked about the nuclear program.

Chúng tôi đã đến Ấn Độ hỏi về chương trình hạt nhân.

The government said before the Paris climate talks

Chính phủ nói trước cuộc đàm phán khí hậu Paris

that they were going to do something like 30 new nuclear plants.

họ dự định xây 30 nhà máy hạt nhân.

But when we got there and interviewed people

Nhưng khi đến đây và phỏng vấn người dân

and even looked at the internal documents,

thậm chí xem xét tài liệu nội bộ,

they're now saying they're going to do about five.

họ nói sẽ chỉ làm khoảng 5 nhà máy.

And in most of the world, especially the rich world,

Hầu hết trên thế giới, đặc biệt là các nước giàu,

they're not talking about building new reactors.

họ không nói về việc xây dựng lò phản ứng mới,

We're actually talking about taking reactors down

Mà là phá bỏ các lò phản ứng,

trước khi vòng đời của nó kết thúc.

before their lifetimes are over.

Germany's actually pressuring its neighbors to do that.

Đức đang ép các nước láng giềng làm điều đó.

I mentioned the United States --

Tôi đã đề cập đến nước Mỹ --

we could lose half of our reactors over the next 15 years,

chúng ta có thể mất nửa số lò phản ứng trong 15 năm tới,

which would wipe out 40 percent of the emissions reductions

xóa bỏ 40% sự giảm phát thải

we're supposed to get under the Clean Power Plan.

đáng lẽ phải đạt theo Kế hoạch Năng lượng sạch

Tất nhiên, Nhật Bản dừng hết các nhà máy hạt nhân,

Of course, in Japan, they took all their nuclear plants offline,

thay thế bằng than, khí tự nhiên, dầu đốt,

replaced them with coal, natural gas, oil burning,

and they're only expected to bring online about a third to two-thirds.

và sẽ chỉ để 1/3-2/3 hoạt động trở lại.

Khi đã điểm qua các con số,

So when we went through the numbers,

and just added that up --

và cộng lại --

bao nhiêu nhà máy điện hạt nhân Trung Quốc và Ấn Độ sẽ mở ra

how much nuclear do we see China and India bringing online

trong 15 năm tới,

over the next 15 years,

bao nhiêu nhà máy có nguy cơ bị xóa bỏ --

how much do we see at risk of being taken offline --

this was the most startling finding.

đây là phát hiện đáng ngạc nhiên nhất.

Điều chúng tôi thấy là thế giới có nguy cơ

What we found is that the world is actually at risk

of losing four times more clean energy than we lost over the last 10 years.

mất đi năng lượng sạch gấp 4 lần lượng đã mất 10 năm qua.

Nói cách khác, chúng ta không ở trong cuộc cách mạng năng lượng sạch;

In other words: we're not in a clean energy revolution;

we're in a clean energy crisis.

chúng ta đang có khủng hoảng năng lượng sạch.

So it's understandable that engineers would look for a technical fix

Dễ hiểu vì sao các kĩ sư tìm kiếm cách sửa chữa kỹ thuật

to the fears that people have of nuclear.

đáp lại nỗi sợ của mọi người với hạt nhân.

Nhưng khi bạn cho đó là thách thức lớn,

But when you consider that these are big challenges to do,

that they're going to take a long time to solve,

và họ sẽ mất rất lâu để giải quyết,

there's this other issue, which is:

thì có một vấn đề là:

sửa chữa kĩ thuật có thực sự giải quyết nỗi sợ của mọi người?

Are those technical fixes really going to solve people's fears?

Let's take safety.

Hãy bàn đến sự an toàn.

You know, despite what people think,

Bất chấp mọi người nghĩ gì,

it's hard to figure out how to make nuclear power much safer.

khó mà tìm ra cách làm năng lượng hạt nhân an toàn hơn.

Mọi tạp chí y học từng nhìn nhận nó --

I mean, every medical journal that looks at it --

this is the most recent study from the British journal, "Lancet,"

đây là nghiên cứu mới nhất từ tập san khoa học Anh "Lancet",

one of the most respected journals in the world --

1 trong những tập san uy tín nhất thế giới --

hạt nhân là an toàn nhất để tạo năng lượng đảm bảo.

nuclear is the safest way to make reliable power.

Everybody's scared of the accidents.

Ai cũng sợ rủi ro.

So you go look at the accident data --

Vậy hãy nhìn vào dữ liệu rủi ro --

Fukushima, Chernobyl --

Fukushima, Chernobyl --

the World Health Organization finds the same thing:

Tổ chức Y tế Thế giới chỉ ra điều tương tự:

the vast majority of harm is caused by people panicking,

phần lớn tổn hại đến từ sự hoảng loạn của con người,

and they're panicking because they're afraid.

và họ hoảng loạn vì họ sợ hãi.

In other words,

Nói cách khác,

the harm that's caused isn't actually caused by the machines

thiệt hại không đến từ máy móc

hay bức xạ.

or the radiation.

It's caused by our fears.

Nó đến từ sự sợ hãi.

And what about the waste?

Còn về chất thải?

Ai cũng lo lắng về chất thải.

Everyone worries about the waste.

Well, the interesting thing about the waste

Điều thú vị về chất thải là

is how little of it there is.

nó có rất ít.

This is just from one plant.

Đây chỉ là từ một nhà máy.

If you take all the nuclear waste we've ever made in the United States,

nếu mang tất cả chất thải hạt nhân ở Mỹ,

đặt vào một sân vận động, chồng đống lên,

put it on a football field, stacked it up,

it would only reach 20 feet high.

nó sẽ chỉ cao 6.1 mét.

And people say it's poisoning people or doing something --

Mọi người nói nó sẽ đầu độc con người hay gì đó --

it's not, it's just sitting there, it's just being monitored.

không, nó chỉ ở đó và được kiểm định.

There's not very much of it.

Nó không nhiều lắm.

By contrast, the waste that we don't control from energy production --

Ngược lại, chất thải không kiểm soát từ sản xuất năng lượng --

mà chúng ta gọi là "ô nhiễm", giết 7 triệu người mỗi năm,

we call it "pollution," and it kills seven million people a year,

and it's threatening very serious levels of global warming.

đe dọa nghiêm trọng đến mức độ nóng lên toàn cầu.

Sự thật là ngay cả khi có thể dùng chất thải làm nhiên liệu,

And the truth is that even if we get good at using that waste as fuel,

vẫn sẽ luôn còn nhiên liệu sót lại.

there's always going to be some fuel left over.

That means there's always going to be people that think it's a big problem

Có nghĩa là sẽ luôn có người nghĩ nó là vấn đề lớn

for reasons that maybe don't have as much to do with the actual waste

với lý do có thể không nhiều như chất thải thực sự

as we think.

như chúng ta nghĩ.

Well, what about the weapons?

Vậy còn về vũ khí?

Có thể điều ngạc nhiên nhất là chúng ta không thể tìm ra ví dụ

Maybe the most surprising thing is that we can't find any examples

of countries that have nuclear power

về nước có điện hạt nhân

and then, "Oh!" decide to go get a weapon.

và sau đó quyết định có vũ khí hạt nhân.

In fact, it works the opposite.

Thực tế, nó hoạt động ngược lại.

What we find is the only way we know

Chúng tôi thấy cách duy nhất chúng ta biết

how to get rid large numbers of nuclear weapons

để loại bỏ lượng lớn vũ khí hạt nhân

is by using the plutonium in the warheads

là dùng plutonium trong đầu đạn hạt nhân

làm nhiên liệu trong nhà máy hạt nhân,

as fuel in our nuclear power plants.

And so, if you are wanting to get the world rid of nuclear weapons,

Nếu muốn thế giới loại bỏ vũ khí hạt nhân,

then we're going to need a lot more nuclear power.

chúng ta cần nhiều năng lượng hạt nhân hơn nữa.

(Applause)

(Vỗ tay)

As I was leaving China,

Khi tôi rời Trung Quốc,

the engineer that brought Bill Gates there kind of pulled me aside,

kĩ sư đã đưa Bill Gates đến kéo tôi sang một bên,

và nói, "Michael, tôi đánh giá cao sự quan tâm của anh

and he said, "You know, Michael, I appreciate your interest

in all the different nuclear supply technologies,

trong các công nghệ cung cấp hạt nhân khác nhau,

but there's this more basic issue,

nhưng có một vấn đề cơ bản hơn,

which is that there's just not enough global demand.

là không có đủ nhu cầu toàn cầu.

Chúng ta có thể sản xuất máy trên dây chuyền,

I mean, we can crank out these machines on assembly lines,

chúng ta biết làm sao để chúng rẻ,

we do know how to make things cheap,

but there's just not enough people that want them."

nhưng không có người muốn chúng."

And so, let's do solar and wind and efficiency and conservation.

Hãy làm năng lượng mặt trời và gió hiệu quả và duy trì nó.

Let's accelerate the advanced nuclear programs.

Hãy đẩy nhanh chương trình hạt nhân tiên tiến.

I think we should triple the amount of money we're spending on it.

Tôi nghĩ chúng ta nên tăng gấp 3 số tiền đầu tư.

Nhưng tôi nghĩ điều quan trọng nhất,

But I just think the most important thing,

if we're going to overcome the climate crisis,

nếu muốn vượt qua khủng hoảng khí hậu,

is to keep in mind that the cause of the clean energy crisis

là phải nhớ rằng nguyên nhân cuộc khủng hoảng năng lượng sạch

isn't from within our machines,

không từ bên trong máy móc của chúng ta,

it's from within ourselves.

mà là từ bên trong bản thân chúng ta.

Thank you very much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)