Graham Hawkes: Fly the seas on a submarine with wings

Graham Hawkes okyanus içinden uçuyor

Çeviri: osman oguz ahsen Gözden geçirme: Sancak Gülgen

I think the future of this planet depends on humans,

Bence bu gezegenin geleceği insanlara bağlı,

not technology, and we already have the knowledge --

teknolojiye değil ve bilgi birikimimiz halihazırda var.

we’re kind of at the endgame with knowledge.

Bilgide işin sonuna doğru yaklaştık

But we’re nowhere near the endgame

fakat algılamamıza gelince

when it comes to our perception.

işin sonuna çok uzağız.

We still have one foot in the dark ages.

Hala bir ağağımız karanlık çağlarda.

And when you listen to some of the presentations here --

Buradaki sunumları dinlediğinizde

and the extraordinary range of human capability, our understandings --

ve insanın olağanüstü yetenek ve anlayışını

and then you contrast it with the fact

gördüğünüzde bu gezegeni hala "Dünya" diye

we still call this planet, "Earth:" it’s pretty extraordinary --

adlandırmamıza karşı oluyorsunuz. Inanılmaz bir şey.

we have one foot in the dark ages.

Bir ağağımız karanlık çağlarda.

Just quickly: Aristotle, his thing was, "It’s not flat, stupid, it’s round."

Hızlıca, Aristotle, onun şeyi, bu düz değil aptal yuvarlak.

Galileo -- he had the Inquisition, so he had to be a little bit more polite --

Galile'nin başında Engizisyon vardı o yüzden o biraz daha kibar olmalıydı.

his was, "It’s not in the middle, you know."

O, biliyorsunuz, ortada değildi.

And Hawkes: "it’s not earth, stupid, it’s ocean."

Ve Hawkes, Bu yer değil, aptal, bu okyanus.

This is an ocean planet.

Bu bir okyanus gezegeni.

T.S. Eliot really said it for me --

T S Elliott bunu benim için söyledi --

and this should give you goose bumps:

be bu sizin tüylerinizi diken diken etmeli:

"we shall not cease from exploration

"Araştırmayı kesmemeliyiz,

and the end of our exploring shall be to return

ve araştırmamızın sonu başladığımız yer olmalı

where we started and know the place for the first time."

ve o yerin ne olduğunu ilk defa anlamalıyız.

And the next lines are, "Through the unknown remembered gate,

Diğer satırlar, "Bilinmeyen kapını arkasında,

where the last of earth discovered

son kara parçasının bulunduğu yerde,

is that which is the beginning."

başladığımız yer var."

So I have one message.

Bir tek mesajım var.

It seems to me that we’re all pointed in the wrong direction.

Bana öyle geliyor ki hepimiz yanlış yöne yöneltilmişiz.

For the rocketeers in the audience:

Seyircilerin içindeki roket uzmanları için,

I love what you’re doing, I admire the guts,

yaptığınız şeye gıpta ediyorum, cesaretinizi

I admire the courage -- but your rockets

takdir ediyorum fakat

are pointed in the wrong goddamn direction.

roketleriniz yanlış tarafa yöneltilmiş.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And it’s all a question of perspective.

Ve her şeyin özü bakış açısı.

Let me try and tell you --

Size anlatmaya çalışayım.

I don’t mean to insult you, but look,

Size hakaret etmiş olmak istemiyorum,

if I -- and I’m not doing this for real

eğer -- ve bunu gerçek olarak yapmayacağım

because it would be an insult,

çükü öyle olsaydı hakaret sayılabilirdi,

so I’m going to pretend, and it softens the blow --

bu yüzden gerçekmiş gibi yapacağım, ve bu işi hafifletiyor.

I’m going to tell you what you’re thinking.

Size ne düşündüğünüzü söyleyeceğim.

If I held up a square that was one foot square and the color of earth,

Bir ayak genişliğinde yerin renginde olan bir kare olsadı elimde,

and I held up another square that was the root two square --

ve diğer elimde kök iki ayak genişliğinde bir kare olsaydı,

so it’s 1.5 times bigger -- and was the color of the oceans;

yani bir buçuk kat daha büyük, ve rengi de okyanus rengi olsaydı,

and I said, what is the relative value of these two things?

ve size deseydim ki bunların hangisinin değeri daha büyük?

Well, it’s the relative importance.

Yani, birbirlerine göre değerleri.

You would say -- yeah, yeah, yeah, we all know this;

Ve siz tabii ki bildiğimiz şeyi söyleyecektiniz.

water covers twice the area of the planet than dry land.

Su karadan iki kat daha fazla alan kaplıyor.

But it’s a question of perception,

Fakat önemli olan algılama.

and if that’s what you’re thinking,

Ve eğer düşündüğünüz buysa,

if that’s what you think I mean when I say,

ve ben bu adı dünya olan okyanusla kaplı

"This is an ocean planet stupidly called 'Earth.'"

bir gezegen deyince düşündüğünüz şey buysa,

If you think that that’s the relative importance,

Bağıl önemin bu olduğunu düşünüyorsanız,

two to one, you’re wrong by a factor of ten.

ikiye bir, o zaman 10 kat gibi bir oranla yanılıyorsunuz.

Now, you’re not as thick as two short planks,

Şimdi, siz iki tane kısa tahta parçası kadar kalın değilsiniz,

but you sound like it when you say "Earth,"

fakat "Dünya" dediğinizde bu şekilde gözüküyor,

because that demonstration, if I turned around this way --

bu gösteri yüzünden, bu şekilde döndürünce

that earth plane would be as thin as paper.

yer düzlemi bir kağıt kadar ince oluyor.

It’s a thin film, two-dimensional existence.

Bu ince bir şerit, 2 boyutlu bir şey.

The ocean representation would have a depth to it.

Okyanus gösteriminde bir de derinlik olacak.

And if you hefted those two things

Ve bu iki şeyi tartınca

you might find that the relative scale of those is 20 to 1.

göreceksiniz ki bunların birbirlerine göre ağırlıkları 20'ye 1.

It turns out that something more than

Sonuç şu ki dünyadaki yaşamın

94 percent of life on earth is aquatic.

yüzde 94'ten fazlası sıvı şeklinde.

That means that us terrestrials occupy a minority.

Bu demek oluyor ki biz karasallar sadece bir azınlığız.

The problem we have in believing that

Bizim sorunumuz

is -- you just have to give up this notion

dünyanın sadece bizim için yaratıldığı

that this Earth was created for us.

görüşünden vaz geçmemiz lazım.

Because it’s a problem we have.

Çünkü bu sahip olduğumuz bir sorun.

If this is an ocean planet

Eğer bu bir okyanus gezegeniyse

and we only have a small minority of this planet,

ve biz sadece küçük bir azınlıksak

it just interferes with a lot of what humanity thinks.

bu insanoğlunun düşündüğü bir çok şeye müdahele ediyor.

Okay. Let me criticize this thing.

Tamam, bu şeyi eleştirmeme izin verin.

I’m not talking about James Cameron --

James Cameron hakkında konuşmuyorum,

although I could, but I won’t.

bunu yapabilirim ama yapmıyorum.

You really do have to go and see his latest film,

Onun son filmini kesin görmelisiniz,

"Aliens of the Deep." It’s incredible.

adı Aliens of the Deep. Inanılmaz.

It features two of these deep rovers,

Iki tane derin avareyi konu alıyor,

and I can criticize them because these sweet things are mine.

ve bunu eleştiriyorum çünkü bu şeker şeyler benim.

This, I think, represents one of the most beautiful

Bu bence yapılmış en iyi

classic submersibles built.

denizaltılardan birini temsil ediyor.

If you look at that sub, you’ll see a sphere.

Denizaltıya bakarsanız bir küre göreceksiniz.

This is an acryclic sphere.

Yuvarlak olmayan bir küre.

It generates all of the buoyancy,

Suya batmamayı sağlıyor,

all of the payload for the craft,

ve gemi için bütün yük,

and the batteries are down here hanging underneath,

ve bataryalar aşağıdan sarkıyor,

exactly like a balloon.

bir balon gibi.

This is the envelope, and this is the gondola, the payload.

Bu mektup ve gondol, yani yük.

Also coming up later for criticism are these massive lights.

Diğer bir eleştiri noktası bu devasa ışıklar.

And this one actually carries two great manipulators.

Bu aslında iki tane büyük manipülator taşıyor.

It actually is a very good working sub --

Aslında çok iyi bir çalışan denizaltı,

that’s what it was designed for.

ve bu sebeple üretildi zaten.

The problem with it is --

Fakat bundaki problem şu ki

and the reason I will never build another one like it --

böyle bir şeyi bir daha yapamayacağımın sebebi de bu,

is that this is a product of two-dimensional thinking.

bu 2 boyutlu düşünmenin eseri.

It’s what we humans do when we go in the ocean as engineers;

Bu mühendis olarak okyanusa gidince biz insanların yaptığı.

we take all our terrestrial hang-ups,

Bütün karaya ait korkularımızı,

all our constraints -- importantly,

bütün sınırlamalarımızı ve daha önemlisi

these two-dimensional constraints that we have,

bu iki boyutlu sınırlamalarımız,

and they’re so constrained we don’t even understand it --

o kadar sınırlı ki ne olduğunu bile anlamıyoruz,

and we take them underwater.

ve bütün bunları su altına götürüyoruz.

You notice that Jim Cameron is sitting in a seat.

Jim Cameron'un koltukta oturduğunu fark ediyorsunuz.

A seat works in a two-dimensional world,

Koltuk iki boyutlu bir dünyada yer çekiminin

where gravity blasts down on that seat, OK?

onu bastırmasıyla işe yarar, değil mi?

And in a two-dimensional world,

Ve iki boyutlu bir dünyada

we do know about the third dimension

üçüncü boyuttan haberimiz var

but we don’t use it because to go up

ama onu kullanmıyoruz çünkü

requires an awful lot of energy against gravity.

üçüncü boyuta çıkmak yer çekimine karşı inanılmaz bir güç ister.

And then our mothers tell us,

Ve sonra annemiz bize,

"Careful you don’t fall down" -- because you’ll fall over.

dikkatli ol, yere düşme yoksa devrilirsin, diyor.

Now, go into the real atmosphere of this planet.

Şimdi bu gezegendeki gerçek atmosfere gidin.

This planet has an inner atmosphere of water;

Bu gezegeniz sudan oluşan bir iç atmosferi var.

it’s its inner atmosphere. It has two atmospheres --

Bu onun iç atmosferi. Iki tane atmosferi var.

a lesser, outer gaseous atmosphere, a lighter one.

Daha küçük, dıştaki bir atmosfer daha, daha hafif bir şey.

Most of life on earth is in that inner atmosphere.

Dünyadaki yaşamın çoğu bu iç atmosferde.

And that life enjoys a three-dimensional existence,

Bu bu yaşam bize uzak olan

which is alien to us.

üç boyutlu bir yaşam sunuyor.

Fish do not sit in seats.

Balıklar koltuklarda oturmuyorlar.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

They don’t. Their mothers don’t say to little baby fish,

Yapmıyorlar. Onların anneleri, küçük balık

"Careful you don’t fall over."

dikkatli ol, devrilme demiyor.

They don’t fall over. They don’t fall.

Devrilmiyorlar, düşmüyorlar.

They live in a three-dimensional world

Bu tarafa gitme ile, şu tarafa

where there is no difference in energy

ya da şu tarafa gitmenin enerji yönünden

between going this way, that way, that way or that way.

bir farkı olmadığı 3 boyutlu bir dünyada yaşıyorlar.

It’s truly a three-dimensional space.

Bu gerçek bir 3 boyutlu dünya.

And we’re only just beginning to grasp it.

Ve biz yeni yeni anlamaya başlıyoruz.

I don’t know of any other submersible,

Başka bir denizaltı ya da

or even remote, that just takes advantage

başka bir şey bilmiyorum ki bunun 3 boyutlu

that this is a three-dimensional space.

bir dünya olduğunu kullansın.

This is the way we should be going into the oceans.

Okyanuslara bu şekilde gitmeliyiz.

This is a three-dimensional machine.

Bu üç boyutlu bir araç

What we need to do is go down into the ocean with the freedom of the animals,

Yapmamız gereken hayvanlardaki özgürlükle

and move in this three-dimensional space.

okyanusta aşağılara inip bu 3 boyutlu dünyada hareket etmek.

OK, this is good stuff.

Tamam, bunlar iyi şeyler.

This is man’s first attempt at flying underwater.

Bu insanın ilk sualtında uçma denemesi.

Right now, I’m just coming down on this gorgeous, big, giant manta ray.

Şu anda bu büyük tropik balığa doğru gidiyorum.

She has twice the wingspan that I do.

Kanat genişliği benim iki katım kadar.

There I’m coming; she sees me.

Burada ben gidiyorum, beni görüyor.

And just notice how she rolls under and turns;

Nasıl yuvarlanıp döndüğüne dikkat edin.

she doesn’t sit there and try and blow air into a tank

Orada oturup tanka hava üflemeye çalışmıyor

and kind of flow up or sink down -- she just rolls.

ya da yükselmeye ya da alçalmaya çalışmıyor sadece yuvarlanıyor.

And the craft that I’m in --

Içinde bulunduğum ara. --

this hasn’t been shown before.

bu daha önce gösterilmedi.

Chris asked us to show stuff that hasn’t been shown before.

Chris bize daha önce gösterilmeyen bu şeyleri göstermemizi söyledi.

I wanted you to notice

Sizden fark etmenizi istediğim

that she actually turned to come back up.

o aslında geri gelmek için arkasını döndü.

There I am; I see her coming back,

Burada ben, onun geri geldiğini görüyorum

coming up underneath me.

benim altıma geliyor.

I put reverse thrust and I try and pull gently down.

Geri itme uyguluyoum ve onu yavaşca aşağıya çekiyorum.

I’m trying to do everything very gently.

Her şeyi yavaş ve nazikçe yapmaya çalışıyorum.

We spent about three hours together and she’s beginning to trust me.

Yaklaşık 3 saat geçirdik ve artık bana güvenmeye başladı.

And this ballet is controlled by this lady here.

Ve balerin de şu bayan tarafından kontrol ediliyor.

She gets about that close and then she pulls away.

Yaklaşık bu kadar yakınına gidiyor ve sonra uzaklaşıyor.

So now I try and go after her, but I’m practicing flying.

Şimdi ben onnu arkasından gitmeye çalışıyorum ama uçmayı deniyorum aslında.

This is the first flying machine. This was the first prototype.

Bu ilk uçan araç. Ilk prototip.

This was a fly by wire. It has wings.

Kablodan sinek. Kanatları var.

There’re no silly buoyancy tanks --

Komik suya batmayan tanklar yok.

it’s permanently, positively buoyant.

Sürekli olarak suya batmıyor.

And then by moving through the water

Suyun içinden giderek

it’s able to take that control.

kontrolu elde tutabiliyor.

Now, look at that; look, it’s -- she just blew me away.

Şuna bakın. Beni uzağa püskürttü.

She just rolled right away from underneath.

Aşağıdan yukarı doğru yuvarlandı

Really that’s the only real dive I’ve ever made in this machine.

ve bu benim makinanın içinde ilk gerçek dalışım.

It took 10 years to build.

Yapması 10 yıl sürdü.

But this lady here taught me, hah, taught me so much.

Fakat bu bayan bana çok şey öğretti.

We just learned so much in three hours in the water there.

Suyun içinde bu üç saatte çok şey öğrendik.

I just had to go and build another machine.

Hemen gidip bir araç daha yapmalıyım.

But look here. Instead of blowing tanks

Fakat şuraya bakın. Tankları ateşleme ve

and coming up slowly without thinking about it,

düşünmeden yavaşca yukarı çıkma yerine

it’s a little bit of back pressure,

biraz geri itme

and that sub just comes straight back up out of the water.

ve sualtı hemen su üzerin çıkıyor.

This is an internal Sony camera. Thank you, Sony.

Bu bir Sony kamerası. Teşekkürler Sony.

I don’t really look that ugly,

Aslında bu kadar çirkin görünmüyorum

but the camera is so close that it’s just distorted.

ama kamera o kadar yakın ki görüntü bozuk.

Now, there she goes, right overhead.

Işte gidiyor, hemen yıkarıdan.

This is a wide-angle camera.

Bu bir geniş açı kamerası.

She’s just a few inches off the top of my head.

Kafamın bir kaç inç üzerinde.

"Aah, ha, oh, he just crossed over the top of my head about,

" Aah, ha, oh, hemen kafamın üzerinden geçti,

oh, I don’t know, just so close."

oh, bilmiyorum, çok yakındı."

I come back up, not for air.

Yukarı çıktım, hava almak için değil.

"This is an incredible encounter with a manta. I’m speechless.

"Bu tropik balıkla inanılmaz bir karşılaşma. Dilim tutuldu.

We’ve been just feet apart. I’m going back down now."

Sadece bir kaç metre mesafe vardı aramızda. Şimdi tekrar aşağıya gidiyorum."

Okay, can we cut that? Lights back up please.

Tamam, kesebilir miyiz? Işıkları tekrar açalım lütfen.

(Applause)

(Alkışlar)

Trying to fly and keep up with that animal --

Uçmaya ve o hayvana yetişmeye çalışmak,

it wasn’t the lack of maneuverability that we had.

manevra yetilerimizden değil de şanslı

It was the fact she was going so slow.

olduğumuz nokta çok yavaş gitmesi.

I actually designed that to move faster through the water

Aslında bunun suda daha hızlı gidebilecek şekilde dizayn ettim.

because I thought that was the thing

Çünkü bence yapmılması gereken

that we needed to do: to move fast and get range.

hızlı hareket edip mesafe kat etmek.

But after that encounter I really did want to go back with that animal and dance.

Fakat o karşılaşmadan sonra geri o hayvanla gidip dans etmek istemedim.

She wanted to dance.

O dans etmek istedi.

And so what we needed to do was increase the wing area

Bu yüzden yapmamız gereken kanatları biraz daha büyütüp

so that we just had more grip, develop higher forces.

daha fazla tutunma ve daha fazla güç oluşturmalıyız.

So the sub that was outside last year -- this is the one.

Sonuçta geçen sene dışarıda olan sualtu, işte bu.

You see the larger wing area here.

Daha büyük kanatları görüyorsunuz.

Also, clearly, it was such a powerful thing,

Görüldüğü gibi o kadar güçlü bir şey ki

we wanted to try and bring other people

daha fazla insanı almak istiyorduk

but we couldn't figure out how to do it.

ve bunun nasıl yapacağımızı keşfettik.

So we opened the world’s first flight school.

Ve dünyanın ilk uçuş okulunu açtık.

The rational for the world’s first flight school

Dünyanın ilk uçuş okulunu açmamızın amacı

goes something like: when the coastguards come up to me and say --

şu, sahil koruma ekipleri bana gelip şöyle diyorlar --

they used to leave us alone when we were diving

bu küçük küresel şeyleri batırırken

these goofy little spherical things,

bizi yalnız bırakırlardı.

but when we started flying around

Fakat sualtı jetleri ile uçmaya başladığımızda

in underwater jet fighters they got a little nervous --

biraz tedirgin olmaya başladılar.

they would come up and say,

Ve sonra bize gelip

"Do you have a license for that?"

buna lisansınız var mı dediler?

And then I’d put my sunglasses on, the beard

Sonra ben de güneş gözlüklerimi taktım

that would all sprout out, and I would say,

ve dedim ki

"I don’t need no stinking license."

lisansa filan ihtiyacım yok.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"I write these stinking license," which I do.

Bu lisanları ben yazıyorum.

So Bob Gelfond's around here --

Buradaki Bob Gelfons'lar --

but somebody in the audience here has license number 20.

Fakat dinleyicilerden birinin 20 numaralı lisansı var.

They’re one of the first subsea aviators.

Onlar ilk su altı pilotları.

So we’ve run two flight schools.

Iki tane uçuş okulumuz var.

Where the hell that goes, I don’t know, but it’s a lot of fun.

Bu nereye gidiyor bilmiyorum ama eğlenceli.

What comes next in 30 seconds? I can’t tell you.

30 saniye sonra ne olacak? söyleyemem?

But the patent for underwater flight --

Fakat sualtı uçuşu için

Karen and I, we were looking at it,

ben ve Karen patenti almak üzereyiz.

some business partners wanted us to patent it --

Bazı iş ortaklarımız patentlememizi istedi.

we weren’t sure about that.

Emin değildik bundan.

We’ve decided we’re just going to let that go.

Boş vermeye kara verdik.

It just seems wrong to try and patent --

Patent almaya çalışmak mantıksız gözüküyor--

(Applause)

(Alkışlar)

-- the freedom for underwater flight.

-- sualtında uçma özgürlüğü.

So anybody who wants to copy us

Yani bizi kopyalamak isteyen varsa

and come and join us, go for it.

gelsin ve bize katılsın.

The other thing is that we’ve got much lower costs.

Diğer bir şey de masrafları çok düşürdük.

We developed some other technology

Örümcek optiği adlı yeni bir teknoloji

called spider optics, and Craig Ventner asked me

geliştirdik ve Craig Bentner

to make an announcement here this morning:

bana bu sabah burada açıklamamı istedi.

we’re going to be building a beautiful, little,

Bu sualtının güzel, küçük bir versiyonunu

small version of this -- unmanned, super deep --

insansız çalışır halde yapacağız

for his boat to go and get back some deep sea DNA stuff.

ve sualtına yollayıp biraz DNA parçası toplayacağız.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkür ederim.