What's hidden under the Greenland ice sheet? | Kristin Poinar

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

When was I was 21 years old,

21 yaşındayken,

I had all this physics homework.

fizikten bir yığın ev ödevim vardı.

Physics homework requires taking breaks,

Fizik ödevlerinde ara vermeniz gerekir,

and Wikipedia was relatively new, so I took a lot of breaks there.

Vikipedi de o zaman nispeten yeniydi, ben de çok ara verirdim.

I kept going back to the same articles,

Aynı makalelere dönüp dururdum,

reading them again and again,

buzullar, Antartika ve Grönland

on glaciers, Antarctica and Greenland.

hakkındaki yazıları tekrar tekrar okurdum.

How cool would it be to visit these places

Bu yerleri ziyaret etmek

and what would it take to do so?

ne harika olurdu.

Well, here we are

İşte burada

on a repurposed Air Force cargo plane

NASA tarafından kontrol edilen yeniden tasarlanmış

operated by NASA

bir Hava Kuvvetleri kargo aracı

flying over the Greenland ice sheet.

Grönland buz tabakası üstünde uçuyor.

There's a lot to see here,

Görecek çok şey var burada

but there's more that is hidden,

ama ortaya çıkarılmayı bekleyen

waiting to be uncovered.

çok daha fazlası gizli.

What the Wikipedia articles didn't tell me

Vikipedi yazılarının bana söylemediği şey,

is that there's liquid water hidden inside the ice sheet,

buz tabakası altında suyun saklı olduğu,

because we didn't know that yet.

çünkü o zaman bunu bilmiyorduk.

I did learn on Wikipedia that the Greenland ice sheet is huge,

Grönland buz tabakasının devasa olduğunu Vikipedi'den öğrenmiştim,

the size of Mexico,

Meksika kadar büyük,

and its ice from top to bottom is two miles thick.

buzun yukarıdan aşağı kalınlığı ise 3,5 kilometre.

But it's not just static.

Ancak yalnızca sabit değil.

The ice flows like a river downhill towards the ocean.

Buz, okyanusa doğru nehir gibi akıyor.

As it flows around bends,

Dönemeçlerden akarken

it deforms and cracks.

bozulup çatlıyor.

I get to study these amazing ice dynamics,

Bu müthiş buz dinamiklerini inceliyorum,

which are located in one of the most remote physical environments

bunlar Dünya'nın en uzak fiziksel bölgelerinden

remaining on earth.

birinde bulunuyor.

To work in glaciology right now is like getting in on the ground floor

Buzullar üzerine çalışmak tıpkı 2000'li yıllarda

at Facebook in the 2000s.

Facebook'a merak salmak gibi.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Our capability to fly airplanes and satellites over the ice sheets

Buz tabakası üzerinde uçak ve uydu uçurma yetimiz

is revolutionizing glaciology.

çığır açan buzul bilimi.

It's just starting to do for science

Akıllı telefonların sosyal medya için yaptığını

what the smartphone has done for social media.

bilim için henüz yapmaya başladı.

The satellites are reporting a wealth of observations

Uydular çok yoğun gözlemler gönderiyorlar,

that are revealing new hidden facts about the ice sheets continuously.

buz tabakasına ilişkin sürekli gizli gerçekleri açığa çıkarıyorlar.

For instance, we have observations of the size of the Greenland ice sheet

Örneğin Grönland buz tabakasının boyutuna ilişkin

every month going back to 2002.

her ay 2002'ye dönen gözlemlerimiz var.

You can look towards the bottom of the screen here

Ekranın alt kısmına bakarak

to see the month and the year go forward.

ilerleyen ay ve yılı görebilirsiniz.

You can see that some areas of the ice sheet melt

Buzun bazı kısımlarının yazın eridiğini

or lose ice in the summer.

veya buz kaybı olduğunu görebilirsiniz.

Other areas experience snowfall

Diğer alanlarda kar yağışı oluyor

or gain ice back in the winter.

veya kışın yeniden buz kazanımı oluyor.

This seasonal cycle, though, is eclipsed by an overall rate of mass loss

Yine de bu mevsimsel döngü 50 yıl önce bir buz bilimcisini şok edecek

that would have stunned a glaciologist 50 years ago.

bir kütle kaybı oranıyla gölgeleniyor.

We never thought that an ice sheet could lose mass into the ocean this quickly.

Bir buz örtüsünün okyanusa bu kadar hızlı kütle kaybedeceğini hiç düşünmemiştik.

Since these measurements began in 2002,

2002'de bu ölçümler yapıldığında,

the ice sheet has lost so much ice

buz tabakası o kadar buz kaybetmişti ki

that if that water were piled up on our smallest continent,

bu su en küçük kıtamızda birikecek olsa

it would drown Australia knee-deep.

Avustralya'yı dize kadar suyla kaplardı.

How is this possible?

Bu nasıl mümkün olabilir?

Well, under the ice lies the bedrock.

Buzun altında ana kayalar olur.

We used radar to image the hills, valleys, mountains and depressions

Radar yardımıyla suyun geçtiği tepeleri, vadileri, dağları

that the ice flows over.

ve çukurları görüntüleriz.

Hidden under the ice sheet are channels the size of the Grand Canyon

Buz tabakasının altında Grand Canyon boyutunda kanallar

that funnel ice and water off of Greenland and into the ocean.

Grönland'tan su ve buzu okyanusa taşıyor.

The reason that radar can reveal the bedrock

Radarın ana kayaları görüntülemesinin nedeni

is that ice is entirely transparent to radar.

buzun radarda tamamen transparan olması.

You can do an experiment.

Deney yapabilirsiniz.

Go home and put an ice cube in the microwave.

Evde mikrodalga fırının içine bir kuz küpü koyun,

It won't melt,

erimeyecektir,

because microwaves, or radar,

çünk mikrodalgalar veya radar

pass straight through the ice without interacting.

hiçbir etkileşime geçmeden buzun içinden geçerler.

If you want to melt your ice cube, you have to get it wet,

Buz küpünü eritmek istiyorsanız, ıslatmanız gerekir,

because water heats up easily in the microwave.

çünkü su mikrodalgada hızla ısınacaktır.

That's the whole principle the microwave oven is designed around.

İşte bu mikrodalga fırının tasarlanmasındaki temel prensiptir.

Radar can see water.

Radar suyu görebilir.

And radar has revealed a vast pool of liquid water

Radar benim iş arkadaşım Olivia'nın altındaki gizli

hidden under my colleague Olivia,

dev su havuzunu ortaya çıkardı,

seven stories beneath her feet.

ayaklarının 7 kat aşağısında.

Here, she's used a pump

Burada suyun bir kısmını

to bring some of that water back to the ice sheet's surface.

yüzeye çıkarmak için pompa kullanıyor.

Just six years ago, we had no idea this glacier aquifer existed.

Sadece 6 yıl önce, buzul yer altı su havzasından hiç haberimiz yoktu.

The aquifer formed

Yaz güneşi sonucu

when snow melts in the summer sun

buzun erimesiyle havza oluştu

and trickles downward.

ve aşağıya doğru aktı.

It puddles up in huge pools.

Dev havuzlar halini aldı.

From there, the snow acts as an igloo,

Sonra buz adeta bir iglo halini aldı,

insulating this water from the cold and the wind above.

bu suyu yukarıdaki soğuk ve rüzgara karşı izole etti.

So the water can stay hidden in the ice sheet

Böylece su, buz tabakasının altında

in liquid form year after year.

yıllarca sıvı halde kalabiliyor.

The question is, what happens next?

Asıl soru şu, şimdi ne olacak?

Does the water stay there forever?

Su her zaman orada mı kalacak?

It could.

Kalabilir.

Or does it find a way out to reach the global ocean?

Küresel okyanusa ulaşmanın bir yolunu bulabilir?

One possible way for the water to reach the bedrock

Suyun önce ana kayalara, oradan da okyanusa

and from there the ocean

ulaşmasının muhtemel bir yolu

is a crevasse, or a crack in the ice.

buz yarığı veya buzda bir çatlak olabilir.

When cracks fill with water,

Çatlaklar suyla dolduğunda,

the weight of the water forces them deeper and deeper.

suyun ağırlığı onları daha derine itecektir.

This is how fracking works

Hidrolik kırılma böyle olur,

to extract natural gas from deep within the earth.

yerin içinden bu şekilde doğal gaz çıkarılır.

Pressurized fluids fracture rocks.

Basınçlı sıvılar kayaları kırar.

All it takes is a crack to get started.

Başlamak için tek gereken bir çatlak.

Well, we recently discovered

Yakın zamanda öğrendik ki

that there are cracks available in the Greenland ice sheet

Grönland buz tabakasında mevcut çatlaklar var,

near this glacier aquifer.

bu buzul su havzasının yakınında.

You can fly over most of the Greenland ice sheet

Grönland buz örtüsü üzerinde uçup hiçbir şey

and see nothing,

görmemeniz mümkün,

no cracks, no features on the surface,

yüzeyde ne çatlak ne diğer bir özellik,

but as this helicopter flies towards the coast,

fakat bu helikopter kıyıya doğru uçuyor,

the path that water would take on its quest to flow downhill,

suyun akacağı güzergahta,

one crack appears,

bir çatlak beliriyor,

then another and another.

sonra bir tane ve bir tane daha.

Are these cracks filled with liquid water?

Bu çatlaklar suyla dolu mu?

And if so, how deep do they take that water?

Eğer öyleyse, bu suyu ne kadar derine alabilirler?

Can they take it to the bedrock

Ana kayaya alabilirler mi?

and the ocean?

Peki ya okyanusa?

To answer these questions,

Bu soruları cevaplamak için,

we need something beyond remote sensing data.

uzaktan sensörlü verilerin ötesinde bir şeye ihtiyacımız var:

We need numeric models.

sayısal modellere.

I write numeric models that run on supercomputers.

Süperbilgisayarlarda işleyen sayısal modeller yazıyorum.

A numeric model is simply a set of equations

Sayısal model bir şeyi tanımlamada

that works together to describe something.

bir araya kullanılan bir dizi denklemdir.

It can be as simple as the next number in a sequence --

bu sıradaki sayı dizisi gibi basit de olabilir -

one, three, five, seven --

bir, üç, beş, yedi -

or it can be a more complex set of equations

şu anki bilinen şartlara dayanarak

that predict the future

geleceği öngören

based on known conditions in the present.

daha karmaşık denklemler dizisi de.

In our case, what are the equations for how ice cracks?

Peki bizim için buzun nasıl çatladığına ilişkin denklemler neler?

Well, engineers already have a very good understanding

Mühendisler zaten alüminyum, çelik ve plastiğin

of how aluminum, steel and plastics fracture under stress.

stres altında nasıl kırıldığını çok iyi biliyorlar.

It's an important problem in our society.

Toplumumuzda büyük bir sorun.

And it turns out that the engineering equations

Materyallerin kırılmasında kullanılan

for how materials fracture

mühendislik denklemlerinin

are not that different from my physics homework.

benim fizik ödevimden daha farklı olmadığı ortaya çıktı.

So I borrowed them, adapted them for ice,

Ben de o denklemleri ödünç aldım, buz için uyarladım

and then I had a numeric model for how a crevasse can fracture

ve su havzasındaki suyla dolan bir buz yarığının nasıl kırığa dönüştüğünü

when filled with water from the aquifer.

sayısal modelle gösterdim.

This is the power of math.

İşte matematiğin gücü.

It can help us understand real processes in our world.

Dünyamızdaki gerçek süreçleri anlamamıza yardım edebilirler.

I'll show you now the results of my numeric model,

Şimdi size sayısal modelimin sonuçlarını göstereceğim

but first I should point out

ama önce belirtmeliyim ki

that the crevasse is about a thousand times narrower than it is deep,

buz yarığı derinliğinden yaklaşık bin kat daha dardır,

so in the main panel here,

yanı burada ana panelde,

we've zoomed in to better see the details.

detayları görmek için büyüttük.

You can look to the smaller panel on the right

Sada daha küçük olan panele bakabilirsiniz,

to see the true scale for how tall and skinny the crevasse is.

yarığın ne kadar uzun ve ince olduğunu göreceksiniz.

As the aquifer water flows into the crevasse,

Havzanın suyu yarığın içine aktıkça,

some of it refreezes in the negative 15 degree Celsius ice.

bir kısmı eksi 15 derecede yeniden donuyor.

That's about as cold as your kitchen freezer.

Bu mutfağınızdaki buzdolabı kadar soğuktur.

But this loss can be overcome

Ancak bu kayıp buzul havzasından gelen

if the flow rate in from the glacier aquifer is high enough.

akış oranı yeterince yüksekse telafi edilebilir.

In our case, it is,

Bu konu için yeterince yüksek

and the aquifer water drives the crevasse all the way to the base of the ice sheet

ve havza suyu, buz örtüsünün başına kadar yarık boyunca ilerliyor,

a thousand meters below.

aşağıya doğru bin metre.

From there, it has a clear path to reach the ocean.

Oradan da okyanusa ulaşmak için açık bir yolu var.

So the aquifer water is a part

Yani havza suyu aslında

of the three millimeters per year of sea level rise

her yıl 3 mm yükselen deniz seviyesinin bir parçası

that we experience as a global society.

ve bunu tüm dünyada hissediyoruz.

But there's more:

Ancak dahası var:

the aquifer water might be punching above its weight.

havza suyu ağırlığının üstünde baskı yapıyor olabilir.

The ice flows in complex ways.

Buz karmaşık şekillerde akar.

In some places, the ice flows very fast.

Bazı yerlerde çok hızlı akmaktadır.

There tends to be water at the base of the ice sheet here.

Burada buz tabakası altında tabanda genellikle su oluyor.

In other places, not so fast.

Bazı yerlerde ise hiç hızlı değil.

Usually, there's not water present at the base there.

Genellikle burada tabanda su bulunmuyor.

Now that we know the aquifer water is getting to the base of the ice sheet,

Havza suyunun buz örtüsü tabanına gittiğini artık bildiğimize göre,

the next question is:

sıradaki soru şu:

Is it making the ice itself flow faster into the ocean?

Buzun kendisinin okyanusa daha hızlı akmasını mı sağlıyor?

We're trying to uncover these mysteries hidden inside the Greenland ice sheet

Grönland buz tabakası altında gizli bu sırları açığa çıkarmaya çalışıyoruz,

so that we can better plan for the sea level rise it holds.

böylece deniz seviyesi yükselmesi hakkında daha iyi plan yapabiliriz.

The amount of ice that Greenland has lost since 2002

2002 yılından bu yana Grönland'ın kaybettiği buz miktarı

is just a small fraction of what that ice sheet holds.

buz tabakasının barındırdığından yalnızca küçük bir parça.

Ice sheets are immense, powerful machines that operate on long timescales.

Buz tabakaları uzun zaman boyunca işleyen muhteşem ve güçlü makinelerdir.

In the next 80 years, global sea levels will rise at least 20 centimeters,

Önümüzdeki 80 yıl içinde deniz seviyeleri en az 20 cm yükselecek,

perhaps as much as one meter,

belki de bir metreye kadar çıkacak,

and maybe more.

belki daha da fazlası.

Our understanding of future sea level rise is good,

Geleceğe dair deniz seviyesi yükselme kavrayışımız iyi

but our projections have a wide range.

ama tahminlerimiz çok geniş çaplı.

It's our role as glaciologists and scientists

Buzul bilimci ve bilim insanları olarak işimiz

to narrow these uncertainties.

bu belirsizlikleri azaltmak.

How much sea level rise is coming,

Deniz seviyesi ne kadar yükselecek

and how fast will it get here?

ve bu aşamaya ne zaman gelinecek?

We need to know how much and how fast,

Ne kadar ve ne hızda bilmemiz gerekiyor,

so the world and its communities can plan for the sea level rise that's coming.

böylece dünya ve toplumlar yaklaşan yükselmeye göre plan yapabilirler.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Chris Anderson: Size bir soru sormak istiyorum.

Yalnızca bir soru sormak istiyorum.

Bu çok güzel bir şekilde açıklandı.

Grönland buzunun eridiğini gösteren ilk grafikli slayt

gerçekten çok etkileyici.

Buzun yarısı yok olmuş görünüyor.

Bu fiziksel açıdan devasa bir miktar,

ama aslında çok küçük bir yüzde, değil mi?

Kristin Poinar: Bu doğru. Evet. Küçük bir parça sadece.

Milyonda bir kadar.

Ancak bu oran

Grönland buz tabakasından

10 - 15 yıl kadar bir süre içinde gitti, grafik bunu gösteriyor.

Hızlanıyor da olabilir.

CA: Öyle görünüyor ki modelinle ilgili bu denli güçlü olan şey

çok kötü şeylerin olabileceğine dair

bir olasılık da gösteriyor olman.

KP: Evet. Bu anlamaya çalıştığımız pek çok bilinmezlikten biri.

CA: İklim üzerinde çalışanlar için çok zor olmalı,

hem söz konusu zaman cetvellerini

hem de sorunun boyutunu düşünmek.

Bir açıdan, 80 yıl içinde 20 cm

çok korkunç görünmüyor ama bu durdurulamaz.

Asıl endişe de bu sanırım?

Bu sistemler çok büyük.

KP: Bu sadece günden güne 20 cm demek değil.

Bu fırtınalara ek olarak 20 cm,

Biliyorsunuz kasırgalar oluyor, olmaya da devam edecek,

yani o korkunç sel felaketleri için

adeta bir başlangıç oluyor

deniz seviyesindeki 20 cm ila 1 metre arasındaki yükselme.

CA: Bu konferansta geleceğe dair iş sahaları topluyoruz.

Buzul bilimci olarak yaptığınız

gelecek pek çok nesil için dünyada ihtiyaç duyulacak.

ve bu konuşma sizin gibi olmak isteyen pek çok genç kadın

ve genç bilimcilere ilham verecek.

Çok teşekkürler, Kristin.

(Alkış)