The Chilling Aftershock of a Brush with Death | Jean-Paul Mari | TED Talks

Çeviri: Dilan Timucin Gözden geçirme: Dilara Timuçin

It was April 8, 2003.

O gün, 8 Nisan 2003'tü.

I was in Baghdad, covering the war in Iraq.

Irak savaşını takip için Bağdat'da bulunuyordum.

That day, Americans tanks started arriving in Baghdad.

O dönem, Amerikan askerlerinin tanklarıyla Bağdat'a girdikleri dönemdi.

Biz, Filistin Oteli'nde kalan birkaç gazeteciydik.

We were just a few journalists in the Palestine Hotel,

Ve her savaşta beklenen gibi, çatışma bize doğru geliyordu,

and, as happens in war,

the fighting began to approach outside our windows.

Pencerelerimizin önüne kadar.

Baghdad was covered in black smoke and oil.

Bağdat simsiyah petrol dumanlarıyla kaplanmıştı.

Pis kokuyordu, göz gözü görmüyordu, Fakat neler olup bittiğini biliyorduk.

It smelled awful.

We couldn't see a thing, but we knew what was happening.

Ve benim, doğal olarak, makalemi yazmam gerekiyordu.

Of course, I was supposed to be writing an article,

Ve her zaman, makaleyi yazmanız gereken gün büyük birşeyler olur.

but that's how it always goes --

you're supposed to be writing and something big happens.

Dolayısıyla, 16. kattaki odamda bulunmaktaydım,

So I was in my room on the 16th floor,

Yazımı yazıyordum, ara sıra da camın önüne gidiyordum,

writing and looking out the window every now and then

Dışarda yaşananları izlemek için.

to see what was happening.

Sonra, bir anda, çok şiddetli bir patlama oldu.

Suddenly, there was a huge explosion.

During the previous three weeks,

Üç haftadır, füzeler ve yarım tonluk bombalar ile

there had been shelling with half-ton missiles,

Bombardıman altındaydık.

but this time, the shock --

Fakat o an, o patlama,

I felt it inside of me,

and I thought, "It's very close.

Kendi kendime dedim ki, "çok yakındı, çok çok yakındı!"

It's very, very close."

Tabii hemen neler olduğunu görmek için aşağıya indim,

So I went down to see what was happening.

I went down to the 15th floor

15. kata inmiştim.

to take a look.

Görmek için...

Ve gördüğüm manzara, koridorlarda çığlık atan insanlar, gazeteciler..

And I saw people, journalists, screaming in the hallways.

I walked into a room

Ve bir odaya girdim.

and realized that it had been hit by a missile.

Ve fark ettim ki bu odaya bir füze isabet etmişti.

Someone had been wounded.

Yaralı biri vardı,

Ve camın kenarında bir adam daha vardı.

There was a man near the window,

Adı Taras Protsuyk olan bir kameraman

a cameraman named Taras Protsyuk,

lying face-down.

Yüzüstü yerde yatmaktaydı.

Having worked in a hospital before, I wanted to help out.

Bir dönem hastanede çalıştığım için, acil müdahale etmek istedim

So I turned him over.

Tabii onu çevirdim; ve onu çevirdiğimde,

And when I turned him over,

Göğsünden kasıklarına kadar açılmıştı, Bense hiç, hem de hiçbir şey göremiyordum.

I noticed that he was open from sternum to pubis,

but I couldn't see anything, nothing at all.

All I saw was a white, pearly, shiny spot that blinded me,

Sadece beyaz bir leke görüyordum. İnci gibi, parlak, beni kör eden..

and I didn't understand what was going on.

Ve ne olduğunu anlayamadığım bir leke.

Once the spot disappeared and I could see his wound,

Sonra leke yok oldu ve yarayı görebildim, Ağır yaralıydı

which was very serious,

Arkadaşlarla yaralıyı bir çarşafın içine koyduk

my buddies and I put a sheet underneath him,

and we carried him onto an elevator that stopped at each of the 15 floors.

Asansörle, her katta dura dura, 15 kat, yaralıyı aşağıya indirdik

Hastaneye götürmek için bir araca bindirdik.

We put him in a car that took him to the hospital.

He died on the way to the hospital.

Hastane yolunda vefat etti, Yine ispanyol kameraman José Couso,

The Spanish cameraman José Couso, who was on the 14th floor and also hit --

kendisi 14. kattaydı ve o da vurulmuştu

because the shell had exploded between the two floors --

--çünkü füze iki katın arasına isabet etmişti--

O da ameliyat masasında vefat etti.

died on the operating table.

Ne zaman ki araba gitti, geri döndüm, Görevim makalemi yazmaktı

As soon as the car left, I went back.

There was that article I was supposed to write --

which I had to write.

Ve onu yazmam gerekiyordu. Bu yüzden, kendimi tanıttım

And so --

I returned to the hotel lobby with my arms covered in blood,

Otelin lobisine geri döndüm, Kollarım kan içerisindeydi

when one of the hotel gofers stopped me

Iraklı bir otel görevlisi beni durdurdu

and asked me to pay the tax I hadn't paid for 10 days.

Benden on günlük geciken ödememi istedi.

Parasını verip yolladım onu. Kendi kendime dedim ki:

I told him to get lost.

And I said to myself: "Clear your head, put it all aside.

"Kafanı toparla, herşeyi unut, herşeyi unut

Yazını yazmak istiyorsan şu an herşeyi unutmalısın."

If you want to write, you need to put it all aside."

And that's what I did.

Öyle de yaptım, yukarı çıktım Makalemi yazdım ve yolladım.

I went upstairs, wrote my article and sent it off.

Daha sonra,

Meslektaşlarımı kaybetmenin verdiği üzüntü dışında,

Later, aside from the feeling of having lost my colleagues,

something else was bothering me.

Beni rahatsız eden başka birşey vardı:

I kept seeing that shiny, pearly spot,

Sürekli o lekeyi görüyordum Parlak ve inci gibi

and I couldn't understand what it meant.

Ve ne anlama geldiğini de anlayamıyordum

And then, the war was over.

Ve savaş bitti...

Later, I thought: "That's not possible. I can't just not know what happened."

Zaman sonra, kendime dedim ki bu mümkün olamaz

Ne olduğunu bilmemek, Bunu ben yapamam

Because it wasn't the first time, and it didn't only happen to me.

Çünkü bu ilk kez olan bir şey değildi

Sadece bana olan birşey değildi bu

I have seen things like that happen to others

Böyle şeyler yaşayan başkalarını da gördüm

20 veya 35 yıllık röportörlüğümde

in my 20 to 35 years of reporting.

I have seen things that had an effect on me too.

Beni etkileyen şeyler de gördüm, ancak, örneğin

For example, there was this man I knew in Lebanon,

Lübnan'da, bir adam ile tanıştım

a 25-year-old veteran who had been fighting for five years --

25 yaşında bir gaziydi beş sene savaşmış

Sonuçta gazi olmuştu ve heryerde takip edilendi

a real veteran -- who we would follow everywhere.

He would crawl in the dark with confidence --

Geceleri sürünerek ilerlerdi, kendinden emindi

Büyük bir askerdi, gerçek bir asker Bu yüzden takip edilendi

he was a great soldier, a true soldier --

so we would follow him, knowing that we would be safe with him.

Çünkü biliyorduk ki, Onun yanında güvendeydik.

Bir gün, bana dendi ki, ve kendim de gördüm

And one day, as I was told --

and I've seen him again since --

Kışlaya gelmiş ve kart oynuyormuş

he was back in the camp, playing cards,

when someone came in next door,

Bu esnada, yanına gelen biri silahını boşaltmış

and discharged their weapon.

As the gun went off,

Silah birden patlamış ve

that blast, that one shot, made him duck quickly under the table,

O tek atış sesi

Onun, çocuk gibi, masanın altına sıçramasına yetmiş

like a child.

He was shaking, panicking.

Titriyormuş, panik içindeymiş.

And since then, he has never been able to get up and fight.

Ve o olaydan bu yana bir daha hiçbir zaman kalkıp savaşamadı.

He ended up working as a croupier

Ve sonu, onu bulduğum yer, Beyrut'da bir gazinoda kurpiyerlik yapıyordu

in a Beirut casino where I later found him,

Artık uyuyamadığı için ona en uygun işti bu.

because he couldn't sleep, so it was quite a suitable job.

So I thought to myself,

Yani kendime diyordum ki Bu nasıl bir şeydir ki

"What is this thing that can kill you

Hiçbir belirgin yara bırakmadan öldürebiliyor? Neler oluyor?

without leaving any visible scars?

How does that happen?

Nedir bu bilinmeyen şey?

What is this unknown thing?"

Ve de tesadüf olamayacak, çok sık yaşanan bir şeydi.

It was too common to be coincidental.

Böylece, araştırmaya başladım.

So I started to investigate --

that's all I know how to do.

Yapmayı bildiğim tek şey de bu zaten Araştırmaya koyuldum.

I started to investigate

by looking through books,

Kitapları, psikiyatristleri, müzeleri, kütüphaneleri vb. aradım.

reaching out to psychiatrists,

going to museums, libraries, etc.

Finally, I discovered that some people knew about this --

Ve orada, bunu bilen insanların olduğunu keşfettim

often military psychiatrists --

-Genellikle askeri psikiyatristler-

and that what we were dealing with was called trauma.

Ve de yüzleştiğimiz şeyin adının travma olduğunu.

Americans call it PTSD or traumatic neurosis.

Amerikalılar TSSB adını vermiş, travma, travmatik nevroz

It was something

Demek ki böyle birşey vardı. Hiç konuşulmamıştı.

that existed,

but that we never spoke about.

Yani bu travma, nedir bu?

So, this trauma --

what is it?

Well, it's an encounter with death.

Pekala, bu ölüm ile karşılaşma.

Bilmiyorum siz hiç ölümle yüzyüze geldiniz mi, cesetlerden bahsetmiyorum.

I don't know if you've ever had an experience with death --

I'm not talking about dead bodies,

Hastane yatağındaki büyük babanın bedeni de değil bahsettiğim, hayır!

or someone's grandfather lying in a hospital bed,

or someone who got hit by a car.

Veya yolda ezilmiş bir insan da değil.

I'm talking about facing the void of death.

Ölümün hiçliğiyle karşılaşmaktan bahsediyorum.

And that is something no one is supposed to see.

Ve hiçbirimiz bunu görme hakkına sahip değil.

People used to say,

Büyüklerimiz derlerdi: Ne güneş ne de ölüme yüz yüze bakılamaz.

"Neither the sun, nor death can be looked at with a steady eye."

A human being should not have to face the void of death.

İnsanın ölümün hiçliğiyle yüzleşme hakkı yoktur.

Ve bu yaşandığı zaman, bir süre görünmez kalabilir,

But when that happens,

it can remain invisible for a while --

days, weeks, months, sometimes years.

Günler, haftalar, aylar, bazen yıllarca.

And then, at some point,

Ve sonra aniden patlar, çünkü bu öyle bir şey ki

it explodes,

because it's something that has entered your brain --

Beyinin içine girmiştir Görüntü ve beyin arasındaki pencere gibi

a sort of window between an image and your mind --

Beyinin içine yerleşmiştir

that has penetrated your brain,

staying there and taking up all the space inside.

Orada duruyordur ve beyinin tamamını işgal edecektir.

Bazı insanlar var, erkekler, kadınlar,

And there are people -- men, women,

who suddenly no longer sleep.

Birdenbire hiç uyuyamayan kişiler,

Sinir krizleri ve korkunç panikler yaşayan kişiler

And they experience horrible anxiety attacks --

panic attacks, not just minor fears.

Panik ataklar! Küçük korkulardan bahsetmiyorum.

They suddenly don't want to sleep,

Aniden artık hiç uyumak istemezler Çünkü uyuduklarında

because when they do, they have the same nightmare every night.

Her gece ama her gece aynı kabusu görüyorlar.

They see the same image every night.

Her gece aynı görüntü. Nedir bu görüntü? Peki, bu görüntü,

What type of image?

For example, a soldier who enters a building

Örneğin bir binaya giren savaşçı için

Yüz yüze geldiği ve onu gören başka bir savaşçıdır.

and comes face to face with another soldier aiming at him.

He looks at the gun, straight down the barrel.

Silahı görür, silahın namlusunu.

And this barrel suddenly becomes enormous, deformed.

Ve o namlu aniden devasa olur, deforme olur

kabarıklaşır ve herşeyi yutar. Ve o anda, der ki

It becomes fluffy, swallowing everything.

And he says --

Sonrasında diyecektir: "Ölümü gördüm Kendimi ölmüş gördüm, ben öldüm."

later he will say, "I saw death.

I saw myself dead, therefore I'm dead."

Ve o andan itibaren Kendini ölmüş bilecektir.

And from then on, he knows he is dead.

Bu bir algı değil O artık öldüğüne ikna olmuştur.

It is not a perception -- he is convinced that he is dead.

Birisi gelir, diğeri gider, Tetiği çekmez veya her neyse,

In reality, someone came in, the guy left or didn't shoot, whatever,

and he didn't actually get shot --

O andan itibaren, o namluyu gördüğünde ölmüştür.

but to him, he died in that moment.

Veya o bir toplu mezarın kokusu olabilir.

Or it can be the smell of a mass grave --

Ruanda'da birçok örneğini gördüm.

I saw a lot of that in Rwanda.

Bu, bağıran bir arkadaşın sesi olabilir.

It can be the voice of a friend calling,

and they're being slaughtered and there's nothing you can do.

Katledilmek üzere olan ve artık kurtarılamayacak bir arkadaş.

You hear that voice,

O ses duyulur. Ve bu yüzden gecelerce, haftalar boyunca, aylarca

and you wake up every night -- for weeks, months --

Uykusundan uyanacaktır.

in a trance-like state, anxious and terrified,

Trans halinde, paniklemiş ve dehşet içinde, tıpkı bir çocuk gibi.

like a child.

I have seen men cry --

Ağlayan adamlar gördüm, Tıpkı bir çocuk gibi

just like children --

from seeing the same image.

Hep aynı görüntüyü görerek. Yani beyninin içinde,

So having that image of horror in your brain,

O dehşet görüntüsü,

seeing the void of death --

Ölümün hiçliğinin görüntüsü,

that analogue of horror which is hiding something --

Ki biz ona analog diyoruz

Bir şeyler saklayan görüntü anlamına gelir

will completely take over.

Herşeyi işgal edecektir.

You cannot do anything, anything at all.

Artık hiçbir şey yapamayacaktır. Hiçbir şey.

You cannot work anymore,

Artık ne çalışabilir, ne de sevebilir.

you cannot love anymore.

You go home and don't recognize anyone.

Evine geri döndüğünde artık kimseyi tanımıyordur, kendini bile.

You don't even recognize yourself.

Evinden dışarı çıkmaz, gizlenir, Kendini kilitler!

You hide and don't leave the house, you lock yourself in, you become ill.

I know people who placed small cans outside their house with coins inside,

Kapılarının önüne içinde bozuk para ile konserve kutuları koyanlarını gördüm

Birisi kapısından geçerse, gelirse diye.

in case someone tried to get in.

Ve aniden ölmek ister, öldürmek ister,

All of a sudden, you feel like you want to die or kill

or hide or run away.

Gizlenmek ister, Kaçmak ister,

You want to be loved, but you hate everyone.

Sevilmek ister Ama insanlardan nefret ediyordur

It's a feeling that seizes you entirely

Sabahtan akşama, Birşey ona saldırmaktadır

day in and day out,

and you suffer tremendously.

Ve bu eziyetle acı çekmektedir

And no one understands.

Ve diğer hiçkimse anlayamıyordur.

They say, "There's nothing wrong with you. You seem fine, you have no injuries.

Ona diyorlar ki: "Ama hiç birşeyin yok! Gayet iyisin,

Yaralanmadın, savaşa katıldın, döndün, hiçbir şeyin yok"

You went to war, came back; you're fine."

İşte bu kişiler acı içindedirler ve bazıları intihar ederler.

These people suffer tremendously.

Some commit suicide.

Sonuçta, intihar onlar için gündemdekini gerçekleştirmektir.

After all, suicide is like updating your daily planner --

I'm already dead, I might as well commit suicide.

Ne de olsa ben zaten ölüyüm.

İntihar edersem, bu iyi. Üstelik artık acı çekmeyeceğim.

Plus, there is no more pain.

Birkaçı intihar eder,

Some commit suicide, others end up under the bridge, drinking.

Diğerlerinin sonu köprü altında, kendini içkiye vermek olur.

Hepinizin anılarında o büyük babanın, o amcanın hikayesi vardır.

Everyone remembers that grandfather or uncle or neighbor

O komşunun. Sürekli içen Hiç konuşmayan,

who used to drink, never said a word,

always in a bad mood, beat his wife

Hiç kimseyle geçinemeyen, Karısını döven,

and who would end up either sinking into alcoholism or dying.

Ve sonu alkolizmde boğulmak ya da ölüm olan.

And why do we not talk about this?

Ve ondan hiç bahsetmezler, neden? Ondan hiç bahsedilmez, neden?

We don't talk about it because it's taboo.

Çünkü bu bir tabu olmuş! Diyemeyiz.

It's not like we don't have the words to express the void of death.

İnsanın kelimeleri yoktur Ölümün hiçliğini ifade edebilecek.

But others don't want hear it.

Zaten diğerleri onu duyamazlar.

The first time I returned from an assignment,

Ben, ilk röportajımdan döndüğümde

Dedilerki: "Ah röportajdan dönmüş."

They said, "Oh! He's back."

Akşam yemeği daveti vardı, Beyaz masa örtüsü,

There was a fancy dinner -- white tablecloth, candles, guests.

Mumlar, davetliler...

"Tell us everything!"

" Hadi, anlat! " Ben de anlattım.

Which I did.

20 dakikanın sonunda, herkesin bakışında kuşku vardı

After 20 minutes, people were giving me dirty looks,

the hostess had her nose in the ashtray.

Evin hizmetlisi burnunu küllüğe dayamıştı.

It was horrible and I realized I ruined the whole evening.

Sonuçta, dehşet vericiydi.

Ve geceyi mahvettiğimi fark ettim.

So I don't talk about it anymore.

Bu yüzden artık anlatmıyorum Bunu dinlemeye kimse hazır değil

We're just not ready to listen.

People say outright: "Please, stop."

Diyorlar ki "Ah, dur yeter!"

Is that a rare occurrence?

Bazı durumlarda mı bu böyle? Hayır, Bu son derece yaygın bir durum.

No, it's extremely common.

One third of the soldiers who died in Iraq --

Irak'ta ölen askerlerin üçte biri... Ah, ölen değil, özür dilerim.

well, not "died," let me re-phrase that --

one third of the US soldiers who went to Iraq

Irak'taki amerikan askerlerinin üçte biri TSSB'den muzdarip.

suffer from PTSD.

In 1939, there were still 200,000 soldiers from the First World War

1939 yılında, birinci dünya savaşından 200 000 asker,

Halen daha ingiliz psikiyatri hastanelerinde tedavi görmekteydiler.

that were being treated in British psychiatric hospitals.

Vietnam'da 54 000 kişi öldü. Amerikalı.

In Vietnam, 54,000 people died --

Americans.

In 1987, the US government identified 102,000 --

1987 yılında, Amerikan hükümeti 102 000 - iki katı kadar-

twice as many --

102,000 veterans who died from committing suicide.

102 000 gazinin intihar edip öldüğünü tespit etti.

Twice as many deaths by suicide than by combat in Vietnam.

Vietnam savaşında ölenlerin iki katı daha fazla ölüm

So you see, this relates to everything,

Sonuçta anlıyorsunuz ki, bu her şeyi kapsayan bir şey

not just modern warfare, but also ancient wars --

Sadece modern savaşlarda değil geçmiş savaşlarda da,

you can read about it, the evidence is there.

Eski metinlerde de bulunuyor. Bu anlatılmış, söylenmiş,

So why do we not talk about it?

O zaman biz neden bunu konuşmuyoruz?

Why have we not talked about it?

Neden bunu konuşmadık?

Çünkü asıl problem şu ki, eğer o kişi konuşmazsa sonu felaket oluyor.

The problem is that if you don't talk about it,

you're heading for disaster.

Veya bunun tek tedavisi,

The only way to heal --

and the good news here is that this is treatable --

- iyi haber şu ki, bu tedavi edilebilir-

think Munch's The Scream, Goya, etc. --

Munch'un çığlığı, Goya, vb, evet bu tedavi edilebilir!

it's indeed treatable.

Bu travmanın tek tedavi yöntemi de

The only way to heal from this trauma,

from this encounter with death that overwhelms, petrifies and kills you

-Sizi boğan, katılaştıran, öldüren o ölümle karşılaşma anının-

is to find a way to express it.

Onun hakkında konuşmayı başararak mümkün.

People used to say,

Birinin dediğine göre eskiler dermiş:

"Language is the only thing that holds all of us together."

"Bizi birbirimize bağlayan tek şey dildir."

Without language, we're nothing.

Dil olmasaydı, hiçbişey olamazdık.

It's the thing that makes us human.

Onun sayesinde biz insan olduk.

In the face of such a horrible image --

Ve bu dehşet görüntüsü karşısında,

a wordless image of oblivion that obsesses us --

ki görüntünün kelimeleri yok.

Çünkü o bizi tedirgin eden bir hiçlik görüntüsü sadece.

the only way to cope with it

Ondan kurtulmamızın tek yolu,

İnsan kelimelerini katıp onu kelimelerle ifade ederek mümkün.

is to put human words to it.

Because these people feel excluded from humanity.

Çünkü bu kişiler insanlıktan dışlanmış hissediyor.

No one wants to see them anymore and they don't want to see anyone.

Kimse onları görmek istemiyor. Onlar da kimseyi görmek istemiyorlar.

They feel dirty, defiled, ashamed.

Kendilerini kirletilmiş, utanç içinde hissediyorlar.

Someone said, "Doctor, I don't use the subway anymore

Birisi demişti ki: "Doktor bey biliyorsunuz,

Artık metroya binemiyorum

because I'm afraid people will see the horror in my eyes."

Çünkü insanların içimdeki korkuyu,

Gözlerimden görmesinden korkuyorum."

Another guy thought he had a terrible skin disease

Bir başkası anlatmıştı...

Korkunç bir deri hastalığı vardı 6 ay dermatoloji de tedavi görmüş,

and spent six months with dermatologists, going from doctor to doctor.

Sürekli farklı doktorlara görünmüş. Sonunda bir gün demişler ki:

And then one day, they sent him to a psychiatrist.

"Bir psikiyatriste gitmelisin."

During his second session, he told the psychiatrist

Ve psikiyatriste ikinci seansta demiş ki

he had a terrible skin disease from head to toe.

- korkunç bir deri hastalığı vardı, burdan ayaklarına kadar-

The psychiatrist asked, "Why are you in this state?"

Psikiyatrist sormuş: "Sizce neden böyle bir durumdasınız?"

And the man said, "Well, because I'm dead, so I must be rotting away."

Ve adam ona cevap vermiş: "Çünkü ben ölüyüm, o yüzden de çürüyorum."

So you see this is something that has a profound effect on people.

Yani görüyorsunuz, insanı ne kadar derinden etkileyen birşey bu.

In order to heal, we need to talk about it.

İyileşmek için, konuşmak gerekiyor. Korkunun kelimelere dökülmesi gerekiyor.

The horror needs to be put into words --

İnsan kelimelerine, onu evcilleştirmek için tekrar tekrar konuşmak gerekiyor.

human words, so we can organize it and talk about it again.

We have to look death in the face.

Ölümle yüzyüze bakmak gerekiyor.

And if we can do that, if we can talk about these things,

Ve bunu başarırsak, Bunları konuşabilirsek,

then step by step, by working it out verbally,

O andan itibaren, konuşma çalışması ile, adım adım,

we can reclaim our place in humanity.

İnsani tarafımızı geri kazanabiliriz.

And it is important.

Ve bu önemli! Sessizlik bizi öldürüyor!

Silence kills us.

So what does this mean?

Bu ne anlama geliyor? Bu demek ki travmadan sonra

It means that after a trauma,

Ah, apaçık belli ki varolmanın dayanılmaz hafifliğini kaybettik

without question, we lose our "unbearable lightness of being,"

that sense of immortality that keeps us here --

Andaki varlığımızı sağlayan ölümsüzlük duygumuzu kaybettik

meaning, if we're here, we almost feel like we're immortal, which we're not,

Eğer burdaysanız, demek ki o duyguya sahipsiniz

Güvende olma, ölümsüz olma duygusu Öyle değilsiniz tabii!

but if we didn't believe that, we'd say, "What's the point of it all?"

Aksi taktirde burada olmazdınız, Derdiniz ki: "Ne anlamı var?"

But trauma survivors have lost that feeling of immortality.

Ve işte onlar bu ölümsüzlük duygusunu kaybettiler.

They've lost their lightness.

O varolmanın hafifliğini kaybettiler. Ama başka bir şey bulmuş oldular.

But they have found something else.

So this means that if we manage to look death in the face,

Bu demek oluyor ki, eğer ölümün yüzüne bakabilirsek,

and actually confront it, rather than keep quiet and hide,

Susup saklanmak yerine onunla yüzleşirsek,

like some of the men or women I know did,

Ki böyle insanlar var, tanıdım onları Ruanda'lı Michael,

such as Michael from Rwanda, Carole from Iraq, Philippe from the Congo

Irak'tan Carole, Kongo'dan Philippe, Tanıdığım bütün bu insanlar,

and other people I know,

like Sorj Chalandon, now a great writer,

Sorj Chalendon, kendisi şimdi büyük bir yazar

who gave up field assignments after a trauma.

Travma sonrası savaş muhabirliğini bırakmıştı.

Five friends of mine committed suicide,

İntihar eden dört veya beş arkadaşım oldu,

they're the ones who did not survive the trauma.

travma sonrası hayatta kalamadılar.

So if we can look death in the face,

Yani ölümle yüzleşebilirsek,

if we, mortal humans, human mortals,

eğer ki biz ölümlü insanlar, ölümlüler, insanlar,

understand that we are human and mortal, mortal and human,

nerede insan ve ölümlü, ölümlü ve insan olduğumuzu biliyoruz

if we can confront death and identify it once again

eğer yüzleşebilirsek ölümle ve

as the most mysterious place of all mysterious places,

bu bilinmeyen diyarların en bilinmeyen diyarını tanımlayabilirsek

-Onu görebilen kimse yok sonuçta-

since no one has ever seen it --

Onu tanımaya başlayabilirsek

if we can give it back this meaning,

yes, we may die,

Evet, ölebilir, hayatta kalabilir ve tekrar doğabiliriz

survive

and come back to life,

but we'll come back stronger than before.

Daha güçlü, eskisinden daha güçlü olarak. Çok daha güçlü.

Much stronger.

Thank you.

Teşekkürler.

(alkışlar)

(Applause)