For the love of birds | Washington Wachira

Çeviri: Macide Bahar Öztürk Gözden geçirme: Serap Çakıl

With me here today

Bugün yanımda

I brought something beautiful.

çok güzel bir şey getirdim.

This is a feather from one of the most beautiful birds we have in Kenya,

Bu, Kenya'daki en güzel kuşlardan biri olan

the crested guinea fowl.

ibikli afrika tavuğunun tüyü.

But this feather is more than just that.

Ancak bu tüy, bundan daha fazlası.

If you've taken time when you are outdoors

Eğer dışarıda vakit geçirirken

to look at the feathers around you,

etrafınızdaki tüylere göz attıysanız

you'll have noticed

fark etmişsinizdir ki

that there is this huge variety of different sizes,

çok çeşit ve büyüklükte,

shapes and even colors.

şekilde ve hatta renkte tüyler vardır

The feather is one of the most astonishing pieces of technology

Tüy, doğal hayat tarafından icat edilmiş

şaşırtıcı teknolojilerden biridir

invented by the natural world,

and for centuries, this feather has helped birds to keep dry,

ve yüzyıllardır

bu tüy kuşlara kuru kalmak,

to keep warm and even power flight.

sıcak kalmak,

hatta uçma gücünde yardım etmektedir.

Only one section of the tree of life can actually make a feather.

Gerçekte hayat ağacının yalnızca bir bölümü bu tüyü yapabilir.

Among all the world's animals,

Bugün tuttuğum gibi bir tüyü, hayvanlar alemi arasında sadece kuşlar yapabilir.

birds are the only ones who can make something

like what I'm holding today.

I personally have given them a nickname,

Ben onlara bir takma ad verdim

and I like to call them the feathermakers.

ve onları tüy yapıcı olarak adlandırmayı seviyorum.

It is the major difference between birds and any other animals we have on earth,

Bu kuşlar ve dünyadaki diğer hayvanlar arasındaki büyük farktır

and if you can't make a feather, you cannot call yourself a bird.

ve eğer bir tüy yapamıyorsanız, kendinize kuş diyemezsiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

For us humans, who are earthbound,

Biz toprağa bağlı insanlar için

birds represent freedom.

kuşlar özgürlüğü temsil eder.

This feather has enabled birds to conquer gravity

Bu tüy, kuşlara yer çekimini yenmeyi olanaklı kılmıştır

and take to the air in an extraordinary way.

ve olağandışı bir şekilde havaya çıkarmıştır.

Don't you sometimes wish you could fly like a bird?

Siz de bazen bir kuş gibi uçmak istemiyor musunuz?

Birds are my passion,

Kuşlar, benim tutkum

and I want to change the way each one of you thinks about them.

ve her birinizin onlar hakkındaki düşünme şeklini değiştirmek istiyorum.

The easiest reason I love them so much is because they are beautiful.

Onları bu kadar çok sevmemin en basit sebebi çok güzel olmaları.

There are 10,000 species in the world,

Dünya üzerinde 10,000 tür var

and each one of them is uniquely beautiful.

ve hepsi ayrı ayrı eşsiz güzellikte.

Birds are amazing,

Kuşlar inanılmazdır ve bu konuşma, dünyadaki tüm kuşlara adanmıştır.

and this talk is dedicated to all the birds of the world.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkışlar)

Indeed, these birds have been part of our lives and cultures

Nitekim,

bu kuşlar hayatımızın ve kültürlerimizin

tüm dünyada yüzyıllardır bir parçası olmuştur.

all over the world for centuries,

and every society has a story about birds.

ve her toplumun kuşlarla ilgili bir hikayesi vardır.

You probably have heard childhood stories of different birds

Muhtemelen farklı kuşlar hakkında insanla nasıl bağlantı kurduklarıyla

and how they relate with man.

ilgili çocukluk hikayeleri duymuşsunuzdur.

I personally recently learned

Şahsen ben yeni öğrendim ki,

that our human ancestors would follow flocks of vultures

insan atalarımız akbaba sürülerini takip eder

and then they would help them

ve onlar da büyük etçiller tarafından leşlerin

to identify where carcasses have been dropped by large carnivores,

nereye bırakıldığını tespit etmelerine yardım edermiş

and these humans will scavenge and eat part of that meat.

ve bu insanlar etin bir kısmını temizleyip yermiş.

Birds have been used as brands and labels all over the world.

Kuşlar, tüm dünyada marka ve etiket olarak kullanılmıştır.

You know the bald eagle?

Ak başlı kartalı bilirsiniz,

It was chosen as the national emblem for the US

Amerika'nın ulusal simgesi olarak seçilmiştir

because of its majestic strength,

heybetli kuvveti

beautiful looks

güzel görüntüsü

and even a long lifespan.

ve hatta uzun yaşam süresi sebebiyle.

And just like us humans

Bu dünyanın hemen hemen tüm habitatlarında

who have managed to live in virtually all habitats of this earth,

yaşamayı başarmış aynı biz insanlar gibi,

birds have also conquered the world.

kuşlar da bu dünyayı fethetmiştir.

From birds such as these beautiful penguins

Soğuk buz örtüsünde yaşan penguenlerden tutun da

that live in the cold ice caps

to even others like the larks,

hayal edebileceğiniz en sıcak çölde yaşayan bu cümbüş kuşuna kadar,

who live in the hottest deserts you can imagine.

Indeed, these species have conquered this world.

gerçekten de bu türler dünyayı fethetmiştir.

Birds also build houses like us.

Kuşlar da bizim gibi ev inşaa ederler.

Konut yapımının gerçek ustaları,

The real pros in housebuilding

are a group of birds we call the weaverbirds,

Dokumacı kuş diye adlandırdığımız bir kuş grubudur

ve onlara bu ismin verilme sebebi yuvalarını dokuma şeklidir.

and this name they were given

because of the way in which they weave their nests.

An interesting one:

İlginç bir tanesi:

birds also love and date just like us humans.

kuşlar aynı insanlar gibi aşık olup randevulaşırlar.

In fact, you'll be surprised to know that males dress to impress the women,

Doğrusu,

erkeklerin dişileri etkilemek için nasıl giyindiğini bilseniz şaşırırsınız.

and I'll show you how.

(Gülüşmeler)

ve size nasıl oluyor göstereyim.

So here we have a long-tailed widowbird,

Burada gördüğünüz, uzun kuyruklu dul-kuşu,

and this is how they would normally look.

ve bu normalde nasıl gözüktüğü.

But when it comes to the breeding season,

Ama çiftleşme sezonuna gelince,

everything changes,

her şey değişiyor

and this is how he looks.

ve böyle görünüyor.

(Audience murmurs)

(şaşırma tepkileri)

Yeah?

Aynen...

Birds also, multiple species of them,

Kuşların aynı zamanda birçok türü

do love to touch and cuddle just like humans.

insanlar gibi sarılmayı ve dokunmayı severler.

And I know you're wondering about this one.

Biliyorum ki, bunu merak ediyorsunuz.

Yes, they kiss too,

Evet, öpüşüyorlar da.

(Gülüşmeler)

sometimes very deeply.

Bazen çok derin bir şekilde.

(Applause)

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

Some have even learned to cheat on their spouses.

Hatta bazıları eşlerini aldatmayı bile öğrenmiş.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

For example, the African jacana:

Örneğin Afrika Jakanası,

the females will mate with multiple males

dişiler birden fazla erkekle çiftleşir

and then she takes off to find other males to mate with

ve sonra çiftleşecek başka erkekler bulmak için gider

and she leaves the male behind to take care of the chicks.

ve erkeği yavrulara bakması için geride bırakır.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

(Applause)

Kuşlar bize çok yardımcı olur

And birds help us so much,

and they play very crucial roles in our ecosystems each day.

ve ekosistemimizde her gün çok can alıcı roller oynarlar.

Vultures clean up our environment

Akbabalar,

kelimenin tam anlamıyla, hastalığa sebep olan patojenleri

by literally digesting disease-causing pathogens,

sindirirerek çevreyi temizlerler

and they finish carcasses that would otherwise cost us lots of money

ve aksi halde çevreden temizlemesi

bize çok paraya malolacak leşleri tüketirler.

to clear from the environment.

Büyükçe bir akbaba sürüsü

A sizable flock of vultures is capable of bringing down a carcass

zebra büyüklüğünde bir leşi

the size of a zebra straight to the bone

30 dakika gibi bir sürede hemen kemiğe çevirebilir.

within just about 30 minutes.

Owls help to rid the environments of rodents

Baykuşlar, çevredeki kemirgenlerden kurtulmaya yardım eder

and this helps us a lot because it saves us money --

ve bu bize çok yardımcı olur çünkü paradan tasarruf ederiz,

we don't lose our crops --

mahsullerimizi kaybetmeyiz

and secondly, we don't have to buy harmful chemicals

ve ikinci olarak,

kemirgenlerin üstesinden gelmek için

zararlı kimyasallar almak zorunda kalmayız.

to handle these rodents.

The beautiful sunbirds we see in our environments

Çevremizde gördüğümüz güzel nektar kuşu

are part of nature's pollination crew,

doğanın polinasyon ekibinin bir üyesidir

and they help our plants to form fruits.

ve bitkilerimize meyve vermesi için yardım eder.

Together with other pollinators like insects,

Böcekler gibi diğer polen yapıcılarla birlikte,

they have actually helped us

uzun yıllardır, bel bağladığımız besin ürünlerinin

to get most of the food crops that we depend on for many years.

büyük bir kısmını almamıza yardım ediyorlar.

Unfortunately, the story of birds is by far not perfect.

Maalesef, kuşların hikayesi mükemmel olmaktan çok uzak.

They are faced by numerous challenges every day wherever they live.

Nerede olursa olsun her gün sayısız zorlukla karşılaşıyorlar.

Kuşların karşılaştığı en büyük sorunların başında

Top on the threats facing birds

is habitat loss

yaşam alanı kaybı,

and reduced food availability.

ve azalan gıda ulaşılabilirliği geliyor.

Birds are also hunted, especially migratory species

Kuşlar ayrıca avlanıyor, özellikle göçeden türler

and ducks that congregate in water bodies.

ve sulak alanlarda bir araya gelen ördekler.

Poisoning is happening to flocks that like to stick together,

Bir arada bulunmayı seven sürüler zehirleniyor,

especially in places like rice schemes.

özellikle pirinç tarlası gibi alanlarda.

Moreover, power lines are electrocuting birds

Dahası, güç hatları kuşları elektrikle çarpıyor

ve rüzgar santralleri kuşları

and wind farms are slicing birds

when they fly through the blades.

kanatların arasından uçarken kesiyor.

Recently, we've heard the talk of climate change

Son zamanlarda, iklim değişikliği konuşmalarını duyduk

making a lot of headlines,

çok manşet olan bir konu,

and it's also affecting birds,

ve bu aynı zamanda kuşları da etkiliyor

because birds are being forced to migrate to better breeding and feeding grounds

çünkü kuşlar, daha iyi çiftleşme

ve beslenme alanlarına göç edilmeye zorlanıyorlar

because unfortunately where they used to live

çünkü malesef önceden yaşadıkları yer

is no longer habitable.

artık yaşanabilir durumda değil.

My own perspective towards birds was changed

Benim kuşlara karşı bakış açım,

when I was a small boy in high school,

ben lisede küçük bir çocukken değişti.

and there was this boy who struck,

Bir çocuk vardı, Augur Şahini dediğimiz bir kuşu

injuring the wing and the leg of a bird we called the augur buzzard.

kanadından ve bacağından yaralamak için nişan almıştı.

I was standing there,

Orada duruyordum,

just a mere 14-year-old,

yalnızca 14 yaşındaydım

and I imagined a human being in a similar situation,

ve aynı durumda bir insanın olduğunu hayal ettim,

because this bird could not help itself.

çünkü bu kuş kendine yardım edemezdi.

So even if I was hardly any biologist by then,

O zaman bir biyolog olmadığım halde,

I gathered with three of my friends and we decided to house the bird

üç arkadaşımı bir araya getirdim ve kuşu gücünü toplayana kadar eve alıp

until it had regained strength and then let it free.

sonra serbest bırakmaya karar verdik.

Interestingly, it accepted to feed on beef from our school kitchen,

İlginç olarak, okul mutfağından et yemeyi kabul etti

ve biz de her gün yemesi için yerleşke çevresinde termit avladık.

and we hunted termites around the compound for its dinner every day.

After a few days, it had regained strength

Birkaç gün sonra, gücünü yeniden topladı

and we released it.

ve onu serbest bıraktık.

We were so happy to see it flap its wings

Kanatlarını çırptığını görmekten çok mutlu olduk

and fly off gracefully.

ve zarifçe uçup gitti.

And that experience changed the way we looked at birds.

Bu tecrübe kuşlara bakışımızı değiştirdi.

We went on to actually make a magazine,

Daha da ileri gittik ve bir dergi hazırladık

and we called it the Hawk Magazine,

ve adını da Doğan Dergisi koyduk

and this was in honor of this bird

ve bu, okulun içinde yardım ettiğimiz o kuşun şerefineydi.

that we had helped within our own high school.

Those experiences in high school made me the conservationist I am today.

Lisedeki bu tecrübeler, beni bugün olduğum çevreci yaptı.

And a passion for birds should especially matter for Africa

Kuşlar için tutku,

özellikle Afrika ve tüm Afrikalılar için önemli bir konu olmalı

and all Africans,

because among all other continents,

çünkü tüm kıtalar arasında, Afrika dünyanın her yerinde bulabileceğiniz

Africa hosts some of the most amazing bird species

en muhteşem kuş türlerinden bazılarını ağırlıyor.

you can find anywhere in the world.

Imagine having a name like "shoebill."

"Pabuçgagalı" diye bir isim düşünün,

That's the name of that bird.

bu gördüğünüz kuşun ismi

And there are countries like DR Congo,

ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Tanzanya, Uganda, Kenya gibi,

Tanzania, Uganda and Kenya

who are leading the continent in highest numbers of diversity

türler söz konusu olduğunda en fazla çeşitliliğe sahip ülkeler var.

when it comes to the species.

These birds continue to provide the continent

Bu kuşlar kıtada, Afrika'nın ihtiyacı olan

with very crucial ecosystem services that Africa needs.

çok önemli ekosistem ihtiyaçlarını gidermeye devam ediyorlar.

Dahası, Afrika'nın yırtıcı kuş turizminde,

Moreover, there is huge potential

for Africa to lead the world in avian tourism.

dünyaya liderlik etmek için çok büyük bir potansiyeli var.

The economy will definitely benefit.

Ekonomi bundan kesinlikle fayda sağlar.

Düşünsenize, kaç topluluk sadece o yörede bulunan kuşları

Imagine how many communities will benefit from groups of tourists

visiting their villages just to see the endemic birds

görmek için ziyaret eden turistlerden yararlanır.

that can only be found in those villages.

How can we help birds together?

Kuşlara birlikte nasıl yardımcı olabiliriz?

There is now a chance for all of you

Şimdi hepiniz için,

tutkunuzu kuşların yaşama devam etmesine

to turn your passion for birds

into contributing to their continued survival,

katkı sağlamak için değiştirme şansı var

and you can do that by becoming a citizen scientist.

ve bunu vatandaş bilimcisi olarak yapabilirsiniz.

Citizen science is a growing trend around the world,

Vatandaş bilimi dünya çapında gelişen bir trend

and we are having scenarios where people are sharing information

ve bizim bazı tasarılarımız var,

insanların topluluğun geri kalanıyla

with the rest of the community about traffic updates,

trafik güncellemeleri, güvenlik alarmları ve benzeri bilgileri paylaştığı.

security alerts and so on.

That is exactly what we realized as bird-watchers,

Bu, kuş bekçileri olarak farkettiğimiz şey

and we thought, because birds are found everywhere,

ve düşündük ki kuşlar her yerde olduğu için

if we've got all of you and everyone else in Africa

eğer biz size ve Afrika’daki tüm diğer kişilere sahipsek

to tell us the birds they find where they live,

yaşadığınız, eğitim aldığınız, hatta çalıştığınız yerde

where they school, or even where they work,

bulduğunuz kuşları bize söylerseniz,

then we can be able to come up with a map of every single species,

o zaman biz de her bir tür için harita yapabiliriz

ve bundan yola çıkarak

and from there scientists will be able

bilim adamları doğal kaynakları koruma gayretini

to actually prioritize conservation efforts

asıl önemli olan bu bölgelerde önceliklendirebilir.

to those habitats that matter the most.

Take for example these two projects,

Örneğin bu iki projeyi ele alalım,

the Africa Raptor DataBank,

Afrika Yırtıcı Kuş Veri Bankası,

which is mapping all birds of prey in the continent of Africa,

Afrika kıtasındaki tüm yırtıcı kuşları haritalandırıyor,

and the Kenya Bird Map,

ve Kenya Kuş Haritası,

which is mapping about 1,100 species that occur in my country, Kenya.

benim ülkem olan Kenya'da var olan 1.100 kadar türü haritalandırıyor.

These two projects now have online databases

Bu iki projenin insanların veri girmesine olanak tanıyan

that are allowing people to submit data,

online veri bankası bulunuyor,

and this is converted into very interactive websites

ve şimdi bu çok etkileşimli internet sitelerine dönüştürüldü

that the public can consume and make decisions from.

toplum bunu tüketebilir ve buradan kararlar verebilir.

But when we started, there was a big challenge.

Ancak başladığımızda büyük bir zorluk vardı.

We received many complaints from bird-watchers,

Kuş bekçilerinden birçok şikayet aldık,

and they will say,

derlerdi ki,

"I'm in a village, and I cannot access a computer.

"Bir köydeyim ve bir bilgisayara ulaşamıyorum.

How do I tell you what birds live in my home,

Kuşların evimde, okulumda

or where I school, or where I work?"

ya da çalıştığım yerde yaşadığını size nasıl söyleyebilirim?"

So we were forced to renovate our strategy and come up with a sustainable solution.

Böylelikle stratejimizi yenilemeye ve sürdürülebilir bir çözümle gelmeye zorlandık.

It was easy:

Bu kolaydı:

we immediately realized that mobile phones

cep telefonlarının artan bir şekilde

were becoming increasingly common in Africa

Afrika'da yaygın olduğunu farkettik

and most of the regions could get access to one.

ve birçok bölgede buna ulaşım vardı.

So we came up with mobile phone applications

Biz de iPhone ve Android telefonlarından kullanabileceğiniz

that you can use on your iPhone and on your Android phone,

cep telefonu uygulamaları yaptık

and we made them freely available

ve bunları tüm hevesli kuş bekçileri için

for every bird-watching enthusiast out there.

ücretsiz bir şekilde ulaşılabilir yaptık.

So we came up with BirdLasser, which is used by the Kenya Bird Map,

Kenya Kuş Haritası tarafından kullanılan Birdlasser'ı yaptık

and also we have the African Raptor Observations,

ve bir de Afrika Yırtıcı Kuş Gözlemleri var

which is now used by the African Raptor DataBank.

Afrika Yırtıcı Kuş Veri Bankası tarafından kullanılıyor.

This was a huge breakthrough in our work

Bu işimde büyük bir atılım oldu

and it made us get enormous amounts of data

ve bu kendi bölgesindeki her kuşcudan

from every birder out there in the regions.

muazzam miktarda veri almamızı sağladı.

With this, we realized that citizen science

Bu şekilde farkettik ki vatandaş bilimi

is indeed very powerful,

gerçekten de çok güçlü,

the reason being, citizen science is adaptive.

bunun nedeni, vatandaş biliminin uyumlanabilir olması.

And we were able to actually convert many bird-watchers

Birçok kuş bekçisinin bizimle

to start sharing new information with us.

yeni bilgiler paylaşması için dönüştürdük.

When we were starting,

İlk başladığımızda,

we didn't know that birds could be a huge gateway

kuşların diğer hayvanların korunması yaklaşımına

to approaching conservation of other forms of animals.

bu kadar büyük bir giriş kapısı olacağını bilmiyorduk.

Interestingly, now in the Virtual Museum for Africa,

İlginç bir şekilde, şu an Afrika Sanal Müzesinde

we have maps for dragonflies and damselflies,

yusufçuklar, kızböcekleri,

butterflies and moths,

kelebekler ve güveler,

reptiles, frogs, orchids, spiders,

sürüngenler, kurbağalar, orkideler, örümcekler,

akrepler ve evet mantarlar için bile haritalandırma yapıyoruz.

scorpions, and yes, we are even mapping mushrooms.

Who could have imagined mapping mushrooms?

Mantarları haritalandırmayı kim hayal edebilirdi?

So this showed us that indeed we've created a community of people

Bu bize gösterdi ki, gerçekten Afrika doğasını umursayan

who care about nature in Africa.

bir topluluk yarattık.

I hereby call upon all of you

Burada hepinize sesleniyorum

to join me in promoting the value of birds

kuşların değerini yükseltmekte

within your communities.

topluluğunuz içinde bana katılın.

Please just tell your friends about birds,

Arkadaşlarınıza kuşlardan bahsedin,

for we are always inclined to love and care for that which we know.

bildiğimizi sevmek ve önemsemeye eğilimliyizdir.

Please spend a few minutes in your free time

Lütfen boş zamanınızda birkaç dakika ayırın

when you are at work, at school, or maybe at home,

işteyken, okuldayken belki evdeyken,

to at least look around you and see which beautiful birds are there.

en azından etrafınıza bakın ve hangi güzel kuş orada farkedin.

Come join us in citizen science

Gelip vatandaş biliminde bize katılın

and tell us the birds you're finding in the places where you visit.

ve ziyaret ettiğiniz yerlerde bulduğunuz kuşları bize söyleyin.

Even simpler,

Hatta daha basiti,

you could buy your child or your sibling

çocuğunuza veya kardeşinize

a pair of binoculars

bir çift dürbün alın

or a bird book

veya kuş kitabı

and let them just appreciate how beautiful these birds are.

ve kuşların ne kadar güzel olduğunu anlamalarına izin verin.

Because maybe one day they will want to care

Çünkü belki bir gün bildikleri ve sevdiklerine

for that one which they know and love.

özen göstermek isterler.

The children indeed are our future.

Çocuklar gerçekten de bizim geleceğimiz.

Let us please teach them to love our feathermakers,

Onlara tüy yapıcılarını sevmeyi öğretelim,

because the love of birds

çünkü kuş sevgisi

can be a huge gateway to appreciating all forms of nature.

doğanın tüm formlarına değer vermek için dev bir ana kapı olabilir.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkürler.