For the love of birds | Washington Wachira

Translator: Gia Bảo Nguyễn

Có mặt ở đây ngày hôm nay

tôi có mang đến vài thứ đẹp đẽ.

Đây là lông vũ của một trong những loài chim đẹp nhất ở đất nước Kenya chúng tôi,

With me here today

loài gà guinea.

I brought something beautiful.

This is a feather from one of the most beautiful birds we have in Kenya,

Nhưng chiếc lông vũ này có nhiều ý nghĩa hơn thế.

Nếu bạn có dành thời gian khi ra ngoài

the crested guinea fowl.

nhìn ngắm những chiếc lông vũ quanh mình,

bạn sẽ phát hiện ra

But this feather is more than just that.

rằng chúng có sự đa dạng lớn về mặt kích cỡ,

If you've taken time when you are outdoors

hình dáng và thậm chí cả màu sắc.

to look at the feathers around you,

you'll have noticed

Lông vũ chính là một trong những thứ công nghệ đáng kinh ngạc nhất

that there is this huge variety of different sizes,

shapes and even colors.

được phát minh bởi mẹ thiên nhiên,

và qua nhiều thế kỉ, chiếc lông này đã giúp những chú chim không bị ẩm,

The feather is one of the most astonishing pieces of technology

để giữ ấm và thậm chí giúp tăng cường khả năng bay.

invented by the natural world,

and for centuries, this feather has helped birds to keep dry,

Chỉ có 1 nhánh của cây sự sống có thể tạo ra lông vũ.

to keep warm and even power flight.

Nếu xét những loài động vật có trên đời,

chim là loài duy nhất có thể tạo ra thứ

Only one section of the tree of life can actually make a feather.

như cái mà tôi đang cầm hôm nay.

cá nhân tôi cũng đặt cho chúng một biệt danh,

Among all the world's animals,

và tôi thích gọi chúng là những kẻ tạo lông vũ.

birds are the only ones who can make something

like what I'm holding today.

Nó chính là khác biệt đặc trưng giữa chim và mọi loài động vật trên Trái Đất,

I personally have given them a nickname,

and I like to call them the feathermakers.

và nếu bạn không tạo được lông vũ, thì đừng có gọi mình là chim.

It is the major difference between birds and any other animals we have on earth,

(Cười)

Với con người chúng ta, những kẻ sống dưới đất,

and if you can't make a feather, you cannot call yourself a bird.

chim tượng trưng cho sự tự do.

Chiếc lông này cho phép loài chim kiểm soát trọng lực

(Laughter)

For us humans, who are earthbound,

và bay lên cao bằng cách thật phi thường.

birds represent freedom.

Hẳn có đôi lần bạn đã ước mình có thể bay như chim đúng không?

This feather has enabled birds to conquer gravity

and take to the air in an extraordinary way.

Chim chính là niềm đam mê của tôi,

và tôi muốn thay đổi cách mà mỗi người các bạn nghĩ về chúng.

Don't you sometimes wish you could fly like a bird?

Lí do đơn giản nhất mà tôi yêu chúng đến thế là bởi chúng thật đẹp.

Birds are my passion,

and I want to change the way each one of you thinks about them.

Có 10,000 loài trên thế giới,

The easiest reason I love them so much is because they are beautiful.

và mỗi loài trong đó đều có nét đẹp riêng.

Chim thật tuyệt diệu,

There are 10,000 species in the world,

và buổi diễn thuyết này muốn ám chỉ đến mọi loài chim trên thế giới này.

and each one of them is uniquely beautiful.

(Cười)

(Vỗ tay)

Birds are amazing,

and this talk is dedicated to all the birds of the world.

Thật vậy, loài chim là một phần trong cuộc sống và văn hóa của chúng tôi

(Laughter)

(Applause)

khắp thế giới trong nhiều thế kỉ,

và cộng đồng nào cũng đều có một câu chuyện về loài chim.

Indeed, these birds have been part of our lives and cultures

Bạn hẳn đã nghe qua vài câu chuyện tuổi thơ về những loài chim khác nhau

all over the world for centuries,

và sự liên quan của chúng với con người.

and every society has a story about birds.

Cá nhân tôi vừa học được

You probably have heard childhood stories of different birds

rằng tổ tiên của con người hay lần theo những bầy kền kền

và chúng sẽ giúp họ

and how they relate with man.

để tìm ra nơi có những cái xác bị bỏ lại bởi các loài ăn thịt lớn,

I personally recently learned

that our human ancestors would follow flocks of vultures

và những con người ấy sẽ vét và ăn phần thịt đó.

and then they would help them

to identify where carcasses have been dropped by large carnivores,

Loài chim đã được ghi danh lên những nhãn hàng và thương hiệu trên khắp thế giới.

and these humans will scavenge and eat part of that meat.

Bạn biết con đại bàng hói chứ?

Nó đã được chọn là biểu tượng quốc gia của Hoa Kỳ

Birds have been used as brands and labels all over the world.

bởi sức mạnh kì vĩ,

vẻ ngoài đẹp đẽ

và vòng đời dài của nó.

You know the bald eagle?

It was chosen as the national emblem for the US

Và cũng như con người chúng ta

những kẻ đã xoay sở để tồn tại trên mọi môi trường sống của Trái Đất,

because of its majestic strength,

beautiful looks

and even a long lifespan.

loài chim cũng đã thống trị thế giới.

And just like us humans

Từ những loài chim xinh đẹp như chim cánh cụt

who have managed to live in virtually all habitats of this earth,

sống ở những vùng đất băng giá

birds have also conquered the world.

cho đến những loài khác như chim chiền chiện,

loài sống ở vùng sa mạc nóng nhất mà bạn có thể tưởng tượng.

From birds such as these beautiful penguins

Thật vậy, những loài này đã chinh phục thế giới này.

that live in the cold ice caps

to even others like the larks,

Chim cũng xây nhà như chúng ta.

who live in the hottest deserts you can imagine.

Những loài chuyên về xây nhà

Indeed, these species have conquered this world.

là một tổ hợp chim mà chúng tôi gọi là chim sâu,

và chúng được đặt tên như vậy

Birds also build houses like us.

là từ cái cách chúng đan tổ.

The real pros in housebuilding

Và có 1 điều thú vị:

are a group of birds we call the weaverbirds,

chim cũng yêu đương và hẹn hò như con người chúng ta.

and this name they were given

because of the way in which they weave their nests.

Trên thực tế, bạn sẽ phải ngạc nhiên khi biết

cái cách mà con đực ăn mặc để ve vãn con cái

An interesting one:

birds also love and date just like us humans.

và tôi sẽ cho bạn thấy.

Ở đây ta đang có một con chim sakabula,

In fact, you'll be surprised to know that males dress to impress the women,

và đây là hình dạng thông thường của chúng.

Nhưng khi tới mùa giao phối,

and I'll show you how.

mọi thứ sẽ thay đổi,

So here we have a long-tailed widowbird,

và đây là vẻ ngoài của nó khi đó.

and this is how they would normally look.

(Khán giả xì xầm)

Đúng vậy?

But when it comes to the breeding season,

Chim cũng vậy, đa số các loài chim,

everything changes,

and this is how he looks.

cũng thích được động chạm và cưng nựng như con người chúng ta vậy.

(Audience murmurs)

Yeah?

Và tôi biết là các bạn cũng đang thắc mắc 1 điều.

Birds also, multiple species of them,

Đúng, chúng có hôn nhau luôn,

thỉng thoảng rất là mặn nồng.

do love to touch and cuddle just like humans.

(Vỗ tay)

And I know you're wondering about this one.

Thậm chí có vài con còn biết cách ngoại tình nữa cơ.

Yes, they kiss too,

(Cười)

sometimes very deeply.

Ví dụ như, chim thiên nga Châu Phi:

(Applause)

con cái sẽ giao phối với vô số con đực

và rồi bay đi để tìm những con đực khác nhằm giao phối tiếp

Some have even learned to cheat on their spouses.

(Laughter)

và nó để con đực lại đó bơ vơ chăm sóc đám con thơ.

For example, the African jacana:

the females will mate with multiple males

(Cười)

(Vỗ tay)

and then she takes off to find other males to mate with

and she leaves the male behind to take care of the chicks.

Và loài chim cũng giúp đỡ ta rất nhiều,

và chúng đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái của ta ngày nay.

(Laughter)

(Applause)

Kền kền dọn dẹp môi trường cho ta

And birds help us so much,

bằng cách tiêu hóa những mầm bệnh theo đúng nghĩa đen,

and they play very crucial roles in our ecosystems each day.

và chúng còn dọn sạch xác, thứ vốn sẽ phải tốn của ta rất nhiều tiền

Vultures clean up our environment

để dọn chúng khỏi môi trường.

by literally digesting disease-causing pathogens,

Một đàn kền kền cỡ lớn có thể dọn dẹp sạch một xác chết

and they finish carcasses that would otherwise cost us lots of money

với kích cỡ của một con ngựa vằn,

biến chúng thành xương chỉ trong 30 phút.

to clear from the environment.

A sizable flock of vultures is capable of bringing down a carcass

Chim cú giúp hạn chế môi trường của các loài gặm nhắm

the size of a zebra straight to the bone

và điều đó giúp ta khá nhiều do nó làm tiết kiệm chi phí --

within just about 30 minutes.

ta không bị mất mùa --

và hai là, ta không cần phải mua những hóa chất độc hại

Owls help to rid the environments of rodents

để xử lí những loài gặm nhắm ấy.

and this helps us a lot because it saves us money --

Những chú chim hút mật xinh đẹp mà ta thấy ngoài môi trường

we don't lose our crops --

and secondly, we don't have to buy harmful chemicals

là một phần của nhóm thụ phấn tự nhiên,

to handle these rodents.

và chúng giúp cây trồng của ta ra trái.

The beautiful sunbirds we see in our environments

Cùng với các loài thụ phấn khác như côn trùng,

are part of nature's pollination crew,

chúng thực sự giúp ta

có được những vụ lương thực mà ta đã trông chờ trong nhiều năm.

and they help our plants to form fruits.

Together with other pollinators like insects,

Không may thay, câu chuyện về loài chim lại không hề hoàn hảo.

they have actually helped us

to get most of the food crops that we depend on for many years.

Chúng phải đối mặt với vô số thử thách hằng ngày mỗi khi chúng sống.

Unfortunately, the story of birds is by far not perfect.

Mối nguy lớn nhất mà loài chim phải đối mặt

là mất môi trường sống

và sự suy giảm nguồn thức ăn.

They are faced by numerous challenges every day wherever they live.

Chim cũng bị săn bắn, nhất là những loài di cư

Top on the threats facing birds

is habitat loss

và vịt tụ tập ở các vùng nước.

and reduced food availability.

Tình trạng ngộ độc đang xảy ra với những đàn thích đi chung,

Birds are also hunted, especially migratory species

đặc biệt là ở những vùng sản xuất lúa.

and ducks that congregate in water bodies.

Hơn thế nữa, những đường dây điện còn khiến chim bị giật điện

Poisoning is happening to flocks that like to stick together,

và những cánh đồng gió khiến lũ chim bị cắt xé

especially in places like rice schemes.

khi chúng bay ngang các cánh quạt.

Moreover, power lines are electrocuting birds

Gần đây, ta hẳn đã nghe bài diễn thuyết về biến đổi khí hậu

với rất nhiều đại ý,

and wind farms are slicing birds

và nó cũng ảnh hưởng tới lũ chim,

when they fly through the blades.

vì chim thường bị buộc phải di cư để đi tìm nơi giao phối và kiếm ăn tốt hơn

Recently, we've heard the talk of climate change

making a lot of headlines,

bỏi không may thay nơi mà chúng từng sống

and it's also affecting birds,

đã không còn là môi trường lí tưởng.

because birds are being forced to migrate to better breeding and feeding grounds

Góc nhìn của bản thân tôi về loài chim đã thay đổi

khi tôi còn là một cậu học sinh trung học,

because unfortunately where they used to live

và chính cậu học sinh ấy đã hành hạ,

is no longer habitable.

làm bị thuơng đôi cánh và cái chân của một con chim bói toán.

My own perspective towards birds was changed

Tôi đã đứng đó,

when I was a small boy in high school,

chỉ là một đứa trẻ 14 tuổi,

and there was this boy who struck,

và tôi đã tưởng tượng nếu tình cảnh đó xảy ra với con người thì sao,

injuring the wing and the leg of a bird we called the augur buzzard.

bởi con chim ấy không thể tự cứu mình.

I was standing there,

Nên lúc ấy, dù tôi chả có tí kiến thức sinh học nào,

just a mere 14-year-old,

and I imagined a human being in a similar situation,

tôi đã lập một nhóm với 3 đứa bạn và bọn tôi quyết định nuôi nhốt con chim

because this bird could not help itself.

cho đến khi nó hồi phục và rồi thả nó đi.

So even if I was hardly any biologist by then,

Thú vị thay, nó lại ăn được thịt bò từ nhà ăn của trường,

I gathered with three of my friends and we decided to house the bird

và bọn tôi đã đi bắt mối quanh khu nhà để làm bữa tối cho nó mỗi ngày.

until it had regained strength and then let it free.

Interestingly, it accepted to feed on beef from our school kitchen,

Sau vài ngày, nó đã hồi phục

và bọn tôi thả nó đi.

Bọn tôi đã rất vui khi thấy nó vỗ cánh

and we hunted termites around the compound for its dinner every day.

và bay đi trong sự duyên dáng.

Và trải nghiệm ấy đã thay đổi cái cách mà bọn tôi nhìn nhận về loài chim.

After a few days, it had regained strength

and we released it.

We were so happy to see it flap its wings

Chúng tôi đã quyết định làm 1 cuốn tạp chí,

and fly off gracefully.

và chúng tôi gọi nó là Tạp Chí Chim Ưng,

And that experience changed the way we looked at birds.

và đó là để vinh danh con chim ấy,

con chim mà bọn tôi đã giúp đỡ thời trung học.

We went on to actually make a magazine,

and we called it the Hawk Magazine,

Những trải nghiệm từ thời trung học ấy đã khiến tôi thành 1 nhà bảo tồn như hôm nay.

and this was in honor of this bird

that we had helped within our own high school.

Và niềm đam mê với loài chim nên được cân nhắc ở Châu Phi

Those experiences in high school made me the conservationist I am today.

và toàn bộ người dân Châu Phi,

bởi so với tất cả các châu lục khác,

Châu Phi là nơi ở của một số loài chim tuyệt vời nhất

And a passion for birds should especially matter for Africa

mà bạn không thể tìm thấy ở đâu khác trên thế giới.

and all Africans,

Hãy tưởng tượng có một cái tên như “shoebill.”

because among all other continents,

Africa hosts some of the most amazing bird species

Đó là tên của con chim đó đấy.

Và có những quốc gia như CHDC Congo,

you can find anywhere in the world.

Imagine having a name like "shoebill."

Tanzania, Uganda và Kenya

That's the name of that bird.

các nước đang dẫn đầu châu lục về lượng đa dạng sinh thái cao nhất

And there are countries like DR Congo,

khi nhắc đến các chủng loài.

Tanzania, Uganda and Kenya

Những con chim này liên tiếp cung cấp cho châu lục

who are leading the continent in highest numbers of diversity

những dịch vụ sinh thái trọng yếu cần thiết cho Châu Phi.

when it comes to the species.

Hơn thế nữa, có tiềm năng lớn

These birds continue to provide the continent

là Châu Phi sẽ đi đầu trên thế giới về du lịch gia cầm.

with very crucial ecosystem services that Africa needs.

Nền kinh tế chắc chắn sẽ được hưởng lợi.

Moreover, there is huge potential

Tưởng tượng xem sẽ có bao nhiêu cộng đồng được lợi từ các nhóm khách du lịch

for Africa to lead the world in avian tourism.

đến làng của họ nhằm ngắm các loài chim đặc trưng

The economy will definitely benefit.

các loài vốn chỉ có thể được tìm thấy ở vài ngôi làng ấy.

Imagine how many communities will benefit from groups of tourists

Chúng ta có thể cùng giúp đỡ loài chim như nào?

visiting their villages just to see the endemic birds

Hiện đang có một cơ hội cho tất cả các bạn

that can only be found in those villages.

nhằm biến niềm đam mê với loài chim

thành một sự đóng góp cho sự sống của chúng,

How can we help birds together?

There is now a chance for all of you

và các bạn có thể làm thế bằng cách trở thành 1 nhà khoa học công dân.

to turn your passion for birds

into contributing to their continued survival,

Khoa học công dân là một xu hướng đang phát triển trên thế giới,

and you can do that by becoming a citizen scientist.

và ta đang có các viễn cảnh nơi mà mọi mọi người chia sẻ thông tin

với phần còn lại của cộng đồng về tình hình giao thông,

Citizen science is a growing trend around the world,

báo cáo khẩn cấp và vân vân.

and we are having scenarios where people are sharing information

Đó chính xác là cái mà ta hay gọi là người theo dõi chim,

with the rest of the community about traffic updates,

và bọn tôi nghĩ, do chim được tìm thấy ở mọi nơi,

security alerts and so on.

nên nếu chúng tôi được tất cả các bạn và mọi người ở Châu Phi

That is exactly what we realized as bird-watchers,

nói với bọn tôi là lũ chim mà họ thấy ở nơi họ sống,

and we thought, because birds are found everywhere,

ở nơi họ học, hay thậm chí là ở nơi họ làm việc,

if we've got all of you and everyone else in Africa

để rồi chúng tôi có thể cho ra đời một tấm bản đồ cho mọi loài,

to tell us the birds they find where they live,

và từ đó các nhà khoa học sẽ có thể

where they school, or even where they work,

thực sự ưu tiên những nỗ lực bảo tồn

then we can be able to come up with a map of every single species,

cho những môi trường sống quan trọng nhất.

lấy 2 dự án này làm ví dụ,

and from there scientists will be able

Ngân hàng Dữ Liệu Raptor ở Châu Phi,

to actually prioritize conservation efforts

đang lập bản đồ tất cả các loài chim săn mồi ở lục địa châu Phi,

to those habitats that matter the most.

và bản đồ loài chim ở Kenya,

Take for example these two projects,

thứ đã lập bản đồ tầm 1,100 loài có mặt ở nước tôi, Kenya.

the Africa Raptor DataBank,

which is mapping all birds of prey in the continent of Africa,

2 dự án trên hiện đã có kho dữ liệu online

and the Kenya Bird Map,

cho phép mọi người cung cấp dữ liệu,

which is mapping about 1,100 species that occur in my country, Kenya.

và nó được chuyển hóa thành những web tương tác

These two projects now have online databases

mà công chúng có thể dùng chúng để ra quyết định.

that are allowing people to submit data,

Nhưng khi bọn tôi bắt đầu, có một thách thức lớn.

and this is converted into very interactive websites

Bọn tôi nhận nhiều phàn nàn từ những người theo dõi chim,

that the public can consume and make decisions from.

và họ có nói,

“Tôi đang sống ở làng, và tôi không vào internet được.

But when we started, there was a big challenge.

Làm sao để tôi nói bạn là loài chim nào đang ở nhà mình,

We received many complaints from bird-watchers,

hay ở nơi tôi học, hoặc ở nơi tôi đi làm?”

and they will say,

Nên bọn tôi buộc phải đổi mới chiến lược và đưa ra một giải pháp bền vững.

"I'm in a village, and I cannot access a computer.

How do I tell you what birds live in my home,

or where I school, or where I work?"

Nó khá dễ dàng:

chúng tôi nhanh chóng nhận ra rằng điện thoại di động

So we were forced to renovate our strategy and come up with a sustainable solution.

đang dần trở nên phổ biến ở Châu Phi

và phần lớn các khu vực có thể có một cái.

It was easy:

we immediately realized that mobile phones

Nên bọn tôi đã nghĩ ra các ứng dụng di động

were becoming increasingly common in Africa

mà bạn có thể dùng trên IPhone và trên điện thoại Android,

and most of the regions could get access to one.

và chúng tôi cung cấp nó miễn phí

So we came up with mobile phone applications

cho những người đam mê theo dõi chim ngoài kia.

that you can use on your iPhone and on your Android phone,

Nên chúng tôi đã cho ra BirdLasser, thứ được dùng bởi bản đồ chim Kenya,

and we made them freely available

for every bird-watching enthusiast out there.

và bọn tôi còn có ứng dụng quan sát Raptor ở Châu Phi,

So we came up with BirdLasser, which is used by the Kenya Bird Map,

thứ hiện đang được dùng bỏi Ngân hàng Dữ Liệu Raptor Châu Phi.

Đây là bước tiến lớn trong công việc của bọn tôi

and also we have the African Raptor Observations,

và nó giúp chúng tôi có được lượng lớn dữ liệu

which is now used by the African Raptor DataBank.

cho mọi chú chim ngoài kia ở nhiều khu vực.

This was a huge breakthrough in our work

Với thứ này, bọn tôi nhận ra là khoa học công dân

and it made us get enormous amounts of data

thực sự quyền năng làm sao,

from every birder out there in the regions.

lí do là bởi, khoa học công dân có tính thích nghi cao.

With this, we realized that citizen science

Và bọn tôi có thể thật sự chuyển hóa nhiều người theo dõi chim

is indeed very powerful,

để bắt đầu chia sẻ thông tin với bọn tôi.

the reason being, citizen science is adaptive.

And we were able to actually convert many bird-watchers

Khi bọn tôi bắt đầu,

bọn tôi không hề biết là loài chim có thể là cánh cổng lớn

to start sharing new information with us.

mở ra sự tiếp cận nhằm bảo toàn nhiều loài động vật khác nhau.

Thú vị thay, hiện bảo tàng kĩ thuật số Châu Phi,

When we were starting,

we didn't know that birds could be a huge gateway

chúng tôi có bản đồ cho chuồn chuồn và chuồn chuồn kim,

to approaching conservation of other forms of animals.

bướm và bướm đêm,

Interestingly, now in the Virtual Museum for Africa,

bò sát, ếch, lan, nhện,

we have maps for dragonflies and damselflies,

bò cạp, và vâng, bọn tôi còn lập bản đồ cả nấm.

butterflies and moths,

reptiles, frogs, orchids, spiders,

Ai mà dám nghĩ đến việc lập bản đồ cho nấm cơ chứ?

Nên điều đó cho bọn tôi thấy là bọn tôi đã thực sự tạo 1 cộng đồng gồm những người

scorpions, and yes, we are even mapping mushrooms.

có quan tâm đến thiên nhiên ở Châu Phi.

Who could have imagined mapping mushrooms?

So this showed us that indeed we've created a community of people

Tôi xin kêu gọi tất cả các bạn

cùng tôi quảng bá giá trị của các loài chim

who care about nature in Africa.

trong cộng đồng của các bạn.

Làm ơn hãy cứ nói cho bạn bè của bạn về chim,

I hereby call upon all of you

to join me in promoting the value of birds

vì ta đều luôn nghiêng mình trước tình yêu và sự quan tâm tới điều mà ta biết.

within your communities.

Xin các bạn hãy dành ra vài phút rãnh rỗi

Please just tell your friends about birds,

khi bạn đang đi làm, đi học, hay có thể là đang ở nhà,

for we are always inclined to love and care for that which we know.

hãy nhìn quanh bạn một chút xem có loài chim đẹp đẽ nào đang ở đó.

Please spend a few minutes in your free time

Hãy cùng gia nhập vào khoa học công dân

when you are at work, at school, or maybe at home,

và nói chúng tôi về loài chim bạn đang tìm ở nơi mà bạn viếng thăm.

to at least look around you and see which beautiful birds are there.

Hay đơn giản hơn,

bạn có thể mua cho con hoặc anh chị bạn

Come join us in citizen science

and tell us the birds you're finding in the places where you visit.

một cặp ống nhòm

hay một cuốn sách về chim

và hãy để họ tận thưởng những nét đẹp mà loài chim mang lại.

Even simpler,

you could buy your child or your sibling

Bởi có thể một ngày họ sẽ muốn quan tâm

a pair of binoculars

cho thứ mà họ biết và yêu thương.

or a bird book

and let them just appreciate how beautiful these birds are.

Trẻ em thực sự là tương lai của chúng ta.

Because maybe one day they will want to care

Xin hãy dạy chúng cách yêu thương những thợ làm lông vũ,

for that one which they know and love.

vì tình yêu với loài chim

The children indeed are our future.

có thể là một cánh cổng lớn mở ra sự tiếp cận với mọi loài trong tự nhiên.

Let us please teach them to love our feathermakers,

Cám ơn các bạn rất nhiều.

(Vỗ tay)

because the love of birds

can be a huge gateway to appreciating all forms of nature.

Cám ơn.

Thank you very much.

(Applause)

Thank you.