What really happens when you mix medications? | Russ Altman

Translator: Anisa Fezga Reviewer: Helena Bedalli

So you go to the doctor and get some tests.

Shkojmë tek doktori dhe bëjmë disa analiza.

The doctor determines that you have high cholesterol

Nga analizat doktori përcakton që kemi kolesterolin e lartë

and you would benefit from medication to treat it.

dhe që kemi nevojë per ilaçe per trajtim.

So you get a pillbox.

Atëherë ju filloni kurën.

You have some confidence,

Keni shpresa

your physician has some confidence that this is going to work.

doktori juaj ka besim që ilaçet do funksionojnë.

The company that invented it did a lot of studies, submitted it to the FDA.

Farmakologjistët që e shpikën kërkuan aprovimin e agjensisë amerikane FDA.

They studied it very carefully, skeptically, they approved it.

Ata e kanë studjuar me shumë kujdes dhe skeptikisht, e aprovuan.

They have a rough idea of how it works,

Ata dinë përafërsisht si funksionon

they have a rough idea of what the side effects are.

dhe dinë përafërsisht cilat janë efektet anësore.

It should be OK.

Duhet të jetë OK.

You have a little more of a conversation with your physician

Ktheheni tek doktori dhe bisedoni

and the physician is a little worried because you've been blue,

ai shqetësohet sepse ju jeni ndopak i trishtuar

haven't felt like yourself,

nuk jeni ndjerë mirë,

you haven't been able to enjoy things in life quite as much as you usually do.

dhe nuk bëni gjërat e përditshme si gjithmonë.

Your physician says, "You know, I think you have some depression.

Doktori ju thotë: '' Besoj se vuani pak nga depresioni

I'm going to have to give you another pill."

Do t'ju jap një ilaç tjetër''

So now we're talking about two medications.

Kështu që tani flasim për dy ilaçe.

This pill also -- millions of people have taken it,

Edhe ky ilaç, kurë për miliona persona

the company did studies, the FDA looked at it -- all good.

ka qënë objekt studimi dhe ka marrë aprovimin e FDA-s

Think things should go OK.

çdo gjë duket në rregull,

Think things should go OK.

çdo gjë duket se do funksionojë.

Well, wait a minute.

Por, prit një minutë.

How much have we studied these two together?

Sa i kanë studjuar këto dy ilaçet së bashku njëkohësisht?

Well, it's very hard to do that.

Eshtë e vështirë të bëjnë këtë.

In fact, it's not traditionally done.

Në të vërtetë, tradicionalisht nuk bëhet.

We totally depend on what we call "post-marketing surveillance,"

Varemi krejtësisht nga ajo që quajmë: ''Kontrolli post-marketing''

after the drugs hit the market.

pasi ilaçet dalin në shitje.

How can we figure out if bad things are happening

Si të veprojmë nëse ndodhin efekte anësore të rrezikshme

between two medications?

pasi marrim dy ilaçe?

Three? Five? Seven?

Po sikur të jenë 3? 5? 7?

Ask your favorite person who has several diagnoses

Pyesni kë njihni që vuan nga sëmundje të ndryshme.

how many medications they're on.

Sa ilaçe marrin ata?

Why do I care about this problem?

Pse më intereson ky problem?

I care about it deeply.

Më intereson jashtë mase.

I'm an informatics and data science guy and really, in my opinion,

Merrem me informatikë dhe baza të dhënash shkencore dhe sipas mendimit tim

the only hope -- only hope -- to understand these interactions

e vetmja shpresë për të kuptuar reaksionet që shkaktojnë ilaçet

is to leverage lots of different sources of data

është konsultimi i shumë bazave të dhënash të ndryshme

in order to figure out when drugs can be used together safely

për të kuptuar kur dy ose më shumë ilaçe mund të merren bashkë

and when it's not so safe.

dhe kur mund të jenë të rrezikshme.

So let me tell you a data science story.

Po ju tregoj një episod mbi një bazë të dhënash.

And it begins with my student Nick.

Historia fillon me studentin tim Nick.

Let's call him "Nick," because that's his name.

Le ta quajmë ''Nick'' sepse ky është emri i tij.

(Laughter)

( Të qeshura)

Nick was a young student.

Nick është student i ri.

I said, "You know, Nick, we have to understand how drugs work

I thash atij: Nick, duhet të kuptojmë si funksionojnë ilaçet.

and how they work together and how they work separately,

Si reagojnë kur i marrim bashkë e kur i marrim veç e veç

and we don't have a great understanding.

për momentin nuk dimë shumë mbi to.

But the FDA has made available an amazing database.

Por FDA ka vënë në dispozicion një databazë të gjerë të dhënash

It's a database of adverse events.

mbi efektet negative të ilaçeve.

They literally put on the web --

Ato gjenden në internet

publicly available, you could all download it right now --

në dispozicion të publikut dhe ju mund ti shkarkoni kur të doni.

hundreds of thousands of adverse event reports

Mijëra e mijëra ngjarje dhe efekte negative

from patients, doctors, companies, pharmacists.

nga pacientët, nga mjekët, nga bizneset, nga farmacistët.

And these reports are pretty simple:

Këto të dhëna janë shumë të thjeshta:

it has all the diseases that the patient has,

Përmban të dhënat mbi sëmundjet e pacientëve

all the drugs that they're on,

ilaçet dhe kurën që po marrin

and all the adverse events, or side effects, that they experience.

dhe të gjitha efeket anësore negative që kanë eksperimentuar.

It is not all of the adverse events that are occurring in America today,

Nuk flasim vetëm mbi ngjarjet negative që po ndodhin në Amerikë

but it's hundreds and hundreds of thousands of drugs.

por flasim për mijëra e mijëra ilaçe.

So I said to Nick,

Pra, i thash Nick-ut

"Let's think about glucose.

fokusohemi mbi glukozën.

Glucose is very important, and we know it's involved with diabetes.

Glukoza është shumë e rëndësishme dhe niveli i saj ka të bëjë me diabetin.

Let's see if we can understand glucose response.

Le të analizojmë ndikim e ilaçeve mbi glukozën

I sent Nick off. Nick came back.

E lashë Nick-un të punojë. Kur u kthye

"Russ," he said,

më tha : ''Russ''

"I've created a classifier that can look at the side effects of a drug

Kam krijuar një tabelë për konsultimin e efekteve anësore të çdo ilaçi

based on looking at this database,

morra si burim informacioni bazën e të dhënave online

and can tell you whether that drug is likely to change glucose or not."

dhe tabela tregon si ndikon çdo ilaç mbi glukozën.

He did it. It was very simple, in a way.

Ai e kishte krijuar vërtet. Qe e thjeshtë.

He took all the drugs that were known to change glucose

Ai shënoi të gjitha ilaçet që ndikojnë mbi glukozën

and a bunch of drugs that don't change glucose,

dhe disa ilaçe që nuk e ndryshojnë atë

and said, "What's the difference in their side effects?

e tha: Cila është diferenca ndërmjet efekteve anësore të tyre?

Differences in fatigue? In appetite? In urination habits?"

Diferencë në lodhje? Uri? Në mënyrën e urinimit?

All those things conspired to give him a really good predictor.

Të gjitha këto kontribonin si parashikues i besueshëm.

He said, "Russ, I can predict with 93 percent accuracy

Ai më tha: Russ, mund të parashikoj me 93% saktësi

when a drug will change glucose."

kur një ilaç ndikon mbi glukozën.

I said, "Nick, that's great."

Unë i thashë: Nick, Bravo!

He's a young student, you have to build his confidence.

Ai është akoma i ri, duhet ti tregoj që kam besim te ai.

"But Nick, there's a problem.

Por, Nick kemi një problem,

It's that every physician in the world knows all the drugs that change glucose,

çdo mjek i njeh cilat ilaçet që ndikojnë mbi nivelin e glukozës

because it's core to our practice.

sepse është profesioni ynë.

So it's great, good job, but not really that interesting,

Ke bërë një punë shumë të mirë por jo aq shumë interesante.

definitely not publishable."

Sigurisht, nuk e publikojmë dot.

(Laughter)

(Të qeshura)

He said, "I know, Russ. I thought you might say that."

Dhe ai më tha: E di Russ, e dija që do ma thoje.

Nick is smart.

Nick është i zgjuar.

"I thought you might say that, so I did one other experiment.

E dija që do ma thoje prandaj bëra një eksperiment tjetër.

I looked at people in this database who were on two drugs,

Analizova pacientët e bazës të dhënave që marrin dy ilaçe

and I looked for signals similar, glucose-changing signals,

dhe kërkova ngjashmëri në efektet e ndikimit mbi glukozën

for people taking two drugs,

në personat që marrin dy ilaçe

where each drug alone did not change glucose,

të cilëve një ilaç vetëm nuk sjell asnjë ndryshim mbi glukozën

but together I saw a strong signal."

por dy ilaçe bashkë japin efekte të forta.

And I said, "Oh! You're clever. Good idea. Show me the list."

Atëherë i thash: Je i zoti. Ide perfekte, më trego rezultatet

And there's a bunch of drugs, not very exciting.

Ilaçet e analizuara nuk ishim shumë interesante.

But what caught my eye was, on the list there were two drugs:

Por çfarë tërhoqi vëmendjen tek lista ishin dy ilaçe:

paroxetine, or Paxil, an antidepressant;

Paroxetin, ose paxil, antidepresiv

and pravastatin, or Pravachol, a cholesterol medication.

dhe prevastatin ose pavachol, kurë për kolesterolin.

And I said, "Huh. There are millions of Americans on those two drugs."

Miliona amerikanë përdorin këto dy ilaçe.

In fact, we learned later,

Kështu, më pas mësuam që,

15 million Americans on paroxetine at the time, 15 million on pravastatin,

15 milionë amerikanë përdorin Paroxetin dhe 15 milionë përdorin pravastatin.

and a million, we estimated, on both.

Rreth një milion i përdor njëkohësisht.

So that's a million people

Pra një milion njerëz

who might be having some problems with their glucose

të cilët mund të kenë probleme me glukozën

if this machine-learning mumbo jumbo that he did in the FDA database

nëse kjo tabelë, që Nick-u krijoi duke u bazuar në të dhënat e FDA-s

actually holds up.

rezulton korrekte.

But I said, "It's still not publishable,

Por thashë: Nuk mund ta publikojmë akoma

because I love what you did with the mumbo jumbo,

edhe pse më pelqeu shumë puna jote Nick

with the machine learning,

mbi bazën e të dhënave,

but it's not really standard-of-proof evidence that we have."

ajo që kemi akoma nuk përbën një provë shkencore.

So we have to do something else.

Duhet të bëjmë diçka tjetër.

Let's go into the Stanford electronic medical record.

Konsultojmë regjistrimet e të dhënave mjekësore të Stanford.

We have a copy of it that's OK for research,

Morrëm një kopje për ta studjuar

we removed identifying information.

nga e cila hoqëm të dhënat personale.

And I said, "Let's see if people on these two drugs

Dhe thashë: shikojmë nëse personat që marrin dy ilaçe

have problems with their glucose."

vuajnë nga probleme me glukozën.

Now there are thousands and thousands of people

Gjetëm mijëra e mijëra persona

in the Stanford medical records that take paroxetine and pravastatin.

në të dhënat e Stanford-it, që përdorin Paroxetin dhe pravastatin.

But we needed special patients.

Por kishim nevojë për diçka tjetër.

We needed patients who were on one of them and had a glucose measurement,

Na duheshim pacientë të cilët kanë një nivel glukoze kur marrin një ilaç

then got the second one and had another glucose measurement,

dhe kur marrin ilaçin të dytë niveli i glukozës ndryshon krejt

all within a reasonable period of time -- something like two months.

nivele që janë verifikuar në një periudhë prej dy muajsh.

And when we did that, we found 10 patients.

Me këto tipare gjetëm 10 pacientë.

However, eight out of the 10 had a bump in their glucose

8 prej të cilëve patën një ndryshim të papritur në glukozë

when they got the second P -- we call this P and P --

kur morrën ilaçin e dytë, i quajmë P1 e P2,

when they got the second P.

kur morrën P2.

Cilido është ilaçi i parë kur arrin i dyti

Either one could be first, the second one comes up,

glucose went up 20 milligrams per deciliter.

glukoza rritet 20miligram për decilitër.

Just as a reminder,

Po e shpjegoj më thjesht,

you walk around normally, if you're not diabetic,

nëse nuk vuani nga diabeti lëvizni normalisht

glukoza në nivel 90.

with a glucose of around 90.

And if it gets up to 120, 125,

your doctor begins to think about a potential diagnosis of diabetes.

Nëse arrin në 120, 125

doktori juaj sigurisht do dyshojë për diabet

pra 20 pikë ndryshim do të thotë shumë.

Thashë: Nick kjo është interesante.

Por përsëri nuk kemi mjaft prova

sepse 10 pacientë

So a 20 bump -- pretty significant.

nuk janë të mjaftueshëm.

Atëherë, si të vepronim?

I said, "Nick, this is very cool.

Menduam të kontaktonim miqtë tonë në Harvard dhe Vanderbilt

But, I'm sorry, we still don't have a paper,

Harvard në Boston, Vanderbilt në Nashville

because this is 10 patients and -- give me a break --

të cilët kanë regjistra elektronike mjekësore si ne.

it's not enough patients."

Le të shohim nëse mund të gjejnë pacientë

So we said, what can we do?

me dy ilaçet P matjen e glukozës

And we said, let's call our friends at Harvard and Vanderbilt,

dhe me tiparet që kërkonim

who also -- Harvard in Boston, Vanderbilt in Nashville,

Fal zotit, Vanderbilt në një javë gjeti 40 pacientë të tillë

who also have electronic medical records similar to ours.

me të njëjtat tipare.

Let's see if they can find similar patients

Harvard gjeti 100 pacientë.

with the one P, the other P, the glucose measurements

Si përfundim gjetëm 150 pacientë nga 3 qëndra mjekësore

in that range that we need.

të cilët, për shkak të përdorimit të dy ilaçeve

God bless them, Vanderbilt in one week found 40 such patients,

kishin një rritje të konsiderueshme në glukozë.

same trend.

Akoma më interesante, ne nuk konsideruam diabetikët

Harvard found 100 patients, same trend.

të cilët tashmë kanë probleme me glukozën.

So at the end, we had 150 patients from three diverse medical centers

Kur analizuam nivelin e glukozës tek diabetikët

that were telling us that patients getting these two drugs

ai rritej deri në 60 miligram për decilitër, dhe jo më 20.

were having their glucose bump somewhat significantly.

Kjo qe një provë e vërtetë, thamë: duhet ta publikojmë.

More interestingly, we had left out diabetics,

Dorëzuan studimin.

because diabetics already have messed up glucose.

Përmbante të gjitha provat,

When we looked at the glucose of diabetics,

të dhënat e FDA-s, e Stanford-it

it was going up 60 milligrams per deciliter, not just 20.

provat nga Vanderbilt e nga Harvard.

This was a big deal, and we said, "We've got to publish this."

Por, nuk kishim bërë asnjë eksperiment.

We submitted the paper.

Ishim pak të shqetësuar.

It was all data evidence,

Kështu, në pritje të revizionit, Nick vendosi të bëj eksperimentin.

data from the FDA, data from Stanford,

Kontaktuam dikë që merret me eksperimente në laborator.

data from Vanderbilt, data from Harvard.

Unë nuk di t'i bëj ato.

We had not done a single real experiment.

Unë kujdesem për pacientët por nuk merrem me pikatore.

But we were nervous.

Mësuam si të ushqejmë minjt me ilaçe.

So Nick, while the paper was in review, went to the lab.

Ushqyem me paroxetin disa minj.

We found somebody who knew about lab stuff.

Disa të tjerëve i dhamë pravastatin.

I don't do that.

Grupit të tretë të minjve i dhamë të dyja ilaçet.

I take care of patients, but I don't do pipettes.

Si për magji, glukoza nga 20 arriti 60 miligram për deciliter

They taught us how to feed mice drugs.

tek minjtë.

We took mice and we gave them one P, paroxetine.

Studimi u pranua duke u bazuar vetëm tek provat e të dhënave

We gave some other mice pravastatin.

por ne shtuam në fund edhe provat e laboratorit

And we gave a third group of mice both of them.

dhe shkruajtëm që kto ilaçe dhanë të njëjtat rezultate tek minjtë.

And lo and behold, glucose went up 20 to 60 milligrams per deciliter

Cdo gjë ishtë perfekte, dhe mund të mbaronte ktu.

in the mice.

Por kam akoma gjashtë minuta e gjysëm.

So the paper was accepted based on the informatics evidence alone,

(Të qeshura)

but we added a little note at the end,

Po rrija me Nick-un dhe po bisedonim

saying, oh by the way, if you give these to mice, it goes up.

kur dikush nga ne tha, nuk mbaj mend kush.

That was great, and the story could have ended there.

Po pyes veten nëse pacientët që përdorin kto dy ilaçe

But I still have six and a half minutes.

kanë eksperimentuar efekte të hiperglicemisë.

(Laughter)

Sigurisht menduam.

So we were sitting around thinking about all of this,

Si mund ta dinin me siguri?

and I don't remember who thought of it, but somebody said,

Ok, si tja bëjmë?

"I wonder if patients who are taking these two drugs

Nëse marrim një ilaç ose dy

are noticing side effects of hyperglycemia.

dhe ndjeni diçka ndryshe

They could and they should.

çfarë bëni?

How would we ever determine that?"

Hapni faqen e Google

We said, well, what do you do?

dhe kërkoni ilaçet që po merrni

You're taking a medication, one new medication or two,

dhe klikoni mbi ''efektet anësore''.

and you get a funny feeling.

Cilat janë simptomat e juaja?

What do you do?

Pra thamë ok,

You go to Google

le të pyesim Google nëse na jep të dhënat e kërkuesve në internet

and type in the two drugs you're taking or the one drug you're taking,

kështu mund të shikojmë

and you type in "side effects."

çfarë lloj kërkimesh bëjnë pacientët.

What are you experiencing?

Më vjen keq të them se Google nuk pranoi kërkesën tonë.

So we said OK,

Isha i dëshpëruar.

let's ask Google if they will share their search logs with us,

Një darkë me një koleg i cili punon për Microsoft Research

so that we can look at the search logs

dhe i thash: Dua të bëj këtë studim,

and see if patients are doing these kinds of searches.

Google nuk pranoi, qe zhgënjyese.

Google, I am sorry to say, denied our request.

Ai tha: Ne kemi Bing si motor kërkimi.

So I was bummed.

(Të qeshura)

I was at a dinner with a colleague who works at Microsoft Research

Eh..

and I said, "We wanted to do this study,

Fantastike!

Google said no, it's kind of a bummer."

Tani unë u ndjeva sigurisht më mirë-

He said, "Well, we have the Bing searches."

(Të qeshura)

(Laughter)

Më dukej sikur flisja me Nick-un përsëri.

Yeah.

Ai punon për një nga kompanitë më të mëdha në botë

That's great.

dhe unë po përpiqem ta bëj të ndjehet mirë.

Now I felt like I was --

Por ai tha: Jo Russ, mbase nuk më kuptove.

(Laughter)

Ne nuk kemi vetëm Bing

I felt like I was talking to Nick again.

por përdorim edhe Internet Explorer për kërkime në Google

He works for one of the largest companies in the world,

Yahoo, Bing e të tjera...

and I'm already trying to make him feel better.

Për 18 muaj mbajmë të dhënat e kërkimeve për raste studimesh.

But he said, "No, Russ -- you might not understand.

Atëherë thashë: Tani po që kuptohemi!

We not only have Bing searches,

Ai është Eric Horvitz, shoku im në Microsoft.

but if you use Internet Explorer to do searches at Google,

Kështu që filluam studimin

Yahoo, Bing, any ...

ku zgjodhëm 50 fjalë që një person mund të përdorë në kërkim

Then, for 18 months, we keep that data for research purposes only."

nëse vuani nga hiperglicemia,

I said, "Now you're talking!"

si ''lodhje'', ''humbje urie'' "urinim i shpeshtë", "urinim i shumtë"

This was Eric Horvitz, my friend at Microsoft.

me falni por kjo është një nga shprehjet që kërkohet shpesh.

So we did a study

Pra mblodhëm 50 fraza që quajtëm ''fjalë për diabetin''

where we defined 50 words that a regular person might type in

Bëmë një kërkim të parë.

if they're having hyperglycemia,

Zbuluam që nga 0,5% deri në 1%

like "fatigue," "loss of appetite," "urinating a lot," "peeing a lot" --

të kërkimeve online përdorin një nga këto fjalë.

forgive me, but that's one of the things you might type in.

Kështu që kjo qe baza jonë e klasifikimit.

So we had 50 phrases that we called the "diabetes words."

Nëse dikush shkruan ''paroxetine'' ose ''paxil''që janë sinonime

And we did first a baseline.

dhe një nga 50 fjalët,

And it turns out that about .5 to one percent

përqindja arrin shifrën 2 përsa i përket fjalëve mbi diabetin

of all searches on the Internet involve one of those words.

nëse ju keni në kërkim fjalën paroxetine.

So that's our baseline rate.

Nëse shkruajmë pravastatin përqindja rritet 3 pikë nga baza.

If people type in "paroxetine" or "Paxil" -- those are synonyms --

Nëse shkruajmë paroxetin dhe pravastatin në kërkim

and one of those words,

përqindja rritet 10 pikë

the rate goes up to about two percent of diabetes-type words,

rritje eksponenciale

if you already know that there's that "paroxetine" word.

përsa i përket kërkimeve mbi dy ilaçet që na interesonin

If it's "pravastatin," the rate goes up to about three percent from the baseline.

dhe fjalëve të lidhura me diabetin dhe hipergliceminë.

If both "paroxetine" and "pravastatin" are present in the query,

Publikuam dhe këtë

it goes up to 10 percent,

dhe tërhoqi vëmëndjen

a huge three- to four-fold increase

dhe kjo ndodhi sepse

in those searches with the two drugs that we were interested in,

pacientët po na informonin mbi efektet anësore tërthorazi

and diabetes-type words or hyperglycemia-type words.

përmes kërkimeve online.

We published this,

Kërkuam vëmëndjen e FDA-s

and it got some attention.

Ata treguan interes.

The reason it deserves attention

Më pas krijuan disa programe për të vëzhguar mediat sociale

is that patients are telling us their side effects indirectly

me bashkëpunimin e Microsoft,

through their searches.

që kishte një platformë të mirë

We brought this to the attention of the FDA.

për të ndjekur burime nga Twitter

They were interested.

nga Facebook

They have set up social media surveillance programs

dhe nga kërkimet e web-it

to collaborate with Microsoft,

për të parë më shpejt nëse ilaçet, njësh apo bashkë

which had a nice infrastructure for doing this, and others,

japim efekte negative.

to look at Twitter feeds,

Pse po ju tregoj këtë histori?

to look at Facebook feeds,

Para së gjithash,

to look at search logs,

kemi në dispozicion baza të dhënash në shkallë të gjëre

to try to see early signs that drugs, either individually or together,

per të kuptuar bashkëveprimet e ilaçeve

are causing problems.

dhe, esencialisht, reaksionet e tyre.

What do I take from this? Why tell this story?

Si funksionojnë ilaçet?

Well, first of all,

Kjo ka krijuar dhe vazhdon të krijojë një ekosistem të ri

we have now the promise of big data and medium-sized data

për të kuptuar funksionimin dhe si të optimizojmë ilaçet.

to help us understand drug interactions

Nick mbaroi shkollën, tani është profesor tek Columbia.

and really, fundamentally, drug actions.

Ai eksperimentoi qindra ilaçe gjatë doktoratës

How do drugs work?

dhe gjeti disa reaksione të rëndësishme

This will create and has created a new ecosystem

i eksperimentuam sërisht

for understanding how drugs work and to optimize their use.

dhe treguam që kjo mënyrë funksionon

Nick went on; he's a professor at Columbia now.

per të zbuluar reaksionet e ilaçeve.

He did this in his PhD for hundreds of pairs of drugs.

Megjithatë ja dy sqarime.

He found several very important interactions,

Ne nuk analizojmë veç dy ilaçe per herë.

and so we replicated this

Siç ju thash ka pacientë që përdorin 3,5,7,9 ilaçe bashkë

and we showed that this is a way that really works

Ka studjuar njëri reaksionet e 9 ilaçeve?

for finding drug-drug interactions.

Po, mund ti studjojmë në çift: A e B, A e C, A e D

However, there's a couple of things.

por sikur A,B,C,D,E,F

We don't just use pairs of drugs at a time.

të merren bashkë nga pacienti

As I said before, there are patients on three, five, seven, nine drugs.

dhe të bashkëveprojnë

Have they been studied with respect to their nine-way interaction?

duke ndikuar mbi efektin e njëri tjetrit

Yes, we can do pair-wise, A and B, A and C, A and D,

ose të krijojnë efekte anësore të papritura?

but what about A, B, C, D, E, F, G all together,

Sinqerisht, nuk jemi të përgatitur mbi këtë.

being taken by the same patient,

Eshtë një fushë pa kufi studimi i të dhënave

perhaps interacting with each other

për të studjuar reaksionet e ilaçeve.

in ways that either makes them more effective or less effective

Dy informacione të fundit:

or causes side effects that are unexpected?

Dua të mendoni mbi fuqinë që krijojmë

We really have no idea.

nga të dhënat e pacientëve mbi ngjarjet negative

It's a blue sky, open field for us to use data

që na vinë nga farmacistët, nga pacientët nga doktorët,

to try to understand the interaction of drugs.

nga personat që na dhanë të dhënat në Stanford, Harvard, Vanderbilt

Two more lessons:

për të bazuar kërkimet tona.

I want you to think about the power that we were able to generate

Njerëzit shqetësohen për të dhënat.

with the data from people who had volunteered their adverse reactions

Shqetësohen për privatësinë dhe sigurinë e tyre, është normale.

through their pharmacists, through themselves, through their doctors,

Kemi nevojë për sisteme sigurie.

the people who allowed the databases at Stanford, Harvard, Vanderbilt,

Por nuk mund të punojmë pa këto të dhëna

to be used for research.

sepse janë burim i çmueshëm

People are worried about data.

frymëzimi, zhvillimi dhe zbulimi

They're worried about their privacy and security -- they should be.

për mjekësinë.

We need secure systems.

Gjëja e fundit është që

But we can't have a system that closes that data off,

ju prezantova dy ilaçe me një histori të trishtueshme.

because it is too rich of a source

Të dy ilaçet krijonin probleme

of inspiration, innovation and discovery

rrisnin nivelin e glukozës.

for new things in medicine.

Mund të shkaktonin diabetin

And the final thing I want to say is,

tek pacientë që nuk e vuajnë atë

in this case we found two drugs and it was a little bit of a sad story.

pra duhet të përdoren me shumë kujdes

The two drugs actually caused problems.

mbase jo bashkë

They increased glucose.

mbase duhet të zgjidhen ilaçe të ndryshme.

They could throw somebody into diabetes

Por, mund të ndodhte dhe e kundërta.

who would otherwise not be in diabetes,

Mund të zbulonim 2 ose 3 ilaçe

and so you would want to use the two drugs very carefully together,

që reagonin në mënyrë të dobishme.

perhaps not together,

Mund të zbulonim efekte të reja

make different choices when you're prescribing.

që ilaçi veç nuk shfaq

But there was another possibility.

por bashkë, në vënd të shkaktojë efekt anësor

We could have found two drugs or three drugs

mund të jetë një kurë e re

that were interacting in a beneficial way.

për sëmundje që akoma nuk kanë kurë

We could have found new effects of drugs

ose për kura jo shumë efektive.

that neither of them has alone,

Nëse mendojmë për kurat me ilaçe sot

but together, instead of causing a side effect,

kura të avancuara për

they could be a new and novel treatment

Hiv-in, tuberkulozin, depresionin diabetin

for diseases that don't have treatments

flasim për mix ilaçesh.

or where the treatments are not effective.

Pra ja konkluzioni,

If we think about drug treatment today,

objekt për një tjetër në TED Talk në të ardhmen,

all the major breakthroughs --

si mund të përdorim burimet e të dhënave

for HIV, for tuberculosis, for depression, for diabetes --

për të gjetur efekte pozitive në kombinimin e ilaçeve

it's always a cocktail of drugs.

që të përdoren për kura të reja

And so the upside here,

perspektiva të reja në kuptimin e ilaçeve

and the subject for a different TED Talk on a different day,

që të na ndihmojnë të kurojmë më mirë pacientët tonë?

is how can we use the same data sources

to find good effects of drugs in combination

that will provide us new treatments,

new insights into how drugs work

and enable us to take care of our patients even better?

Shumë faleminderit.

Thank you very much.

(Applause)

(Duartrokitje)